11 روش موثر برای درمان آلرژی کودکان

آلرژی و حساسیت در کودکان با طیفی از علائم آزاردهنده مانند عطسه، کهیر، خس‌خس سینه یا اگزما بروز می‌یابد. گاهی این عارضه در اثر گرده گیاهان، پرزهای حیوانات، مصرف برخی داروها و مواد غذایی رخ می‌دهد. آمارها نشان می‌دهند که نزدیک به نیمی از کودکان در سراسر جهان به نوعی از آلرژی دچار هستند. شناخت دقیق انواع آلرژی، علائم هشداردهنده آن و راه‌های درمانی نوین و سنتی، گام مهمی در حفظ سلامت کودک و کاهش نگرانی والدین به حساب می‌آیند. در این مطلب از مجله پزشکی دکتردکتر به دلایل ابتلای کودکان به حساسیت و انواع روش‌های درمان آلرژی کودکان همچون درمان خانگی حساسیت فصلی کودکان و روش‌های دارویی پرداخته‌ایم.

محتوای پزشکی این مطلب توسط دکتر مینا غفاری، متخصص بیماری‌های کودکان مورد بررسی و تایید قرار گرفته است.

در انتها اگر سوالی در این مورد دارید، در قسمت نظرات بنویسید. کارشناس سلامتی دکتردکتر به آن پاسخ خواهد داد.

اهمیت روش‌های درمان آلرژی کودکان

امروزه آلرژی‌ها و حساسیت‌ها بخش قابل‌توجهی از جمعیت کودکان را تحت‌تاثیر قرار داده‌اند؛ به‌طوری که طبق گزارش سازمان جهانی آلرژی تا ۴۰ درصد از کودکان در سراسر جهان با این وضعیت‌ها مواجه هستند. این شرایط طیفی از مشکلات همچون آلرژی‌های غذایی، اگزما، آسم و رینیت آلرژیک را در بر می‌گیرد. مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها هم از افزایش مداوم آلرژی‌های غذایی در کودکان خبر می‌دهد. اگرچه حساسیت‌ها معمولا علائم خفیف‌تری نسبت به آلرژی دارند، اما همچنان بر کیفیت زندگی کودک تاثیر می‌گذارند.

براساس گزارش وب‌سایت مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌های آمریکا (CDC) در سال 2023،

حدود ۱۸.۹ درصد از کودکان آلرژی فصلی، ۱۰.۸ درصد اگزما و ۵.۸ درصد نوعی آلرژی غذایی داشتند.

دلیل اصلی آلرژی و حساسیت کودکان چیست؟

کودکان به دلایل مختلفی از جمله عوامل ژنتیکی، محیطی و ایمنی دچار آلرژی و حساسیت می‌شوند. در ادامه، به بررسی این عوامل پرداخته‌ایم:

• واکنش بیش از حد سیستم ایمنی به مواد آلرژی‌زا؛ گاهی سیستم ایمنی کودکان نسبت به گرده گیاهان، گرد و غبار، پرز حیوانات خانگی یا برخی غذاها واکنشی بیش از حد نشان می‌دهد. این واکنش باعث تولید آنتی‌بادی‌هایی شده و علائمی مانند عطسه، خارش یا حتی واکنش‌های شدید ایجاد می‌شود.
• ژنتیک؛ اگر یکی از والدین آلرژی داشته باشد، احتمال ابتلای کودک به آلرژی ۵۰ درصد و اگر هر دو والد آلرژیک باشند، این احتمال تا ۷۵ درصد افزایش می‌یابد. هرچند نوع آلرژن ممکن است متفاوت باشد، اما تمایل ژنتیکی به آلرژی نقش مهمی دارد.
• عوامل محیطی و فرضیه بهداشتی؛ فرضیه بهداشتی می‌گوید کاهش تماس کودکان با میکروب‌ها به‌ویژه در دوران اولیه زندگی، باعث تضعیف سیستم ایمنی آن‌ها می‌شود. در این شرایط سیستم ایمنی قادر به تشخیص بین مواد مضر و بی‌ضرر نخواهد بود. در نتیجه، بدن به محرک‌های غیرخطرناک، واکنش‌های آلرژیک نشان می‌دهد.
• کمبود ویتامین D؛ کمبود ویتامین D در دوران بارداری و اوایل زندگی نوزادان با افزایش خطر ابتلا به آلرژی‌ها مرتبط است. ویتامین D نقش مهمی در تنظیم سیستم ایمنی داشته و کمبود آن می‌تواند منجر به واکنش‌های بیش از حد به مواد بی‌ضرر شود.
• استفاده بیش از حد از آنتی‌بیوتیک‌ها در اوایل زندگی؛ مصرف زیاد آنتی‌بیوتیک‌ها در دوران نوزادی تعادل میکروبیوم روده را بر هم می‌زند. گاهی، این اختلال در تعادل باکتری‌های مفید سیستم ایمنی را به سمت واکنش‌های آلرژیک سوق دهد.
• آلودگی هوا و محیط؛ قرارگیری در معرض آلودگی‌های محیطی مانند دود سیگار، اگزوز خودروها و مواد شیمیایی صنعتی خطر ابتلا به آلرژی‌ها را افزایش می‌دهد. این آلاینده‌ها ممکن است باعث تحریک سیستم ایمنی و بروز واکنش‌های آلرژیک شوند. کودکانی که در مناطق شهری با آلودگی بالا زندگی می‌کنند، بیشتر در معرض این خطر هستند.
• اختلال در سد پوستی (مانند اگزما)؛ کودکانی که به اگزما مبتلا هستند، ممکن است سد پوستی ضعیف‌تری داشته باشند که اجازه نفوذ آلرژن‌ها را می‌دهد. این نفوذ با تحریک سیستم ایمنی منجر به آلرژی‌های غذایی می‌شود.
• تماس با حیوانات خانگی و حشرات؛ پرز حیوانات خانگی مانند گربه و سگ و نیش حشرات مانند زنبور و مورچه آلرژن‌هایی قوی هستند. کودکان در معرض این عوامل ممکن است واکنش‌های آلرژیک از جمله آنافیلاکسی را تجربه کنند.
• حساسیت به داروها؛ برخی کودکان ممکن است به داروهایی مانند پنی‌سیلین یا سایر آنتی‌بیوتیک‌ها حساسیت داشته باشند. این حساسیت می‌تواند منجر به واکنش‌های آلرژیک شدید شود.

علائم آلرژی در کودکان چیست؟

آلرژی در کودکان بسته به نوع ماده حساسیت‌زا (آلرژن) و میزان حساسیت کودک به شکل‌های مختلفی ظاهر می‌شوند. در ادامه، به شایع‌ترین علائم و شرایط نیازمند به درمان آلرژی کودکان اشاره کرده‌ایم:

• آبریزش یا خارش بینی
• عطسه
• گرفتگی بینی
• ترشحات پشت حلق
• گرفتگی گلو
• خس‌خس سینه
• خارش، قرمزی یا آبریزش چشم‌ها
• ورم خفیف پلک‌ها
• مشکلات مزمن گوش
• کهیر و خارش
• اگزما
• ورم لب‌ها، صورت یا زبان
• تهوع و استفراغ
• اسهال و دل‌درد
• رنگ‌پریدگی
• سرگیجه و بیهوشی
• مشکل در تنفس
• مشکل در بلع یا صحبت کردن
• افت فشار خون

تشخیص سرماخوردگی از آلرژی

تشخیص سرماخوردگی از آلرژی در کودکان با بررسی دقیق علائم و الگوی آن‌ها امکان‌پذیر است. سرماخوردگی ناشی از ویروس‌ها بوده و معمولا با تب، گلودرد، بدن‌درد و خستگی همراه است که طی ۷ تا ۱۰ روز برطرف می‌شود. در مقابل، آلرژی بر اثر عوامل محیطی مانند گرده گل یا گرد و غبار بروز می‌کند و باعث عطسه، سرفه کودکان، آبریزش بینی شفاف و خارش چشم شده و تا زمانی که کودک در معرض آلرژن باشد، ادامه دارد. آلرژی هرگز تب یا بدن‌درد ایجاد نمی‌کند. همچنین کودکان زیر یک سال به ندرت دچار آلرژی فصلی می‌شوند. اگر علائم با آنتی‌هیستامین بهبود یابد، احتمال آلرژی بیشتر است.

نحوه تشخیص آلرژی در کودکان

سه روش تشخیصی برای مشخص شدن آلرژی کودکان وجود دارد. اما قبل از انجام این روش‌ها، پزشک متخصص یا جراح اطفال سوالاتی در خصوص وضعیت کودک از والدین می‌پرسد. سپس برای تشخیص نهایی حساسیت، باید یکی از روش‌های تست آلرژی کودکان زیر را انجام دهید:

• تست خون؛ اندازه‌گیری میزان آنتی‌بادی IGE موجود در خون برای واکنش به مواد حساسیت‌زا
• تست پوستی؛ قرار دادن یک ماده حساسیت‌زا بر پوست و مشاهده علائم آلرژی
• تست چلنج؛ دادن مقداری ماده حساسیت‌زا به کودک از طریق دهان یا تنفس به کودک و تشخیص میزان حساسیت توسط متخصص

روش‌های درمان آلرژی کودکان

انواع مختلفی از روش‌های دارویی و سنتی برای درمان آلرژی کودکان وجود دارد. انتخاب این روش‌ها بر اساس علائم، سن و شرایط عمومی کودک می‌تواند متفاوت باشد. البته معمولا از روش ایمونوتراپی و مصرف دارو برای درمان این عارضه در کودکان استفاده می‌شود. اما بد نیست تا با چند مورد از این روش‌های درمانی آشنا شوید.

۱. استفاده از آنتی هیستامین‌ها

آنتی‌هیستامین‌ها عمدتا برای درمان آلرژی کودکان به‌ویژه آلرژی‌های فصلی در بهار و پاییز کاربرد دارند. در فصل بهار، گرده‌ درختان ممکن است موجب تحریک سیستم ایمنی کودک شود؛ در نتیجه، بدن با ترشح آنتی‌بادی‌ها و هیستامین به مقابله با این عوامل حساسیت‌زا می‌پردازد. در پاییز هم گرده‌ علف‌ها یکی از عوامل شایع بروز آلرژی در کودکان است. آنتی‌هیستامین‌ها با مهار اثرات هیستامین، به کاهش علائم آلرژی و حتی درمان شرایط خاص همچون درمان گلودرد کودکان کمک می‌کنند و از این نظر، انتخاب مناسبی برای درمان به‌شمار می‌روند.

هدف اصلی از مصرف این داروها، کنترل واکنش‌های آلرژیک ناشی از آزادسازی طبیعی هیستامین در بدن است. البته مصرف آنتی‌هیستامین‌ها ممکن است با عوارضی مانند خواب‌آلودگی، خشکی دهان و در برخی موارد بیش‌فعالی در کودکان همراه باشد، اما در کل عوارض شدیدی ندارند. از جمله انواع پرکاربرد آنتی‌هیستامین‌های خوراکی می‌توان به سیتریزین، فکسوفنادین، دیفن‌هیدرامین و لوراتادین اشاره کرد.

۲. تزریق اپی‌نفرین

اپی‌نفرین، دارویی حیاتی برای مقابله با واکنش‌هایی که گاهی به‌سرعت جان کودک را تهدید می‌کنند. نوع خودکار این دارو برای استفاده در شرایط اورژانسی و به‌ویژه برای کودکانی با آلرژی‌های غذایی شدید طراحی شده است. به همین دلیل، والدین این کودکان باید همواره یک خودکار اپی‌نفرین همراه داشته باشند؛ چرا که در صورت بروز ناگهانی شوک آنافیلاکتیک، تنها با تزریق سریع این دارو می‌توان جان کودک را نجات داد.

البته اپی‌نفرین هم مانند هر داروی دیگری عوارضی همچون اضطراب، سرگیجه، لرزش و بی‌قراری را به دنبال خواهد داشت. با این حال، هیچ داروی جایگزینی برای اپی‌نفرین وجود ندارد و فقط این دارو می‌تواند علائم مرگبار آنافیلاکسی را متوقف کند.

۳. هیدروکورتیزون

کرم‌های موضعی هیدروکورتیزون با غلظت‌های پایین (0.5 درصد تا 1 درصد) برای کاهش قرمزی، خارش و تورم ناشی از شرایطی مانند اگزما و درماتیت تماسی موثر هستند. در موارد شدیدتر، گاهی از هیدروکورتیزون به صورت خوراکی یا تزریقی برای کنترل التهاب گسترده و جلوگیری از عوارض استفاده می‌شود. با این حال، به دلیل خطرات احتمالی مانند سرکوب محور هیپوتالاموس-هیپوفیز-آدرنال، اختلالات هورمونی و تاثیر بر رشد، استفاده از آن به‌عنوان درمان آلرژی کودکان باید تحت نظارت دقیق پزشک و با حداقل دوز موثر و مدت زمان کوتاه باشد.

۴. نقش ایمونوتراپی‌ها در درمان آلرژی کودکان

ایمونوتراپی، با هدف کاهش حساسیت بدن کودک نسبت به مواد آلرژی‌زا، او را به‌تدریج در معرض دوزهای کنترل‌شده‌ای از همان مواد غذایی و مواد آلرژی‌زا قرار می‌دهد. اجرای این رویکرد، آستانه تحمل کودک را در برابر مواد حساسیت‌زا افزایش داده و احتمال بروز واکنش‌های آلرژیک شدید، به‌ویژه در مواجهه‌های تصادفی آینده را کاهش خواهد داد. ایمونوتراپی در قالب سه روش اصلی انجام می‌شود:

• ایمونوتراپی خوراکی؛در این روش، کودک ماده آلرژی‌زا را به‌صورت تدریجی و زیر نظر پزشک مصرف می‌کند تا بدن به‌تدریج نسبت به آن مقاوم شود.
• ایمونوتراپی زیرزبانی؛ شامل چکاندن عصاره آلرژن غذایی در زیر زبان کودک با هدف تحریک سیستم ایمنی و کاهش حساسیت است.
• ایمونوتراپی پوستی؛ در این روش، دوز بسیار کوچکی از پروتئین آلرژی‌زا (در حد میکروگرم) از طریق پوست به سلول‌های ایمنی بدن کودک معرفی می‌شود.

5. استفاده از اسپری‌های استروئیدی بینی

اسپری‌های استروئیدی بینی، گزینه‌ای مناسب برای کودکانی هستند که به داروهای آنتی‌هیستامین پاسخ موثری نمی‌دهند. هرچند این اسپری‌ها نسبت به سایر داروها اثرگذاری کندتری دارند و معمولا چند روز تا شروع تاثیر آن‌ها زمان نیاز است، اما مصرف منظم روزانه‌شان به‌طور چشمگیری علائم آلرژیک همچون کاهش حساسیت چشمی و تورم مجاری بینی را کاهش می‌دهد. برای اطمینان از مناسب بودن اسپری‌های استروئیدی حتما با دکتر ریه کودکان مشورت کنید.

از میان اسپری‌های رایج برای درمان آلرژی کودکان می‌توان به تریامسینولون استوناید، مومتازون و فلوناز اشاره کرد. به‌ویژه فلوناز، علاوه‌بر کاهش آبریزش و تولید ترشحات بینی، در کاهش التهاب ناشی از آلرژی و بهبود وضعیت بافت‌های متورم داخل بینی هم عملکرد موثری دارد.

6. کرومولین سدیم (Cromolyn sodium)

کرومولین سدیم به‌عنوان داروی ضد حساسیت کودکان برای درمان بیماری‌های آلرژیک مانند آسم، رینیت آلرژیک (آلرژی بینی) و حساسیت غذایی کودکان به کار می‌رود. این داروی آلرژی کودکان با جلوگیری از آزاد شدن هیستامین و سایر مواد التهابی از ماست‌سل‌ها، واکنش‌های آلرژیک را کاهش می‌دهد. کرومولین سدیم به‌دلیل عوارض جانبی کم، گزینه‌ای ایمن برای درمان آلرژی کودکان به شمار می‌آید.

7. استفاده از قطره چشم

قطره‌های چشمی نقش مهمی در کنترل علائم آلرژی چشمی در کودکان، به‌ویژه در شرایطی مانند التهاب آلرژیک ملتحمه دارند. قطره‌های آنتی‌هیستامین مانند کتوتیفن با نام تجاریZaditor، برای تسکین خارش و قرمزی چشم کودکان 3 سال به بالا ایمن هستند. قطره‌های تثبیت‌کننده سلول‌های ماست و قطره‌های ترکیبی مانند الوباتادین (Pataday) هم تسکین سریع و هم بلندمدت فراهم کرده و می‌توان آن‌ها را در کودکان 2 سال به بالا استفاده کرد. اشک مصنوعی هم برای تمام سنین بی‌خطر است و به پاک‌سازی آلرژن‌ها و کاهش تحریک کمک می‌کند. اما قطره‌های دکونژستان باید با احتیاط استفاده شوند، زیرا احتمال قرمزی برگشتی پس از مصرف آن‌ها وجود دارد.

8. کورتیکواستروئید‌ها

اسپری‌های بینی حاوی کورتیکواستروئید مانند مومتازون فوروات و بودزوناید، به‌عنوان داروی ضد حساسیت برای کودکان نقش مهمی در درمان آلرژی کودکان به‌ویژه رینیت آلرژیک برعهده دارند. زیرا در کاهش التهاب، گرفتگی بینی، عطسه و خارش از آنتی‌هیستامین‌های خوراکی از عملکرد موثرتری برخودار هستند. این داروها معمولا برای کودکان بی‌خطر هستند و جذب سیستمیک کمی دارند.

درمان آلرژی کودکان در طب سنتی و خانگی

علاوه بر درمان‌های دارویی، برای درمان آلرژی کودکان می‌توان از طب سنتی و خانگی نیز استفاده کرد که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم.

9. اجتناب از آلرژن‌های غذایی

یکی از مهم‌ترین راه‌های خانگی درمان آلرژی کودکان، شناسایی مواد غذایی حساسیت‌زا است. برای این کار باید بررسی کنید که کدام خوراکی پس از مصرف، باعث بروز علائم آلرژی در کودک می‌شود و سپس آن ماده را از رژیم غذایی او حذف کنید. بهتر است یک لیست دقیق از تمام خوراکی‌هایی که کودک مصرف می‌کند تهیه کرده و آن را دست‌کم تا 2 یا 3 روز بعد نگه دارید تا در صورت بروز علائم، بتوانید ماده حساسیت‌زا را شناسایی کنید. همچنین، مطالعه برچسب ترکیبات مواد غذایی در تشخیص مواد آلرژی‌زا بسیار کمک‌کننده خواهد بود.

10. خوردن غذا‌های پروبیوتیک

در طب سنتی، یکی از روش‌ها برای درمان حساسیت‌های غذایی در کودکان و بزرگسالان، مصرف غذاهای پروبیوتیک به‌مدت دو هفته است. این خوراکی‌ها سرشار از باکتری‌های مفیدی مانند لاکتوباسیل هستند که به بازگرداندن تعادل طبیعی فلور روده کمک می‌کنند.

علاوه‌بر کاهش علائم آلرژی، مصرف غذاهای پروبیوتیک موجب تقویت سیستم ایمنی بدن و بهبود عملکرد دستگاه گوارش خواهد شد. از جمله این مواد غذایی می‌توان به کلم ترش و ماست پروبیوتیک اشاره کرد.

11. درمان حساسیت پوستی با سرکه سیب

سرکه سیب به‌دلیل دارا بودن اسید استیک، خاصیت ضد‌میکروبی و ضد‌التهابی داشته و به همین علت در طب سنتی برای تسکین حساسیت‌های پوستی کودکان نسبت به پرندگان و عوامل محیطی توصیه می‌شود. برای استفاده، کافی‌ست یک فنجان آب گرم را با یک قاشق غذاخوری سرکه سیب ترکیب کنید. سپس با استفاده از پد پنبه‌ای، محلول را روی ناحیه حساس بمالید و اجازه دهید خشک شود. پس از حدود 20 دقیقه، محل را با آب تمیز بشویید. برای رسیدن به نتیجه‌ی مطلوب، این فرآیند را روزی دو بار تکرار کنید. علاوه‌بر سرکه سیب، مواد طبیعی دیگری همچون آلوئه‌ورا، جوش‌شیرین، روغن نارگیل، وازلین و روغن درخت چای هم برای کاهش علائم حساسیت پوستی موثر هستند.

مطئن‌ترین روش‌های درمان آلرژی کودکان را بشناسید

آلرژی در کودکان با علائمی مانند عطسه، آبریزش بینی، خس‌خس سینه، کهیر، اگزما، تهوع یا حتی مشکلات تنفسی ظاهر شده و زندگی روزمره کودک را مختل می‌کند. این واکنش‌ها در اثر انواع آلرژی‌های غذایی، آلرژی فصلی، آلرژی دارویی یا تماس با حیوانات و حشرات رخ می‌دهند. برای درمان آلرژی کودکان روش‌هایی همچون آنتی‌هیستامین‌ها، اپی‌نفرین، اسپری‌های بینی، کرم‌های هیدروکورتیزون، قطره‌های چشمی، ایمونوتراپی و در برخی موارد راهکارهای خانگی و انواع درمان گیاهی آلرژی در کودکان موثر هستند.

انتخاب روش درمان باید با توجه به نوع و شدت آلرژی صورت گیرد. برای اطمینان از مناسب‌ترین روش درمان آلرژی کودکان حتما با متخصص ملاقات کنید. به وب‌سایت دکتردکتر مراجعه کرده و با استفاده از امکان نوبت دهی اینترنتی از انواع خدمات آنلاین و حضوری این متخصصان بهره‌مند شوید.

منابع:

pubmed.ncbi.nlm.nih.gov

seattlechildrens.org

سوالات متداول