کتواسیدوز دیابتی (DKA) یک عارضه جدی دیابت نوع 1 و بسیار کمتر عارضه دیابت نوع 2 است. زمانی اتفاق می افتد که قند خون بسیار بالا باشد و مواد اسیدی به نام کتون در سطوح خطرناکی در بدن تجمع پیدا کند. کتواسیدوز را نباید با کتوز، که بی ضرر است، اشتباه گرفت. کتوز می تواند در نتیجه یک رژیم غذایی بسیار کم کربوهیدرات، معروف به رژیم کتوژنیک، یا در اثر روزه ایجاد شود. DKA تنها زمانی اتفاق می‌افتد که انسولین کافی در بدن برای پردازش قند خون به انرژی نداشته باشید.
اگر این اتفاق بیفتد، کبد شروع به پردازش چربی به انرژی می کند که باعث آزاد شدن کتون در خون می شود. سطوح بالای کتون در خون خطرناک است. این وضعیت در افراد مبتلا به دیابت نوع 2 کمتر رایج است زیرا سطح انسولین معمولاً به این اندازه پایین نمی آید، اما ممکن است اتفاق بیفتد. کتواسیدوز دیابتی می تواند اولین علامت دیابت نوع 1 باشد، زیرا افراد مبتلا به این بیماری نمی توانند انسولین خود را بسازند.
علائم کتواسیدوز دیابتی چیست؟
علائم DKA می توانند به سرعت ظاهر شوند. علائم اولیه DKA می تواند شامل موارد زیر باشد:
- تکرر ادرار
- تشنگی شدید یا خشکی دهان
- سطح قند خون بالا که به عنوان هیپرگلیسمی نیز شناخته می شود
- سطوح بالای کتون در ادرار
با پیشرفت DKA، علائم بیشتری ممکن است ظاهر شوند:
- حالت تهوع و استفراغ
- درد شکم
- گیجی
- نفس با بوی میوه
- صورت برافروخته
- خستگی یا ضعف
- تنفس سریع و پی در پی
- پوست خشک
- از دست دادن هوشیاری، همچنین به عنوان غش یا سنکوپ شناخته می شود
DKA یک اورژانس پزشکی است. اگر فکر می کنید در حال تجربه DKA هستید، فوراً با خدمات اورژانس محلی خود تماس بگیرید. DKA در صورت عدم درمان، می تواند منجر به کما یا مرگ شود. اگر از انسولین استفاده می کنید، مطمئن شوید که خطر ابتلا به DKA را با تیم مراقبت های بهداشتی خود در میان گذاشته و برنامه ای در دست اجرا دارید.
اگر دیابت نوع 1 دارید و میزان قند خونتان بیش از 240 میلی گرم در دسی لیتر (mg/dL) است، باید با آزمایش ادرار یا خون خود را از نظر کتون آزمایش کنید.
در صورت وجود سطوح متوسط یا زیاد کتون با پزشک خود تماس بگیرید. اگر مشکوک به بیماری هستید، به دنبال کمک پزشکی باشید. افراد مبتلا به دیابت نوع 2 معمولا در معرض خطر کمتر DKA هستند. اما زمانی که بدن به دلیل آسیب، عفونت یا جراحی تحت فشار باشد، این خطر می تواند افزایش یابد.
چه زمانی باید کمک اضطراری دریافت کرد؟
اگر هر یک از علائم زیر را دارید و نمی توانید با پزشک خود تماس بگیرید، مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری (CDC) دریافت فوری کمک اضطراری را توصیه می کند، علائم عبارتند از:
- سطح قند خون که در 300 میلی گرم در دسی لیتر یا بالاتر باقی می ماند
- نفسی که بوی میوه می دهد
- استفراغ شدید، که نمی توانید جلوی آن را بگیرید
- مشکل در تنفس
- علائم متعدد DKA
با اورژانس تماس بگیرید یا اینکه از شخصی بخواهید شما را به نزدیکترین اورژانس ببرد.
کتواسیدوز دیابتی چگونه درمان می شود؟
درمان DKA معمولاً شامل ترکیبی از رویکردها برای عادی سازی سطح قند خون و انسولین است. اگر تشخیص DKA را دریافت کرده اید اما هنوز تشخیص دیابت را دریافت نکرده اید، پزشک یک برنامه درمانی دیابت برای جلوگیری از عود کتواسیدوز برای شما ایجاد می کند.
عفونت می تواند خطر DKA را افزایش دهد. اگر DKA در نتیجه یک عفونت یا بیماری باشد، پزشک معمولا آن را با آنتی بیوتیک درمان می کند.
جایگزینی مایعات
در بیمارستان، پزشک احتمالاً مایعات داخل وریدی (IV) را برای کمک به آبرسانی بدن تجویز می کند. در طول یک رویداد DKA، بدن مایعات زیادی از دست می دهد که این امر می تواند میزان جریان خون در بدن را کاهش دهد.
جایگزینی مایعات به بازیابی جریان خون معمولی و همچنین به درمان کم آبی بدن کمک می کند، که همین می تواند باعث افزایش سطح قند خون شود.
جایگزینی الکترولیت
هنگامی که سطح انسولین خیلی پایین است، الکترولیت های بدن می توانند به طور غیر معمول پایین بیایند. الکترولیت ها مواد معدنی با بار الکتریکی هستند که به بدن از جمله قلب و اعصاب کمک می کنند تا به درستی عمل کنند. جایگزینی الکترولیت نیز معمولاً از طریق IV انجام می شود.
انسولین درمانی
انسولین تا زمانی که سطح قند خون به زیر 200 تا 250 میلی گرم در دسی لیتر برسد، از طریق IV به شما تزریق می شود. تیم مراقبت اورژانسی چندین نتیجه آزمایش خون دیگر را نیز که نشان می‌دهند دیگر نیازی به انسولین درمانی نیست، نظارت خواهند کرد.
زمانی که قند خون و سایر آزمایشات در محدوده قابل قبولی باشند، پزشک به شما کمک خواهد کرد تا در آینده از ابتلا به DKA جلوگیری کنید.
علت کتواسیدوز دیابتی می شود؟
DKA زمانی رخ می دهد که سطح انسولین پایین باشد. بدن ما برای استفاده از گلوکز موجود در خون به انسولین نیاز دارد. در DKA، گلوکز نمی تواند وارد سلول ها شود، بنابراین تجمع می یابد و در نتیجه سطح قند خون بالا می رود.
در پاسخ، بدن شروع به تجزیه چربی به سوخت قابل استفاده ای می کند که به انسولین نیاز ندارد. تبدیل چربی به انرژی باعث تولید کتون می شود. وقتی کتون های زیادی تشکیل می شود، خون اسیدی می شود. این وضعیت کتواسیدوز دیابتی است.
شایع ترین علل DKA عبارتند از:
- عدم تزریق انسولین یا عدم تزریق انسولین کافی
- بیماری یا عفونت
- اگر پمپ انسولین مسدود شود
چه کسانی در معرض خطر ابتلا به کتواسیدوز دیابتی هستند؟
عوامل خطر برای DKA عبارتند از:
- داشتن دیابت نوع 1
- در سنین پایین تر بودن، تحقیقات نشان می دهد 63 درصد از موارد DKA در افراد زیر 51 سال رخ می دهد.
- شوک فیزیولوژیک، یک وضعیت تهدید کننده زندگی ناشی از قطع جریان خون
- استرس عاطفی یا روانی
- بیماری قلبی عروقی حاد، مانند حمله قلبی یا سکته مغزی
- بیماری حاد گوارشی، مانند پانکراتیت
- داشتن اختلال مصرف الکل یا مصرف مواد مخدر
- داشتن اختلال خوردن
- برخی از بیماری های غدد درون ریز، مانند سندرم کوشینگ و پرکاری تیروئید
- جراحی اخیر
- بارداری
داروها
برخی از داروها می توانند خطر ابتلا به DKA را افزایش دهند. این داروها شامل موارد زیر هستند:
- برخی از داروهای ضد روان پریشی، مانند کلوزاپین (کلوزاریل)، اولانزاپین (زیپرکسا) و ریسپریدون (ریسپردال)
- کورتیکواستروئیدها
- دیورتیک های تیازیدی
دیابت مستعد کتوز
اگرچه DKA در افراد مبتلا به دیابت نوع 2 کمتر شایع است، اما باز هم اتفاق می افتد. برخی از افراد مبتلا به دیابت نوع 2 “مستعد کتوز” در نظر گرفته می شوند و در معرض خطر بیشتری برای DKA هستند. برای نژادهای زیر احتمال تشخیص دیابت مستعد کتوز بیشتر است:
- سیاه پوستان (آفریقایی آمریکایی، آفریقایی کارائیب و آفریقایی زیر صحرا)، آسیایی (چینی، هندی و ژاپنی) و اسپانیایی تبار
- افرادی که اضافه وزن یا چاقی دارند
- افرادی که میانسال هستند
- مردان
بهتر است با پزشک خود در مورد عوامل خطر صحبت کنید تا مطمئن شوید که برنامه درمانی مناسبی دارید.
آزمایش برای کتون ها
آزمایش کتون ها یکی از اولین گام ها برای تشخیص DKA است. اگر دیابت نوع 1 دارید، باید آزمایش‌های کتون خانگی داشته باشید که ادرار یا خون را برای وجود کتون آزمایش می کنند. می توانید نوارهای این آزمایش های خانگی را از داروخانه ها یا آنلاین خریداری کنید.
چه زمانی آزمایش کتون را انجام دهیم؟
در صورت شرایط زیر، باید آزمایش کتون را انجام دهید:
- اگر سطح گلوکز خون شما 240 میلی گرم در دسی لیتر یا بالاتر باشد
- اگر بیمار هستید
- اگر علائم DKA دارید
هر 4 تا 6 ساعت یکبار ادرار یا خون خود را آزمایش کنید.
نوارهای آزمایش ادرار برای نشان دادن وجود کتون در ادرار، رنگ را تغییر می دهند. باید روی نوار ادرار کنید یا نوار را در ادراری که در یک ظرف جمع آوری کرده اید فرو کنید. نشانگر روی نوار تغییر رنگ می دهد. نوار تست را با نمودار نتایج مقایسه کنید.
تست کتون خون نیز موجود است. اینها معمولاً دستگاه های ترکیبی هستند که می توانند هم سطح گلوکز و هم سطح کتون را اندازه گیری کنند. مشابه آزمایش گلوکز خون، باید نمونه کوچکی از خون را روی نوار تست بمالید.
نوار تست در یک دستگاه مانیتور قرار داده می شود تا وجود کتون در خون آزمایش شود. یک پزشک یا داروساز می تواند در مورد زمان و نحوه استفاده از آزمایشات کتون خانگی شما را راهنمایی کند.
کتواسیدوز دیابتی چگونه تشخیص داده می شود؟
پزشک احتمالاً آزمایشی برای تأیید وجود کتون در ادرار انجام می دهد. آنها معمولا سطح قند خون را نیز آزمایش می کنند. سایر آزمایش‌هایی که ممکن است پزشک تجویز کند عبارتند از:
- آزمایش خون اولیه، از جمله پتاسیم و سدیم، برای ارزیابی عملکرد متابولیک
- گاز خون شریانی، آزمایشی که در آن از شریان برای تعیین اسیدیته، خون گرفته می شود
- فشار خون
- نوار قلب (ECG)
- رادیوگرافی قفسه سینه یا سایر آزمایش‌ها برای بررسی علائم عفونت، مانند ذات‌الریه
پیشگیری از کتواسیدوز دیابتی
راه های زیادی برای جلوگیری از DKA وجود دارد. پیشگیری به این معنی است که برنامه درمانی دیابت خود را با دقت دنبال کنید و در هنگام بیماری مراقبت بیشتری انجام دهید.
برنامه درمانی خود را دنبال کنید
با مدیریت مناسب دیابت خود می توانید خطر ابتلا به DKA را کاهش دهید:
- داروهای خود را طبق دستور مصرف کنید، حتی اگر احساس خوبی دارید.
- برنامه غذایی خود را دنبال کنید
- طبق توصیه پزشک، قند خون خود را به طور مداوم آزمایش کنید. این به شما کمک می کند تا مطمئن شوید که اعداد آزمایشتان در محدوده سالم هستند. اگر متوجه مشکلی شدید، می توانید با پزشک خود در مورد تنظیم برنامه درمانی خود صحبت کنید.
- با پزشک خود در مورد تنظیم میزان دوز انسولین خود بر اساس سطح فعالیت، بیماری ها یا عوامل دیگر مانند آنچه می خورید صحبت کنید.
- اگر قند خون بالا دارید و آزمایش خون یا ادرار شما وجود کتون ها را تشخیص داد، ورزش نکنید. ورزش، در صورت قند خون بالا و ابتلا به دیابت می تواند خطرناک باشد. بهتر است در مورد نحوه مدیریت این وضعیت با پزشک خود صحبت کنید.
- گاهی اوقات هزینه انسولین می تواند پیروی از یک برنامه درمانی دیابت را دشوارتر کند. درباره نحوه دسترسی به انسولین با هزینه کم از پزشک خود بپرسید.
وقتی مریض هستید…
اگرچه نمی توانید به طور کامل از بیماری یا عفونت جلوگیری کنید، می توانید اقداماتی را انجام دهید تا مصرف انسولین خود را به خاطر بسپارید و به پیشگیری و برنامه ریزی برای یک وضعیت اورژانسی DKA کمک کنید. داشتن برنامه روزانه مانند زیر می تواند خطر DKA را کاهش دهد:
- زمانی که بیمار هستید سطح کتون را آزمایش کنید. این امر می تواند به شما کمک کند سطح کتون خفیف تا متوسط را قبل از اینکه سلامت شما را تهدید کند، دریافت کنید.
- اگر داروی خود را هر روز در زمان مشخصی مصرف می‌کنید یا از ابزار یادآوری مانند برنامه تلفن استفاده می‌کنید، زنگ یادآوری آن را تنظیم کنید.
- از پزشک خود بپرسید که اگر سرنگ خود را در صبح پر کنید، مفید است یا خیر. این به شما کمک می کند تا به راحتی متوجه شوید که آیا یک دوز را فراموش کرده اید یا خیر.
- داروهای توصیه شده توسط تیم مراقبت های بهداشتی خود را برای درمان تب یا عفونت مصرف کنید.
- غذاهای نرم یا مایع در دسترس داشته باشید که در صورت حالت تهوع، خوردن آنها راحت تر است.
- اگر کسی در خانه به مراقبت از شما کمک می‌کند، مطمئن شوید که او اطلاعاتی در مورد برنامه درمان دیابت، از جمله داروها و برنامه آزمایش‌های شما دارد.
- اگر در آزمایش خانگی میزان کتون های متوسط یا زیاد را تشخیص دادید با پزشک خود تماس بگیرید. اگر نمی توانید با پزشک خود تماس بگیرید و مشکوک هستید که ممکن است به DKA مبتلا باشید، کمک اضطراری دریافت کنید. تشخیص زودهنگام ضروری است.
نتیجه گیری
DKA جدی است، اما می توان از آن جلوگیری کرد. برنامه درمان دیابت خود را دنبال کنید و در مورد سلامتی خود پیگیر باشید. اگر روش درمانی برای شما مفید نیست یا اگر مشکل دارید به پزشک خود بگویید. آنها می توانند برنامه درمانی مناسب را تنظیم کنند یا در ارائه راه حل هایی برای مدیریت بهتر دیابت کمک کنند.
منبع : healthline
