سی تی اسکن چیست و چرا انجام می شود؟ بررسی کاربردها و عوارض

توموگرافی کامپیوتری با همان سی تی اسکن یکی از روش‌های تصویربرداری است که برای مشاهده اجزای بدن تجویز می‌شود. انواع سی تی اسکن برای بررسی مشکلات و بیماری‌هایی که برای بدن رخ می‌دهند، استفاده خواهند شد. از طریق چند پرتو یا اشعه ایکس می‌توان از زوایای مختلف بدن، تصاویری ثبت کرد. دستگاه سی تی اسکن برای تصویر برداری از ریه، مغز و سایر اندام‌ها به کار گرفته می‌شود. اما سوالی که برخی از افراد می‌پرسند؛ آیا عوارض سی تی اسکن خطرناک است یا خیر؟ از این رو برای اینکه با مزایای سی تی اسکن، عوارض یا دلیل تجویز آن آشنا شوید تا انتهای متن همراه ما باشید.

برای مطالعه این مطلب به ۵ دقیقه زمان نیاز دارید.

اگر بعد از خواندن این مقاله، سوالی در مورد سی تی اسکن چیست برایتان پیش آمد، در قسمت کامنت برایمان بنویسید. کارشناسان سلامت، آماده پاسخگویی به شما عزیزان هستند.    

سی تی اسکن چیست؟

در پاسخ به سوال سی تی اسکن چیست؟ سی تی اسکن (CT Scan) که به آن اسکن توموگرافی کامپیوتری نیز می‌گویند؛ نوعی روش تصویربرداری پزشکی است که با استفاده از اشعه ایکس و پردازش کامپیوتری تصاویر مقطعی دقیقی از داخل بدن را تولید می‌کند. در تصویربرداری سی تی اسکن از سیستم چند پرتو ایکس استفاده خوداهد شد تا بتوان از زوایای مختلف بدن تصویربرداری کرد. پزشک از طریق انواع سی تی اسکن می‌تواند مشکلات و بیماری‌هایی که رخ داده را شناسایی کرده و به تشخیص بهتری دست پیدا کند.

تصویربرداری از بافت‌ها، رگ‌ها و استخوان‌ها انجام می‌شود تا هر نوع عارضه‌ای که در بدن رخ داده بررسی شوند. به طور کلی سی تی اسکن برای تمام نقاط بدن از سر تا پا کارایی داشته و به تشخیص بهتر پزشک کمک می‌کند.

سی تی اسکن به چه هدفی انجام می‌شود؟

از سی تی اسکن برای اهداف پزشکی و تشخیص بهتر بیماری‌های استفاده می‌شود. سی تی اسکن را می‌توان برای تصویربرداری بافت‌های نرم بدن، لگن، رگ‌های خونی، مغز، شکم و استخوان‌ها استفاده کرد. به طور معمول پزشک برای هدف تشخیص موارد مختلفی از سی تی اسکن استفاده می‌کند که مهم‌ترین آن‌ها عبارتند از:

• تشخیص اختلالات عضلانی و ماهیچه‌‌ای، مانند تومورهای استخوانی و شکستگی‌ها
• بررسی حجم استخوانی و وضعیت نخاع بیمار
• تشخیص محل دقیق تومور، اندازه و میزان درگیر بودن بافت‌های اطراف
• بررسی دقیق وضعیت مغز از نظر وجود تورم، خونریزی، تورم سرخرگ‌های مغزی و احتمال وجود تومور مغزی
• تشخیص محل دقیق عفونت و لخته خونی
• به عنوان راهنمای روش‌های درمانی مانند جراحی، نمونه برداری و پرتو درمانی
• تشخیص و بررسی وضعیت بیماری‌هایی مانند سرطان، بیماری قلبی، گره‌های ریوی و توده‌های کبدی، سرطان‌های پانکراس
• بررسی میزان اثربخشی برخی از درمان‌ها، مانند درمان سرطان
• تشخیص آسیب‌ها و خونریزی‌های داخلی مانند پارگی طحال، کلیه‌ها یا کبد
• تشخیص وجود تومور در شکم و یا هرگونه التهاب در نزدیکی اندام‌های داخلی
• ارائه اطلاعاتی دقیق در مورد جریان خون و دیگر مشکلات عروقی
• تشخیص بافت‌های غیر طبیعی
• ارائه اطلاعاتی مهم در مورد آسیب‌های وارده به دست، پا و دیگر ساختارهای استخوانی

همچنین بررسی دقیق کوچکترین استخوان‌های بدن و بافت‌های اطراف آن را می‌توان از طریق انواع سی تی اسکن انجام داد.

مزایای سی تی اسکن

سی تی اسکن یکی از روش‌های تصویربرداری است که مقرون به‌صرفه بوده و برای طیف زیادی از مشکلات و بیماری‌ها استفاده می‌شود. سی تی اسکن می‌تواند از طریق اسکنرهایی که دارد، نتایج دقیقی از وضعیت اندام‌ها را بررسی کند و پزشک در صورت بروز مشکلات، تشخیص و تجویز درستی داشته باشد. اسکن سریع یکی دیگر از مزایای سی تی اسکن است که از طریق فناوری جدید امکان پذیر بوده و تصاویر واضح‌تر نمایان می‌شوند. تصویربرداری با سی تی اسکن در زمان کوتاهی انجام می‌شود. این موضوع برای کودکان حائز اهمیت است؛ زیرا کودکان برای اینکه آرامش بیشتری داشته باشند، باید تصویر برداری را سریع‌تر انجام داد.

به نقل از lompocvmc،

ملاحظات ویژه برای کودکان در نظر گرفته می شود تا از کمترین میزان نوردهی ممکن برای به دست آوردن یک تصویر خوب استفاده کرد. به طور معمول پزشک ها هنگامی برای تصویربرداری کودکان اقدام می‌کنند که مزایای پزشکی بیشتر از خطر آن باشد. در برخی از مواقع هم در صورت امکان از روش‌های تصویربرداری جایگزین مانند اولتراسوند یا MRI استفاده خواهند کرد تا خطر کمتری وجود داشته باشد.

تصویر برداری هم زمان از استخوان و بافت‌های نرم بدن از مهم‌ترین مزایای سی تی اسکن است. در اینجا می‌توان فرق سی تی اسکن و ام آر آی را متوجه شد. حساسیت سی تی اسکن برای حرکات بیمار به نسبت ام آر آی کمتر بوده و دستگاه راحت‌تر می‌تواند اعضای بدن را اسکن کند. همچنین از سی تی اسکن می‌توان برای تصاویر واقعی از داخل بدن استفاده کرد و برای عمل‌های بیوپسی مغز استخوان سوزنی و آسپیراسیون از آن بهره‌مند شد.

تمام عوارض سیتی اسکن که باید قبل از تصویربرداری آن ها را بدانید

سی تی اسکن یکی از روش‌های تصویربرداری است که تا حد زیادی ایمن بوده و خطرات احتمالی کمی ‌دارد. اما به هر حال بهتر است که با خطرات احتمالی و عوارض آن آشنا بود. عوارض احتمالی که پزشکان رادیولوژی و متخصص‌های آزمایشگاه به آن توجه می‌کنند به شرح زیر هستند:

خطر اشعه و ابتلا به سرطان

سی تی اسکن‌های مدرن دارای اشعه‌های ایکس قوی هستند. این اشعه‌ها می‌تواند خطر ابتلا به سرطان را افزایش دهند. در حقیقت، سی تی اسکن از سایر روش‌های تصویربرداری اشعه‌های بیشتری را ساطع می‌کند، از این رو احتمال خطر این روش تصویربرداری بیشتر است.

مشکلات کلیوی

برخی از متخصص‌ها بر این باور هستند که ماده کنتراست ممکن است بر کلیه‌های تاثیر منفی بگذارد. از این رو نیاز است که قبل از انجام سی تی اسکن، آزمایش خون انجام شود تا از عملکرد صحیح کلیه‌های مطمئن شد. به طور مثال، افرادی که یک کلیه دارند و ضروری است که از یک ماده کنتراست استفاده کنند، باید از قبل آزمایش کراتین انجام دهند و با تایید جواب آزمایش کراتین می‌توان سی تی اسکن را انجام داد.

واکنش آلرژیک

برخی از افراد ممکن است که به ماده کنتراست واکنش آلرژیک نشان دهند؛ در این حالت ضعف، تعریق یا مشکلات تنفسی رخ می‌دهد. اگر احساس ناخوشایند داشته باشید باید از متخصص رادیولوژی کمک بگیرید تا در حین تصویربرداری با مشکل روبه‌رو نشوید.

عوارض سی تی اسکن برای اطرافیان

به طور معمول، سی تی اسکن برای اطرافیان عارضه‌ای ندارد و پزشک یا متخصص اپراتور، فاصله ایمنی را رعایت می‌کنند. اما اسکن از طریق سی تی اسکن می‌تواند برای خانم‌های باردار، نوزادان و کودکان خردسال خطرناک باشد؛ از این رو بهتر است که تماسی با این روش تصویربرداری نداشت.

انواع سی تی اسکن برای تشخیص بیماری‌های مختلف

سی تی اسکن برای قسمت‌های مختلف بدن قابل استفاده است؛ اما در برخی از قسمت‌های بدن رایج‌تر بوده و استفاده بیشتری دارد. از انواع سی تی اسکن برای تشخیص بیماری‌های مختلف استفاده می‌شود که مهم‌ترین آن‌ها به شرح زیر هستند.

سی تی اسکن شکم

از تصویربرداری شکم برای تجسم چندین بافت از اندام‌ها مانند: کبد، طحال، پانکراس و کلیه‌ها استفاده می‌شود. از این روش تشخیصی برای تشخیص وجود التهابات در شکم، روده متورم، سرطان روده، دیورتیکولیت و آپاندیسیت استفاده خواهد شد. رادیولوژیست با استفاده از تجهیزات، تصویر برداری از شکم را انجام می‌دهد تا مشکلات مختلف بررسی شوند.

سی تی اسکن از قفسه سینه

قفسه سینه یکی دیگر از اعضای بدن است که می‌توان از طریق سی تی اسکن، مشکلات رخ داده را شناسایی کرد. در تصاویر سی تی اسکن قفسه سینه می‌توان اطلاعات مفیدی درباره بافت‌ها، قلب، استخوان‌ها و ماهیچه‌ها به دست آورد تا مشکلات متعددی را از بین برد. با انجام ct scan می‌توان مشکلاتی مانند: پنومونی قدیمی ‌یا جدید، سرطان ریه، تومورها، بیماری سل، آمفزیم، برونشکتازی و بیماری بینابینی ریه را تشخیص داد. پزشک با بررسی ct scan انجام شده تشخیص بهتری از درد‌های سینه‌ای دارد و می‌تواند بیماری‌های رخ داده را تشخیص داد.

سی تی اسکن سر (سی تی اسکن استخوان)

سی تی اسکن سر برای تشخیص به موقع بیماری‌های مغزی تجویز می‌شود. در این سی تی اسکن می‌توان استخوان، بافت‌های نرم و رگ‌های خونی را مشاهده کرد. در این نوع سی تی اسکن، محل شکستگی جمجمعه و آسیب‌های مغزی قابل بررسی است. همچنین تعیین میزان آسیب استخوان و بافت نرم در بیماران هم مشخص می‌شود.

نحوه آماده سازی بیمار برای سی تی اسکن

با توجه به قسمتی از بدن که برای اسکن آماده می‌شود، باید از قبل، آماده سازی برای بیمار انجام داد. قبل از اینکه برای تصویربرداری آماده شوید، باید لباس‌ها و و اشیای قیمتی خود را در آورد و در جای مطمئن قرار داد. اشیای فلزی مانند: جواهرات، عینک، دندان مصنوعی یا کمربند را جدا کرده و از خوردن و آشامیدن چند ساعت قبل از انجام سی تی اسکن خودداری کرد.

نحوه تصویربرداری از افرادی که ترس از محیط‌های بسته (کلاستروفوبیا) دارند

افرادی که مبتلا به کلاستروفوبیا هستند و حضور آن‌ها در فضاهای بسته با ترس همراه است، ممکن است که از تصویربرداری اجتناب کنند. برای اینکه بتوان به این ترس غلبه کرد، نیاز است که راهکارهای مختلفی را به کار گرفت.

موثر‌ترین روش‌هایی که باعث می‌شود با حمله‌های پانیک حین تصویربرداری مقابله کرد به شرح زیر هستند:

همچنین اگر با حمله عصبی و ترس مواجه شدید، مقاوت نکنید تا ترس شما بیشتر نشود.

کدام متخصص نسخه CT scan را می‌ نویسد؟

با توجه به نوع بیماری که برای آن نیاز به تصویربرداری است، پزشک متخصص سی تی اسکن می‌نویسد. اما سی تی اسکن توسط متخصص رادویلوژی انجام می‌شود که با توجه به نوع آن، زمان جوابدهی تصویربرداری بین یک تا سه روز زمان می‌برد.

تفاوت سی تی اسکن با تزریق و بدون تزریق چیست؟

سی تی اسکن با تزریق و بدون تزریق هر دو برای تصویربرداری پزشکی استفاده می‌شوند. هر یک از این دو نوع تصویربرداری از طریق اشعه ایکس و کامپیوتر انجام خواهند شد، اما روش آن‌ها متفاوت است. در سی تی اسکن با تزریق، قبل از انجام اسکن، ماده حاجب مخصوص وارد ورید تزریق می‌شود. این ماده، عروق خونی، اندام‌ها و بافت‌های بدن را برجسته کرده و پزشک اجازه می‌دهد که جزئیات بیشتری را مشاهده کند.

از سی تی اسکن با تزریق برای تشخیص بیماری‌هایی مانند: عروق کرونر، آنوریسم مغزی، سکته مغزی، بیماری عروق محیطی، تومور مغزی  و آسیب‌های تروماتیک استفاده می‌شود. اما در سی تی اسکن بدون تزریق از ماده حاجب استفاده نمی‌شود و این نوع تصویربرداری بیشتر برای تشخیص مشکلات استخوان‌ها، عضلات و سایر بافت‌های نرم به کار گرفته می‌شود.

فرآیند تصویربرداری به روش CT اسکن چقدر طول می‌کند؟

در فرآیند تصویربرداری به روش CT اسکن، همکاری بیمار اهمیت زیادی دارد. به طور معمول مدت زمان سی تی اسکن ریه، قفسه سینه، کمر یا هر عضو دیگری از بدن تفاوت‌هایی با یکدیگر دارند؛ اما به طور معمول این فرآیند حدود یک ساعت زمان می‌برد. همچنین بین 24 تا 48 ساعت طول می‌کشد تا جواب CT اسکن آماده شود. رادیولوژیست بعد از اسکن، تصویربرداری را بررسی کرده و گزارش را به بیمار اعلام می‌کند.

در طول انجام سی‌تی اسکن چه اتفاقی می‌افتد؟

دستگاه سی‌تی اسکن مانند یک دونات بزرگ است که روی یکی از طرفین خود ایستاده است. بیمار باید روی یک میز متحرک و باریک که در دهانه دستگاه قرار دارد، دراز بکشد. گاهی برای ثابت نگه داشتن وضعیت بیمار از بند یا بالشت هم استفاده می‌شود. در جریان اسکن سر برای ثابت نگه داشتن سر از وسیله مخصوصی استفاده می‌شود.

در بیش‌تر موارد بیمار در حالی که روی کمر دراز کشیده است و صورتش به سمت بالا قرار دارد، وارد دستگاه می‌شود. اما در مواردی هم بیمار باید روی شکم دراز بکشد تا سی تی اسکن انجام شود.

تختی که بیمار روی آن قرار دارد، وارد دستگاه اسکنر می‌شود، تشخیص دهنده و لوله اشعه ایکس دور تا دور بیمار خواهد چرخید. در این زمان فرد صداهای خاصی را خواهد شنید. همچنین یک کارشناس در اتاقی مجزا شما را تحت نظر داشته و علاوه بر دیدن شما، می‌تواند صدای شما را هم بشنود. بیمار از طریق آوابر قادر به ارتباط برقرار کردن با اپراتور دستگاه است. کارشناس از شما می‌خواهد، در مواقعی برای جلوگیری از تار شدن تصویر، نفس خود را حبس کنید.

سی تی اسکن و ام آر آی چه تفاوتی با هم دارند؟

از هر دو روش سی تی اسکن و ام آر آی برای تصویربرداری اجزای درونی بدن استفاده خواهد شد. اما اولین و اصلی‌ترین تفاوت این دو روش منبع پرتو آن‌ها در دستگاه‌ها است. در ام آی آر از امواج رادیویی استفاده می‌شود، اما در سی تی اسکن از اشعه‌های ایکس استفاده خواهد شد. به طور کلی تفاوت‌های اصلی سی‌ تی اسکن و ام‌ آر آی به شرح زیر هستند:

• برخلاف ام آر ای، سی‌تی اسکن قادر به تشخیص تاندون‌ها و رباط‌ها نیست.
• برای بررسی وضعیت ستون فقرات و نخاع، ام ‌آر‌ آی بهتر است.
• سی‌تی اسکن برای تشخیص سرطان، ذات الریه، خونریزی مغزی به خصوص بعد از حادثه مناسب‌تر است.
• تومور مغزی در ام ‌آر آی بهتر دیده می‌شود.
• در سی‌تی اسکن پارگی و آسیب اندام‌ها به سرعت نشان داده می‌شود. بنابراین در هنگام بروز حوادث به سرعت می‌توان از آن‌ها استفاده کرد.
• استخوان و ستون فقرات شکسته به خوبی در سی‌تی اسکن قابل مشاهده هستند.
• سی‌تی اسکن تصاویر بهتری از ریه‌ها و اندام‌های موجود در حفره ریه نشان می‌دهد.

پزشک متخصص و رادیولوژیست با توجه به شرایط بیمار از روش‌های تصویربرداری سی تی اسکن و ام آر آی استفاده می‌کند.

نحوه تفسیر جواب سی تی اسکن

با توجه به مرکز تصویربرداری و علت اصلی انجام سی‌تی اسکن، بین یک تا چند روز ممکن است که جواب تصویربرداری طول بکشد. رادیولوژیست بعد از آماده شدن نتایج آزمایش، گزارشی را آماده می‌کند. در این گزارش، نتیجه آزمایش سی تی اسکن برای پزشک متخصص مغز و اعصاب، ریه، قلب یا هر پزشکی که دستور سی تی اسکن را داده مشخص شده و می‌توان تشخیص بهتری از مشکلات و بیماری را بررسی کرد.

آیا بعد از سی تی اسکن مراقبت خاصی نیاز است؟

بعد از انجام سی‌ تی اسکن، فرد می‌تواند انجام وظایف عادی روزانه خود را از سر گیرد. اگر فرد برای انجام سی‌تی اسکن مواد حاجب دریافت کرده باشد، باید از دستورالعمل‌های خاصی پیروی کند‌. گاهی برای اطمینان از اینکه فرد وضعیت خوب و ثابتی دارد، بعد از انجام سی‌تی اسکن از او خواسته می‌شود که کمی ‌بیش‌تر در مرکز بماند. همچنین برای کمک به کلیه‌ها و دفع مواد حاجب از بیمار خواسته می‌شود که مقدار فراوانی مایعات بنوشد.

بعد از سی تی اسکن تزریقی چی بخوریم؟

اگر از ماده کنتراست برای سی تی اسکن استفاده کرده باشید، نیاز است که یک یا دو ساعت را در بیمارستان منتظر بمانید. همچنین بعد از سی‌تی اسکن تزریقی، نیاز است که مایعات زیادی مصرف کرد تا مایع از طریق کلیه‌ها دفع شود.

سی تی اسکن؛ خطرناک یا کمک کننده؟

توموگرافی کامپیوتری یا سی تی اسکن یکی از مهم‌ترین روش‌های تصویربرداری است که اطلاعات بسیار موثری را در اختیار پزشک قرار می‌دهد. از طریق انواع سی تی اسکن می‌توان بافت‌ها، عروق و استخوان‌های بدن را مورد بررسی قرار داد تا در صورت بروز هرگونه مشکل و بیماری بتوان از اجزای بدن اطلاعات کافی در اختیار داشت.

اما برای اینکه عوارض سی تی اسکن کمتری را تجربه کنید، بهتر است که از مراکز رادیولوژی معتبر، اطلاع داشته باشید و از رادیولوژیست متخصص برای  سی تی اسکن بهره‌مند شوید.

از دستگاه سی تی اسکن برای اسکن سه‌بعدی عروق خونی، بافت نرم، سرطان، ناهنجاری‌های مغزی، کیست‌ها، تشخیص شکستگی و سنگ کلیه استفاده می‌کنند. از این رو مهم است که از معتبرترین مراکز درمانی، نوبت سی تی اسکن دریافت کنید. دکتردکتر به عنوان یکی از سامانه‌های آنلاین نوبت دهی در کنار شما است تا از بهترین مراکز درمانی و پزشک‌های متخصص نوبت مشاوره و عکسبرداری دریافت کنید. .متخصص‌ های مغز و اعصاب، کلیه، ریه و سایر تخصص‌ها در صفحه خدمات دکتردکتر فعال هستند و با مطالعه نظر کاربرها و سایر بیمارها می‌توان در زمان کوتاهی از بهترین پزشک‌ها وقت گرفت.

همچنین اگر سوال یا ابهامی‌ درباره پروتکل‌های تصویربرداری و سی تی اسکن دارید که در این متن به آن اشاره‌ای نشده است، می‌توانید در انتهای همین متن و در قالب کامنت با ما همراه باشید. 

منبع:

mayoclinic

medicalnewstoday

سوالات متداول سی تی اسکن