بواسیر (هموروئید) از علائم تا راه‌های درمان آن

هموروئید یا بواسیر بیماری شایع بین زنان و مردان است. برای آشنایی با روش‌های درمان و علت به وجود آمدن هموروئید و تفاوت بواسیر داخلی و خارجی در ادامه این مطلب با ما همراه باشید.

هموروئید یا بواسیر به چه معناست؟

به زبان ساده واریس سیاهرگ‌های مخرج یا مقعد را بواسیر یا هموروئید گویند. منظور از واریس گشاد شدن و پیچ در پیچ شدن سیاهرگ‌ها در بدن است. همچنین بواسیر به شرایطی گفته می‌شود که سیاهرگ‌های اطراف و داخل راست روده و مقعد برجسته و متورم شوند.

بواسیر می‌تواند هم در داخل مقعد ایجاد شود که به آن بواسیر یا هموروئید داخلی گفته می‌شود و هم در خارج و پوست اطراف مقعد ایجاد شود که به آن بواسیر خارجی می‌گویند.

علائم بواسیر (هموروئید)

علائم هموروئید معمولا به محل آن بستگی دارد. شایع‌ترین علائم و نشانه‌های هموروئید شامل موارد زیر است:

• خونریزی بدون درد در طی حرکات روده (ممکن است مقادیر کمی از خون قرمز روشن را در مدفوع یا توالت مشاهده کنید)
• خارش یا سوزش در منطقه مقعد
• درد یا ناراحتی در مقعد
• تورم در اطراف مقعد
• توده‌ای در نزدیکی مقعد که ممکن است حساس یا دردناک باشد

انواع بواسیر

بواسیر با توجه به محل تشکیل آن و درجه آن تقسیم‌بندی می‌شود. در ادامه به انواع هموروئید و درجه‌بندی آن اشاره می‌کنیم.

هموروئید داخلی: این نوع بواسیر در داخل رکتوم قرار دارد. شما معمولا نمی‌توانید بواسیر داخلی را ببینید یا احساس کنید و به ندرت ناراحتی ایجاد می‌کند. اما فشار یا سوزش در هنگام عبور مدفوع می‌تواند به سطح التهاب آسیب برساند و باعث خونریزی شود.

هموروئید خارجی: این نوع بواسیر زیر پوست در اطراف مقعد تشکیل می‌شود. هنگام تحریک، بواسیر خارجی می‌تواند خارش یا خونریزی داشته باشد.

درجه‌بندی بواسیر

• بواسیر درجه ١: در این نوع بواسیر سیاهرگ‌ها گشاد شده‌اند ولی هرگز از مخرج خارج نمی‌شوند و تنها علامت آنها خونریزی است.

• بواسیر درجه ٢: سیاهرگ‌های گشاد شده در زمان دفع از مخرج خارج می‌شوند؛ اما با پایان اجابت مزاج خودبه‌خود به داخل مخرج برمی‌گردند.

• بواسیر درجه ٣: توده‌های بواسیری با دفع از مخرج خارج می‌شوند ولی خودبه‌خود به داخل مخرج باز نمی‌گردند بلکه با کمک دست به داخل مخرج بازگردانده می‌شوند.

علت ایجاد بواسیر

شایع‌ترین علت بواسیر یبوست طولانی مدت و زور زدن در موقع دفع مدفوع است. هر دو مورد گفته شده سبب افزایش فشار داخل شکم و مانع بازگشت خون وریدی در مخرج می‌شوند. هر مانع بازگشت خون ورید می‌تواند سبب ایجاد هموروئید شود.

رگ‌ها در اطراف مقعد تمایل به کشش تحت فشار دارند و ممکن است برآمدگی و یا تورم داشته باشند. تورم رگ‌های اطراف مقعد می‌تواند در نتیجه افزایش فشار به آنها باشد از جمله مواردی که باعث افزایش فشار به رگ‌های مقعد می‌شوند:

• چاقی (حجم فراوان چربی‌های داخل شکم سبب افزایش فشار داخل شکم می‌شود)
• حاملگی
• بلند کردن اجسام سنگین
• ژنتیک
• سیروز کبد (در راه بازگشت خون وریدی مخرج مانع ایجاد می‌کند و سبب بواسیر می‌شود).
• شقاق (fissure) (از طریق ایجاد یبوست و بالا بردن فشار داخل کانال مخرج سبب بواسیر می‌شود.)
• تنش در طی حرکات روده
• برای مدت زمان طولانی در توالت نشستن
• اسهال مزمن یا یبوست
• رژیم کم فیبر
• افزایش سن

بعضی از وضعیت‌هایی که باعث ایجاد بواسیر در انسان می‌شوند عبارت‌اند از: حاملگی، پیری، اسهال، اسهال مزمن و مقاربت مقعدی.

شیوع بواسیر در افراد مختلف به چه صورت است؟

هموروئید در زنان به همان اندازه بواسیر در مردان شایع است. در حدود نیمی از جمعیت بالای ۵۰ سال مبتلا به بواسیر هستند. بواسیر در بارداری نیز شیوع زیادی دارد.

در زنان حامله هم به علت فشار جنین روی احشاء شکمی و هم به علت تغییرات هورمونی، سیاهرگ‌های مقعدی متورم می‌شوند. همچنین در هنگام زایمان نیز بر روی این وریدها فشار زیادی وارد می‌شود، ولی به هر صورت در بیشتر زنان هموروئید ناشی از حاملگی یک مسأله زودگذر و غیردائمی است و با درمان خانگی بواسیر بعد از زایمان برطرف می‌شود.

تشخیص بواسیر

برای تشخیص هموروئید پزشک به وسیله دستگاهی (آنوسکوپ) که در داخل مقعد گذاشته می‌شود و داخل مقعد و پایین راست روده را نشان می‌دهد؛ بیمار را معاینه می‌کند و به دنبال وریدهای برجسته و متورم می‌گردد.

همچنین گاهی پزشک پس از پوشیدن دستکش با انگشت می‌تواند محیط داخل مقعد را معاینه کند تا از اختلالات دیواره مقعد اطلاع حاصل کرده و آنها را لمس کند. گاهی لازم است به وسیله سیگموئیدوسکوپ؛ وسیله‌ای که علاوه بر راست روده قسمت سیگموئید (قسمت انتهای روده بزرگ در طرف چپ) را نشان می‌دهد؛ بیمار معاینه شود تا سایر علل خونریزی گوارشی رد شود.

پزشک شما ممکن است بعد از معاینات فیزیکی برای تشخیص بهتر روش‌های زیر را پیشنهاد دهد:

• کولونوسکوپی
• معاینه دیجیتالی

راه‌ های درمان بواسیر

با توجه به شدت بواسیر و نوع آن می‌توان برای درمان بواسیر از روش‌های مختلفی استفاده کرد. اگر شدت درد و خونریزی کم باشد؛ می‌توان از درمان خانگی هموروئید استفاده کرد. در صورتی که درمان خانگی بواسیر جوابگو نبود می‌توان از روش‌های دیگر از جمله درمان دارویی و جراحی بواسیر استفاده کرد.

درمان خانگی بواسیر داخلی، خارجی

شما اغلب می‌توانید درد خفیف، تورم و التهاب هموروئید را با درمان خانگی کاهش دهید. از درمان‌های خانگی بواسیر خفیف می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• خوردن غذاهای با فیبر بالا مثل میوه‌ها، سبزیجات و غلات، بهترین میوه‌ها برای درمان بواسیر تمشک، گلابی و سیب
• از درمان موضعی (پماد برای درمان بواسیر) استفاده کنید. کرم یا پماد حاوی هیدروکورتیزون را به محل التهاب بگذارید.

• حمام گرم یا در آب گرم نشستن (دو تا سه بار در روز منطقه مقعد خود را به مدت ۱۰ تا ۱۵ دقیقه در آب گرم بگذارید)

• محدوده مقعد را تمیز نگه دارید.
• از دستمال توالت خشک و سفت استفاده نکنید.
• استفاده از پدهای سرد برای کاهش درد؛ برای خنثی کردن تورم، بسته‌های یخ را روی ناحیه مقعد خود قرار دهید.

• داروهای ضد درد؛ برای کاهش درد می‌توانید تحت نظر پزشک داروهای مسکن را مصرف کنید.

با درمان‌های خانگی هموروئید اغلب در عرض یک هفته از بین می‌رود. اگر یک هفته یا بیشتر درگیر بواسیر خونی هستید؛ به پزشک مراجعه کنید.

داروهای درمان بواسیر

اگر هموروئید شما فقط ناراحتی خفیف را ایجاد می‌کند؛ ممکن است پزشک از کرم‌ها، پمادها، شامپوها یا پدهای ضد بواسیر استفاده کند. این محصولات شامل مواد تشکیل‌دهنده مانند هیدروکورتیزون و لیدوکایین است که حداقل می‌تواند به طور موقت درد و خارش را از بین ببرد.

انواع روش‌ های جراحی هموروئید

در مواردی نیز هموروئید باید به وسیله جراحی درمان شود. در این موارد با نابود کردن وریدهای واریسی ناحیه مقعد بواسیر درمان می‌شود. از جمله روش‌های جراحی برای درمان بواسیر می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• بستن ورید مقعدی به وسیله باند پلاستیکی: در این روش یک نوار پلاستیکی دور پایه ورید متورم بسته می‌شود. با بستن این نوار جریان خون ورید قطع شده و پس از چند روز ورید خشک و چروکیده شده و کنده می‌شود.

• اسکلروتراپی: در این روش با تزریق مواد شیمیایی داخل هموروئید و اطراف آن باعث چروکیده شدن آن می‌شوند.

• کوآگوالسیون با نور مادون قرمز: وسیله‌ای مخصوص است که هموروئید را می‌سوزاند.

• عمل جراحی برداشتن هموروئید: گاهی در بواسیر داخلی و خارجی خیلی بزرگ یا هموروئید با علائم شدید ممکن است نیاز به جراحی وریدهای برجسته باشد.

نحوه پیشگیری از بواسیر

بهترین راه برای جلوگیری از هموروئید این است که از یبوست جلوگیری کنید. برای جلوگیری از هموروئید و کاهش علائم بواسیر، این نکات را دنبال کنید:

• خوردن غذاهای با فیبر بالا؛ مصرف میوه‌ها، سبزیجات و غلات باعث تسریع مدفوع می‌شود و حجم آن را افزایش می‌دهد که به شما کمک می‌کند تا از تنش‌هایی که باعث ایجاد هموروئید می‌شود جلوگیری کنید.

• به مقدار زیاد مایعات بنوشید. هر روز شش تا هشت لیوان آب و مایعات دیگر (به جای الکل) بنوشید تا مدفوع را نرم نگه دارید.

• مکمل‌های فیبردار مصرف کنید.

• در هنگام دفع مدفوع فشار زیاد ندهید. فشار دادن و نفس کشیدن در هنگام تلاش برای عبور مدفوع باعث ایجاد فشار بیشتری در رگ‌های رکتوم پایین می‌شود.

• اجتناب از طولانی مدت نشستن. نشستن بیش از حد طولانی، به ویژه در توالت، می‌تواند فشار روی رگ‌ها در مقعد را افزایش دهد.

نقش ورزش در درمان هموروئید

ورزش برای کمک به جلوگیری از یبوست و کاهش فشار روی رگ‌ها بسیار موثر است. ورزش همچنین می‌تواند به شما در از دست دادن وزن بیش از حد کمک کند که ممکن است باعث ایجاد هموروئید شما شود.

عوارض جانبی بواسیر

عوارض جانبی

عوارض هموروئید بسیار نادر هستند. اما شامل موارد زیر می‌شوند:

• کم خونی: به ندرت، خونریزی مزمن ناشی از هموروئید ممکن است باعث کم خونی شود؛ حالتی که شما به اندازه کافی سلول‌های قرمز خون سالم برای حمل اکسیژن به سلول‌های خود ندارید.

• اختناق هموروئید( strangulated): اگر خون‌رسانی برای خونریزی داخلی قطع شود، هموروئید ممکن است آسیب دیده باشد و درد شدید ایجاد کند

سخن آخر

بواسیر یک بیماری شایع بین زنان و مردان مخصوصا در سن بالای ۵۰ سال است. خوشبختانه در بسیاری از موارد می‌توان با استفاده از درمان‌های خانگی بواسیر را درمان کرد.

تفاوت بواسیر داخلی و خارجی در محل ایجاد آن است؛ بواسیر داخلی زیر پوست و داخل مقعد است، اما بواسیر خارجی به صورت بیرون‌زدگی در خارج مقعد قابل لمس است.

در صورت مشاهده خون در هنگام اجابت مزاج برای تشخیص بواسیر خونی به پزشک مراجعه کنید. درمان بواسیر در طب سنتی و با استفاده از روش‌های درمان خانگی در اغلب موارد نتیجه می‌دهد و نیازی به دارو و جراحی نیست.

درمان بواسیر در خانه را می‌توانید با استفاده از رژیم غذایی حاوی مقادیر بالای فیبر، قرص آنتی هموروئید، و استفاده از پماد و وازلین برای درمان بواسیر انجام دهید.

در صورتی که هرگونه سوال و تجربه‌ای در مورد بواسیر و روش‌های درمان خانگی هموروئید دارید با ما و سایر خوانندگان این مقاله در میان بگذارید. پزشکان و کارشناسان ما در مجله دکتردکتر آماده پاسخ‌گویی به شما عزیزان هستند

منابع:

mayoclinic

Harvard Medical School