علت حالت تهوع و استفراغ چیست؟ آیا درمانی برای آن وجود دارد؟ چگونه می‌توانم حالت تهوع را رفع کنم؟ در این مقاله به این سوالات پاسخ خواهیم داد.
تهوع و استفراغ خود به تنهایی بیماری نیستند، اما نشانه‌ای از وجود بیماری‌ها هستند. این دو عارضه هم در بزرگسالان و هم در کودکان به دلیل مشکلات مختلفی مانند بارداری، ضربه به سر و عفونت های ویروسی گوارش رخ می‌دهند.
تعریف حالت تهوع و استفراغ
تهوع و استفراغ بیماری نیستند، اما نشانه‌ی بسیاری از عارضه‌ها همچون التهاب یا ویروس های گوارشی، مسمومیت غذایی، بیماری حرکت، پرخوری، روده‌ی مسدود، ضربه به سر یا ضربه مغزی، آپاندیس، میگرن و..هستند. گاهی نیز نشانه‌ی برخی مشکلات جدی‌تر همچون حمله‌ی قلبی، بیماری‌های کلیوی و کبدی، بیماری‌های سیستم عصبی مرکزی، تومورهای مغزی و برخی از انواع سرطان‌ها هم هستند.
تفاوت بین تهوع و استفراغ چیست؟
تهوع، احساس ناراحتی در معده بوده که معمولاً با حس بالا آوردن همراه است ولی لزوماً به استفراغ ختم نخواهد شد. استفراغ خالی کردن با فشار و ارادی یا غیر ارادی محتویات معده از طریق دهان است.
برخی از عوامل تحریک کننده‌ی استفراغ عفونت، جراحت و حساسیت غذایی ناشی از معده و روده، گیجی و بیماری حرکت (Motion sickness) ناشی از گوش داخلی و ضربه به سر، التهاب مغزی، تومور، میگرن و سردرد ناشی از مشکلات مغزی هستند.
چه کسانی بیشتر تهوع و استفراغ را تجربه می‌کنند؟
کودکان و بزرگسالان میتوانند این مشکلات را تجربه کنند، بسیاری از افراد مبتلا به سرطان که تحت شیمی درمانی و رادیو تراپی هستند با این مشکل مواجه اند.
زنان باردار در سه ماهه‌ی ابتدایی دوران بارداری نیز این مشکلات را تحت عنوان بیماری صبحگاهی (morning sickness) تجربه می‌کنند. آمارها حاکی از این است که ۵۰ تا ۹۰ درصد زنان باردار حالت تهوع و ۲۵ الی ۵۵ درصد آن‌ها استفراغ را تجربه می‌کنند.
عامل تهوع و استفراغ چیست؟
- بیماری حرکت
- مراحل اولیه بارداری
- داروهای تحریک کننده استفراغ
- درد شدید
- استرس احساسی (مانند ترس)
- بیماری کیسه صفرا
- مسمومیت غذایی
- عفونت (مانند ویروس معده)
- پرخوری
- واکنش به برخی بوها و رایحه‌ها
- حمله قلبی
- تومور مغزی
- ضربه به سر یا ضربه‌ی مغزی
- زخم معده
- برخی از انواع سرطان
- پرخوری عصبی و سایر بیماری‌های روانی
- بیماری فلج معده (Gastroparesis) یا خالی شدن آهسته‌ی معده (این بیماری در افراد مبتلا به دیابت دیده میشود)
- آپاندیس
- مقدار زیاد الکل
- انسداد روده
علت استفراغ افراد در سنین مختلف، متفاوت است. کودکان اغلب به علت عفونت ویروسی، مسمومیت غذایی، آلرژی به شیر، بیماری حرکت، پرخوری، سرفه یا روده مسدود، یا بیماری‌هایی که با تب شدید همراه است، استفراغ را تجربه می‌کنند.
محدوده زمانی که استفراغ یا تهوع رخ می‌دهد، میتواند به شناخت علت کمک کند، اگر در فاصله‌ی کمی بعد از خوردن غذا اتفاق بیفتد، احتمالاً دلیل آن مسمومیت غذایی یا التهاب دیواره‌ی معده، زخم معده یا پرخوری عصبی است.
تهوع و استفراع یک تا ۸ ساعت بعد از غذا خوردن هم میتواند نشانه‌ای از مسمومیت غذایی باشد. همچنین بعد از مصرف برخی غذاهای حاوی باکتری سالمونلا مدت زمانی بیش‌تری طول می کشد تا علایم بروز کند.
آیا استفراغ کردن خطرناک است؟
استفراغ معمولاً بی خطر است، اما با این همه میتواند نشانه‌ای از یک بیماری جدی مانند مننژیت، ضربه به سر، انسداد روده، آپاندیس و تومور مغزی باشد.
نگرانی دیگر از دست دادن آب بدن است. بزرگسالان کم‌تر در معرض این خطر قرار می‌گیرند، چرا که نشانه‌های آن همچون افزایش تشنگی، دهان و لب‌های خشک به راحتی توسط بزرگسالان قابل تشخیص است. ولی کودکان خصوصاً اگر به اسهال مبتلا باشند، چون که قادر به تشخیص و بازگو کردن علایم نیستند، بیشتر در معرض از دست دادن آب بدن هستند.
لب و دهان خشک، تنفس و ضربان قلب شدید و چشم‌های غیر طبیعی از جمله علایمی هستند که بزرگسالان در هنگام مراقبت از کودک بیمار باید به آن توجه کنند. در نوزادان هم باید به علایمی مانند افزایش ادرار و ملاج قسمت جلوی سر نوزاد توجه شود.
اگر در دوران بارداری استفراغ مدام تکرار شود، عارضه‌ای به نام استفراغ تند بارداری (hyperemesis gravidarum) رخ می‌دهد که در آن تعادل مایعات و املاح در بدن مادر دچار اختلال شده و میتواند جان مادر و جنین را به خطر بیندازد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
- اگر حالت تهوع چندین روز ادامه داشت، یا اگر احتمال بارداری وجود دارد.
- اگر درمان‌های خانگی مشکل را بر طرف نکرد، اگر از دست رفتن آب کماکان برقرار بود و یا اگر جراحتی همچون ضربه به سر و عفونت دلیل استفراغ باشد.
- اگر استفراغ بیش از یک روز ادامه داشته باشد، اگر اسهال و استفراغ بیشتر از ۲۴ ساعت ادامه داشت و یا اگر نشانه‌های از دست دادن آب بدن در شخص مشاهده می‌شد.
- نوزادان و کودکان زیر ۶ سال در موارد ادامه داشتن استفراغ بیشتر از یک ساعت، اسهال شدید ، وجود علایم از دست دادن آب بدن، تب و عدم دفع ادرار به مدت ۴ تا ۶ ساعت باید هر چه سریع‌تر به پزشک مراجعه کنند.
- در کودک بالای ۶ سال اگر استفراغ بیشتر از یک روز طول بکشد ، اسهال همراه با استفراغ بیشتر از ۲۴ ساعت، یا نشانه‌های از دست دادن آب بدن بروز کند ، تب بالای ۳۸درجه سانتی‌گراد داشته باشد و عدم دفع ادرار به مدت ۶ ساعت بروز کند باید هر چه سریع‌تر توسط پزشک ویزیت شود.
در صورت بروز هر کدام از این موارد به همراه استفراغ باید هر چه سریع‌تر به مراکز درمانی مراجعه کرد:
- وجود خون در استفراغ (قرمز روشن یا ظاهری مانند دانه‌های قهوه)
- سر درد شدید یا خشکی گردن
- گیجی و منگی و کاهش هوشیاری
- درد شکمی شدید
- اسهال
- تنفس و ضربان قلب شدید
آیا استفراغ قابل درمان است؟
درمان استفراغ فارغ از سن و علت عبارتند از:
- نوشیدن مقدار بیش‌تری مایعات
- پرهیز از خوردن غذاهای جامد تا زمانی که دوره‌ی استفراغ تمام شود
- اگر استفراغ و اسهال بیشتر از ۲۴ ساعت ادامه داشته باشند، محلول خوراکی پدیلات (Pedialyte) یا او آر اس( ORS) برای پیشگیری و درمان از دست رفتن آب بدن بسیار کمک کننده خواهد بود. (بهتر است قبل از مصرف این داروها با پزشک خود مشورت کنید.)
- زنان بارداری که از بیماری صبحگاهی رنج می‌برند، قبل از برخواستن از رختخواب در هنگام صبح بیسکوییت یا پیش از رفتن به رختخواب در هنگام شب بهتر است اسنک‌های پروتئینی شامل پنیر و گوشت کم‌چرب میل کنند.
- اگر دلیل استفراغ درمان‌های انجام شده برای سرطان باشد، به فرد دارو داده میشود.
- همچنین برای درمان استفراغ ناشی از بارداری، بیماری حرکت و برخی از انواع سرگیجه هم داروهایی وجود دارد. قبل از مصرف این داروها باید با پزشک مشورت کرد.
چگونه می‌توان از تهوع پیشگیری کرد؟
چندین راه برای جلوگیری از شدت یافتن تهوع وجود دارد:
- به جای خوردن ۳ وعده‌ی غذایی سنگین و زیاد، تعداد وعده‌های غذایی خود را افزایش و حجم آن‌ها را کاهش دهید
- به آهستگی غذا بخورید
- از خوردن غذاهای دیر هضم جلوگیری کنید
- اگر با استشمام بوی غذای گرم حالت تهوع به شما دست می‌دهد غذا را به صورت سرد مصرف کنید
- بعد از غذا خوردن استراحت کنید در حالی که سر سی سانتی‌متر بالاتر از پا قرار دارد
- به جای مصرف مایعات در هنگام غذا خوردن، بعد از آن و یا بین وعده‌های غذایی آب بنوشید.
- زمانی غذا بخورید که احساس حالت تهوع کم‌تر شده باشد
- زمانی که حالت تهوع داریم چگونه از استفراغ کردن پیشگیری کنیم؟
زمانی که فرد حالت تهوع دارد، با انجام کارهای زیر میتواند جلوی استفراغ را بگیرد:
- نوشیدن مقدار کمی مایعات شیرین مانند آب میوه (به جز آب پرتقال و آب گریپ‌فروت، به دلیل اسیدی بودن)
- استراحت کردن در حالت نشسته یا خوابیده، چرا که فعالیت زیاد میتواند منجر به استفراغ شود.
برای جلوگیری از تهوع و استفراغ در کودکان چه کنیم؟
- خواندن کتاب یا بازی کردن با موبایل در اتومبیل در حال حرکت و یا نشستن بر روی صندلی جلو و تماشای دیگر اتومبیل‌های در حال حرکت میتواند منجر به بیماری حرکت و بدتر شدن تهوع شود.
- اجازه ندهید که کودک به صورت همزمان غذا خورده و بازی کند.
در صورتی که سوالی در رابطه با علت حالت تهوع و استفراغ دارید؛ در بخش نظردهی که در پایین صفحه است با ما در میان بگذارید. کارشناسان و پزشکان دکتردکتر آماده پاسخ‌گویی به شما هستند.
منبع:
سلام ۱۳ساله هستم و به باقالا هم حساسیت دارم یک روز سمت باغ باقالا رفتم یک چند روزی تن درد گرفتم بد مادرم من رو برد بیمارستان یک روز آنجا بستری شدم بعد منو مرخص کردند بعد از فردا صبحش استفراغ من شروع شد بعد دو روز شکم و سردردم شروع شد الان بعد چند روز تپش قلب گرفتم موقعی به چیزی استرس دارم تپش قلبم از خیلی بالا میره میشه بگین باید چکارکنم؟
سلام
اول از همه یه آزمایش کم خونی و تیرویید بدین عزیز
سلام من مادرم حدود یکسال هست که غذامیخوره میاره بالا بعضی ها گفتند مال چسبندگی روده هست ولی متخصص گفت نه نمیدونیم چکارکنیم هرچی میخوره میاره بالا توروخدا کمک کنید
سلام عزیز
جواب آندوسکوپی و کولونوسکوپی چی بوده؟
سلام من بیشتراز۲ماه حالت تحوع یااستفراغ میکنم بایدچکارکنم
سلام عزیز، اول از همه آزمایش خون لازمه و بررسی انزیم‌کبدی و.. و همینطور آندوسکوپی و بررسی عفونت اچ پیلوری
اگر همه موارد فوق نرمال بود در نهایت کولونوسکوپی لازمه
هریایکچند روز حالت تهو واستفراغدست میدهدچندین بار اسفراغ میکندمیرود دکتر سرم داوری میزند بهتر میشود بیشتر وقتها حالت تهو دارد
سلام
با توجه به علایمتون حتما، برای معاینه کامل و تجویز دارو، به صورت حضوری به متخصص گوارش مراجعه کنید.
سلام دختر من الان نزدیک دو هفته که صبح ها که میده مدرسه بالا میاره، من گفتم شاید استرس ولی امروز امتحان نداشت دوباره بالا آورد و گفت که لکه خون دیده تواستفراع الان چه کار کنم چی شده
سلام
با توجه به علایم به متخصص اطفال مراجعه کنید یا فوق تخصص گوارش اطفال