روماتیسم، نام بیماری‌‌ست که باعث التهاب بافت‌های همبند بدن بهویژه مفاصل میشود. اختلالات سیستم ایمنی، ژنتیک، عوامل محیطی و چاقی، از جمله عواملی هستند که ریسک ابتلا به این بیماری را بالا می‌برند. بیماری روماتیسم انواع مختلفی دارد که همگی نشانه شاخص‌شان، درد مزمن است. تورم، سفتی صبحگاهی، خستگی مزمن و کاهش دامنه حرکتی مفاصل، از علائم این بیماری هستند.
دارودرمانی، فیزیوتراپی و جراحی، روش‌های درمان و کنترل روماتیسیم هستند. البته تغییر سبک زندگی، فعالیت فیزیکی، ورزش و داشتن رژیم غذایی سالم نیز به مدیریت علائم رماتیسم کمک می‌کنند.
اگر می‌خواهید درباره این بیماری بیشتر بدانید، با ما تا به انتهای این مطلب از مجله سلامت و پزشکی دکتردکتر همراه باشید.، قرار است با هم درباره علائم و دلایل ایجاد این بیماری بخوانیم و با یکدیگر بررسی کنیم که روماتیسم چیست.
همچنین می‌توانید سوالات خود درباره این بیماری را در بخش نظرات بنویسید تا کارشناس سلامتی دکتردکتر، پاسخ دهد.
روماتیسم چیست و در اثر چه عواملی به وجود می‌آید؟
روماتیسم، اصطلاحی کلی برای گروهی از بیماری‌های خودایمنی است که به بافت‌های حمایتی یا همبند بدن بهویژه مفاصل، حمله می‌کنند. در این نوع از بیماری‌ها، سیستم ایمنی بدن به اشتباه به بافت‌های سالم مانند غضروف، تاندون و رباط‌ها حمله میکند و باعث التهاب مفاصل و تخریب آنها میشود. این التهاب نیز به درد، تورم، سفتی و کاهش دامنه حرکتی مفاصل منجر خواهد شد.
شایع‌ترین نوع این بیماری، آرتریت روماتوئید یا روماتیسم مفصلی است که به‌طورمعمول مفاصل کوچک دست‌ها و پاها را درگیر میکند. این بیماری، انواع مختلف دیگری نیز دارد که هرکدام ممکن است بخشی از اندام‌های بدن را تحت تاثیر قرار دهند.
به گزارش مجله nature،
روماتیسم یک بیماری التهابی خودایمنی مزمن است که حدود 0.1٪ تا 2٪ از جمعیت جهان را تحت تاثیر قرار میدهد.
خودایمنی به این معنی است که به دلیل واکنش غیرطبیعی سیستم ایمنی بدن در برابر بخشی از خودش ایجاد میشود.
انواع روماتیسم
بیماری‌های روماتیسمی شامل 200 نوع متخلف می‌شوند که هر کدام می‌توانند قسمت‌های مختلف بدن را درگیر کنند. هر کدام از انواع این بیماری، علائم و عوارض مختلفی دارند که عبارتند از:
روماتیسم قلبی
روماتیسم قلبی یک بیماری التهابی است که به‌دلیل عفونت‌های باکتریایی، بهویژه استرپتوکوک ایجاد میشود. روماتیسم قلبی میتواند باعث آسیب به دریچه‌های قلب و نارسایی قلبی شود. علائم این بیماری شامل درد مفاصل، تب و در موارد شدیدتر، تنگی نفس و درد قفسه سینه است.
روماتیسم پوستی
روماتیسم پوستی، یک بیماری خودایمنی است که در آن بیماری‌های التهابی مفاصل و بافت‌های همبند، بر پوست نیز تاثیر می‌گذارند. این بیماری با علائمی شامل قرمزی، خارش، پوسته‌پوسته شدن و ضایعات پوستی ظاهر میشود. همچنین، ممکن است با علائم روماتیسم مفصلی نیز همراه باشد.
روماتیسم کبدی
روماتیسم کبدی به آسیب کبدی ناشی از بیماری‌های روماتیسمی اشاره دارد. این عارضه معمولا به‌دلیل عوارض جانبی داروهای مورداستفاده شامل متوترکسات و داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی ایجاد میشود و میتواند به نارسایی کبد منجر شود.
روماتیسم گردنی
روماتیسم گردنی نوعی التهاب مفاصل گردن است که باعث درد، سفتی و محدود شدن حرکت و درموارد شدید، مشکلات عصبی میشود. این بیماری میتواند به دلیل بیماری‌های خودایمنی مانند روماتیسم مفصلی یا استئوآرتریت ایجاد شود.
روماتیسم دست
افراد مبتلا به روماتیسم دست، درد، تورم و محدودیت حرکتی را تجربه می‌کنند. در این نوع روماتیسم، التهاب پوشش داخلی مفصل باعث تخریب غضروف و استخوان و تورم بافت آنها میشود. تورم ایجادشده به رباط‌های اطراف آسیب می‌رساند و باعث کشیدگی و درنتیجه تغییر شکل مفصل میشود. ادامه این روند التهابی و تخریبی باعث ناتوانی در حرکت مفصل خواهد شد.
روماتیسم گوارشی
روماتیسم گوارشی، التهاب دستگاه گوارش است که به بافت‌های روده و پرزهای آن آسیب می‌رساند. این بیماری باعث دردهای شکمی، اسهال و دفع خون میشود. این عارضه ممکن است زخم، خونریزی و مشکلات جدی‌تری نیز ایجاد کند.
روماتیسم ریه
روماتیسم ریه شامل التهاب ریه‌ها است که اغلب در ارتباط با بیماری‌های خودایمنی مانند روماتیسم مفصلی ایجاد میشود. علائم این بیماری شامل تنگی نفس، سرفه خشک و کاهش عملکرد ریه است.
روماتیسم غده تیروئید
بیماری‌های روماتیسمی، مانند آرتریت روماتوئید، می‌توانند بر عملکرد غده تیروئید تاثیر بگذارند و خطر ابتلا به کم‌کاری تیروئید را افزایش دهند.
روماتیسم چشمی
روماتیسم چشمی، التهاب لایه میانی چشم است. این بیماری میتواند باعث قرمزی، درد، حساسیت به نور و تاری دید شود. روماتیسم چشمی دراثر عفونت‌ها، بیماری‌های خودایمنی یا سایر عوامل ایجاد میشود. این بیماری درصورت درمان نشدن، میتواند منجر به از دست رفتن بینایی نیز شود.
روماتیسم استخوانی ستون فقرات
روماتیسم استخوانی ستون فقرات یا اسپوندیلیت آنکیلوزان، بیماری التهابی است که منجر به التهاب مفاصل ستون فقرات میشود. این بیماری با خشکی و جوش خوردن مهره‌ها و کاهش انعطاف‌پذیری ستون فقرات همراه است. درموارد پیشرفته، از بین رفتن مفصل در ستون فقرات میتواند به فشردگی طناب نخاعی یا ریشه‌های عصبی نخاعی منجر شود.
روماتیسم غیرالتهابی لگن و کمر
روماتیسم غیرالتهابی لگن و کمر به اختلالات تحلیل‌برنده شامل آرتروز اشاره دارد که باعث درد مزمن و کاهش دامنه حرکتی در این نواحی میشود. این شرایط معمولا با افزایش سن تشدید خواهد شد و نیاز به مدیریت و درمان مناسب دارد.
روماتیسم اسکلرودرمی
اسکلرودرمی نوعی بیماری خودایمنی است که باعث سفت و ضخیم شدن پوست و بافت‌های همبند میشود. این بیماری میتواند اندام داخلی مانند ریه‌ها، کلیه‌ها و قلب را نیز درگیر کند. علائم آن نیز شامل سفت شدن پوست، درد مفاصل و مشکلات گوارشی است.
روماتیسم پنهان
روماتیسم پنهان وضعیتی است که در آن علائم بالینی این بیماری به‌وضوح قابل مشاهده نیستند، اما آسیب‌های داخلی ممکن است وجود داشته باشند. این نوع از بیماری میتواند به‌تدریج پیشرفت کند و نیاز به نظارت دقیق پزشک متخصص دارد.
روماتیسم شوگرن
روماتیسم شوگرن نوعی بیماری التهابی خودایمنی است که غدد تولیدکننده رطوبت بدن مانند غدد بزاقی و اشکی را تحت تاثیر قرار میدهد. علائم اصلی این نوع از بیماری، خشکی چشم و دهان است. این بیماری ممکن است مفاصل، پوست و سایر اندام‌ها را نیز درگیر کند. همچنین، میتواند خطر ابتلا به سرطان گلبول‌های سفید خون به نام لنفوسیت را نیز افزایش دهد.
نقرس نیز یک بیماری مفصلی است که در دسته‌بندی انواع روماتیسم قرار نمی‌گیرد، اما از جهاتی دارای علائمی مشابه با این بیماری است. به‌عبارت دقیق‌تر، نقرس یک نوع آرتریت التهابی است که به‌دلیل تجمع بیش‌ازحد اسید اوریک در خون ایجاد میشود. تجمع این ماده میتواند منجر به تشکیل کریستال‌هایی در مفاصل شود که باعث التهاب، قرمزی، تورم و درد شدید، بهویژه در مفصل شست پا خواهد شد. حمله نقرس معمولا ناگهانی و بسیار دردناک است و میتواند چند روز تا چند هفته طول بکشد.
کدام نوع از این بیماری از همه خطرناک‌تر است؟
خطرناک‌ترین نوع از این بیماری، اسکلرودرمی است که با سفت شدن پوست و بافت‌های همبند همراه میشود. این بیماری میتواند به اندام‌های داخلی مانند قلب، ریه و کلیه‌ها نیز گسترش یابد و عملکرد آنها را مختل کند. اگرچه اسکلرودرمی در هر سن و جنسی رخ میدهد، اما شیوع آن در زنان بیشتر است. متاسفانه، این بیماری میتواند عوارض جدی و حتی مرگباری داشته باشد.
روماتیسم چه علائمی دارد؟
روماتیسم اغلب به مفاصل آسیب می‌زند و باعث درد و التهاب میشود. این بیماری میتواند اندام‌های دیگری مثل پوست، چشم، قلب و ریه را نیز درگیر کند. این مشکل علائم متنوعی دارد و شدت آنها در افراد مختلف متفاوت است. این بیماری گاهی اوقات دوره‌های فعال و غیرفعال دارد و در طولانی‌مدت میتواند شکل مفاصل را تغییر دهد. از شایع‌ترین علائم این بیماری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
شایع‌ترین علائم | درد مفاصل |
| تورم، سفتی و التهاب | |
| خستگی و احساس ناخوشی | |
| تب | |
| کاهش وزن | |
| خشکی مفاصل | |
| کاهش دامنه حرکت | |
| حساسیت به لمس |
علاوه‌بر این علائم شایع، روماتیسم شدید باعث بروز علائم دیگری شامل موارد زیر نیز میشود:
- تورم، قرمزی و احساس گرما در مفاصل
- خستگی مفرط
- خشکی، درد و سفتی در بیشتر از یک مفصل
- تب
- بی‌حسی و گزگز
- حساسیت به لمس در بیشتر از یک مفصل
- کاهش وزن تدریجی یا ناگهانی
- تب
- ضعف و بی‌حالی
با مشاهده هریک از این علائم، برای تشخیص دقیق و پیگیری درمان به روماتولوژیست مراجعه کنید.
دلایل ابتلا به این بیماری چیست؟
علل ابتلا به این بیماری به طور واضح شناخته‌شده نیست، اما می‌دانیم حمله سیستم ایمنی بدن به سلول‌های خود باعث ابتلا به این بیماری میشود. بنابراین، علت مشخص و دقیقی نیز برای این مشکل وجود ندارد، اما مجموعه‌ای از عوامل و فاکتورها می‌توانند خطر ابتلا به ابن بیماری را افزایش دهند. ازجمله این فاکتورها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
علل ابتلا | عوامل ژنتیکی |
| اختلالات سیستم ایمنی | |
| عوامل محیطی | |
| جنسیت | |
| چاقی | |
| سابقه بیماری شامل برخی از عفونت‌ها یا تروماهای دوران کودکی | |
| استعمال دخانیات | |
| تماس با آلاینده‌ها و مواد سمی |
برخی از بیماری‌های روماتیسمی مانند آرتروز و لوپوس بیشتر در زنان دیده می‌شوند، برخی دیگر شامل اسپوندیلیت آنکیلوزان نیز در مردان شیوع بیش‌تری دارند.
از چه روش‌هایی برای تشخیص این بیماری استفاده میشود؟
تشخیص این بیماری در مراحل اولیه، کمی دشوار است زیرا این بیماری با بسیاری از مشکلات جسمانی دیگر علائم مشترک دارد. بررسی علائم و نشانه‌های بیماری روماتیسم، نسبت به نتایج آزمایش‌ها ارزش بیش‌تری در تشخیص این بیماری دارند. پزشک برای تشخیص این بیماری، مراحل زیر را طبی میکند:
- معاینه فیزیکی، گرفتن شرح حال بیمار و بررسی سابقه خانوادگی
- بررسی میزان درد و دامنه حرکتی مفاصل بیمار
- بررسی چشم‌ها، پوست و ناحیه لگنی بیمار
- آزمایش تصویربرداری (شامل رادیوگرافی و ام‌آرآی)
- آزمایش خون برای بررسی فاکتورهای روماتوئیدی
- نمونه‌برداری از مایع مفصلی
پزشک متخصص با بررسی و تفسیر مجموعه‌ای از معاینه‌ها و آزمایش‌ها، میتواند ابتلا را تشخیص دهد.
ابتلا به این بیماری چه عوارضی برای بیمار دارد؟
عوارض ثانویه روماتیسم، می‌توانند کیفیت زندگی بیمار را کاهش دهند. ازجمله عوارض ابتلا به این بیماری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- مشکلات قلبی؛ شامل عفونت، آسیب به دریچه‌های و نارسایی قلبی
- مشکلات کلیوی؛ مانند عفونت، نارسایی و التهاب کلیه‌ها
- اختلالات کبدی؛ شامل مسمومیت کبدی دراثر مصرف دارو
- مشکلات ریوی؛ شامل التهاب ریه و بروز مشکلات تنفسی
- دردهای مفصلی شدید؛ به‌دلیل تخریب مفاصل
- عوارض گوارشی؛ ناشی از مصرف داروهای درمان روماتیسم
التهاب عروق، ایجاد معلولیت و مرگ زودرس نیز از دیگر عوارض ابتلا به این بیماری هستند که درصورت پیگیری نکردن درمان می‌توانند ایجاد شوند. باتوجه به این‌که این بیماری میتواند طیف وسیعی از ارگانهای بدن را درگیر کند، عوارض آن نیز بسیار بیشتر از مواردی است که گفته شد. برای آگاهی کامل از عوارض بیماری روماتیسم، می‌توانید از دکتر داخلی یا دکتر روماتولوژی کمک بگیرید. این متخصصان با بررسی دقیق وضعیت بیمار، می‌توانند عوارض احتمالی را شناسایی کنند.
چگونه می‌توان روماتیسم را درمان کرد؟
درمان این بیماری در برخی موارد با دارو و تغییر سبک زندگی انجام میشود. در موارد دیگر، ممکن است بیمار به فیزیوتراپی، گرمادرمانی و مدیتیشن نیز نیاز داشته باشد. فراموش نکنید که در درمان این بیماری باید صبور باشید، زیرا روماتیسم یک بیماری مزمن و خودایمنی است. انواع روش‌های درمان این بیماری شامل موارد زیر می‌شوند:
بهترن داروها برای درمان روماتیسم
انتخاب بهترین دارو برای درمان به نوع این بیماری وابسته است. ازجمله موثرترین داروهای درمانی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- داروهای ضد‌التهابی غیراستروئیدی مانند آسپرین، ایبوپروفن، ناپروکسن
- داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی شامل داروهای ضدروماتیسم ساختگی و بیولوژیکی اصلاح‌کننده بیماری
- کورتون‌ها
- برخی داروهای مهارکننده
قرص سولفاسالازین که داروی اصلی کولیت روده است، برای کاهش درد، سفتی و خشکی مفاصل در نوع مفصلی این بیماری نیز کاربرد دارد. قرص هیدروکسی کلروکین سولفات برای درمان مالاریا مورد استفاده قرار می‌گیرد. این دارو برای کاهش درد و تورم روماتیسم مفصلی و درمان لوپوس نیز استفاده میشود.
درمان‌های خانگی
داشتن سبک زندگی سالم، رژیم غذایی مناسب و تحرک کافی میتواند به درمان این بیماری کمک کنند. استفاده از کمپرس آب سرد و گرم نیز در تسکین دردهای بیمار موثر است. علاوه‌براین، داشتن رژیم غذایی مناسب در اثربخشی درمان تاثیر زیادی دارد.
فیزیوتراپی
فیزیوتراپی، بیشترین کاربرد را در درمان روماتیسم عضلانی و مفصلی دارد. گرمادرمانی، سرمادرمانی، ورزش‌های مخصوص و الکتروتراپی مورد استفاده در فیزیوتراپی باعث تسکین درد ناشی از این بیماری می‌شوند. علاوه‌براین، ماساژ مخصوص مفاصل به بهبود حرکت در مناطق مختلف بدن کمک میکند.
جراحی
جراحی برای درمان روماتیسم مفصلی بهویژه در ناحیه دست، پا و زانو بسیار موثر است. دو روش جراحی رایج برای درمان بیماری وجود دارد:
- روش جراحی فیوژن؛ در این روش، انتهای دو استخوان آسیب‌دیده را به هم جوش می‌دهند تا حرکت مفصل متوقف شود. با پیگیری درمان، بافت استخوان جدید دوباره تشکیل میشود.
- روش جراحی تعویض مفصل؛ قسمت آسیب‌دیده مفصل با پروتز جایگزین میشود.
هر دو روش جراحی نیازمند دوره نقاهت و فیزیوتراپی هستند تا بیمار به عملکرد طبیعی خود بازگردد. انتخاب روش مناسب به شدت آسیب، محل مفصل آسیب‌دیده و شرایط عمومی بیمار وابسته است.
طب سنتی
استفاده از گیاهان دارویی زیر میتواند به درمان روماتیسم و کاهش التهاب و تسکین درد ناشی از آن کمک کند:
- زردچوبه؛ این ادویه به دلیل خاصیت ضد‌التهابی خود در تسکین دردهای روماتیسم موثر است.
- زنجبیل؛ این گیاه نیز به عنوان یک ضدالتهاب طبیعی شناخته میشود.
- روغن‌های گیاهی؛ ماساژ مفاصل با روغن‌هایی مانند روغن سیاه‌دانه و روغن بابونه میتواند به کاهش درد کمک کند.
تاثیر داروهای گیاهی بر روند درمان این بیماری در افراد مختلف متفاوت است. بنابراین، حتما برای مصرف آنها با پزشک خود مشورت کنید. هنگام مراجعه به پزشک متخصص، می‌توانید از او برای یافتن پاسخ سوال تخصص روماتولوژی چیست نیز مشاوره بگیرید.
طب سوزنی
طی سوزنی به‌عنوان یک درمان مکمل، میتواند تورم، درد و التهاب ناشی از این بیماری را کاهش دهد. قبل از استفاده از این روش درمانی، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید.
تجهیزات پزشکی
در برخی موارد، پزشک ممکن است در بیماران مبتلا به آرتریت مفصلی، استفاده از نوعی بریس طبی یا زانوبند را توصیه کند. این تجهیزات پزشکی باعث بهبود درد می‌شوند. استفاده از کفی‌های مناسب کفش یا کفش‌های طبی نیز میتواند به کاهش علائم بیمارانی که به روماتیسم پا مبتلا هستند، کمک کنند.
رژیم غذایی مناسب
رژیم غذایی تاثیر زیادی در تسکین علائم این بیماری و جلوگیری از تشدید آنها دارد. مواد غذایی مناسب برای بیماران، شامل موارد زیر می‌شوند:
- رژیم مدیترانه‌ای
- ویتامین‌ها، مواد معدنی و مکمل‌ها؛ ویتامین دی، ویتامین ب 12، فولات، آهن و منیزیم
- امگا 3؛ مصرف مکمل امگا 3 یا مواد غذایی حاوی آن
اما بیماران مبتلا به این بیماری، برخی از مواد غذایی را هرگز نباید مصرف کنند:
- گوشت سرخ یا گریل شده را مصرف نکنید.
- غذاهای چرب دارای روغن‌های امگا 6 را استفاده نکنید.
- مقدار مصرف شکر و کربوهیدرات را محدود کنید.
- مصرف گوشت قرمز را نیز کاهش دهید.
- مصرف الکل را قطع کنید.
- مصرف ادویه‌ها را نیز به حداقل ممکن برسانید
مصرف غذاهای مفید و پرهیز از غذاهای مضر، می‌توانند به کنترل علائم آن کمک زیادی کند.
آیا می‌توان از ابتلا به این بیماری پیشگیری کرد؟
با این‌که به‌طور‌کامل نمی‌توان از این بیماری پیشگیری کرد، اما با رعایت برخی موارد می‌توان احتمال ابتلا به آن را کاهش داد. مهم‌ترین نکات پیشگیری از این بیماری، شامل موارد زیر می‌شوند:
- سعی کنید گزینه‌های بیش‌تری از رژیم مدیترانه‌ای را در برنامه غذایی خود قرار دهید.
- سیگار و استعمال دخانیات را کنار بگذارید.
- هر روز 20 تا 30 دقیقه ورزش کنید.
- مصرف نمک را کاهش دهید.
- ماهی و امگا 3 بیش‌تری مصرف کنید.
- مصرف نوشیدنی‌های شیرین را محدود کنید.
حتی درصورت ابتلا به این بیماری، این اقدامات می‌توانند به بهبود علائم این بیماری کمک کنند.
برای درمان روماتیسم باید به پزشکان کدام تخصص مراجعه کرد؟
درابتدا بررسی کردیم که روماتیسم چیست و چه علائم و عللی دارد. درانتها نیز می‌خواهیم بدانیم برای درمان آن باید به چه متخصصی مراجعه کنیم. برای درمان این بیماری‌ها باید به دکتر روماتولوژی مراجعه کنید. ممکن است این بیماری، ابتدا به‌صورت پنهان باشد و باعث بروز علائمی در بیمار نشود. اما با مشاهده علائم آن باید فوری به پزشک مراجعه کنید. فراموش نکنید که روماتیسم یک بیماری مزمن است، بنابراین برای درمان آن باید صبور باشید و روند معالجه خود را زیر نظر پزشک متخصص ادامه دهید. هدف از درمان این بیماری کنترل و بهبود علائم است، به‌طوری‌که بیمار برای انجام فعالیت‌های روزمره خود دچار مشکل نشود.
برای ثبت نوبت بهترین دکتر روماتولوژی در شهر خودتان، می‌توانید به پلتفرم آنلاین و سلامتی دکتردکتر مراجعه کنید.
منابع:
nhs.uk
arthritis.org
healthline.com
