رعایت نکردن بهداشت دهان، اولین عامل تغییر رنگ زبان است. همچنین ابتلا به بیماری‌های ویروسی، مشکلات گوارش، عفونت و اختلال در عملکرد کبد نیز علت تغییر رنگ زبان هستند. در صورتی‌که تغییر رنگ زبان با بیماری‌هایی مانند پلاک زبانی، کمخونی و مشکلات گوارش همراه باشد، باید به پزشک متخصص مراجعه کنید. پزشک متخصص برای تشخیص بیماری از رنگ زبان، ممکن است انجام آزمایش‌های پیشرفته را تجویز کند. برای توضیح جامع‌تر این موضوع، این مطلب از مجله سلامت و پزشکی دکتردکتر را به بررسی تغییر رنگ زبان و موارد مربوط به آن اختصاص داده‌ایم. برای مطالعه این مطلب، به ۷ دقیقه زمان نیاز دارید.
همچنین اگر سوالی درباره علت تغییر رنگ زبان داشتید، می‌توانید در انتهای مطلب و در بخش نظرات مطرح کنید تا پزشک پاسخ دهد.
چرا رنگ زبان تغییر می‌کند؟
تغییر رنگ زبان، دلایل مختلفی دارد و اطلاعات مهمی از وجود بعضی بیماری‌ها یا مشکلات سطحی در اختیار ما قرار می‌دهد. برای مثال، کمبود ویتامین و کمخونی از این دست هستند. تاثیر کمخونی بر زبان یا بر تغییر رنگ دهان، بسیار وسیع و عمیق است. زیرا، فقر آهن یکی از عوامل مهم کمخونی است و در صورتی که فرد کم‌خون باشد، رنگ زبان او تغییر می‌کند. تغییر رنگ زبان، همچنین ممکن است نشانه‌ای از وجود نوعی عفونت، ویروس، زگیل، تبخال، باکتری یا آلودگی در بدن باشد.
در بعضی موارد، علت تغییر رنگ زبان متاسفانه بسیار جدی‌تر از عفونت یا ویروس است. برای مثال، تغییر رنگ زبان ممکن است به دلیل مشکلات گوارشی، اختلال در عملکرد کبد، اختلال در عملکرد سیستم لنفاوی و تومور‌های سرطانی نیز اتفاق بیفتد. برای تشخیص مشکلات و بیماری‌ها از طریق زبان، باید به دکتر گوش، حلق، بینی مراجعه کنید. این که چرا تشخیص این بیماری در حوزه علمی دکتر گوارش است را می‌توانید در مطلب تخصص گوش و حلق و بینی چیست، مطالعه کنید.
هرکدام از رنگ‌های زبان نشانه کدام بیماری هستند؟
رنگ‌هایی که روی زبان ظاهر می‌شوند، شامل سبز، زرد، قهوه‌ای، آبی، سیاه، قرمز و بنفش هستند. هر کدام از این رنگ‌ها از وجود نوعی بیماری های کبد یا مشکل در بدن ما خبر می‌دهند. باهم بررسی می‌کنیم:
زبان زرد؛ نشانه پایین بودن بهداشت دهان و دندان و بیماری یرقان است.
زبان سبز؛ نشانه دود سیگار و مصرف بیش از اندازه شکر، مواد غذایی شیرین و تجمع باکتری‌ها روی سطح زبان است.
زبان قهوه‌ای؛ نشانه مصرف زیاد چای یا قهوه است.
زبان قرمز؛ نشان‌دهنده بیماری‌های مخملک و آلرژی‌های غذایی یا دارویی است.
زبان آبی و بنفش؛ نشان‌دهنده مشکلات قلبی و ریوی هستند.
در نهایت، زبان ترک خورده و تغییر رنگ به طیف سیاه نیز نشانگر تجمع سلول‌های مرده روی سطح زبان، مصرف برخی دارو‌ها و نوشیدنی‌ها است. لازم به ذکر است که تجمع سلول‌های مرده روی سطح زبان، در اصل پلاک زبانی هستند. از‌این‌رو، پلاک زبانی و تغییر رنگ زبان نیز ارتباط مستقیمی با یکدیگر دارند.
علت سبز شدن زبان
علت سبز شدن زبان، تجمع باکتری‌ها، قارچ‌ها یا ذرات غذا روی سطح زبان است. همچنین، رعایت نکردن بهداشت دهان و دندان توسط فرد نیز می‌تواند عامل زبان سبز باشد. سایر دلایل را با هم بررسی می‌کنیم:
- استعمال دخانیات
- استفاده طولانی مدت از آنتی بیوتیک‌ها
- رشد باکتری‌های سبز روی سطح زبان
- مصرف بیش از اندازه قهوه
در موارد نادر، احتمال دارد که سبز شدن زبان بر اثر عفونت قارچی مانند کاندیدیازیس باشد.
اولین قدم برای درمان زبان سبز، توجه به بهداشت دهان و دندان است. به این منظور، لطفاً یک مسواک مخصوص زبان تهیه کنید. سپس بعد از هر وعده غذایی، سطح زبان خود را به آرامی مسواک بزنید. می‌توانید از دهان‌شویه‌های ضدعفونی کننده نیز استفاده کنید. ترک سیگار و مصرف درست و به اندازه آنتی بیوتیک‌ها نیز سایر روش‌های درمانی زبان سبز را شامل می‌شوند.
نکته مهم! در صورتی که سبز شدن زبان با علائم دیگری مانند درد، تورم و خون‌ریزی همراه باشد حتماً باید به پزشک متخصص مراجعه کنید.
علت زرد شدن زبان
اولین دلیل زرد شدن زبان، تجمع باکتری‌ها و سلول‌های مرده روی سطح زبان است. همچنین، استعمال دخانیات مانند سیگار و پیپ نیز در زرد شدن زبان دخیل هستند. زردی زبان، همچنین به دلیل خشکی دهان و بعضی بیماری‌ها نیز اتفاق می‌افتد که باهم بررسی می‌کنیم:
- گاستریت؛ نوعی بیماری التهابی باکتریایی است که پوشش معده را درگیر می‌کند. دلیل بروز گاستریت، عوامل متعددی از جمله عفونت و بیماری‌های خود ایمنی است.
- دیابت؛ تحقیقات مدعی‌اند که احتمالاً بین دیابت نوع دوم و زرد شدن زبان ارتباطی مستقیم وجود دارد. البته، تاثیر دیابت بر زبان بیشتر در مرد‌های میان سال شایع‌تر است.
- سندروم زبان مودار؛ نوعی مشکل مرتبط با زبان است که ظاهری بد روی سطح زبان ایجاد می‌کند. این بیماری به‌گونه‌ای است که زبان مودار به‌نظر می‌رسد. زیرا تجمع سلول‌های مرده روی سطح زبان بسیار زیاد است. همین تجمع، موجب می‌شود که ظاهری زشت روی سطح زبان ایجاد شود. در سندروم زبان مودار، بوی دهان فرد برای مخاطب غیرقابل تحمل است.
- پسوریازیس دهان؛ نوعی بیماری خود ایمنی است که موجب افزایش رشد سلول‌های پوست می‌شود. پسوریازیس به ندرت دهان را درگیر می‌کند؛ اما در صورتی که این اتفاق بیفتد، به عنوان پسوریازیس دهان شناخته می‌شود. فرد مبتلا به پسوریازیس دهانی، ضایعات زرد رنگی را روی زبان خود مشاهده می‌کند.
التهاب ناشی از پسوریازیس دهانی، ممکن است همراه با درد و ناراحتی بروز کند.
همچنین در صورتی که زردی زبان، با علائمی مانند درد شکم، تغییر رنگ پوست، خستگی شدید و تغییر رنگ چشم‌ها همراه باشد، حتماً بایستی به پزشک متخصص مراجعه کنید. زیرا، زمانی که عملکرد کبد ضعیف باشد، رنگ پوست و رنگ چشم‌ها تغییر می‌کند که نشانه خطرناکی است. جالب است بدانید که بیماری کووید ۱۹ نیز می‌تواند عامل بروز زردی زبان باشد.
با استناد به یک مقاله معتبر در وب‌سایت health،
در سال ۲۰۲۲، یک محقق دریافت که کووید ۱۹، علائمی زرد رنگ روی سطح زبان ایجاد می‌کند.
در حالت کلی، محققان بر این باور هستند که تغییرات ناشی از کووید ۱۹ روی زبان، احتمالاً به دلیل پاسخ التهابی بیش از اندازه بدن به عفونت است. بدیهی است که برای درمان زبان زرد، ابتدا باید علت را بدانید. سپس بر اساس دستور‌العمل‌های پزشک، مراحل درمانی خود را جلو ببرید.
علت زبان سیاه
زبان سیاه، یک وضعیت متفاوت است و ظاهری متفاوت روی زبان ایجاد می‌کند. دلیل اولیه سیاه شدن زبان، تجمع باکتری‌ها و قارچ‌ها روی پرزهای سطح زبان است؛ اما در بعضی موارد دیگر، زبان سیاه ممکن است نشانه‌ای از یک بیماری مزمن یا مصرف داروهای خاص باشد. در صورتی که زبان سیاه، همراه با علائم دیگری مانند درد، تورم و مشکلات تنفسی بروز کند، حتماً به پزشک متخصص مراجعه کنید. در حالت کلی، مراحل ابتدایی درمان زبان سیاه، شامل موارد زیر هستند:
- افزایش بهداشت دهان و دندان
- کاهش مصرف مواد رنگ دهنده
- ترک سیگار
- مصرف متعادل آنتی بیوتیک‌ها
فراموش نکنید که بعد از گذراندن مراحل درمانی، باز هم باید به صورت روتین با پزشک خود در ارتباط باشید. 
ٔ
بنفش و آبی شدن زبان
دلایل بنفش و آبی شدن زبان، بسیار جدی‌تر از سایر رنگ‌های زبان است. در صورتی رنگ زبان شما بنفش یا آبی باشد، احتمالا دچار کمبود اکسیژن هستید. یا اینکه ممکن است به بیماری‌های قلبی عروقی و بیماری‌های ریوی مبتلا باشید. توجه کنید که دو موقعیت اضطراری در تغییر زبان به بنفش و آبی وجود دارد:
- رنگ زبان شما به صورت ناگهانی بنفش یا آبی شود؛
- این تغییر رنگ همراه با تنگی نفس، سرگیجه و درد قفسه سینه همراه باشد.
این وضعیت‌ها، ممکن است نشان دهنده حمله قلبی یا لخته شدن خون باشند. از‌این‌رو، در صورت مشاهده حتماً به اورژانس مراجعه کنید. برای درمان تغییر رنگ زبان بنفش و آبی، بایستی به پزشک متخصص پزشک و ریه مراجعه کرده و سپس مراحل درمانی خود را آغاز کنید. اکسیژن درمانی و انجام جراحی از پایه‌ترین درمان‌های بیماری‌های قلبی و ریوی هستند. با‌این‌حال، انتخاب نوع درمان به شرایط جسمانی و نوع بیماری فرد بستگی دارد.
دلیل زبان قرمز
زبان قرمز، که با عنوان زبان توت‌فرنگی شکل نیز معروف است، احتمالاً از وجود چندین مشکل در بدن خبر می‌دهد. برای مثال کمبود ویتامین‌هایی مانند ب ۱۲ و فولیک اسید، بیماری التهابی گلوسیت و عفونت قارچی از این دست هستند؛ اما گه‌گاه، دلیل قرمزی زبان فراتر از این موارد است. با هم بررسی می‌کنیم:
- بیماری کاوازاکی؛ نوعی بیماری التهابی است که برخی از شریان‌های بدن را درگیر می‌کند. علائم این بیماری شامل تب بالا، پوسته‌پوسته شدن پوست، بثورات پوستی و قرمزی چشم هستند.
- مخملک؛ نوعی بیماری پوستی است که بثورات آن قرمز و خارش‌دار هستند. علائم دیگر این بیماری شامل برافروخته شدن صورت، گلو درد و سردرد است. مخملک معمولاً بین کودکان ۵ سال تا نوجوانان ۱۵ سال شیوع دارد و از عوامل قرمزی زبان است.
- آلرژی‌های غذایی یا دارویی؛ زبان توت فرنگی شکل، همچنین ممکن است به دلیل حساسیت‌های غذایی یا دارویی بروز کند.
بایستی برای درمان هرکدام از این بیماری‌ها به پزشک متخصص مراجعه کنید. جدا از درمان‌های تخصصی، مراحل درمانی زبان قرمز، شامل موارد زیر هستند:
- مصرف داروهای ضد قارچ
- مصرف مکمل‌های ویتامینی
- بهبود بهداشت دهان و دندان
در صورتی که قرمزی زبان شما با خستگی شدید، درد، تورم و زخم‌های دهانی همراه باشد، حتما به پزشک متخصص مراجعه کنید.
زبان قهوه‌ای
زبان قهوه‌ای رنگ، بیشتر به دلیل مصرف بیش از اندازه چای، قهوه و سایر نوشیدنی‌های مشابه اتفاق می‌افتد. همچنین، تجمع باکتری‌ها و ذرات غذا روی سطح زبان نیز بر تغییر رنگ زبان به قهوه‌ای تاثیر‌گذار هستند. برای پیش‌گیری یا درمان زبان قهوه‌ای رنگ، مصرف چای و قهوه را مدیریت کنید. همچنین، به بهداشت دهان و دندان‌های خود نیز اهمیت دهید.
در صورتی که زبان قهوه‌ای، با علائم دیگری مانند بوی بد دهان، درد یا بروز تغییراتی در حس چشایی همراه باشد بایستی به پزشک متخصص مراجعه کنید. در صورتی که بعد از درمان، تغییری در روند جسمانی خود مشاهده نکردید بهتر است همچنان با پزشک متخصص خود در ارتباط باشید.
زبان سفید
سفید شدن زبان، اغلب به دلیل رشد و تورم بیش اندازه برآمدگی‌های سطح زبان است. به این حالت پاپیلا زبان می‌گویند. زمانی که پاپیلا‌ها متورم می‌شوند، مواد غذایی و سلول‌های مرده داخل آنها تجمع می‌کنند. این تجمع، در نهایت موجب می‌شود که پوششی سفید رنگ روی سطح دهان ایجاد شود. دلایل التهاب پاپیلا، شامل موارد زیر هستند:
- خشکی دهان
- بهداشت ضعیف دهان و دندان
- کم‌آبی بدن
- سیگار کشیدن
- مصرف بیش از اندازه الکل
- تنفس دهانی
سفیدی زبان معمولاً در چند هفته از بین می‌رود؛ اما در صورتی که بیش از چند هفته ادامه داشت، به پزشک متخصص مراجعه کنید. در حالت کلی، روش‌های درمانی برای سفید شدن زبان، به علت آن بستگی دارد. با‌این‌حال، احتمالاً پزشک متخصص مراقبت‌های بهداشتی، لیزر، سرما درمانی و موارد مشابه را تجویز کند.
کدام یک از رنگ‌های زبان خطرناک است؟
برای اینکه بدانیم میزان خطرناک بودن کدام رنگ بیشتر است، ابتدا باید اطلاعات مفید مربوط به هرکدام از رنگ‌های زبان را داشته باشیم. سپس، بر اساس آنها رنگ‌ها را مانند جدول زیر اولویت‌بندی کنیم:
| رنگ زبان | میزان خطرناک بودن | بررسی کلی دلایل احتمالی |
| آبی | خیلی خطرناک | مشکلات قلبی و ریوی، کاهش اکسیژن رسانی به بافت‌ها |
| بنفش یا قرمز تیره | خطرناک | مشکلات قلبی و ریوی، مشکلات گردش خون |
| زرد | تا حدودی خطرناک | تجمع باکتری‌ها، مشکلات مربوط به کبد و دستگاه گوارش |
| قهوه‌ای یا سیاه | تا حدودی خطرناک | پلاک زبانی، رشد بیش از اندازه باکتری‌ها و قارچ‌ها |
| قرمز روشن | احتمالاً خطرناک | کمبود ویتامین ب ۱۲ و اسید فولیک |
| سفید | احتمالاً خطرناک | کم‌آبی بدن، مصرف بعضی از دارو‌ها، عفونت قارچی |
| صورتی | بی‌خطر، سالم | رنگ طبیعی زبان و نشان‌دهنده سلامت عمومی |
اگر هر کدام از تغییرهای رنگی زبانی علائمی مانند درد، تورم، خستگی شدید، تغییر رنگ پوست و تنگی نفس همراه باشند حتماً باید به پزشک متخصص مراجعه کنید.
تغییر رنگ زبان در کودکان
تغییر رنگ زبان در کودکان، به دلایل مختلف بروز می‌کند. برای مثال تجمع باکتری‌ها، عفونت‌های قارچی، برفک دهانی، مصرف مواد غذایی رنگ دهنده و نوشیدنی‌های رنگی از این دست هستند. برای درمان تغییر رنگ زبان در کودکان، ابتدا باید به پزشک متخصص مراجعه کنید تا علت را بررسی کند. بعد از تشخیص، پزشک متخصص مراحل درمانی را آغاز خواهد کرد. با هم بررسی می‌کنیم:
- رعایت بهداشت دهان و دندان
- مصرف داروهای ضد قارچ (در صورت لزوم)
- اصلاح رژیم غذایی
در صورتی که تغییر رنگ زبان کودک، همراه با علائمی مانند تب، خستگی، بی‌اشتهایی و تغییرات رفتاری همراه شود، فوراً به پزشک مراجعه کنید.
تغییر رنگ زبان در بارداری
تغییر رنگ زبان در دوران بارداری، معمولاً به دلیل تغییرات هورمونی، تغییر برنامه غذایی و افزایش حساسیت به عفونت‌ها بروز می‌کند. زیرا، زنان باردار به دلیل افزایش سطح هورمون‌ها، بیشتر در معرض ابتلا به عفونت‌های قارچی و برفک دهانی قرار دارند.
اولین قدم برای پیش‌گیری یا مدیریت تغییر رنگ زبان در دوران بارداری، رعایت بهداشت دهان و دندان است. برای مثال، مسواک زدن منظم و استفاده از دهان‌شویه‌های ملایم ( بعد از مشورت با پزشک ) بسیار تاثیر‌گذار هستند. با‌این‌حال، اگر تغییر رنگ زبان در دوران بارداری با علائمی مانند خستگی شدید، تب، یا مشکلات گوارشی همراه باشد، بایستی فوراً به پزشک مراجعه کنید. چون احتمالاً مشکلات جدی‌تری در بدن‌تان وجود دارد. برای اطلاعات بیشتر مقالات راهنمای بارداری را مطالعه کنید.
آیا تشخیص بیماری از روی رنگ زبان امکان‌پذیر است؟
از آنجایی که تغییر رنگ زبان به دلایل بیماری‌های مختلف بروز می‌کند، تشخیص بیماری‌ها از طریق زبان امکان پذیر است. برای مثال در طب سنتی، رنگ زبان به عنوان یکی از ابزار‌های تشخیصی پزشک متخصص است و اطلاعات مهمی در خصوص شرایط جسمانی فرد منتقل می‌کند. با‌این‌حال، فراموش نکنید که تشخیص قطعی بیماری‌ها، صرفا با مشاهده رنگ زبان امکان پذیر نیست. برای تشخیص‌های دقیق، ممکن است انجام آزمایش‌های مختلف نیز لازم باشد.
تغییر رنگ زبان چگونه درمان می‌شود؟
روش‌های درمانی تغییر رنگ زبان، به دو مورد درمان اصلی و درمان فرعی تقسیم می‌شوند؛ اما برای انتخاب نوع درمان، ابتدا باید علت اصلی را بدانید. در صورتی که تغییر رنگ زبان صرفا به دلیل ضعیف بودن بهداشت دهان یا عادات غذایی نامناسب اتفاق بیفتد، رعایت موارد زیر کافی است:
- مسواک زدن زبان با مسواک نرم
- استفاده از دهان‌شویه‌های ضدعفونی کننده ( بعد از مشورت با پزشک )
- استفاده از سایر تمیزکننده‌های زبان
- ترک سیگار
- کاهش مصرف الکل
- حذف نوشیدنی‌های رنگ‌دهنده از سبد غذایی
در مواردی که تغییر رنگ زبان به دلیل بیماری‌های خاص بروز کند، پزشک متخصص درمان‌های اصلی را انتخاب می‌کند که موارد زیر را شامل می‌شوند:
- جراحی
- سایر درمان‌های تخصصی
- مصرف داروهای مناسب (آنتی‌بیوتیک‌ها یا داروهای ضدقارچ)
بعد از اقدام‌های درمانی، ممکن است تا ماه‌ها بعد نیز مجبور باشید تا از پزشک متخصص خود مشاوره دربافت کنید. در صورت لزوم این ارتباط، پزشک متخصص به شما اطلاع می‌دهد.
چه زمانی برای تغییر رنگ زبان به پزشک مراجعه کنیم؟
در حالت عادی، تغییر رنگ زبان چندان نگران کننده نیست؛ اما، شما باید نسبت به شرایط جسمانی خود حساس باشید تا اگر تغییری پیش آمد، خیلی سریع نسبت به درمان اقدام کنید. منظور از تغییر، یعنی مشاهده علائم عفونت، ویروس، کمخونی و مشکلات مربوط به کبد یا قلب و سایر اعضای مهم بدن است. برای اقدامات درمانی، ابتدا باید علت تغییر رنگ زبان را بیابیم. اما این کار ما نیست و باید بلافاصله بعد از مشاهده علائم به پزشک متخصص مراجعه کنیم. برای مثال، اگر رنگ زبان شما به آبی یا بنفش شد، حتما باید به گروهی از پزشک‌های متخصص مانند متخصص بیماری‌های قلبی، متخصص بیماری‌های ریه و دکتر گوش حلق بینی مراجعه کنید. خوشبختانه تشخیص بیماری از رنگ زبان امکان‌پذیر است.
ما در طول این مطلب، سعی داشتیم تمام جوانب مهم مربوط به تغییر رنگ زبان را بررسی کنیم. با‌این‌حال، اگر در این خصوص به اطلاعات بیشتری نیاز دارید، بهتر است همین حالا به وب‌سایت نوبت‌دهی آنلاین سایت دکتردکتر مراجعه کنید تا از بهترین پزشکان سراسر ایران نوبت ویزیت دریافت کنید.
منابع:
mayoclinic.com
healthline.com
health.com
سوالات متداول مربوط به تغییر رنگ زبان
بله؛ ممکن است باشد.
خیر؛ تغییر رنگ زبان در کودکان طبیعی نیست و باید بررسی شود.
رعایت بهداشت دهان، اصلاح عادات مخرب و اصلاح عادات غذایی
بله؛ اما اگر بعد از اتمام دوره مصرف دارو نیز ادامه داشت به پزشک متخصص مراجعه کنید
سوزش زبون با سبز شدن زبون یعنی چی؟
سلام، متوجه منظورتون نشدم عزیزم
سوالتون رو واضحتر تکرار کنید