پیش دیابت، هشداری برای خطر ابتلا به دیابت نوع 2 است. در این شرایط، با وجود بالاتر بودن سطح قند خون از حد نرمال اما هنوز به دیابت مبتلا نشده است. این بیماری اغلب علائم خاصی ندارد؛ با این حال، تشخیص به‌موقع و تغییر سبک زندگی از پیشرفت آن جلوگیری خواهند کرد. شما با مهم شمردن تغذیه سالم، ورزش منظم و کنترل وزن، از ابتلا به دیابت و مشکلات جدی آن پیشگیری خواهید کرد.
در این مطلب از مجله پزشکی دکتردکتر علائم این بیماری، روش تشخیص و درمان آن را بررسی کرده‌ایم.
در انتها، اگر سوالی دارید، در قسمت نظرات بنویسید. کارشناس سلامتی دکتردکتر به آن پاسخ می‌دهد.
پیش دیابت چیست؟
پیش دیابت وضعیتی است که در آن سطح گلوکز خون بالاتر از حد طبیعی است. این وضعیت به‌گونه‌ای نیست که به‌عنوان دیابت نوع 2 تشخیص داده شود. با این حال، در صورت عدم مدیریت، منجر به عوارضی مانند بیماری‌های قلبی و کلیوی میشود.
چه زمانی می‌توانیم بگوییم درگیر این بیماری شده‌ایم؟
محدوده قند خون نرمال در حالت ناشتا (نخوردن هیچ‌گونه مواد خوردنی و اشامیدنی در حداقل 8 ساعت گذشته) بین 70 تا 99 میلی‌گرم در دسی‌لیتر است. میزان قند خون نرمال در افراد گوناگون بسته به سبک زندگی و عوامل ژنتیکی کمی متفاوت خواهد بود. اگر مقدار قند خون ناشتا کمی بیشتر از این مقدار باشد، می‌توانیم بگوییم که فرد به پیش دیابت مبتلا است.
میزان قند خون در این بیماری
اگر قند خون بعد از گذشت 8 ساعت از آخرین وعده، بین 100 تا 125 میلی‌گرم در دسی‌لیتر باشد، به معنی احتمال ابتلا به این بیماری خواهد بود.
پیش دیابت چه علائمی دارد؟
این بیماری معمولا هیچ علامتی ندارد؛ به همین دلیل به آن دیابت خاموش هم گفته میشود.
با توجه به مقاله‌ای در وب‌سایت انتشارات پزشکی WebMD آمریکا،
نزدیک به 80 درصد از 98 میلیون نفر مبتلا به این عارضه در آمریکا، از بیماری خود اطلاع ندارند.
با این‌‌حال، این بیماری در مواقع خاصی با علائمی همراه است. یکی از نشانه‌های احتمالی آن، تیره شدن پوست در قسمت‌های خاصی از بدن است. این نواحی معمولا شامل گردن، زیر بغل و کشاله ران می‌شوند. برخی از علائم این بیماری عبارت‌اند از تشنگی زیاد، تکرر ادرار، احساس ضعف، کاهش وزن و زخم‌هایی که دیر بهبود پیدا می‌کنند.
علل ابتلا به پیش دیابت شامل چه مواردی میشود؟
پیش دیابت معمولا نتیجه عوامل ژنتیکی و داشتن سبک زندگی نامناسب است. درحالی‌که، برخی افراد به دلیل عوامل ژنتیکی مستعد ابتلا به این بیماری هستند، عواملی مانند سبک زندگی ناسالم هم نقش موثری در بروز آن ایفا می‌کنند.
چه کسانی بیشتر درگیر این بیماری می‌شوند؟
برخی افراد به دلایل زیر بیشتر مستعد ابتلا به این بیماری هستند:
- افراد دارای اضافه وزن و چاقی؛ به خصوص چاقی شکمی
- افراد کم تحرک؛ مقاومت به انسولین و در نتیجه ابتلا به این عارضه در اثر عدم فعالیت بدنی کافی
- ژنتیک؛ افزایش خطر ابتلا به آن به دلیل داشتن سابقه خانوادگی دیابت نوع 2
- سن؛ افزایش خطر ابتلا به این بیماری با افزایش سن
- نژاد؛ افزایش خطر ابتلا در برخی نژادها مانند آفریقایی-آمریکایی، اسپانیایی و آسیایی
- افراد مبتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک؛ بالا رفتن احتمال ابتلا در زنان با ظهور این اختلال هورمونی در زنان
- ابتلا به فشار خون بالا؛ مقاومت به انسولین و در نتیجه ابتلا به پیش دیابت در اثر فشار خون بالا
- کلسترول بالا؛ افزایش خطر ابتلا به این بیماری با افزایش سطح بالای کلسترول بد (LDL) و تری‌گلیسیرید
این عارضه قابل پیشگیری و کنترل است. با تغییر سبک زندگی مانند تغذیه سالم، فعالیت بدنی منظم، کاهش وزن و کنترل سایر عوامل خطر، می‌توان از پیشرفت آن جلوگیری کرد.
پیش دیابت در نوجوانان و کودکان
ابتلا به این بیماری به دلیل سبک زندگی نامناسب و عوامل ژنتیکی، در کودکان و نوجوانان افزایش یافته است. این بیماری منجر به دیابت کودکان و عوارض جدی آن در بزرگسالی خواهد شد.
تغذیه ناسالم، کم تحرکی و چاقی از عوامل اصلی بروز این بیماری در کودکان هستند. برای پیشگیری از آن در کودکان و نوجوانان، تغذیه سالم، فعالیت بدنی منظم، کاهش وزن و کنترل قند خون اهمیت بالایی دارد. نقش خانواده‌ها هم در آموزش و حمایت از فرزندان برای برخورداری از عادات سالم، بسیار حیاتی است.
پیش دیابت در بارداری
در این وضعیت، سطح قند خون مادر کمی بالاتر از حد طبیعی بوده اما به محدوده دیابت بارداری نرسیده است. این وضعیت اغلب بدون علامت بوده و در صورت عدم کنترل، عوارضی جدی مانند فشار خون بالا، زایمان زودرس و مشکلات تنفسی برای مادر و جنین همراه خواهد داشت.
عواملی مانند ژنتیک، اضافه وزن، سن و نژاد در بروز پیش دیابت در بارداری نقش دارند. تشخیص این بیماری با آزمایش‌های قند خون و درمان آن با رژیم غذایی سالم، ورزش و گاهی اوقات دارو انجام میشود.
چطور می‌توانیم بفهمیم پیش دیابت داریم؟
اگر هر یک از ریسک فاکتورهای ذکر شده از جمله اضافه وزن، فشارخون بالا، سابقه خانوادگی و… را دارید، باید به‌طور منظم تحت نظر پزشک باشید. برای تشخیص دقیق این بیماری و اینکه از کجا بفهمیم دیابت نوع دو داریم، پزشک معمولا با بررسی علائم و سابقه خانوادگی، آزمایش‌های گوناگونی را تجویز میکند. در ادامه، مهم‌ترین آزمایش‌های تشخیصی را توضیح داده‌ایم.
آزمایش قند خون ناشتا
در این آزمایش، سطح قند خون شما پس از حداقل 8 ساعت ناشتایی اندازه‌گیری میشود. اگر سطح قند خون ناشتای شما بین 100 تا 125 میلی‌گرم در دسی‌لیتر باشد، احتمالا به این بیماری مبتلا هستید.
آزمایش تحمل گلوکز خوراکی (OGTT)
در این آزمایش، ابتدا یک آزمایش قند خون ناشتا از شما گرفته میشود. در ادامه پس از نوشیدن یک محلول قندی، سطح قند خون شما در فواصل زمانی مشخص (هر 2ساعت) اندازه‌گیری خواهد شد.
نتایج آزمایش تحمل گلوکز خوراکی به شرح زیر تفسیر میشود:
- محدوده طبیعی؛ پس از آزمایش دوم کمتر از 140 میلی گرم در دسی لیتر
- پیش دیابت؛ بعد از آزمایش دوم 140-199 میلی گرم در دسی لیتر
- دیابت؛ پس از آزمایش دوم 200 میلی گرم در دسی لیتر یا بالاتر
در صورت نیاز، دوره درمان پس از بررسی جواب آزمایش توسط پزشک متخصص آغاز خواهد شد.
آزمایش هموگلوبین A1c
این آزمایش، میانگین سطح قند خون شما در 2 تا 3 ماه گذشته را نشان می‌دهد. معمولا پزشک متخصص از این آزمایش برای کنترل قند خون افراد مبتلا به دیابت و تشخیص این بیماری استفاده می‌کنند.
نتایج آزمایش هموگلوبین A1c به شرح زیر نشان دهنده وضعیت بیمار است:
- محدوده طبیعی؛ میزان قند خون 5.6 درصد یا کمتر
- محدوده پیش دیابت؛ میزان قند خون 5.7 درصد – 6.4 درصد
- محدوده دیابت؛ میزان قند موجود در خون از 6.4 درصد بالاتر
در برخی موارد تکرار آزمایش برای تایید نتایج، ضروری است.
عوارض این بیماری چیست؟
این بیماری در طولانی مدت حتی اگر به دیابت نوع 2 تبدیل نشده باشد، به اندام‌هایی مانند قلب، رگ های خونی و کلیه‌ها آسیب می‌رساند. همچنین این بیماری منجر به حملات قلبی ناشناخته (خاموش) میشود. با تبدیل پیش دیابت به دیابت نوع 2، عوارضی مانند آسیب عصبی، کبد چرب، از دست دادن بینایی و قطع عضو در کمین شما خواهد بود.
آیا افراد مبتلا به این بیماری میتوانند روزه بگیرند؟
یکی از عوارض این بیماری، احتمال ممنوعیت روزه داری برای فرد مبتلا است. ابتلا به این بیماری و روزه داری برای افراد موضوعی پیچیده با نیاز به مراقبت‌های ویژه خواهد بود.
ازآنجایی‌که، این عارضه یک عامل خطر برای دیابت نوع 2 است، کنترل دقیق قند خون در این افراد از اهمیت بسیاری برخوردار است. دلایل ممنوعیت احتمالی روزه‌داری برای افراد مبتلا شامل احتمال نوسانات قند خون و نیاز به مصرف داروهای دیابت در طول روز میشود.
آیا پیش دیابت قابل درمان است؟
این بیماری کاملا قابل کنترل و حتی برگشت‌پذیر است. بهترین راه برای درمان آن، تغییر سبک زندگی به حساب می‌آید. این تغییرات، نه‌تنها به کنترل قند خون کمک می‌کنند، بلکه بهبود سلامتی عمومی شما را هم به دنبال دارند. در ادامه، به مهم‌ترین اقدامات برای کنترل و درمان این بیماری اشاره کرده‌ایم:
فعالیت بدنی منظم
ورزش و تحرک کافی یکی از مهم‌ترین عوامل پیشگیری و درمان این بیماری است. 30 دقیقه ورزش متوسط به‌صورت روزانه و ورزش‌هایی مانند پیاده‌روی، شنا و دوچرخه سواری در کاهش قند خون و درمان آن موثر خواهند بود.
کاهش وزن
حتی کاهش چند کیلوگرم وزن تفاوت زیادی در میزان قند خون شما ایجاد خواهد کرد. قرارگیری در محدوده وزن ایده‌آل اولین توصیه متخصصین برای کنترل دیابت است.
مدیریت استرس
با کاهش استرس از طریق تکنیک‌های مدیریت استرس مانند مدیتیشن، یوگا و تنفس عمیق می‌توانید به کاهش قند خون خود کمک کنید.
دارو درمانی
در برخی موارد پس از انجام آزمایش‌های متعدد، پزشک برای کنترل این بیماری و جلوگیری از تبدیل آن به دیابت نوع 2، داروهایی را تجویز میکند. در جدول زیر، برخی از رایج‌ترین داروهای کنترل آن را بررسی کرده‌ایم.
| نام دارو | مکانیسم اثرگذاری | مزایا | معایب |
| داروی‌های ضد هایپرگلیسمی بیگوانید | کاهش تولید گلوکز در کبد، افزایش حساسیت به انسولین، کاهش جذب گلوکز از روده | موثرترین دارو برای کنترل پیش دیابت و دیابت نوع 2، کاهش وزن، هزینه کمتر | عوارض گوارشی مانند تهوع و اسهال، اسیدوز لاکتیک (در موارد نادر) |
| مهارکننده‌های DPP-4 | افزایش مقدار انکرتین | کنترل بهتر قند خون، کاهش خطر عوارض قلبی عروقی، همراه با عوارض جانبی کم | افزایش خطر پانکراتیت |
| آگونیست‌های گیرنده GLP-1 | افزایش مقدار انکرتین، کاهش وزن | کنترل بهتر قند خون، کاهش وزن، کاهش خطر عوارض قلبی عروقی | عوارض گوارشی مانند تهوع و استفراغ، افزایش خطر پانکراتیت |
| مهارکننده‌های SGLT2 | افزایش دفع گلوکز از طریق ادرار | کاهش قند خون، کاهش وزن، کاهش خطر بستری شدن در بیمارستان به دلیل عوارض قلبی | افزایش خطر عفونت‌های دستگاه ادراری، شکستگی استخوان |
این جدول یک خلاصه کلی از مکانیسم اثر، مزایا و معایب هر دارو است. برای انتخاب بهترین دارو برای هر فرد، باید عواملی مانند سن، وزن، سایر بیماری‌ها و داروهای مصرفی توسط پزشک در نظر گرفته شود.
پیش دیابت و متفورمین
شاید شما هم بسیار درگیر این سوال باشید که آیا دیابت درمان دارد؟ در پاسخ می‌توان گفت متفورمین یکی از رایج‌ترین و موثرترین داروی‌های ضد هیپرگلیسمی بیگوانید است که برای کنترل این بیماری و دیابت نوع ۲ استفاده میشود.
این دارو، با کاهش تولید گلوکز در کبد، افزایش حساسیت سلول‌ها به انسولین و کاهش جذب گلوکز از روده به کنترل این بیماری کمک میکند.
در صورت داشتن پیش دیابت چه بخوریم؟
تغییر رژیم غذایی و مصرف غذاهای سالم، یکی از مهم‌ترین اقداماتی است که در کنترل و درمان این بیماری توصیه میشود. رژیم غذایی افراد مبتلا به این بیماری باید بر پایه کربوهیدرات‌های پیچیده مانند غلات کامل، میوه‌ها و سبزیجات باشد.
مصرف پروتئین‌های کم‌چرب مانند مرغ، ماهی و حبوبات هم مفید خواهد بود. جایگزین‌کردن چربی‌های اشباع شده با چربی‌های سالم مانند روغن زیتون و آووکادو بسیار موثر است.
برای کنترل این بیماری چه چیزهایی نباید بخوریم؟
از مصرف برخی از مواد غذایی برای کنترل این بیماری باید اجتناب شود. در ادامه، به مهم‌ترین آن‌ها اشاره کرده‌ایم:
- نوشابه‌های شیرین و آب‌میوه‌های صنعتی؛ به دلیل وجود قند افزوده فراوان
- شیرینی‌ها و کیک‌ها؛ به دلیل وجود قند و چربی‌های ترانس بالا
- نان و برنج سفید؛ افزایش سریع قند خون در اثر مصرف کربوهیدرات‌های ساده
- گوشت‌های قرمز و فرآوری شده؛ به دلیل چربی‌های اشباع زیاد موجود در سوسیس و کالباس
- روغن‌های هیدروژنه؛ موجود در بسیاری از غذاهای فرآوری شده
حتی غذاهای سالم هم اگر به مقدار زیاد مصرف شوند، میتوانند باعث افزایش قند خون شوند.
چطور از پیش دیابت پیشگیری کنیم؟
ایجاد عادات سالم و اصلاح سبک زندگی به شکل موثری از ابتلا به این بیماری پیشگیری میکند. موارد دیگری همچون ترک سیگار، چکاپ منظم و مصرف داروی‌های تجویزشده توسط پزشک متخصص هم در این پیشگیری نقش دارند. البته، گاهی عوامل ژنتیکی بر سبک زندگی سالم غلبه کرده و فرد همچنان در معرض خطر ابتلا به این بیماری قرار خواهد داشت.
با تغییرات کوچک، نتایج بزرگ در پیشگیری از دیابت ایجاد کنیم!
تشخیص به‌موقع پیش دیابت به شما فرصت می‌دهد برای اصلاح سبک زندگی خود اقدام کنید. با ایجاد تغییرات کوچک اما مداوم همچون برخورداری از رژیم غذایی سالم، افزایش فعالیت بدنی و مدیریت استرس از پیشرفت آن به دیابت نوع 2 جلوگیری خواهید کرد. در این مسیر، گاهی به دارودرمانی هم نیاز پیدا می‌کنید. مصرف داروهایی همچون متفورمین با کاهش تولید گلوکز در کبد و دفع بیشتر گلوکز از ادرار برای درمان این بیماری موثر واقع میشود.
اگر در خانواده شما سابقه ابتلا به دیابت وجود دارد و علائمی مشابه با علائم دیابت را تجربه کرده‌اید، با مراجعه به‌موقع به متخصص اقدامات پیشگیرانه لازم را انجام دهید. برای دریافت نوبت از این متخصص می‌توانید از امکان نوبت‌دهی آنلاین سایت دکتردکتر بهره‌مند شوید.
منابع:
diabetes.org.uk
hopkinsmedicine.org
