وجود درد مکرر حین حرکات روده نشانه یک مشکل سلامتی جدی است. درد هنگام مدفوع معمولاً به دلیل یبوست رخ می‌دهد. در این حالت، با مصرف فیبر و آب می‌توانید از بروز مجدد عارضه مدفوع دردناک پیشگیری کنید؛ اما در صورتی که درد بعد از مدفوع به دلیل مشکلات دیگر باشد، نیاز به شناسایی علت عارضه خواهید داشت.
اگر درد همراه با خارش و خونریزی بود، نشان دهنده بروز شقاق یا بواسیر در ناحیه مقعد است. ماری کرون، کولیت اولسراتیو، سرطان روده بزرگ و وجود سندرم روده تحریک‌پذیر نیز موجب مدفوع دردناک می‌شوند. برای پیشگیری از تشدید این عارضه، لازم است که حتماً با پزشک متخصص گوارش مشورت کنید. پزشک با معاینه بالینی و انجام آزمایش‌های لازم، علت درد هنگام مدفوع در بزرگسالان و کودکان را شناسایی می‌کند. سپس درمان‌های لازم مانند جراحی را برای رفع سوزش و درد هنگام مدفوع تجویز می‌کند.
برای مطالعه این مطلب از مجله پزشکی دکتردکتر، به ۶ دقیقه زمان نیاز دارید.
در انتها، اگر سوالی درباره بیماری یبوست و مدفوع دردناک دارید، در قسمت نظرات بنویسید. کارشناسان پزشکی ما به آن پاسخ خواهد داد.
چه عواملی باعث درد هنگام دفع مدفوع می‌شوند؟
مدفوع سفت و دردناک معمولاً به دلیل کم‌تحرکی، یبوست، استرس و رژیم غذایی نامناسب رخ می‌دهد؛ اما در صورت ادامه‌دار بودن این مشکل، باید علت سوزش بعد از خروج مدفوع توسط دکتر گوارش شناسایی شود. دفع مدفوع سخت، مسئله‌ای رایج است و برای بسیار رخ می‌دهد.
به گفته نشریه اینترنتی time،
تقریبا بیش از 50 درصد از مردم جهان، به سختی مدفوع خود را دفع می‌کنند.
البته این مشقت، بی‌دلیل نیست! دلایل رایج دردناک بودن دفع مدفوع عبارت‌اند از:
یبوست
در صورتی که غذا مدت زیادی در دستگاه گوارش بماند، روده بزرگ آب زیادی از آن جذب می‌کند. در نهایت، مدفوع سفت و خشک می‌شود؛ بنابراین، دفع مدفوع دردناک و سخت خواهد شد. مصرف برخی از داروها، کم بودن مایعات یا فیبر در رژیم غذایی، ورزش نکردن، و تغییرات بزرگ در عادات یا شیوه‌های زندگی مانند بارداری، از دیگر دلایل بروز یبوست هستند.
یبوست موجب شکم درد و ایجاد نفخ و احساس سستی در فرد می‌شود. برای رفع این عارضه، می‌توانید مواد غذایی فیبردار مصرف کنید. هیدراته نگه داشتن بدن و ورزش کردن نیز، از دیگر موارد رفع یبوست محسوب می‌شوند. در صورتی که یبوست به دلیل بیماری یا مصرف دارو رخ داده باشد، لازم است برای درمان آن با پزشک متخصص مشورت کنید.
بواسیر
از هر 4 نفر در جهان 3 نفر دچار بواسیر یا هموروئید می‌شوند. اگر مدت طولانی برای اجابت مزاج به مقعد فشار وارد کنید، این عارضه رخ می‌دهد. چاقی و بارداری نیز احتمال بروز بواسیر را افزایش می‌دهد. اگر بواسیر همراه با خونریزی باشد، موقع مدفوع، نشستن یا راه رفتن احساس درد خواهید داشت. خارش یا سوزش در اطراف مقعد، خونریزی حین دفع مدفوع، تورم در اطراف مقعد و وجود توده در نزدیکی مقعد، نشانه بروز بواسیر شدید هستند. برای درمان بواسیر می‌توانید از حمام آب گرم و کرم‌های آنتی هموروئید کمک بگیرید.
زخم روده
با بروز زخم روده، فرد ممکن است درد شکم، اسهال یا التهاب را تجربه کند. این عارضه عملکرد دستگاه گوارش را مختل کرده و دفع مدفوع را دردناک می‌کند. درد ناشی از این زخم به شدت درگیری روده و دستگاه گوارش بستگی دارد. بیماری زخم روده خطرناک است؛ بنابراین، در صورت بروز این عارضه، لازم است که در اسرع وقت برای درمان آن اقدام کنید.
شقاق مقعد
پس از ایجاد اسپاسم عضلات موقع حرکات روده، در داخل یا اطراف مقعد پارگی‌های شدید یا خفیفی ایجاد می‌شود. این عارضه منجر به بروز شقاق مقعدی خواهد شد. برای پیشگیری از بروز شقاق، باید فیبر مصرف کرده و مایعات بیشتری بنوشید. با این کار مدفوع نرم شده و موقع دفع، پارگی در ناحیه مقعد ایجاد نخواهد شد. به طور معمول این عارضه در عرض چند هفته بهبود پیدا می‌کند. در غیر این صورت، باید به پزشک مراجعه کنید. دکتر متخصص با کمک دارو یا جراحی، شقاق مقعدی را درمان می‌کند.
التهاب روده
کولیت اولسراتیو نوعی بیماری التهابی روده است. این عارضه باعث تورم، درد و زخم در روده بزرگ (کولون) و رکتوم شده و دفع مدفوع را دردناک می‌کند. اسهال خونی یا حاوی چرک و درد معده، از دیگر عوارض این عارضه محسوب می‌شوند. در صورت بروز التهاب روده، فرد احساس نیاز به دفع فوری مدفوع دارد؛ اما تمام مدفوع از طریق روده دفع نمی‌شود. برای درمان این عارضه، پزشکان معمولاً عمل جراحی روده را انجام می‌دهند.
فیستول مقعد
این عارضه به دلیل یک آبسه حاوی چرک و عفونت در محل مقعد بروز می‌کند. در صورت وجود فیستول مقعدی، پزشک با کمک جراحی آبسه را برمی‌دارد. به طور معمول، بیماران مبتلا به التهاب روده به این عارضه مبتلا می‌شود. درد مقعد و وجود تورم و قرمزی، از جمله علائم رایج این عارضه محسوب می‌شوند.
مشکلات پوستی
مشکلات پوستی طولانی‌مدت مانند اگزما، پسوریازیس و زگیل نیز می‌تواند ناحیه اطراف مقعد را تحت تأثیر قرار دهد. این مشکلات موجب درد قبل، بعد و حین مدفوع می‌شوند. وجود خارش و خونریزی در اطراف ناحیه مقعد، از دیگر عوارض ناشی از بیماری های پوستی محسوب می‌شوند. برای تشخیص مشکل پوستی، پزشک از ناحیه مورد نظر نمونه گرفته و آن را برای آزمایشگاه ارسال می‌کند.
بروز عفونت
برخی از عفونت‌ها نیز می‌تواند باعث درد مقعدی قبل، حین یا بعد از اجابت مزاج شوند. این موارد عبارت‌اند از:
- عفونت‌های مقاربتی (STIs) مانند کلامیدیا، سوزاک، تبخال و سیفلیس که ممکن است همراه با درد مقعدی، خونریزی، ترشح یا خارش باشند.
- عفونت‌های قارچی که می‌تواند شامل درد خفیف تا شدید رکتوم باشند.
اگر فکر می‌کنید عفونت دارید، باید به پزشک مراجعه کنید. پزشک متخصص معمولا با تجویز کرم یا قرص، این عارضه را برطرف می‌کند. پس از رفع عفونت، مشکل یبوست و دفع سخت مدفوع برطرف خواهد شد.
آندومتریوز
بافتی که در داخل رحم زن رشد می‌کند، گاهی اوقات به سایر اندام‌های لگن گسترش می‌یابد. این بیماری که به نام آندومتریوز شناخته می‌شود، باعث تورم، التهاب و درد مزمن خواهد شد. همچنین آندومتریوز می‌تواند باعث درد شدید هنگام دفع مدفوع شود. از جمله علائم آندومتریوز می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
- درد برای چندین روز در طول چرخه قاعدگی
- درد شدید در ناحیه شکم هنگام فعالیت روزانه
- عدم امکان برقراری رابطه جنسی به دلیل درد شدید
پزشک با کمک آزمایش‌های تصویربرداری، علائم آندومتریوز را شناسایی می‌کند. سپس با کمک هورمون تراپی یا جراحی، این بافت اصلاح شده و درد تسکین پیدا خواهد کرد. از جمله علائم آندومتریوز می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
سرطان رکتوم و مقعد
سرطان رکتوم و مقعد نیز می‌تواند باعث بواسیر و بروز مدفوع دردناک شود. درد و فشار هنگام اجابت مزاج و خونریزی، نشانه اولیه این بیماری است. این عارضه می‌تواند با خارش مقعدی، ترشح و باریک شدن بیش از حد مدفوع همراه باشد. اگر درد یا خونریزی مقعد موقع دفع مدفوع ادامه داشت و بدتر شد، باید به پزشک مراجعه کنید. در صورت تشخیص سرطان مقعد، از شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی برای بهبود این عارضه و درمان بیماری استفاده می‌شود.
علت درد شکم و سوزش مقعد بعد از مدفوع
دلایل زیادی برای سوزش یا درد هنگام مدفوع وجود دارند. از جمله آن‌ها می‌توان به یبوست، اسهال، هموروئید و پارگی مقعد اشاره کرد. اگر فرد به شقاق مقعد و بیماری التهابی روده (مانند کولیت اولسراتیو) مبتلا شده باشد، باز هم عارضه مدفوع دردناک رخ می‌دهد. به طور معمول این عارضه ظرف چند روز با تغییر برنامه غذایی برطرف می‌شود؛ اما در صورتی که درد مقعد ادامه داشت یا تشدید شد، جهت تشخیص علت دقیق این مشکل باید به پزشک متخصص مراجعه کنید. برای شناخت پزشکان این حوزه، لازم است درباره تخصص گوارش و کبد چیست اطلاعات به دست بیاورید.
روش‌های درمان مدفوع دردناک
درمان درد مقعدی بسته به تشخیص علت بیماری متفاوت است. گاهی درمان‌های خانگی موثر هستند و گاهی باید به دکتر مراجعه کرد. البته برخی اوقات، پزشک ترکیبی از این دو روش را تجویز می‌کند. به طور معمول، از روش‌های زیر برای درمان این عارضه استفاده می‌شود.
استفاده از داروهای موضعی
کرم‌ها و پمادهای درمان درد مقعدی، عضلات اطراف این ناحیه را شل کرده و درد را هنگام دفع کاهش می‌دهند. این کرم‌ها سوزش مقعدی را بهبود داده و التهاب روده را برطرف می‌کنند. از جمله کرم‌های موضعی درمان درد مقعد می‌توان به پماد تتراسایکلین، پماد دیلتیازم، پماد لیدوکائین و پماد ام جی اشاره کرد. این پمادها عفونت و خارش مقعد را بهبود داده و دفع را راحت می‌کنند.
جراحی آبسه یا تخلیه هماتوم
در صورتی که آبسه یا مشکلاتی مانند آندومتریوز باعث بروز درد مقعدی شده باشد، نیاز به جراحی خواهد بود. پزشک با تخلیه آبسه یا رفع مشکلاتی مانند شقاق، عارضه به وجود آمده را برطرف می‌کند. پس از سپری شدن دوره نقاهت، فرد شاهد بهبود درد ناشی از دفع مدفوع سفت خواهد بود.
تجویز داروهای ملین و ضد درد
داروهای اسهال، مانند متیل سلولز (Citrucel) یا لوپرامید (Imodium A-D) و داروهای ضد درد، مانند استامینوفن (تیلنول) نیز برای درمان این عارضه تجویز می‌شوند. اگر التهابات روده وجود داشته باشد، داروهای ضد التهابی مانند مسالامین یا اولسالازین برای بیمار تجویز خواهد شد. با مصرف این داروها، شدت درد هنگام مدفوع بهبود پیدا کرده و دفع راحت‌تر خواهد شد.
تجویز آنتی‌بیوتیک و درمان عفونت
از آنتی‌بیوتیک‌ها یا داروهای ضد ویروسی مانند مترونیدازول (Flagyl) برای درمان عفونت‌هایی مانند داکسی سایکلین (ویبرامایسین) یا آسیکلوویر (زویراکس) استفاده می‌شود. در صورتی که مشکل سیستم ایمنی وجود داشته باشد، داروهای کنترل سیستم ایمنی بدن، مانند آدالیموماب (Humira) یا ناتالیزوماب (Tysabri) برای متقاضیان تجویز خواهد شد.
تجویز مکمل
مکمل‌های آهن برای محدود کردن کم خونی ناشی از خونریزی روده مؤثر هستند. مکمل‌های کلسیم یا ویتامین D نیز برای کاهش خطر پوکی استخوان ناشی از بیماری کرون تجویز می‌شوند. در صورتی که بدن فرد به دلیل اسهال یا خونریزی ضعیف شده باشد، پزشک مکمل‌های حاوی مواد معدنی را برای تقویت بدن تجویز می‌کند.
روش‌های درمان خانگی مدفوع دردناک
در صورتی که قصد دارید یبوست را در خانه درمان کنید، روش‌های زیر برای بهبود این عارضه کمکتان می‌کنند:
| نوع درمان | نحوه درمان |
| حمام آب گرم | استفاده از وان پلاستیکی حاوی آب گرم برای نرم شدن دهانه مقعد پس از دفع مدفوع |
| روغن نارگیل | مالیدن روغن نارگیل با پنبه به ناحیه آسیب دیده مقعد برای تسکین درد |
| کمپرس یخ | کاهش درد ناشی از یبوست و التهاب و تورم مقعد با کمپرس یخ و فریز کردن محل درد |
| تغییر برنامه غذایی | مصرف فیبر و آب کافی جهت دفع راحت‌تر مدفوع |
| آلوئه ورا | مالیدن آلوئه ورا روی محل دفع جهت کاهش خارش و سوزش و درد ناشی از دفع مدفوع |
| ورزش کردن | داشتن فعالیت بدنی به مدت 20 تا 30 دقیقه در طول روز |
با رعایت این نکات و عدم فشار وارد کردن به مقعد برای دفع مدفوع، احتمال بروز عارضه مدفوع دردناک کاهش پیدا خواهد کرد.
چگونه می‌توان از بروز مدفوع دردناک پیشگیری کرد؟
درد مقعد معمولاً همراه با خارش و سوزش و ناراحتی است. اگر مدام دچار این عارضه می‌شوید، با رعایت نکات زیر می‌توانید درد ناشی از درد مدفوع را کاهش دهید.
- برای تسکین درد، هر روز به مدت 10 دقیقه حمام آب گرم بگیرید.
- از کرم موضعی هموروئید برای رفع خارش یا سوزش استفاده کنید.
- غذاهای فیبردار بیشتری بخورید یا مکمل‌های حاوی فیبر مانند پسیلیوم مصرف کنید.
- هر بار که دوش می‌گیرید، مقعد خود را با آب ولرم و صابون ملایم و بدون عطر بشویید.
- هنگام پاک کردن مقعد، از دستمال توالت نرم استفاده کنید.
- از داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی از جمله ایبوپروفن یا ناپروکسن برای کاهش درد استفاده کنید.
- مقدار زیادی آب بنوشید، تا بدن همیشه هیدراته باشد.
- مصرف کافئین و الکل را کاهش دهید.
- مصرف غذاهایی مانند گوشت و لبنیات که باعث یبوست می‌شوند را کاهش دهید،
- از تماس جنسی با افرادی که توده‌ها یا زخم‌های قابل مشاهده در ناحیه تناسلی دارند، خودداری کنید.
با رعایت این نکات و داشتن فعالیت بدنی مناسب در طول روز، شاهد بهبود یبوست و رفع مشکل مدفوع دردناک خواهید بود.
برای درمان مدفوع دردناک باید به پزشکان کدام تخصص مراجعه کرد؟
اگر مطمئن نیستید که چه چیزی باعث درد هنگام مدفوع شده یا اینکه چگونه باید آن را درمان کنید، باید از دکتر گوارش کمک بگیرید. اگر دردتان شدید است و با درمان خانگی بهتر نشده، مدفوع دردناک با خونریزی مداوم همراه است، یا ملین‌ها تاثیری روی یبوست ندارند، پزشک آزمایش‌های تصویربرداری را برای تشخیص عارضه تجویز می‌کند. سپس داروهای تسکین دهنده درد و ضد عفونت برای درمان درد بعد از مدفوع برای بیمار تجویز خواهد شد.
در صورت عدم درمان سفتی مدفوع، درد رکتوم یا استرس لگن، پزشک آزمایش انگل شناسی را تجویز می‌کند. همچنین در صورت احتمال ابتلا به گاستروانتریت یا دیورتیکولیت، پزشک متخصص کولونوسکوپی را انجام می‌دهد. اگر پس از انجام آزمایشات علت درد روده آبسه یا سرطان و مشکلات جدی‌تر باشد، متقاضی برای جراحی و دریافت شیمی‌درمانی آماده خواهد شد.
اگر شما هم با علائم دفع دردناک مدفوع، بواسیر و یبوست مواجه هستید و به مشاوره با دکتر گوارش نیاز دارید، برای دریافت نوبت گرفتن از متخصص گوارش، به سایت دکتردکتر مراجعه کنید.
منابع:
my.clevelandclinic.org
webmd.com
fascrs.org
healthline.com
pristyncare.com
topdoctors.co.uk
medicoverhospitals.in
سؤالات متداول مدفوع دردناک
کودکان نیز به دلیل تغذیه از شیر خشک، کم آبی بدنشان و خشک کردن مقعد با دستمال زبر و نامناسب، دچار درد هنگام دفع مدفوع می‌شوند.
با نشستن در حمام گرم، استفاده از ملین‌ها و مصرف فیبر می‌توانید حرکت روده را بهبود داده و از بروز مدفوع دردناک پیشگیری کنید.
اسپاسم عضلانی مقعد می‌تواند سبب درد در این ناحیه موقع شب شود.
مصرف الکل میزان حرکات روده را کاهش داده و موجب یبوست می‌شود. در نتیجه، احتمال بروز درد هنگام مدفوع برای این گروه بیشتر است.
