تهوع در بارداری چه دلایلی دارد و چطور کنترل می‌شود؟

حدود ۷۰درصد از زنان در دوران حاملگی با مشکل تهوع در بارداری روبه‌رو هستند. بیشتر زنان فقط در سه ماهه اول بارداری، دچار حالت تهوع در حاملگی می‌شوند. با تغییر رژیم غذایی و سبک زندگی، تاحدی می‌توانید تهوع را کنترل کنید. برخی از متخصصان زنان و زایمان داروهای بدون نسخه (OTC) را برای حالت تهوع و استفراغ در بارداری توصیه می‌کنند. هورمون‌های بارداری و تغییرات هورمونی احتمالاً عامل اصلی تهوع و استفراغ هستند. اگر پزشک اجازه بدهد، امکان استفاده از داروهای ضدتهوع هم وجود دارد.

اگر به‌ دنبال آشنایی با این موضوع و یادگیری روش‌های کنترل تهوع بارداری هستید، این مقاله را تا پایان مطالعه کنید. خواندن مطلب به ۴ دقیقه زمان نیاز دارد.

در پایان، پرسش‌هایتان را درباره تهوع حاملگی یا اصطلاحات بیماری صبحگاهی بپرسید تا کارشناس سلامتی مجله پزشکی دکتردکتر به شما پاسخ بدهد.

حالت تهوع و استفراغ در بارداری چگونه است؟

تهوع در بارداری بسیار شایع است. از هر ۱۰ زن باردار، حدود ۸ نفر در دوران بارداری احساس تهوع و استفراغ را تجربه می‌کنند. در زبان انگلیسی به این حالت، بیماری صبحگاهی یا morning sickness می‌گویند؛ اما این وضعیت فقط محدود به صبح‌ها نیست. امکان تهوع و استفراغ در تمام طول روز وجود دارد. بیشتر زنان در حدود هفته‌های ۱۲ تا ۲۰ بارداری، از تهوع و استفراغ نجات پیدا می‌کنند. برخی هم تا انتهای این سفر نُه‌ماهه با این وضعیت درگیر هستند.

شدت تهوع در بعضی از زنان بسیار زیاد است و در طول روز، چند بار دچار تهوع و نیاز به برگرداندن محتویات معده می‌شوند. چنین روندی زندگی را بسیار دشوار می‌کند. اگر مدام بیمار هستید و نمی‌توانید غذا را در معده نگه دارید، به ماما یا پزشک خود اطلاع دهید. بهتر است که در سریع‌ترین زمان ممکن به بیمارستان مراجعه کنید. بدن با تهوع و استفراغ مداوم در معرض کم‌آبی قرار می‌گیرد و این وضعیت خطرناک از عوارض بارداری است که باید تحت نظر گرفته شود.

حالت تهوع خفیف در بارداری چیست؟

تهوع در بعضی از زنان باردار بسیار خفیف است. این حالت با احساس ناراحتی در معده، دل به‌هم خوردگی و گاهی اوقات، تمایل به استفراغ همراه است. چنین وضعیتی با حساسیت به بو و بی‌اشتهایی همراه می‌شود. گاهی، برخی از بوها که قبلاً خوشایند بوده‌اند در دوران بارداری باعث حالت تهوع می‌شوند. تمایل به استفراغ، افزایش بزاق دهان، کاهش اشتها و خستگی از نشانه‌های دیگر تهوع هستند.

حالت تهوع شدید در بارداری چیست؟

برخی از زنان تهوع شدیدی در دوران بارداری تجربه می کنند. در این افراد، حالت تهوع به طور مداوم و پی‌درپی در چند ساعت از روز ادامه دارد. برای مثال، مدام تهوع دارند و بیشتر از چهار بار در روز، استفراغ می‌کنند. در چنین وضعیتی، تهوع در بارداری حاد و شدید است. برای کنترل این اوضاع باید حتما با دکتر زنان مشورت کنید. در برخی از موارد، کاری از دست کسی ساخته نیست و نیاز به تحمل اوضاع وجود دارد.

در پایگاه سازمان بهداشت ملی انگلستان (NHS) آمده است:

احتمال ابتلا به نوع شدیدی از تهوع در بارداری به نام هایپرامسیس گراویداروم (hyperemesis gravidarum) وجود دارد. این وضعیت گاهی خطرناک است و باعث می‌شود، مایعات کافی دریافت نشود یا مواد مغذی کافی را از رژیم غذایی خود دریافت نکنید (سوء تغذیه).

علائم تهوع شدید شامل موارد زیر می‌شوند:

• کم‌آبی شدید بدن
• استفراغ بیش از سه بار در روز
• کاهش وزنی در حدود ۵ کیلوگرم

برخی از افراد مبتلا به تهوع شدید، نیاز به بستری‌شدن در بیمارستان و دریافت مایعات داخل وریدی دارند. با این روش درمانی، تهوع در آن‌ها تسکین پیدا می‌کند و بی‌آبی بدنشان جبران می‌شود.

چه زمانی حالت تهوع و استفراغ بارداری شروع می‌شود؟

معمولاً تهوع در حاملگی از هفته ششم بارداری شروع می‌شود. با این حال، زمان شروع دقیق چنین وضعیتی مشخص نیست. در واقع، زنان مختلف تجربه‌های گوناگونی از تهوع و استفراغ در بارداری دارند. زمان دقیقی برای این مشکل اعلام نمی‌شود. بیشتر افراد قبل از هفته نهم بارداری، علائم تهوع صبحگاهی را تجربه می‌کنند. تهوع صبحگاهی برای بیشتر افراد، در حدود هفته هشتم تا دهم بارداری به بدتری حالت ظاهر می‌شود. به عبارت دقیق‌تر، اوج حالت تهوع در بارداری در همین هفته‌ها خواهد بود.

تهوع در بارداری چه زمانی تمام می‌شود؟

تهوع صبحگاهی در حدود هفته سیزدهم بارداری (پایان سه ماهه اول) بهبود پیدا می‌کند یا کاملاً از بین می‌رود. برخی از افراد در ابتدای سه ماهه دوم (هفته‌های ۱۴ تا ۲۷ بارداری) علائم طولانی مدت‌تری را تجربه می‌کنند. در موارد نادری، تهوع بارداری تا پایان حاملگی ادامه دارد. بدن و شرایط هر فرد با دیگری متفاوت است و نمی‌توانید انتظار وقوع اتفاقات مشترکی در همه داشته باشید.

چه زمانی برای تهوع و استفراغ بارداری به دکتر مراجعه کنید؟

همیشه در دوران بارداری، علائم خود را زیر نظر بگیرید. نسبت به هیچ علامتی بی‌تفاوت نباشید و حتماً پزشک را در جریان بگذارید. درباره تهوع در بارداری هم در صورت وقوع موارد زیر، به پزشک مراجعه کنید:

• اگر وزنتان به طور قابل توجهی کم شده است.
• چنانچه تهوع و دفعات استفراغ در طول روز زیاد است.
• اگر در نتیجه تهوع، اضطراب و فشار زیادی برایتان به وجود آمده است.

با مراجعه به پزشک، ایده‌هایی برای کنترل نسبی اوضاع به شما توصیه می‌شود.

حالت تهوع چه تاثیری روی جنین دارد؟

 استفراغ و تهوع باعث فشارآمدن به عضلات شکم و دردهای موضعی می‌شوند، اما مشکلی برای جنین ایجاد نمی‌کنند. به عبارت دقیق‌تر، فشاری که در پی استفراغ‌کردن یا حالت تهوع به شکم وارد می‌شود، خطری برای بچه ندارد. جنین در داخل کیسه مایع آمنیوتیک خود کاملاً محفوظ است. برخی از مطالعات و تحقیقات به این نتیجه رسیده‌اند که تهوع می‌تواند با خطر کاهش سقط جنین ارتباط داشته باشد. البته اگر تهوع و استفراغ بسیار شدید باشد، امکان کم‌آبی بدن و نرسیدن مواد مغذی به جنین بیشتر می‌شود.

آیا حالت تهوع بارداری و جنسیت جنین ربطی به هم دارند؟

فرضیاتی وجود دارد که هورمون بارداری hCG (یعنی عامل ایجاد تهوع حاملگی) در مادران جنین دختر بیشتر است. با این حال، چنین چیزی لزوماً صحیح نیست. در واقع، اگر تهوع شدید داشته باشید، احتمال اینکه فرزندتان دختر باشد، پررنگ‌تر نخواهد بود. بسیاری از افرادی که جنین پسر در رحم دارند هم علائم حاد و بسیار ناخوشایند تهوع و استفراغ را تجربه می‌کنند.

علائم همراه با حالت تهوع و استفراغ در بارداری شامل چه مواردی می‌شود؟

علائم و نشانه‌های شایع تهوع صبحگاهی شامل ناراحتی معده (تهوع)، از دست‌دادن اشتها و استفراغ است. در راهنمای بارداری از علامت‌های تهوع در بارداری به این موارد اشاره می‌شود:

• کاهش وزن مشخص
• فشار گرسنگی در شکم
• سوزش سر دل یا رفلاکس
• سردرد و حالت تهوع در بارداری
• احساس گیرکردن چیزی در گلو
• سرگیجه و حالت تهوع در بارداری
• کم‌آبی بدن شامل احساس تشنگی، خستگی، سرگیجه
• تیره و زردش پررنگ‌شدن ادرار با بوی تند و قوی به خاطر کم‌آبی

گاهی اوقات، مشکلات گوارشی باعث تهوع می‌شوند و پای عفونتی ویروسی یا مشکلی به جز بارداری به میان است. بنابراین، بهتر است که با علامت‌های اختصاصی تهوع در بارداری آشنا باشید و هر مشکلی در این رابطه را پیگیری کنید.

تهوع بارداری در صبح

به تهوع بارداری در اصطلاح رایج و زبان انگلیسی، تهوع صبحگاهی هم گفته می‌شود. باید بدانید که این تهوع برخلاف نام فرنگی‌اش، در تمام ساعت‌های روز احتمال وقوع دارد. در سه ماهه اول بارداری باید منتظر وقوع چنین عوارضی باشید. البته همه زنان چنین مشکلی را تجربه نمی‌کنند. در هر حال، با کمی صبوری می‌توانید این مشکل را مدیریت کنید.

تهوع بارداری در عصر و شب

در دوران بارداری در طول شب و عصر هم دچار تهوع می‌شوید. دقت کنید که اگر در شب و هنگام خواب، بیشتر دچار تهوع هستید، احتمالاً مشکلات گوارشی دارید. در واقع، شاید نفخ شکم و تجمع گازها در آن به معده فشار وارد کنند. گاهی اوقات هم پای ترشح اسید معده و ایجاد تهوع به میان است. در هر حال، گاهی‌اوقات، تهوع و استفراغ در شب‌ها و عصر نشانه مشکلات گوارشی‌اند.

تهوع و استفراغ در بارداری چه دلایلی دارد؟

دلایل تهوع و استفراغ در بارداری کاملاً مشخص نیست و بیشتر تقصیرها بر گردن نوسانات هورمونی است. با این حال، پای دلایل دیگری هم به میان است. این‌ها همگی ارتباط مستقیم یا غیرمستقیمی با تغییرات هورمونی و بدنی زنان در دوران حاملگی دارند. در ادامه با برخی از این‌ها آشنا می‌شوید. دقت کنید که خستگی، فشار و اضطراب یا هوای گرم و سرد هم باعث بدترشدن تهوع بارداری می‌شوند.

نوسانات فشار خون

تغییرات هورمونی در دوران بارداری روی بخش‌های مختلف بدن اثر می‌گذارند. عملکرد هورمون‌ها در بدن بسیار پیچیده است و می‌توانند با نوسانات خود، تغییرات بسیار شدید و متنوعی در بخش‌های مختلف بدن به وجود بیاورند. تغییرات و نوسانات هورمون‌ها در حاملگی روی فشار خون هم اثر می‌گذارند. در واقع، این هورمون‌ها بر عملکرد سیستم گردش خون تاثیر دارند.

تغییرات هورمونی

 یکی از مهم‌ترین عوامل مؤثر در تهوع حاملگی، تغییرات سریع و چشم‌گیر سطح هورمون‌ها در بدن مادر است. هورمون hCG از همان ابتدای بارداری توسط جفت تولید می‌شود و نقش مهمی در حفظ بارداری دارد. افزایش سریع سطح hCG در اوایل بارداری، یکی از اصلی‌ترین دلایل تهوع است. برای اطلاعات بیشتر مقاله راهنمای ماه اول بارداری را مطالعه کنید.

اگرچه سازِکار دقیق اثر این هورمون روی ایجاد تهوع هنوز به طور کامل شناخته نشده است، اما هم‌زمانی افزایش سطح hCG با شروع تهوع، نشان‌دهنده ارتباطی جدی بین این دو است. هورمون‌های استروژن و پروژسترون هم در دوران بارداری به شدت بالا می‌روند و می‌توانند روی دستگاه گوارش تأثیر بگذارند و باعث ایجاد تهوع شوند. برخی هورمون‌های دیگر مانند کورتیزول هم می‌توانند در ایجاد تهوع نقش داشته باشند.

تحولات گوارشی و سوخت‌وساز

تغییرات هورمونی می‌تواند روی سیستم گوارش تأثیر بگذارد و باعث کُندشدن هضم غذا شود. این کندی در روند هاضمه با ایجاد عوارضی مانند بروز حالت تهوع و حتی استفراغ همراه است. سوخت‌وساز بدن در دوران بارداری هم تحت تأثیر قرار می‌گیرد. همه این عوامل در کنار یکدیگر، باعث تهوع و برگرداندن محتویات معده در زنان باردار می‌شوند.

چگونه می‌توان حالت تهوع و استفراغ در بارداری را درمان و کنترل کرد؟

معمولاً راه‌کار درمانی خاصی برای رفع حالت تهوع و استفراغ در بارداری وجود ندارد. البته اقداماتی برای بهبود اوضاع و کنترل آن به زنان باردار مانند اصلاح تغذیه بارداری توصیه می‌شوند. تغییراتی در سبک زندگی یا مصرف برخی داروها می‌توانند به کاهش تهوع و استفراغ کمک کنند. مصرف داروها زمانی از سوی پزشک توصیه می‌شوند که راه‌کار دیگری وجود ندارد و چاره‌ای جز تجویز برخی داروها باقی نمی‌ماند.

تغییر رژیم غذایی

برای درمان سریع حالت تهوع در بارداری، صبح‌ها چند کراکر (بیسکویت تُرد) یا نان تست بخورید تا معده‌تان آرام شود. چند کراکر در کنار تخت خود نگه دارید و قبل از بلندشدن چند عدد میل کنید. به جای سه وعده غذایی حجیم و بزرگ، چندین وعده غذایی کوچک در روز داشته باشید. وعده‌های غذایی را حذف نکنید و از مصرف غذاهای تند و چرب خودداری کنید. خوراکی‌های ملایم مانند این موارد را در برنامه غذایی‌تان بگنجانید:

• موز
• برنج
• نان تست برشته
• آب گوشت یا تخم مرغ
• سیب‌زمینی پخته ساده

بین وعده‌های غذایی از مواد مغذی و غنی از پروتئین مانند ماست، کره بادام زمینی روی برش‌های سیب یا نان تست، پنیر یا آجیل استفاده کنید. در طول روز، مایعات، به خصوص آب فراوانی بنوشید. از مصرف نوشیدنی‌های کافئین‌دار هم خودداری کنید. وقتی از خانه دور هستید، همیشه یک کیسه تنقلات با خود داشته باشید. با زنجبیل رنده‌شده چای درست کنید یا آب نبات زنجبیلی را هم در ذهن داشته باشید.

تغییر سبک زندگی

ویتامین‌های دوران بارداری خود را با یک میان‌وعده مصرف کنید. اگر ویتامین دوران بارداری‌تان حاوی آهن است، آن را قبل از خواب مصرف کنید. از بوها، نورهای سوسوزَن و سایر موقعیت‌های تحریک‌کننده حالت تهوع هم بپرهیزید. حتماً استراحت کافی داشته باشید و حواستان به تهویه اتاق‌ها باشد. وجود فن یا پنکه به رفع حالت تهوع کمک می‌کند. از استشمام هوای تازه برای کاهش تهوع هم غافل نشوید. رایحه های تازه و مطبوع مانند لیمو، پرتقال یا نعناع می‌توانند به شما در کاهش علائم تهوع در بارداری کمک کنند. بعد از غذا هم دراز نکشید و بعد از استفراغ دهان خود را بشویید.

روش‌های جایگزین کنترل تهوع در بارداری

روش‌های دیگری هم می‌توانند به کاهش حالت تهوع کمک کنند. برای مثال:

• استفاده از مچ بند طب فشاری؛ این نوارها به نقاط خاصی از مچ دست فشار وارد و تهوع را کم می‌کنند.
• طب سوزنی؛ سوزن‌های نازکی در نواحی خاصی از پوست قرار می‌گیرند و باعث کنترل تهوع می‌شوند.

در استفاده از هر روش جایگزینی باید نظر پزشک خود را جویا شوید. هرگز بدون اجازه دست به استفاده از راه‌کاری خاص نزنید.

داروهای تجویزی پزشک

پزشکان مصرف ویتامین B6 (همچنین پیریدوکسین) و داکسیلامین را توصیه می‌کنند. داکسیلامین به عنوان خواب‌آور و برای درمان تب یونجه یا آلرژی‌ها هم استفاده می‌شود. هر دو محصول بدون نسخه در دسترس هستند و نیازی به تجویز ندارند. اما نباید سرخود اقدام به مصرف آن‌ها کنید. در جست‌وجو برای یافتن بهترین قرص ضدتهوع در بارداری، دارویی به نام دیکلجیس (Diclegis) هم برای درمان تهوع صبحگاهی تایید شده است. این قرص می‌تواند برای معده درد و حالت تهوع در بارداری مفید باشد. متخصص زنان و زایمان می‌تواند داروهایی را برای جلوگیری از حالت تهوع تجویز کند. اگر این داروها کمکی نکنند، امکان دارد که داروهای دیگری مانند آنتی‌هیستامین‌ها و آنتی‌کولینرژیک‌ها موثر باشند.

حالت تهوع در حاملگی چه عوارضی دارد؟

تهوع در بارداری وضعیت ناخوشایندی است و روی ابعاد مختلف زندگی زن باردار اثر می‌گذارد. این وضعیت در صورت شدیدبودن، عوارض ناخوشایندی مانند موارد زیر هم به همراه خواهد داشت:

به طور کلی، تهوع در بارداری یک عارضه شایع است و معمولاً با گذشت زمان بهبود پیدا می‌کند. اگر نگران هستید یا علائم شدیدی را تجربه می‌کنید، حتماً به پزشک مراجعه کنید.

چگونه می‌توان از تهوع در بارداری جلوگیری کرد؟

در مراقبت‌های بارداری به نکات زیر دقت کنید تا از تهوع و استفراغ و علائم بارداری پیشگیری کنید:

• در محیطی با هوای تازه استراحت کنید.
• برای جلوگیری از کم آبی بدن، آب و مایعات فراوان بنوشید.
• وعده‌های غذایی کوچک و سبک را در طول روز مصرف کنید.
• از غذاهای چرب، ادویه دار، سرخ‌شده و اسیدی پرهیز کنید.
• سعی کنید، شب‌ها به اندازه کافی بخوابید و در طول روز استراحت کنید.
• مصرف میوه‌ها و سبزیجات تازه به تامین ویتامین‌ها و مواد معدنی مورد نیاز بدن کمک می‌کند.

استفاده از رایحه‌های آرامش‌بخش مانند لیمو، نعناع و بابونه می‌تواند به کاهش تهوع کمک کند. برخی مطالعات نشان می‌دهند، مصرف ویتامین B6 به کاهش تهوع کمک می‌کند. یادتان باشد که حتماً قبل از مصرف هر مکملی با پزشک خود مشورت کنید.

برای درمان حالت تهوع و استفراغ حاملگی باید به چه دکتری مراجعه کرد؟

اگر تهوع در بارداری آزارتان می‌دهد، حتماً به دکتر زنان و زایمان مراجعه کنید. اگر بدانید که تخصص زنان چیست، به خوبی متوجه می‌شوید که متخصصان این حوزه می‌توانند در کنترل وضعیت به شما کمک کنند. دلیل حالت تهوع و استفراغ در بارداری به طور دقیق مشخص نیست و احتمالاً انگشت اتهام به سمت هورمون‌ها قرار دارد. دکتر زنان با شناخت خوبی که از بدن زنان و نوسانات هورمونی‌ در آن‌ها دارد، به درمان حالت تهوع در حاملگی کمک می‌کند.

با برخی از تکنیک‌های آرام‌سازی و تغییر تغذیه در بارداری می‌توانید وضعیت را مدیریت کنید. مشکلات گوارشی عموماً ناخوشایند هستند و باعث می‌شوند که امکان غذاخوردن از بین برود. کاهش اشتها و مشکلات تغذیه در برخی از زنان موجب کمبود ویتامین هم می‌شود. برای شناسایی بهترین دکتر بارداری می‌توانید به سامانه دکتردکتر سر بزنید. در آنجا، نظرات بیماران پیشین هر دکتر بخوانید و با انتخاب مورد مناسب، از او به شکل اینترنتی وقت بگیرید.

منابع:

nhs.uk

my.clevelandclinic.org

betterhealth.vic.gov.au

mayoclinic.org

webmd.com

سوالات متداول تهوع در بارداری