دوران بارداری با تغییرات هورمونی گسترده و افزایش جریان خون، تاثیر قابل توجهی بر وضعیت پوست مادر دارد. لک‌های تیره موسوم به ملاسما، آکنه، خشکی پوست و ترکهای پوستی تنها بخشی از مشکلات پوستی دوران بارداری هستند که اغلب گذرا و بدون خطر محسوب میشوند. با این حال، این مشکلات در برخی موارد می‌توانند به شکل دائمی ظاهر شوند و یا حتی نشانه‌‌ای از یک بیماری جدی باشند.
شناخت دقیق این اختلالات، تمایز بین مشکلات طبیعی و موارد هشداردهنده و آگاهی از روش‌های مناسب مراقبت و درمان نقش مهمی در حفظ سلامت مادر در دوران بارداری و جنین ایفا میکند. در این مطلب از مجله پزشکی دکتردکتر، ضمن معرفی شایعترین اختلالات پوستی در بارداری، به بررسی روش‌های کنترل و درمان هر یک از آنها پرداخته‌ایم.
در انتها اگر سوالی دارید، در قسمت نظرات بنویسید. کارشناس سلامتی دکتردکتر به سوالات شما پاسخ خواهد داد.
تغییرات پوستی در دوران بارداری طبیعی هستند؟
در دوران بارداری، بدن زن دستخوش تغییرات فیزیولوژیکی گسترده‌ای خواهد شد که بسیاری از آنها به صورت مشکلات پوستی دوران بارداری نمایان میشوند. این تغییرات پوستی اغلب طبیعی بوده و عمدتا به دو دلیل زیر به وجود میآیند:
- نوسانات هورمونی: در طول بارداری، سطوح هورمون‌های استروژن و پروژسترون به طور قابل توجهی بالا می‌روند و اوج این افزایش معمولا در سه‌ماهه سوم بارداری مشاهده میشود. این تغییرات هورمونی منجر به تحریک غدد سباسه و افزایش تولید چربی طبیعی پوست خواهد شد که پیامد آن بروز یا تشدید آکنه و جوش و چرب شدن پوست است. همچنین، گاهی افزایش سطح این هورمونها باعث تحریک تولید ملانین شده و تیره شدن نواحی خاصی از پوست را به دنبال دارد.
- افزایش جریان خون: حجم خون در دوران بارداری، 30 تا 50 درصد افزایش پیدا میکند تا اکسیژن و مواد مغذی کافی به جنین در حال رشد برسد. این افزایش حجم و جریان خون سبب روشن شدن پوست و افزایش درخشندگی آن میشود.
براساس گزارش منتشر شده در موسسه ملی بهداشت آمریکا (NIH)،
بیش از 90 درصد زنان باردار، دچار مشکلات پوستی دوران بارداری میشوند.
این آمار نشان می‌دهد که اختلالات پوستی در بارداری نه تنها شایع هستند، بلکه میتوان آنها را بخش جدایی‌ناپذیر از این دوران تلقی کرد.
شایعترین مشکلات پوستی دوران بارداری
رایج‌ترین مشکلات پوستی دوران بارداری شامل موارد زیر هستند. توجه داشته باشید که هر زن باردار ممکن است تنها یکی یا چند مورد از این مشکلات را تجربه کند و لزوما همه آنها در یک فرد ظاهر نمیشوند.
ترکهای پوستی
استریا یا ترکهای پوستی به صورت خطوط یا نوارهای فرورفته و نازک ظاهر میشوند. رنگ این ترک‌ها بسته به رنگ پوست به رنگ صورتی، قرمز، قهوه‌ای یا بنفش روی شکم، باسن، سینه‌ها، ران‌ها یا بازوها خواهد بود. طبق آمار، تقریبا از هر 10 زن، 8 نفر به این مشکل دچار میشوند. ولی زمان بروز آن در افراد مختلف، متفاوت است. معمولا افراد قبل از مشاهده خطوط روی پوست خود، در ناحیه مورد نظر احساس خارش می‌کنند.
لک بارداری
لک بارداری یا ملاسما که اغلب به آن ماسک بارداری هم گفته میشود، یک اختلال رنگدانه‌ای است که به صورت لکههای تیره‌رنگ روی پوست خود را نشان می‌دهد. این لکه‌ها بیشتر در نواحی در معرض نور خورشید همچون صورت دیده میشوند.
تیرگی پوست
افزایش رنگدانه‌های پوست در دوران بارداری باعث تیرگی پوست خواهد شد. این تیرگی معمولا در هاله سینه، زیر بغل، کشاله ران و ناحیه تناسلی رخ می‌دهد. در برخی افراد هم خال‌ها و جای زخم‌ها پررنگ‌تر از قبل شده و یا لینه‌آ نیگرا یا خط سیاه شکمی پدیدار خواهد شد.
آکنه بارداری
آکنه و جوش بارداری در اثر تولید بیش از حد سبوم یا همان چربی طبیعی پوست به وجود می‌آید و یکی از رایج‌ترین اختلالات پوستی در بارداری در سه‌ماهه اول و دوم محسوب میشوند. صورت، گردن، سینه و پشت بدن از جمله نواحی مستعد جوش در بارداری هستند.
خشکی پوست
خشکی پوست در بارداری معمولا در ماه‌های آخر بارداری بروز پیدا میکند و نتیجه ترکیب چند عامل است. تغییرات هورمونی باعث کاهش توانایی پوست در حفظ رطوبت میشود و هم‌زمان، کشیده شدن پوست روی شکم در اثر رشد جنین از دست رفتن آب پوست را تشدید میکند. از نشانه‌های شایع خشکی پوست در بارداری میتوان به پوسته‌پوسته شدن پوست و خارش اشاره کرد.
خارش شکم و سینه‌ها
خشکی و کشیدگی پوست و تغییرات هورمونی در دوران بارداری، در 20 درصد از زنان باردار منجر به خارش خفیف میشود. از آنجایی که پوست شکم و سینه‌ها بیشترین میزان کشیدگی را تجربه میکند، خارش در این نواحی شایع‌تر است و حتی گاهی نوک سینه‌ها را هم درگیر میکند.
رگهای عنکبوتی و واریس
رگهای عنکبوتی به صورت شبکه‌ای از مویرگ‌های ریز و قرمز رنگ روی پوست صورت، گردن و بازوها مشاهده میشوند. رگهای واریسی هم به صورت رگهای برجسته آبی یا بنفش، بیشتر در پاها و گاهی در ناحیه فرج، واژن یا مقعد بروز پیدا می‌کنند.
اختلالات پوستی خاص دوران بارداری
مشکلات پوستی دوران بارداری همیشه به مشکلات عمومی همچون جوش و آکنه محدود نیستند. گاهی بانوان باردار به اختلالاتی دچار میشوند که فقط مختص همین دوران هستند. در ادامه، به معرفی این اختلالات پرداخته‌ایم:
پاپول‌های کهیر مانند خارش‌دار بارداری
پاپول‌ها و پلاک‌های کهیرمانند خارش‌دار دوران بارداری شایعترین اختلالات پوستی در بارداری محسوب میشوند که تقریبا 1 مورد از هر 160 بارداری را تحت تاثیر قرار می‌دهد. این ضایعات خارش‌دار، اغلب در داخل ترکهای پوستی ناحیه شکم ظاهر شده و به تدریج به نواحی دیگر بدن همچون ران‌ها، سینه‌ها و بازوها گسترش پیدا می‌کنند. این اختلال معمولا در اواخر بارداری آغاز شده و خطری برای مادر و جنین ندارد. این ضایعات پس از زایمان به صورت خودبه‌خود و طی چند هفته برطرف میشوند.
کلستاز بارداری
کلستاز داخل‌کبدی بارداری یا کلستاز بارداری، یک اختلال کبدی است که معمولا در سه‌ماهه سوم بارداری و اغلب از حدود هفته 28 ظاهر میشود. مشخصه اصلی این بیماری، خارش شدید بدن است که اغلب در کف دست‌ها و پاها شروع شده و سپس به سایر نواحی بدن انتقال پیدا میکند، بدون آنکه ضایعات پوستی ایجاد شود. این علامت اغلب در شب تشدید شده و بر کیفیت خواب مادر تاثیر منفی می‌گذارد. این بیماری برای مادر خطر جدی ندارد، اما ممکن است عوارضی برای جنین به همراه داشته باشد.
عارضه هرپس بارداری
پمفیگوئید بارداری (Pemphigoid gestationis) یا هرپس بارداری، یک بیماری نادر و خودایمنی مخصوص بارداری است که باعث تشکیل تاول زیر اپیدرم در سه‌ماهه دوم یا سوم بارداری میشود. ضایعات ناشی از این بیماری ابتدا به صورت پاپول‌های خارش‌دار در اطراف ناف ظاهر میشوند، سپس به بخش‌های گسترده‌تری از بدن گسترش پیدا می‌کنند.
عارضه Impetigo herpetiformis
ایمپتیگو هرپتی‌فورمیس، یک نوع نادر و شدید از پسوریازیس است که به طور خاص در دوران بارداری رخ می‌دهد. این بیماری معمولا در سه‌ماهه سوم شروع میشود و ممکن است تا پس از زایمان هم ادامه داشته باشد. مشخصه بالینی آن ظهور ناگهانی تعداد زیادی تاول چرکی است که به صورت گروهی در حاشیه لکههای قرمز ظاهر میشوند. یکی از عوارض مهم این اختلال، کاهش سطح کلسیم خون یا هیپوکلسمی است که مشکلاتی را برای جنین و مادر ایجاد خواهد کرد.
چه زمانی مشکلات پوستی در بارداری نگران‌کننده هستند؟
در حالی که اغلب مشکلات پوستی دوران بارداری طبیعی و موقتی هستند، برخی از آنها خبر از وجود بیماری های پوستی جدی‌تر همچون سرطان پوست می‌دهند. در ادامه، به برخی از این علائم هشداردهنده اشاره کرده‌ایم:
- بزرگ شدن لکه‌ها یا تغییر شکل آنها
- خون‌ریزی یا ترشح از لکههای پوستی
- تغییرات قابل توجه در اندازه، شکل یا رنگ خال‌ها
- افزایش شدت خارش از حالت خفیف به شدید به خصوص در شب
در صورت مشاهده هرگونه تغییر نگران‌کننده در پوست خود در دوران بارداری، از خوددرمانی پرهیز کرده و به متخصص پوست یا متخصص زنان مراجعه کنید.
راه‌های کنترل و درمان مشکلات پوستی دوران بارداری
بسیاری از مشکلات پوستی دوران بارداری با وجود بی‌خطر بودن، باعث ناراحتی جسمی یا روانی مادر میشوند. به همین دلیل، شناخت راهکارهای ایمن و موثر برای کنترل و کاهش علائم اختلالات پوستی در بارداری اهمیت زیادی دارد. در ادامه، مهم‌ترین رویکردهای درمانی مورد استفاده در دوران بارداری را معرفی کرده‌ایم:
روش‌های خانگی درمان مشکلات پوستی در بارداری
اولین گام در کنترل و درمان مشکلات پوستی دوران بارداری، استفاده از روش‌های ساده و خانگی است. در ادامه، به معرفی تاثیرگذارترین راهکارهای خانگی برای کنترل مشکلات پوستی رایج این دوران پرداخته‌ایم:
| مشکلات پوستی دوران بارداری | راه‌های درمان خانگی |
| آکنه بارداری | مالیدن عسل یا روغن درخت چای رقیق شده روی پوست نوشیدن آب کافی و داشتن رژیم غذایی سالم |
| ترکهای پوستی | استفاده از روغن نارگیل، کره شیا و روغن ویتامین E برای حفظ رطوبت پوست ماساژ پوست با روغن بادام یا کره کاکائو به صورت روزانه نوشیدن آب کافی و خوردن غذاهای حاوی کلاژن همچون تخم‌مرغ و مغزیجات |
| ملاسما | استفاده از روشن‌کننده‌های طبیعی آلوئه‌ورا، زردچوبه و سرم ویتامین C پوشیدن کلاه لبه‌دار |
| خشکی و خارش پوست | نوشیدن آب زیاد مرطوب نگه‌داشتن پوست |
| واریس و رگهای عنکبوتی | بالا نگه داشتن پاها هنگام استراحت پوشیدن جوراب‌های فشاری خودداری از ایستادن طولانی‌مدت |
این راهکارها اغلب در موارد خفیف موثر هستند. در موارد شدید و یا در صورت عدم بهبود این مشکلات با روش‌های خانگی، باید از پزشک کمک گرفت.
مراقبت‌های پوستی ایمن در بارداری
یکی از راهکارهای کنترل انواع اختلالات پوستی در بارداری، استفاده از محصولات مراقبت پوست زیر است:
- ضدآفتاب؛ برای درمان ملاسما و پیشگیری از تیره‌تر شدن لک‌ها، استفاده روزانه از ضدآفتاب با طیف گسترده ضروری است. این نوع ضدآفتاب باید از پوست در برابر هر دو اشعه UVA و UVB محافظت کند.
- شوینده‌های ملایم؛ برای کاهش آکنه و جوش، پوست خود را روزی دو بار با استفاده از شوینده‌ها و صابون‌های ملایم و فاقد مواد شیمیایی خشن بشویید. استفاده از شوینده‌های حاوی اسکراب یا لایه‌بردار در این دوران توصیه نمی‌شود.
- مرطوب‌کننده؛ استفاده از مرطوبکنندههای بدون عطر و حاوی ترکیبات آبرسان همچون هیالورونیک اسید یا گلیسیرین به کاهش برخی مشکلات پوستی دوران بارداری نظیر خشکی و خارش پوست و ترکهای پوستی کمک میکند.
همیشه قبل از شروع یا تغییر روتین مراقبت از پوست خود در دوران بارداری، با پزشک متخصص پوست مشورت کنید. با این کار مطمئن خواهید شد که از محصولاتی ایمن و موثر برای کنترل مشکلات پوستی دوران بارداری خود استفاده می‌کنید.
درمان‌های دارویی مجاز در بارداری
در برخی موارد، شدت یا نوع مشکلات پوستی دوران بارداری به گونه‌ای است که کنترل آنها تنها با مراقبت‌های معمول امکان‌پذیر نیست و نیاز به مداخلات دارویی وجود دارد. در جدول زیر، برخی از داروهای مجاز برای کنترل و درمان شایعترین انواع اختلالات پوستی در بارداری آورده شده است.
قبل از معرفی داروها لازم به ذکر است که مجاز بودن این داروها به معنای مصرف خودسرانه آنها نیست. نوع دارو، دوز و مدت زمان مصرف آن را باید پزشک متخصص تعیین کند تا از هرگونه آسیب احتمالی به مادر و جنین پیشگیری شود.
| مشکلات پوستی | داروهای مجاز |
| ملاسما (لکههای تیره) | کرمهای هیدروکینون |
| پاپول‌های کهیر مانند خارش‌دار بارداری | آنتی‌هیستامین‌ها، کورتیکواستروئیدهای موضعی |
| خارش بارداری | کورتیکواستروئیدهای موضعی، قرص کلرفنیرامین |
| ترک پوستی | کرمهای حاوی هیالورونیک اسید |
| آکنه | لوسیون‌های آنتی‌بیوتیکی همچون اریترومایسین یا کلیندامایسین |
| کلستاز بارداری | داروهای ضدخارش، داروهای کاهنده اسید صفرا |
| Pemphigoid gestationis | کورتیکواستروئیدهای موضعی یا خوراکی |
| Impetigo herpetiformis | کورتیکواستروئیدها |
نکته! کرم رتین آ هم به‌عنوان دارویی موثر در کاهش ترکهای پوستی شناخته میشود، اما به دلیل خطرات احتمالی برای جنین، مصرف آن در دوران بارداری منع شده است. علاوه‌بر داروها، روش‌های پزشکی پیشرفته‌ای همچون لیزر درمانی، درم ابریژن و میکرونیدلینگ جهت بهبود ترکهای پوستی وجود دارند که معمولا پس از زایمان به کار گرفته میشوند.
آیا مشکلات پوستی پس از زایمان از بین می‌روند؟
معمولا با متعادل شدن سطح هورمونها پس از زایمان، بسیاری از مشکلات پوستی دوران بارداری همچون ملاسما به تدریج و طی چند ماه محو میشوند. آکنه هم به مرور بهبود پیدا میکند، اما ممکن است از چند هفته تا چند ماه طول بکشد تا به طور کامل از بین برود. در مورد ترکهای پوستی یا استریا باید بدانید که این ترک‌ها هرگز به طور کامل از بین نمی‌روند، اما با گذشت زمان و استفاده از درمان‌های مناسب میتوان آنها را کمرنگ‌تر کرد.
برای تسریع روند بهبود مشکلات پوستی دوران بارداری پس از زایمان، آب کافی بنوشید، پوست را با اسکراب‌های ملایم پاکسازی کنید و استفاده از مرطوب‌کننده و ضدآفتاب را جدی بگیرید. در کنار این موارد، داشتن تغذیه سالم، خواب کافی و همچنین در صورت لزوم، استفاده از درمان‌های تخصصی هم راهکارهای موثری برای افزایش سرعت روند درمان به شمار می‌روند. در این راستا، میتوانید از دکتر آنلاین پوست هم از طریق سامانه دکتردکتر، مشاوره بگیرید.
مشکلات پوستی دوران بارداری؛ اغلب بی‌خطر و قابل کنترل
اختلالات پوستی در بارداری همچون آکنه، لک، تیرگی یا ترکهای پوستی اغلب موقتی و بی‌خطر هستند و با گذشت زمان پس از زایمان، به تدریج کمرنگ یا برطرف میشوند. با این حال، اگر نمی‌خواهید تا آن زمان صبر کنید و دوست دارید پوستتان سریع‌تر به حالت عادی برگردد، استفاده از محصولات مراقبتی ایمن و در صورت نیاز، مصرف داروهای مجاز دوران بارداری به شما کمک خواهند کرد.
برای دریافت مشاوره و شروع درمان مشکلات پوستی دوران بارداری زیر نظر دکتر پوست، همین حالا از طریق سایت دکتردکتر نوبت ویزیت خود را به صورت آنلاین ثبت کنید.
منابع:
