پیشگیری از زایمان زودرس به کمک عمل سرکلاژ انجام میشود. دکتر زنان، عمل سرکلاژ دهانه رحم را به دلایل مختلفی همچون دهانه رحم نارس، بارداری پرخطر و افزایش احتمال ناباروری و سقط مکرر تجویز می‌کند. این عمل، در انواع متفاوتی شامل سرکلاژ مک‌دونالد یا سرکلاژ شیرودکار، سرکلاژ ترانس‌ابدومینال، سرکلاژ پیشگیرانه و سرکلاژ اورژانسی انجام می‌گیرد.
متخصص زنان، قبل از انجام عمل سرکلاژ رحم، اطلاعاتی همچون تعداد سقط چنین مکرر و چرخه قاعدگی فرد به دست می‌آورد. سپس با انجام معاینه فیزیکی، به بررسی طول دهانه رحم و نارسایی دهانه رحم می‌پردازد. این متخصص، با اطمینان از عمل دوختن دهانه رحم فرد، پس از انجام بی‌حسی یا بیهوشی، موقعیت‌گذاری سرکلاژ و بخیه‌گذاری را انجام می‌دهد. دکتر زنان، برای جلوگیری از عوارضی همچون پارگی کیسه آب و خونریزی رحم، انجام مراقبت بعد عمل را ضروری می‌داند.
با مطالعه این مطلب از مجله پزشکی دکتردکتر به اهمیت عمل سرکلاژ برای سلامت زنان پی خواهید برد.
در انتها اگر سوالی درباره انواع عمل سرکلاژ رحم و عوارض آن دارید، در قسمت نظرات بنویسید. کارشناس پزشکی ما به آن پاسخ خواهد داد.
عمل سرکلاژ چیست؟
عمل سرکلاژ، نوعی جراحی است که در آن دهانه رحم را در دوران بارداری با استفاده از بخیه می‌بندند تا از زایمان زودرس جلوگیری شود. عمل دوختن دهانه رحم، برای زنانی که دارای دهانه رحم ضعیف یا نارسایی سرویکس بوده و در معرض خطر سقط جنین یا زایمان زودرس قرار دارند، انجام میشود. در این عمل، بخیه‌هایی محکم به دهانه رحم می‌زنند تا آن را بسته نگه داشته و به جنین اجازه رشد تا زمان مناسب برای زایمان را بدهد.
به گزارش کالج آمریکایی زنان و زایمان (ACOG)،
عمل سرکلاژ، به‌ویژه در زنانی با سابقه زایمان زودرس موثر است. در یک پژوهش، نشان داده شد که زنانی که سرکلاژ دریافت کردند، ۷۰ درصد کمتر در معرض خطر زایمان قبل از ۳۴ هفتگی قرار داشتند.
عمل سرکلاژ رحم، معمولا در هفته‌های ۱۲ تا ۱۴ بارداری انجام میشود و تا هفته ۳۷ بارداری، یعنی تا زمان نزدیک به زایمان، باقی می‌ماند. این روش، از خطرات مرتبط با زایمان زودرس مانند پارگی زودرس کیسه آب کمک می‌کند. اما با خطرات دیگری مانند عفونت، خونریزی در بارداری یا پارگی رحم نیز همراه است.
چرا عمل سرکلاژ دهانه رحم انجام میشود؟
عمل سرکلاژ رحم، با هدف جلوگیری از زایمان زودرس انجام میشود. هدف از این عمل، بسته نگه داشتن دهانه رحم در دوران بارداری‌ست تا جنین تا رسیدن زمان مناسب برای زایمان در رحم بماند. در ادامه، به شایعترین علت‌های انجام عمل سرکلاژ اشاره کرده‌ایم:
- دهانه رحم ضعیف به دلیل جراحی‌های قبلی روی دهانه رحم مانند روش‌های LEEP یا سایر جراحی‌ها ایجاد شود.
- سابقه سقط‌های مکرر در سه‌ماهه دوم بارداری ناشی از ضعف دهانه رحم
- سابقه ناهنجاری‌های ساختاری در رحم یا آسیب‌های دهانه رحم از مهم‌ترین عوامل سقط جنین
گاهی عمل سرکلاژ خطراتی همچون عفونت، آسیب به دهانه رحم، خونریزی، پارگی کیسه آب جنین و زایمان زودرس را به همراه دارد؛ اما معمولا فواید آن در پیشگیری از زایمان زودرس بیشتر از خطرات آن است.
انواع عمل‌های سرکلاژ
عمل سرکلاژ، در سه نوع اصلی سرکلاژ ترانس‌واژینال، سرکلاژ ترانس‌آبدومینال و سرکلاژ اورژانسی انجام میشود. رایج‌ترین روش آن، سرکلاژ ترانس‌واژینال بوده که از طریق واژن، دهانه رحم را بخیه می‌زنند. سرکلاژ ترانس‌آبدومینال، از طریق برش شکم برای زنانی با دهانه رحم بسیار کوتاه یا ناموفق در روش‌های دیگر، انجام میشود. سرکلاژ اورژانسی هم در مواقع خطر زایمان زودرس، زمانی که دهانه رحم در حال باز شدن است، به کار می‌رود.
این روش‌ها، با هدف تقویت دهانه رحم برای جلوگیری از سقط جنین یا زایمان زودرس به کار می‌روند و هر کدام مزایا و خطرات خاص خود را دارند. در ادامه، به هر یک از انواع عمل سرکلاژ، مفصل‌تر پرداخته‌ایم:
سرکلاژ ترانس‌واژینال (McDonald or Shirodkar)
عمل سرکلاژ ترانس‌واژینال، معمول‌ترین نوع سرکلاژ است که طی آن بخیه‌های قوی به اطراف دهانه رحم زده می‌شوند تا آن را بسته نگه دارند. متخصص زنان، در این نوع از عمل دوختن دهانه رحم، از بخیه‌های ساده استفاده می‌کند که به شکل حلقه‌ای دور دهانه رحم قرار می‌گیرند. این نوع سرکلاژ زمانی که دهانه رحم به‌طور تدریجی ضعیف شده و پیش از مرحله باز شدن کامل قرار گرفته، انجام میشود و انجام آن معمولا به بی‌حسی موضعی نیاز دارد.
سرکلاژ شکمی (Abdominal Cerclage)
عمل سرکلاژ شکمی، برای زنانی که نمی‌توانند سرکلاژ ترانس‌واژینال را تحمل کنند، انجام میشود. سرکلاژ شکمی معمولا از طریق جراحی باز یا عمل لاپاراسکوپی انجام شده و بخیه‌ها در بخش بالاتری از دهانه رحم، در نزدیکی محل اتصال رحم به شکم، قرار می‌گیرند. این روش، مستلزم برش کوچکی در شکم است و به بیهوشی عمومی نیاز دارد. عمل سرکلاژ شکمی، دائمی‌تر بوده و پس از زایمان نیازی به باز کردن ان نیست؛ مگراینکه قرار بر انجام زایمان سزارین باشد. این روش، در شرایطی که دهانه رحم به‌طور شدیدتری در معرض زایمان زودرس باشد، انجام میشود.
سرکلاژ اضطراری
عمل سرکلاژ اضطراری زمانی انجام میشود که دهانه رحم به‌طور ناگهانی و سریع شروع به باز شدن کرده و خطر زایمان زودرس بالا باشد. این عمل، به‌طور معمول بعد از هفته ۱۴ بارداری و با ظهور علائم اولیه باز شدن دهانه رحم، انجام میشود. عمل سرکلاژ اضطراری، با هدف جلوگیری از پیشرفت سریع باز شدن دهانه رحم و حفظ بارداری به مدت طولانی‌تر به کار می‌رود. سرکلاژ اضطراری اغلب در شرایط اورژانسی در بیمارستان انجام شده و به مانیتورینگ دقیق بعد از عمل نیاز دارد تا خطر عوارض مانند عفونت و زایمان زودرس کاهش یابد.
عمل سرکلاژ چه مزایا و اثرات مثبتی در بارداری دارد؟
عمل سرکلاژ رحم، اغلب برای زنان دارای دهانه رحم ناتوان که در معرض خطر باز شدن زودهنگام دهانه رحم هستند، توصیه میشود. مزایا و اثرات مثبت عمل سرکلاژ شامل موارد زیر هستند:
- پیشگیری از زایمان زودرس؛ جلوگیری از زایمان زودرس و افزایش احتمال رسیدن به بارداری کامل، به‌ویژه برای زنانی با سابقه سقط‌های مکرر در سه‌ماهه دوم بارداری
- کاهش خطر سقط جنین؛ حفظ بارداری و کاهش خطر سقط جنین، به‌ویژه در زنانی با سابقه سقط‌های مکرر به علت دهانه رحم ناتوان
- تقویت دهانه رحم؛ حفظ جنین در رحم، قبل از هفته 24 بارداری و تا هفته 37 بارداری یا نزدیک به زمان زایمان
عمل سرکلاژ برای زنانی که در معرض خطر زایمان زودرس یا سقط جنین به علت دهانه رحم ضعیف هستند، یک گزینه درمانی مؤثر است؛ ولی باید به طور دقیق با متخصص زنان در مورد مزایا و خطرات احتمالی آن مشورت شود. برای درک بیشتر اهمیت این مشورت و توصیه‌های متخصص زنان، مطلب تخصص زنان چیست را مطالعه کنید.
مراحل انجام عمل سرکلاژ
عمل سرکلاژ شامل چندین مرحله است که انجام درست هر مرحله بر نتیجه عمل دوختن دهانه رحم ناثبر خواهد گذاشت. مراحل انجام عمل سرکلاژ شامل موارد ذکرشده در جدول زیر میشود:
| مراحل عمل سرکلاژ | اقدامات لازم در هر مرحله |
| آماده‌سازی قبل از عمل | بررسی تاریخچه پزشکی بیمار معاینه دهانه رحم با اسپکولوم سونوگرافی ترانس‌واژینال برای بررسی دقیق‌تر دهانه رحم خودداری از برقراری رابطه جنسی به توصیه پزشک |
| مرحله انجام عمل | خوابیدن بیمار به پشت روی صندلی معاینه واژینال استفاده از بی‌حسی موضعی یا بیهوشی برای کاهش درد بیمار پس از اثرگذاری بی‌حسی، دوختن دهانه رحم با بخیه‌های قوی و اطمینان از محکم بودن بخیه‌ها در عمل سرکلاژ ترانس‌واژینال، بخیه زدن از طریق واژن به دهانه رحم در عمل سرکلاژ شکمی، با ایجاد برش شکمی |
| مراقبت‌های پس از عمل | تجویز آنتی‌بیوتیک برای زن باردار از سوی متخصص زنان استراحت به مدت چند روز اجتناب از رابطه جنسی و فعالیت‌های سنگین به مدت 10 روز و تا بهبودی بخیه‌ها |
| پیگیری و زمان برداشت بخیه‌ها | انجام سونوگرافی برای بررسی وضعیت دهانه رحم و جنین کشیدن بخیه‌ها بین هفته‌های 36 تا 38 بارداری برداشتن زودتر بخیه‌ها تنها در صورت ظهور علائم زایمان زودرس |
عمل سرکلاژ، به‌عنوان یک روش پیشگیری از زایمان زودرس می‌تواند برای زنانی که در معرض خطر هستند بسیار مفید باشد، اما نیاز به بررسی دقیق توسط پزشک و رعایت دقیق توصیه‌های پس از عمل دارد.
عمل سرکلاژ رحم برای مادر و جنین چه عوارضی دارد؟
عمل دوختن دهانه رحم، هرچند که در پیشگیری از زایمان زودرس بسیار موثر است، گاهی با عوارضی برای مادر و جنین همراه خواهد بود. مهم‌ترین عوارض عمل سرکلاژ شامل موارد زیر هستند:
- عفونت؛ ایجاد عفونت در دهانه رحم یا رحم و انتقال آن به جنین و بروز سایر عوارض جدی ناشی از آن
- پارگی کیسه آب؛ افزایش احتمال پارگی زودرس کیسه آب و زایمان زودرس، همچنین کاهش مایع آمنیوتیک و مشکلاتی در رشد و تکامل جنین
- خونریزی؛ احتمال خونریزی خفیف تا متوسط بعد از عمل سرکلاژ
- آسیب به دهانه رحم؛ خطر تنگی دائمی دهانه رحم در اثر آسیب به بافت دهانه رحم توسط بخیه‌ها و اثرگذاری منفی روی بارداری‌های آینده
- زایمان زودرس؛ تحریک زایمان زودرس در اثر عمل دوختن دهانه رحم، به‌ویژه درصورت باز نشدن بخیه‌ها قبل از شروع زایمان و تاثیر منفی بر رشد و سلامت جنین
- ایجاد اسکار یا بافت جوشگاهی؛ تشکیل بافت جوشگاهی در دهانه رحم توسط بخیه‌ها و ایجاد مشکل در بارداری‌های بعدی
عمل سرکلاژ، یک روش پیشگیری‌کننده مهم برای زنانی‌ست که در معرض خطر زایمان زودرس هستند؛ اما باید عوارض این عمل برای مادر و جنین به دقت مورد بررسی قرار گرفته و توسط متخصص زنان مدیریت شود. رعایت توصیه‌های پزشکی پس از عمل، در کاهش این خطرات بسیار موثر هستند.
در چند ماهگی بارداری عمل سرکلاژ انجام میشود؟
عمل سرکلاژ، در هفته‌های ۱۲ تا ۱۴ بارداری انجام میشود؛ در این هفته‌ها خطر زایمان زودرس به دلیل ضعف یا نارسایی دهانه رحم وجود دارد. دکتر زنان، این عمل را قبل از نازک شدن یا باز شدن دهانه رحم انجام می‌دهد تا از عوارض احتمالی جلوگیری شود. عمل دوختن دهانه رحم، معمولا در شرایط وجود سابقه سقط‌های مکرر در سه ماهه دوم بارداری، دهانه رحم کوتاه‌تر از حد طبیعی یا سابقه زایمان زودرس انجام خواهد شد.
گاهی در موارد خاص، همچون هنگام بازشدن دهانه رحم در بارداری‌های بعد از هفته ۱۴، عمل سرکلاژ به صورت اورژانسی انجام میشود. هدف اصلی از این عمل، تقویت دهانه رحم برای جلوگیری از باز شدن زودهنگام و کمک به ادامه بارداری تا زمان مناسب زایمان است.
برای انجام عمل سرکلاژ رحم، چه نوع آمادگی‌ها و مراقبت‌هایی لازم است؟
انجام آمادگی‌های قبل از عمل سرکلاژ، برای گرفتن بهترین نتایج از عمل و جلوگیری از عوارض احتمالی بسیار مهم هستند. در ادامه، به آمادگی‌ها و مراقبت‌های پیش از این عمل سرکلاژ اشاره کرده‌ایم:
- بررسی تاریخچه پزشکی و بارداری‌های قبلی از سوی پزشک؛ بررسی هرگونه جراحی‌های قبلی روی دهانه رحم، سقط‌های مکرر یا مشکلات بارداری‌های قبلی برای حصول اطمینان از مناسب بودن عمل دوختن دهانه رحم برای بیمار
- معاینه فیزیکی دهانه رحم؛ بررسی دهانه رحم با استفاده از اسپکولوم
- سونوگرافی ترانس‌واژینال؛ ارزیابی دقیق‌تر دهانه رحم با بررسی طول و وضعیت آن و دقت بیشتر برای تصمیم‌گیری برای عمل سرکلاژ
- بررسی عفونت‌ها؛ بررسی هرگونه عفونت قبل از عمل و درمان هر عفونتی پیش از عمل برای کاهش خطر عفونت‌های بعد از عمل
- قطع رابطه جنسی؛ خودداری بیمار از برقراری رابطه جنسی از یک هفته قبل از عمل برای جلوگیری از تحریک دهانه رحم و آماده شدن شرایط برای عمل
- تعیین نوع بی‌حسی یا بیهوشی؛ گفت‌وگوی پزشک با بیمار درباره نوع بی‌حسی (موضعی یا بیهوشی عمومی) و آگاه ساختن بیمار از مراقبت‌های لازم بعد از بی‌حسی
آمادگی‌ها و مراقبت‌های قبل از عمل سرکلاژ رحم، نقش مهمی در موفقیت عمل و کاهش عوارض بعد از آن دارد. پیروی از دستورالعمل‌های پزشک و انجام تمام معاینات لازم قبل از عمل برای اطمینان از عدم ابتلا به انواع عفونت و کیست تخمدان، به بهبود نتایج کمک خواهد کرد.
عمل سرکلاژ، به چه مراقبت‌های بعد از عملی نیاز دارد؟
مراقبت‌های بعد از عمل سرکلاژ، برای اطمینان از بهبود بخیه‌ها و جلوگیری از عوارض احتمالی ضروری هستند. در ادامه، به مهم‌ترین مراقبت‌های بعد از عمل سرکلاژ پرداخته‌ایم:
- استراحت و پرهیز از فعالیت‌های سنگین؛ بهبود سریع‌تر بخیه‌ها و کاهش خطر عوارض با حداقل یک روز استراحت و اجتناب از فعالیت‌های روزمره سنگین مانند ورزش بارداری یا برداشتن اجسام سنگین به مدت ۱۰ روز پس از عمل
- خودداری از رابطه جنسی؛ جلوگیری از تحریک و آسیب به بخیه‌ها و تسریع بهبودی آن‌ها با پرهیز از برقراری رابطه جنسی تا حدود ۱۰ روز پس از عمل سرکلاژ رحم
- پرهیز از وارد کردن هر گونه شی به داخل واژن؛ جلوگیری از تحریک و عفونت با خودداری از استفاده از تامپون، دوش واژینال و دیگر محصولات مشابه
- مراجعات منظم به متخصص؛ با هدف بررسی وضعیت دهانه رحم و جنین، انجام سونوگرافی توسط پزشک برای اطمینان از وضعیت مناسب رحم و رشد جنین
- مدیریت درد و علائم؛ استفاده از مسکن‌های ساده مانند استامینوفن در روزهای اولیه پس از عمل برای کنترل دردهای بعد از عمل سرکلاژ یا گرفتگی عضلات شکم، مراجعه به متخصص زنان در صورت تجربه درد شدید، خونریزی شدید، تب بالا یا بوی بد از ترشحات واژینال
- بررسی و توجه کافی به عوارض احتمالی؛ توجه به عوارضی همچون خونریزی غیرمعمول، پارگی کیسه آب، تب یا هرگونه ترشح غیرعادی و بلافاصله مراجعه به پزشک
- استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ها در صورت نیاز؛ برای جلوگیری از عفونت طبق دستور پزشک
- بازگشت به فعالیت‌های روزمره؛ بازگشت به فعالیت‌های سبک روزمره در روز بعد از عمل سرکلاژ اما اجتناب از انجام فعالیت‌های سنگین
مراجعات منظم به پزشک، انجام پیگیری‌های لازم و رعایت تمامی توصیه‌های او، برای حفظ سلامت مادر و جنین ضروری هستند.
هزینه عمل سرکلاژ در سال 1403 چقدر است؟
هزینه عمل سرکلاژ به عوامل مختلفی همچون نوع عمل (ترانس‌واژینال یا ترانس‌آبدومینال)، محل انجام عمل (کلینیک یا بیمارستان)، تخصص و تجربه پزشک، نیاز به بستری شدن یا استفاده از تجهیزات خاص، نوع بیهوشی استفاده شده و پوشش بیمه‌ای بستگی دارد. هزینه‌ها در مراکز مختلف و بسته به محل جغرافیایی متفاوت خواهد بود؛ به‌طور مثال، انجام عمل سرکلاژ در بیمارستان‌های خصوصی معمولا هزینه بیشتری نسبت به بیمارستان‌های دولتی دارد.
همچنین، نوع سرکلاژ نیز بر هزینه‌ها تاثیر دارد؛ سرکلاژ ترانس‌آبدومینال پیچیده‌تر بوده و نیاز به جراحی شکمی دارد. بنابراین، هزینه بیشتری نسبت به نوع ترانس‌واژینال در بر خواهد داشت. پوشش بیمه‌ای هم نقش مهمی در کاهش هزینه‌های مستقیم بیمار دارد؛ چرا که برخی بیمه‌ها بخشی از هزینه‌های جراحی و بیهوشی را تحت پوشش قرار می‌دهند.
بهترین دکتر برای انجام عمل سرکلاژ کیست؟
بهترین دکتر برای انجام عمل سرکلاژ، دکتر زنان است. این متخصص در درمان ناباروری و نازایی زنان، سقط مکرر جنین و زایمان زودرس تخصص دارد. او با انجام مصاحبه‌‌های بالینی اولیه، از سابقه سقط مکرر یا سابقه بارداری پرخطر در فرد آگاه میشود. سپس معاینات فیزیکی لازم همچون بررسی طول دهانه رحم را برای ضرورت انجام عمل سرکلاژ رحم انجام می‌دهد.
دکتر زنان، در صورت وجود دهانه رحم نارس یا بافت دهانه رحم ضعیف، تجربه سقط مکرر و زایمان زودرس، انجام عمل دوختن دهانه رحم را پیشنهاد خواهد کرد. او پس از انجام بیهوشی یا بی‌حسی، به موقعیت‌گذاری سرکلاژ و بخیه‌گذاری می‌پردازد. همچنین، در مرحله بعدی، انواع مراقبت بعد عمل را برای بهبودی سریع‌تر به بیمار توصیه خواهد کرد.
اگر شما هم به مشورت با متخصص زنان برای مناسب بودن عمل سرکلاژ برای خودتان نیاز دارید، می‌توانید از خدمات آنلاین، تلفنی و حضوری دکتر زنان در سایت دکتردکتر استفاده کنید.
منابع:
americanpregnancy.org
ncbi.nlm.nih.gov
سوالات متداول عمل سرکلاژ
معمولا می‌توان به زودی به فعالیت‌های عادی، به جز فعالیت‌های سنگین بازگشت.
بخیه‌ها معمولا در مطب پزشک در هفته 37 بارداری برداشته می‌شوند.
نوعی از سرکلاژ به نام ترانس‌آبدومینال را می‌توان قبل از بارداری انجام داد.
سرکلاژ برای زنانی با سابقه سقط در سه ماهه دوم، دهانه رحم کوتاه یا زایمان زودرس انجام میشود.
سلام
در چند ماهگی بارداری عمل سرکلاژ انجام می‌شه؟؟؟
سلام عزیزم، معمولا بین ۱۲ تا ۱۵ هفته انجام میشود
مراقبت های بعد از عمل سرکلاژ چیه؟
سلام عزیزم
داروهاتون رو به‌صورت منظم مصرف کنید
از انجام کارهای روزانه حداقل تا ۷ روز پس از انجام سرکلاژپرهیز کنید
از برقرای رابطه جنسی حداقل تا ۷ روز پرهیز کنید
در صورت لزوم با نظر پزشکتون استراحت مطلق شاید لازم باشه
مایعات فراوان، سبزیجات و درصورت لزوم داروهای پیشگیری از یبوست مصرف کنید