عفونت مثانه؛ شایع‌ترین دلیل عفونت ادراری

اگر هنگام دفع ادرار احساس سوزش دارید، به احتمال زیاد به عفونت مثانه یا سایر انواع عفونت ادراری مبتلا شده‌اید. این مشکل بخاطر ورود باکتری از مجاری ادراری و انتقال آن به مثانه اتفاق می‌افتد. این بیماری جزو مشکلات شایعی است که برای خانم‌ها و آقایان پیش می‌آید، هرچند که احتمال ابتلای خانم‌ها بیشتر است. اگر برای اولین بار به این نوع عفونت دچار شده‌اید، لازم است با دکتر اورولوژی ملاقات داشته باشید و درمان‌های لازم را تحت نظارت او پیش ببرید. بعضی از افراد به صورت مکرر، دچار این نوع عفونت می‌شوند و ممکن است بتوانند با درمان‌های خانگی مشکلشان را حل کنند. در این مقاله از مجله دکتردکتر به بررسی این بیماری، علائم و روش‌های پیشگیری و درمان آن می‌پردازیم.

عفونت مثانه چیست؟

عفونت مثانه (Bladder Infection) یک عفونت باکتریایی است که به عنوان شایع‌ترین نوع عفونت ادراری (UTI) شناخته می‌شود. در این بیماری ممکن است هر کدام از بخش‌های دستگاه ادراری شامل مثانه، مجرای ادرار، حالب‌ها و کلیه‌ها درگیر شوند. عفونت مثانه زنان بسیار شایع‌تر از مردان است. آمار نشان می‌‌دهد که بیش از 50 درصد از زنان حداقل یک بار در طول زندگی خود این مشکل را تجربه می‌کنند. بیشتر این عفونت‌‌ها بدون عارضه هستند که معمولاً توسط باکتری اشریشیا کلی (E.coli) ایجاد می‌شوند.

زمانی که باکتری‌های عفونی به مثانه وارد می‌شوند، این عضو را تحریک می‌کنند و باعث ورم می‌شوند. این تورم، علت اصلی علائم آزاردهنده‌ای است که تجربه می‌کنید. عفونت‌های ادراری، در افرادی که بیماری زمینه‌ای ندارند، مشکل جدی ایجاد نمی‌کنند و فقط علائم آزاردهنده‌ای دارند. معمولا می‌توان این مشکلات را با مصرف یک دوره آنتی بیوتیک درمان کرد.

علت عفونت مثانه چیست؟

همانطور که گفتیم، باکتری‌های E.coli باعث ایجاد این نوع عفونت هستند. جالب است بدانید که این باکتری‌ها به صورت طبیعی روی پوست و دیواره روده همه انسان‌ها زندگی می‌‌کنند و طبیعی هستند. اما هنگامی که از طریق مجاری ادراری به مثانه می‌رسند، به پوشش مثانه می‌چسبند و باعث التهاب آن شوند؛ این وضعیت به عنوان سیستیت شناخته می‌شود. همچنین امکان انتقال این باکتری‌ها از مثانه به کلیه هم وجود دارد؛ در این صورت کلیه‌ها نیز دچار عفونت خواهد شد.

در مجموع مواردی هستند که ریسک ابتلا به عفونت مثانه را بالا می‌برند. رابطه جنسی مکرر، رابطه جنسی با شریک جدید یا شرکای متعدد، ادرار نکردن بعد از رابطه جنسی، عدم رعایت بهداشت در رابطه جنسی، رعایت نکردن بهداشت ناحیه تناسلی، دیابت، سابقه عفونت مثانه و کلیه در 12 ماه گذشته، نگه داشتن طولانی مدت ادرار در مثانه و بارداری از جمله این موارد هستند.

با این حال عفونت مثانه در کودکان، زنان و مردان، علت‌های مختلفی دارد. این بیماری در کودکان بیشتر بخاطر عدم رعایت بهداشت یا خالی نشدن کامل مثانه اتفاق می‌افتد، اما در خانم‌ها و آقایان، علت‌های دیگری هم دارد. این نوع عفونت در افراد سالم، معمولا بدون عارضه جانبی است. این افراد فقط بخاطر علائم، احساس ناراحتی دارند و بعد از بهبود، حالشان کاملا خوب می‌شود. در مقابل افراد مبتلا به بیماری‌های زمینه‌ای مانند کاتتر، استنت‌های ادراری، دیابت یا خانم‌های باردار ممکن است عوارض بیشتری را تجربه کنند. در صورتی که این بیماری در کوتاه‌ترین زمان ممکن درمان نشود، ممکن است عفونت شدید بگیرد یا به سایر اندام‌های داخلی بدن هم سرایت کند.

در ادامه این بخش، مشکل عفونت مثانه را به صورت جداگانه برای زنان و مردان بررسی می‌کنیم.

اگر نگران هستید که علائم شما بخاطر سرطان باشد، مقاله علائم سرطان مثانه به شما کمک می‌کند بیشتر با این بیماری آشنا شوید.

علت عفونت مثانه در زنان

عفونت مثانه در زنان علت‌های مختلفی دارد که عبارتند از:

• مجرای ادراری خانم‌ها نسبت به آقایان کوتاه‌تر است. این مجاری در نزدیکی واژن و مقعد قرار دارد و این دو ناحیه در نزدیکی محل زندگی باتری‌های ای‌کولی است.
• در خانم‌های باردار، مثانه بخاطر جنین تحت فشار قرار می‌گیرد و ممکن است به صورت کامل تخلیه نشود. باقی ماندن ادرار در مثانه، احتمال ابتلا به عفونت را افزایش می‌دهد.
• کاهش هورمون استروژن در یائسگی، دیواره‌های مجاری ادراری را نازک می‌کند و باعث برهم خوردن تعادل باکتری‌های مفید واژن نیز می‌شود. در نتیجه احتمال انواع عفونت ادراری افزایش پیدا می‌کند.
• شستن و تمیز کردن از پشت (مقعد) به جلو (مجاری ادراری) باکتری‌ها را به مجاری ادراری انتقال می‌دهد.
• استفاده از دیافراگم برای پیشگیری از بارداری ممکن است باعث ورود باکتری‌ها به مثانه شود.
• استفاده از نوار بهداشتی، تامپون یا کاپ قاعدگی در دوران خونریزی، ممکن است آلودگی‌ها را به مجاری ادراری وارد کند.
• احتمال انتقال باکتری‌ها در رابطه جنسی هم وجود دارد؛ به خصوص اگر انواع مشخصی از رابطه مانند دهانی یا مقعدی وجود داشته باشد.

علت عفونت مثانه در مردان

مهم‌ترین عللی که باعث ابتلای آقایان به عفونت مثانه می‌شوند، شامل مواردی از قبیل:

• رابطه جنسی
• استفاده از اسپرم‌کش‌ها برای پیشگیری از بارداری
• شستشوی ناحیه تناسلی از پشت به جلو
• عفونت پروستات
• سنگ مثانه
• بزرگ شدن پروستات
• سرطان پروستات

در آقایان، علت‌هایی که مانع از تخلیه کامل مثانه می‌شود (مثل سنگ مثانه یا بزرگ شدن پروستات)، احتمال ابتلا به عفونت را افزایش می‌دهد.

عفونت مثانه چه علائمی دارد؟

علائم عفونت مثانه در زنان با مردان تفاوتی ندارد. این نشانه‌ها آزاردهنده هستند، اما مشکل جدی ایجاد نمی‌کنند. البته درصورتی که مراقبت نکنید و با مصرف به موقع آنتی‌بیوتیک، باکتری‌ها را از بین نبرید، احتمال انتقال عفونت به کلیه‌ها وجود دارد. در این صورت علائم جدی‌تری را تجربه خواهید کرد. در ادامه به لیستی از علائم عفونت مثانه در بانوان و آقایان اشاره می‌‌کنیم:

• سوزش یا درد مثانه هنگام ادرار
• مشکلات دفع ادرار مانند فوری و تکرر ادرار
• خالی نشدن کامل مثانه
• درد یا احساس ناراحتی در قسمت تحتانی شکم و لگن
• بوی بد ادرار
• رنگ کدر ادرار
• خون در ادرار

علاوه عفونت مثانه و کلیه شبیه به هم هستند. افراد مبتلا به عفونت‌های کلیوی، مشکلاتی مثل تب، کمر درد یا درد در پهلو یا کشاله ران و حالت تهوع یا استفراغ را تجربه می‌کنند. احساس خستگی و آشفتگی ذهنی هم جزو علائم عفونت مثانه در مردان میانسال محسوب می‌شود.

در صورتی که علاوه بر علائم متداولی که در قسمت‌ قبل نام بردیم علائمی مثل استفراغ، تب و لرز، ادرار خونی و درد شکم و کمر را مشاهده کردید، باید اورژانسی به دکتر اورولوژی مراجعه کنید. این علائم ممکن است نشان‌دهنده مشکلات خطرناکی چون بیماری‌های کلیوی مزمن، تومور مثانه، تومور کلیه، سنگ مثانه، بزرگ شدن پروستات یا سنگ کلیه باشند. اگر بعد از مصرف آنتی بیوتیک، باز هم علائم بهبود پیدا نکرد یا بعد از مدت کوتاهی دوباره برگشت، باید باز هم با پزشک مشورت داشته باشید؛ زیرا ممکن است بدن شما نسبت به آنتی بیوتیک مقاوم شده باشد و عفونت از بین نرود یا احتمال دارد علائم بخاطر بیماری‌های التهابی لگن، بیماری‌های مقاربتی یا عفونت‌های سایر اندام‌های دستگاه ادرار باشد.

اگر عفونت مثانه را به شکل مکرر تجربه می‌کنید احتمال دارد افتادگی واژن داشته باشید.

روش‌های تشخیص عفونت در مثانه

پزشک معمولاً پس از بحث در مورد علائمی که فرد تجربه می‌کند و انجام آزمایش ادرار می تواند عفونت در مثانه را تشخیص دهد. اگر در آزمایش ادرار، باکتری، گلبول‌های سفید خون و علائم التهاب وجود داشته باشد، نشان می‌دهد بیمار به این بیماری مبتلاست. اگر مشکوک به عفونت کلیه باشید، پزشک ممکن است کشت ادرار را توصیه کند. کشت ادرار، نوعی نمونه‌گیری آزمایشگاهی است که برای شناسایی باکتری‌های موجود در ادرار استفاده می‌شود. معمولا پزشکان در شرایط زیر، برای بیماران آزمایش کشت ادرار تجویز می‌کنند:

• شباهت نداشتن علائم بیمار به علائم عفونت مثانه
• ابتلای مکرر به عفونت‌های ادراری
• عفونت‌های مقاوم که با آنتی بیوتیک‌های متداول بهبود پیدا نمی‌کنند
• علائم بیمار تا ۲۴ تا ۴۸ ساعت بعد از شروع مصرف آنتی بیوتیک، بهبود پیدا نمی‌کند
• بیمار، مرد میانسال، کودک یا مادر باردار است
• بیماران کلیوی

پزشک با کشت ادرار می‌تواند علت عفونت را پیدا کند و متوجه شود کدام یک از باکتری‌های موجود در ادرار بیمار، باعث ایجاد بیماری و علائم شدید شده است. در صورتی که پزشک، علائم بیماری‌های مزمنی چون آسیب کلیوی را مشاهده کند، ممکن است از روش‌های دیگری هم برای تشخیص دقیق‌تر استفاده کند. این روش‌ها عبارتند از:

• سیستوسکوپی: نوعی آندوسکوپی است که پزشک لوله باریک حاوی دوربین را برای معاینه مثانه به مجرای پیشاب‌راه وارد می‌کند.
• تصویربرداری: این روش شامل سونوگرافی، سی‌تی اسکن و MRI است که می‌تواند سنگ‌های موجود در سیستم ادراری را نشان بدهد.
• اوروگرام داخل وریدی (IVU): در این روش پزشک با استفاده از رنگ و اشعه ایکس می‌تواند حالب‌ها و مثانه را معاینه کند.
• اورتروگرافی رتروگراد: در این روش هم یک ماده رنگی حاجب از طریق مجرای ادراری و بدون سوزن، تزریق می‌شود و امکان معاینه کل مجاری ادراری و مشکلات موجود در آن‌ها را برای پزشک فراهم می‌کند.

درمان عفونت مثانه

افرادی که بیماری زمینه‌ای ندارند و به این مشکل مبتلا می‌شوند، معمولاً با مصرف یک دوره آنتی بیوتیک درمان می‌شوند؛ حتی در برخی موارد،‌ نیاز به مصرف دارو هم وجود ندارد و علائم خود به خود، بعد از چند روز بهبود پیدا می‌کنند. پزشکان با توجه به شرایط بیمار ممکن است آنتی بیوتیک‌های متفاوتی را برای آن‌ها تجویز کنند، اما موارد زیر رایج‌ترین نسخه‌ها برای از درمان عفونت مثانه بدون عارضه جانبی محسوب می‌شوند:

• تری متوپریم-سولفامتوکسازول (باکتریم) – 160-800 میلی گرم: دو بار در روز به مدت 3 روز
•  نیتروفورانتوئین مونوهیدرات – 100 میلی گرم: دو بار در روز به مدت 5 تا 7 روز
• فسفومایسین ترومتامول – 3 گرم: یک دوز

آزمایشات نشان می‌دهد یک دوره درمانی ۳ روزه می‌تواند به اندازه یک دوره درمان ۷ روزه در درمان عفونت مثانه موثر باشد و بیماران عوارض جانبی کمتری را تجربه می‌کنند. امکان درمان تک دوز با آنتی بیوتیک هم وجود دارد، اما احتمال بهبودی با یک دوز آنتی بیوتیک پایین می‌آید و احتمال بازگشت عفونت هم وجود دارد. پزشکان ممکن است در کنار آنتی بیوتیک، داروهایی هم برای تسکین علائمی چون درد یا سوزش ادرار تجویز کنند. مصرف این داروها تنها تا زمانی که علائم وجود دارد، باید ادامه داشته باشد.

نکته مهمی که باید به آن توجه داشته باشید این است که علائم اکثر بیماران، یک روز پس از شروع دوره مصرف آنتی بیوتیک بهتر می‌‌شود و کم‌کم از بین می‌رود. با این وجود، حتی اگر تمام علائم هم از بین بروند، بیمار باید دوره مصرف آنتی بیوتیک خود را کامل کند تا عفونت به طور کامل از بین برود. اگر دوره را تمام نکنید، ممکن است عفونت دوباره عود کند و درمان در نوبت دوم دشوارتر خواهد بود.

اگر علائم بیش از ۲ یا ۳ روز پس از شروع درمان باقی بماند، بیمار دوباره باید با پزشک خود تماس بگیرند. افراد مبتلا به عفونت‌های شدیدتر معمولاً باید ۷ تا ۱۴ روز آنتی بیوتیک مصرف کنند تا علائمشان از بین برود. عفونت مثانه در بارداری، افراد دیابتی یا بیماران کلیوی شدت بیشتری نسبت به افراد معمولی دارد. پزشکان همچنین برای خانم‌هایی که وارد دوره یائسگی شده‌اند، کرم واژینال حاوی استروژن تجویز می‌کنند.

درمان‌های خانگی عفونت مثانه

عفونت مثانه درمان خانگی هم دارد. از آنجایی که مصرف بیش از اندازه آنتی بیوتیک، باکتری‌ها را نسبت به درمان مقاوم می‌کند، پزشکان در عفونت‌های خفیف سعی می‌کنند بیماران را به استفاده از درمان خانگی عفونت مثانه تشویق کنند. این موضوع برای افرادی که عفونت‌های مکرر در بازه‌‌های زمانی نزدیک به هم را تجربه می‌کنند، اهمیت بیشتری دارد.

در ادامه به لیست اقداماتی که می‌توانید در خانه برای بهبود عفونت ادراری انجام بدهید،‌ اشاره می‌کنیم:

• مصرف مواد حاوی قند طبیعی دی‌مانوز مانند ذغال اخته یا مکمل‌های دارویی (این ماده مانع از چسبیدن باکتری‌های ای‌کولی به دیواره مثانه و مجاری ادراری می‌شود و با چسبیدن به این باکتری‌ها، آن‌ها را به همراه ادرار دفع می‌کند. تحقیقات نشان می‌دهد مصرف این ماده می‌تواند به اندازه خوردن آنتی بیوتیک برای از بین بردن عفونت دستگاه ادراری کاربردی باشد)
• دوری از رابطه جنسی در مدت عفونت
• حذف غذاهای تند، کافئین و الکل از رژیم غذایی روزانه
• افزایش مصرف آب
• نشستن در وان آب گرم حاوی نمک بدن به مدت ۱۵ الی ۲۰ دقیقه
• قرار دادن کیسه آب گرم روی قسمت تحتانی شکم
• نگه نداشتن ادرار برای مدت طولانی

آیا امکان پیشگیری از عفونت مثانه وجود دارد؟

از بین بردن عواملی که باعث انتقال باکتری‌ها از مجاری ادراری به مثانه می‌شوند، بهترین روش پیشگیری از عفونت است. در ادامه به لیستی از اقداماتی که در پیشگیری از این بیماری تأثیر دارند،‌ اشاره می‌‌کنیم:

• تغییر روش کنترل بارداری در صورت استفاده از دیافراگم یا اسپرم‌کش
• هیدراته نگه داشتن بدن و دفع ادرار به اندازه کافی
• دفع ادرار بعد از رابطه جنسی
• مصرف آنتی بیوتیک‌های طبیعی مانند آب کرن بری، سرکه سیب، مواد حاوی ویتامین ث، مواد حاوی باکتری‌های پروبیوتیک و آب ذغال اخته
• پرهیز از حمام پُر کَف، صابون‌ها و شوینده‌های معطر، دئودورانت یا سایر اسپری‌های مخصوص اندام تناسلی
• استفاده از لباس زیر تمیز و رعایت بهداشت
• شستشو و تمیز کردن ناحیه تناسلی از عقب (مقعد) به جلو (واژن یا آلت تناسلی)

استفاده از این روش‌ها، احتمال ابتلا به انواع مختلف عفونت ادراری را کاهش می‌دهد، اما به صورت قطعی از آن پیشگیری نمی‌کند.

عفونت مثانه خطرناک نیست اما به درمان فوری نیاز دارد

عفونت مثانه بدون عارضه عمدتاً با یک دوره کوتاه آنتی بیوتیک درمان می‌شود. این درمان موثر و ارزان است و اکثر مردم آن را به خوبی تحمل می‌کنند. معمولا علائم این بیماری، بعد از 48 ساعت بهبود را آغاز می‌کنند و در عرض 72 ساعت برطرف می‌شوند. برای افرادی که عفونت در آن‌ها به کلیه‌ها سرایت کرده، معمولاً به مدت 10-14 روز آنتی بیوتیک تجویز می شود. پس از این مدت، اکثر عفونت‌ها بدون هیچ عارضه دیگری بهبود پیدا می‌کنند. با وجود اینکه التهاب مثانه، معمولا عوارض جدی ندارد،‌ اما بهتر است به محض مشاهده علائم برای رزرو نوبت دهی آنلاین اقدام کنید و درمان را تحت نظر پزشک کلیه و مجاری انجام بدهید. در این صورت مطمئن خواهید شد که عفونت به سایر قسمت‌های بدن و به خصوص کلیه‌ها سرایت نکرده و بعد از پایان درمان، سلامتتان را به صورت کامل به دست می‌آورید.

آیا سابقه ابتلا به عفونت مثانه دارید؟ تجربه و نظر خود را با ما و دیگر خوانندگان مجله دکتردکتر به اشتراک بگذارید.

منبع:

medicalnewstoday