بچه‌ها هم به کم کاری تیروئید کودکان مبتلا میشوند. اگر غده تیروئید به درستی کار نکند و هورمون به اندازه کافی تولید نشود، اصطلاحاً کودک به کمکاری این غده مبتلا خواهد شد. کم کاری تیروئید در کودک با علامت‌هایی مانند خستگی همراه میشود. علاوه بر آن، کاهش رشد هم از علائم کم کاری تیروئید کودکان است. برای تشخیص کمکاری یا هیپوتیروئیدیسم در کودکان (hypothyroidism) باید آزمایش‌های مخصوصی انجام شود. این آزمایش‌ها را دکتر غدد کودکان و پزشک اطفال تجویز می‌کنند و بعد با بررسی نتایج، به تشخیص قطعی درباره کم کاری تیروئید در کودک می‌‌رسند. از آنجا که تیروئید و رشد کودک به هم وابسته‌اند، آگاهی از علائم و درمان کم کاری تیروئید اهمیت زیادی دارد. برای درمان مادام‌العمر باید به دکتر اطفال مراجعه کنید تا شما را در مسیر درست درمان قرار دهد. در این مقاله، تمام اطلاعات لازم درباره هورمون تیروئید و کمکاری آن در بچه‌ها، آورده شده است.
در پایان، سوالات خود درباره علت‌های کمکاری تیروئید، عوارض و موارد دیگر را بپرسید تا کارشناس سلامتی مجله پزشکی و سلامتی دکتردکتر به شما پاسخ دهد.
کم کاری تیروئید در کودکان چیست؟
کم کاری تیروئید کودکان نوعی اختلال غدد درون‌ریز شایع است که باعث میشود، غده تیروئید هورمون کافی تولید نکند. کودکی که تیروئید کم‌کار دارد، دچار مشکلات مختلفی میشود. از جمله عوارضی که این وضعیت به همراه می‌آورند، باید به این موارد اشاره کنیم:
- خستگی
- افزایش وزن
- کاهش رشد
- یبوست
تیروئید کودک غده‌ای پروانه‌ای و کوچک در جلوی گردن است. هورمونهای تولیدشده توسط تیروئید بر تمام جنبه‌های سلامت کودک از جمله ضربان قلب، متابولیسم انرژی (سوخت و ساز)، رشد و تکامل تأثیر می‌گذارند. اگر کودکی دچار کم کاری تیروئید است، وحشت نکنید؛ این وضعیت با دارو قابل درمان است. با مراجعه به دکتر غدد کودکان می‌توانید موضوع را به راحتی پیگیری و درمان کنید. کم کاری تیروئید کودکان ۳ ساله یا هر مقطع سنی دیگری بسیار مهم است. اگر این وضعیت بدون درمان باقی بماند، عوارضی روی سلامت جسم و حتی یادگیری به وجود می‌آورد.
علائم کم کاری تیروئید در کودکان چیست؟
علائم کم کاری تیروئید کودکان معمولاً نامحسوس و تدریجی و احتمالاً شبیه علائم سایر شرایط یا مشکلات پزشکی است. بسیاری از علائم آن غیراختصاصی هستند و می‌توانند به عنوان مشکلی معمولی از سوی والدین، نادیده گرفته شوند. به همین دلیل، شاید چنین وضعیتی تا سال‌ها خاموش بماند و پیگیری نشود. علائم می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
- خستگی و/یا عدم تحمل ورزش و تحرک
- کسالت و خستگی عمومی بدن
- کُندی در ابراز واکنش به رویدادها
- موهای کم پشت و خشک
- نازک‌شدن و ریزش ابروها
- پوست خشک و ضخیم
- صورت پف‌کرده و متورم
- افزایش وزن و یبوست
- عدم تحمل سرما
- گرفتگی عضلات
- خشن‌شدن صدا
- نبض آهسته
- افتادگی پلک
در جریان بروز این وضعیت، غده تیروئید بزرگ میشود و برآمدگی بزرگی شبیه گواتر روی گردن ایجاد می‌کند. اگر چنین علائمی را می‌بینید، حتماً به دکتر کودکان مراجعه کنید تا شما را در راه درمان، هدایت کند.
علل کم کاری تیروئید در کودکان چیست؟
شایع‌ترین علت کم کاری تیروئید کودکان داشتن سابقه خانوادگی این بیماری است. در واقع، احتمالاً این بیماری حالت ژنتیکی و ارثی دارد. کودکانی که والدین، پدربزرگ/مادربزرگ یا خواهر و برادرشان کمکاری تیروئید دارند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به بیماری هستند. اگر مشکلات ایمنی بدن هم در یک خانواده ارثی باشد، امکان ابتلای کودکان به کمکاری تیروئید زیاد میشود.
بیماری‌های خودایمنی مانند بیماری گریوز (Graves’ disease) یا تیروئیدیت هاشیموتو (Hashimoto’s thyroiditis)، بیشتر در دوران بلوغ ظاهر میشوند. این شرایط تیروئید دختران را بیشتر از پسران تحت تاثیر قرار میدهد. سایر علل شایع کم کاری تیروئید کودکان عبارتند از:
- کمبود ید در بدن
- مشکلات مادرزادی تیروئید
- فقدان غده تیروئید در بدن به طور مادرزادی
اگر غده هیپوفیز کودک هم به طور مادرزادی، غیرعادی یا دچار مشکل باشد، احتمال بروز اختلالات تیروئید از جمله کمکاری قوت می‌گیرد.
کم کاری مادرزادی تیروئید
کم کاری مادرزادی تیروئید (CH) زمانی رخ میدهد که غده تیروئید قبل از تولد رشد نکرده یا به طور طبیعی عمل نمی‌کند. این مشکل بسیار رایج است. والدین باید با در نظرگرفتن سابقه خانوادگی و مراجعه به پزشک برای معاینه فیزیکی، این وضعیت را سریعاً شناسایی کنند. تشخیص سریع و درمان به موقع در ۲ تا ۳ سال ابتدایی زندگی باعث میشود که تعیین علت راحت‌تر صورت بگیرد. در نتیجه، این وضعیت کنترل میشود.
کم کاری تیروئید اکتسابی
کم کاری تیروئید یاتروژنیک (Iatrogenic) شکلی از کم کاری تیروئید کودکان به شکل اکتسابی است. این وضعیت در کودکانی رخ میدهد که غده تیروئید خود را در یک درمان پزشکی از دست داده‌اند. برای مثال، شایدبه واسطه وجود مشکلی دیگر، این غده از بدن خارج شده است. در این صورت، بدن دیگر هورمون تیروئید تولید نمی‌کند و منجر به کم کاری تیروئیدی میشود.
علت کم کاری تیروئید کودکان زیر ۲ سال
کمکاری تیروئید در کودکان زیر ۲ سال، دلایل مختلفی دارد. این بیماری در این سن هم زمانی دیده میشود که غده تیروئید، هورمون تیروکسین تولید نمی‌کند. این هورمون برای رشد بدن و مغز بسیار مهم است. از جمله دلایل بروز چنین وضعیتی باید به موارد زیر اشاره کنیم:
| علت | توضیح |
|---|---|
| بیماری‌های خود ایمنی (مانند تیروئیدیت هاشیموتو) | سیستم ایمنی بدن به اشتباه به سلول‌های غده تیروئید حمله کرده و باعث آسیب به آن‌ها میشود. این شایع‌ترین علت کمکاری تیروئید در کودکان بزرگتر است. |
| کمبود ید | یُد عنصری ضروری برای تولید هورمونهای تیروئید است. کمبود ید در رژیم غذایی می‌تواند باعث کاهش تولید هورمونهای تیروئید شود. |
| داروها | برخی داروها مانند لیتیوم و اینترفرون می‌توانند به عنوان عوارض جانبی، عملکرد غده تیروئید را مختل کنند. |
| عفونت‌ها | برخی عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی می‌توانند به غده تیروئید آسیب رسانده و باعث کاهش عملکرد آن شوند. |
کنترل تیروئید و عملکرد مناسب آن، اهمیت زیادی در رشد و سلامتی کودکان دارد. برای همین حواستان به علائم کم کاری تیروئید کودک ۲ ساله و هر سن دیگری باشد.
کم کاری تیروئید کودکان بالای ۲ سال
دلایل بروز تیروئید کم‌کار در کودکان بالای ۲ سال هم مشابه سنین دیگر است. در بیشتر موارد، این وضعیت در اثر اختلالات ژنتیکی حاصل میشود. پای موارد اکتسابی مانند وجود تومورهای هیپوفیز، جراحی تیروئید و پرتودرمانی در ناحیه گردن هم در این زمنیه به میان است. این‌ها می‌توانند باعث کمکاری تیروئید شوند.
کم کاری تیروئید در نوزادان
کمکاری تیروئید در نوزادان ریشه در مشکلات ژنتیکی دارد. از جمله عوامل ژنتیکی که باعث بروز مشکلات کمکاری تیروئید در بدو تولد میشوند هم باید به موارد زیر اشاره کنیم:
| نوع اختلال | توضیح |
|---|---|
| آژنزی | غده تیروئید به طور کامل تشکیل نشده است. به عبارت دیگر، غده تیروئید وجود ندارد. |
| هیپوپلازی | غده تیروئید کوچکتر از اندازه طبیعی است. این یعنی غده تیروئید وجود دارد، اما اندازه آن کوچکتر از حد معمول است. |
| دیس توپی | غده تیروئید در جای نامناسبی قرار گرفته است. معمولاً غده تیروئید در جلوی گردن قرار دارد، اما در دیس توپی، غده در جای دیگری مانند پشت حنجره یا داخل قفسه سینه قرار می‌گیرد. |
| دیس هورمونوژنز | غده تیروئید نمی‌تواند به درستی هورمون تولید کند. حتی اگر غده تیروئید به اندازه کافی بزرگ باشد، ممکن است که آنزیم‌های لازم برای تولید هورمونهای تیروئید وجود نداشته باشند یا به اندازه کافی فعال نباشند. |
با آزمایش‌های لازم در زمان نوزادی، امکان پیگیری مشکل و رفع آن در همان ماه نخست زندگی مقدور میشود. هرچقدر که زودتر به مشکل کمکاری تیروئید رسیدگی شود، کودک از عوارض آن دورتر می‌ماند.
کم کاری تیروئید کودکان چگونه تشخیص داده میشود؟
در صورت وجود چندین مورد از علائم کم کاری تیروئید کودکان، پزشک مشکوک خواهد شد. با آزمایشی مخصوص به بررسی سطح یکی از انواع هورمون هیپوفیز به نام هورمون محرک تیروئید (TSH) می‌توان به راحتی به تشخیص قطعی رسید. اگر تیروئید سطوح طبیعی هورمون های تیروئیدی را تولید کند، TSH در محدوده طبیعی خواهد بود.
با این حال، اگر تیروئید کم‌کار باشد، هیپوفیز شروع به ترشح TSH بیشتری می‌کند تا وضعیت را به حالت متعادل درآورد. بنابراین، سطح بالاتر از حد طبیعی TSH، نشان‌دهنده کمکاری تیروئید است.
در پایگاه انجمن تیروئید آمریکا نوشته شده است:
از آنجایی که چندین علت مختلف برای پرکاری تیروئید وجود دارد، ممکن است آزمایش‌های بیشتری برای تعیین علت پرکاری تیروئید شما لازم باشد. آزمایش‌های خون اضافی شامل سطوح خود آنتی‌بادی تیروئید (آنتی‌بادی گیرنده تیروتروپین (TRAb)، آنتی‌بادی تحریک‌کننده تیروئید (TSI) هستند. تصویربرداری تیروئید شامل سونوگرافی هم گاهی مورد نیاز است.
بیشتر نوزادان در عرض ۷۲ ساعت پس از تولد، مورد آزمایش قرار می‌گیرند. این آزمایش به عنوان بخشی از غربالگری معمول در زمان تولد، انجام میشود.
راه‌های درمان کم کاری تیروئید در کودکان و نوزادان
خوشبختانه برای کمکاری تیروئید، گزینه‌های درمانی وجود دارد. درمان معمولاً شامل درمان روزانه با هورمون تیروئید، با دارویی به نام لووتیروکسین (سینتروئید) شروع میشود. دوز دارو را پزشک معین می‌کند و مقدار آن به عوامل مختلفی مانند سن کودک بستگی دارد. درمان یک نوزاد مبتلا به بیماری تیروئید، زمانی موفق‌تر خواهد بود که از همان ماه نخست شروع شود.
اگر درمان صورت نگیرد، وضعیت منجر به مشکلاتی در سیستم عصبی یا تأخیر در رشد میشود. با این حال، پزشکان معمولاً نوزادان را در ۴ هفته اول زندگی غربالگری می‌کنند. درمان قطعی کم کاری تیروئید کودکان هم معمولاً با دارو صورت می‌گیرد.
دارو برای درمان کم کاری تیروئید کودک
برای کم کاری تیروئید نوزادان داروی لووتیروکسین تجویز میشود. این دارو برای کودکان و بزرگسالان هم مفید است. با درمان هورمونی تیروئید، وضعیت ترشح هورمونهای در بدن به حالت تعادل درمی‌آید. معمولاً درمان جایگزینی با هورمونهای تیروئید مصنوعی، به شکل مصرف یک قرص روزانه انجام میشود. هورمونهای تیروئید برای رشد طبیعی مغز در نوزادان و کودکان حیاتی هستند، بنابراین درمان با دوز صحیح هورمون مصنوعی بسیار مهم است. بدن در طول زمان، احتمالاً به دوزهای بالاتری از هورمون مصنوعی نیاز دارد. بنابراین، کودک باید به طور دوره‌ای مورد آزمایش مجدد قرار گیرد تا مطمئن شوید که مقدار مناسب هورمون به او داده شده است. در نتیجه، دوز آن در صورت نیاز، تنظیم میشود.
درمان کم کاری تیروئید مادرزادی
برای درمان کمکاری تیروئید مادرزادی هم از جایگزینی هورمون تیروکسین استفاده میشود. این درمان بسیار موثر است و باعث میشود که کودک روند طبیعی رشد را پشت سر بگذارد. داروی مورد استفاده شامل لووتروکسین سدیم میشود. این دارو شایع‌ترین دارویی است که برای درمان کمکاری تیروئید به کار می‌رود. لووتیروکسین هورمون تیروکسین را تأمین می‌کند.
درمان خانگی کم کاری تیروئید کودکان
هیچ درمان خانگی برای کم کاری تیروئید کودکان وجود ندارد. این مشکل بسیار پیچیده است و به مداخلات پزشکی با دارودرمانی نیاز دارد. در واقع، شما نمی‌توانید با اقداماتی خانگی و سنتی به بهبود وضعیت کمکی کنید. اهمیت درمان دارویی در کنترل ترشح هورمونهای لازم برای بدن بسیار زیاد است و نباید خودسرانه، اقدامی را پیش بگیرید.
کم کاری تیروئید در کودکان چه عوارضی دارد؟
عوارض کم کاری تیروئید کودکان شامل موارد متنوعی میشود. مهم‌ترین عارضه‌ای که در این حالت پیش می‌آید، مشکلات و اختلالات رشد است. کودکی که نتواند دوره طبیعی رشد را پشت سر بگذارد، از نظر جسمی و ذهنی دچار چالش‌های فراوانی خواهد شد. در ادامه به عوارض دیگر کمکاری تیروئید دقت کنید:
| عارضه | توضیح |
|---|---|
| تأخیر در رشد | قد کوتاه‌تر از همسالان، وزن کمتر از حد طبیعی |
| اختلالات رشد مغز | مشکلات یادگیری، کاهش هوش، مشکلات رفتاری |
| تأخیر در بلوغ | دیرتر رسیدن به بلوغ نسبت به همسالان |
| یبوست | کاهش فعالیت متابولیک بدن |
| خستگی و بی‌حالی | کاهش انرژی، عدم تحمل فعالیت‌های روزانه |
| پوست خشک و موهای شکننده | خشکی پوست، شکنندگی مو |
| تغییرات رفتاری | تحریک‌پذیری، بی‌حوصلگی، مشکلات تمرکز |
| مشکلات قلبی | در موارد شدید و بدون درمان |
شدت و نوع عوارض به عوامل مختلفی از جمله سن تشخیص، شدت بیماری و مدت زمانی وابسته است که درمانی صورت نگرفته است.
روش‌های پیشگیری از اختلالات تیروئید در کودکان
تیروئید و رشد کودک با هم رابطه دارند، بنابراین باید حواستان به رعایت نکاتی برای پیشگیری باشد. دقت کنید که بسیاری از اختلالات تیروئید، بهویژه انواع خودایمنی، قابل پیشگیری نیستند. با این حال، رعایت برخی نکات می‌تواند در بسیاری از کودکان، موجبات پیشگیری از این اختلال را فراهم کند:
- تغذیه سالم و متعادل
- شیردهی به نوزاد
- کاهش استرس
- مصرف ید کافی
- کنترل وزن
غربالگری نوزادان برای تشخیص زودهنگام کمکاری تیروئید مادرزادی هم اهمیت بسیار زیادی دارد.
برای پیگیری مشکل کم کاری تیروئید کودکان به چه پزشکی مراجعه کنید؟
اگر علائم کم کاری تیروئید کودکان را در آن‌ها مشاهده می‌کنید، لازم است که سریعاً به دکتر اطفال مراجعه کنید. پزشک اطفال به شما کمک می‌کند که وضعیت را دریابید. در نتیجه، در صورت لزوم، از شما می‌خواهد که نزد دکتر غدد بروید. کم کاری تیروئید در کودک روی رشد و ظاهر او اثرات منفی قابل توجهی می‌گذارد. یادتان باشد که اگر این وضعیت مادرزادی باشد، رسیدگی به آن در همان ماه نخست زندگی، از بروز بسیاری از مشکلات جلوگیری خواهد کرد. کم کاری تیروئید و یادگیری با هم ارتباطات مستقیمی دارند.
پس برای پیشگیری از بروز چنین مشکلاتی، باید حواستان به علائم باشد. دقت کنید که ژنتیک و تیروئید هم پیوند محکمی با هم دارند و اگر سابقه بروز این مشکل را در خانواده دارید، حتماً حواستان به علائم نوزاد و کودک باشد. کم کاری تیروئید در کودک باعث بروز چاقی یا مشکلات گوارشی هم میشود. این وضعیت روی سوخت و ساز بدن اثرات منفی دارد. برای به تعادل درآوردن رابطه تیروئید و متابولیسم، توصیه‌های پزشک را دنبال کنید.
اگر به دنبال پیداکردن بهترین پزشکان برای مراجعه و درمان کم کاری تیروئید کودکان هستید، به سامانه دکتردکتر مراجعه کنید. در آنجا، نظرات بیماران پیشین هر دکتر را می‌خوانید و در ضمن، فرصت دریافت نوبت ملاقات به طور اینترنتی را هم پیدا می‌کنید.
منابع:
chop.edu
hopkinsmedicine.org
healthline.com
