خشکی دهان نشانه چیست؟ معرفی 11 علت خشک شدن دهان

آیا می‌دانید خشکی دهان نشانه چیست؟ وقتی آب دهان خشک می‌شود و غدد موجود در دهان، بزاق کافی تولید نمی‌کنند، خشکی دهان ایجاد می‌شود. علت خشکی دهان ممکن است اضطراب، کم‌آبی بدن، بیماری‌های زمینه‌ای، مصرف برخی داروها یا درمان‌هایی مانند رادیوتراپی باشد. دهان که خشک بماند، امکان بروز عوارضی مانند پوسیدگی دندان‌ها یا بیماری‌های لثه محتمل‌تر می‌شود. برای درمان این وضعیت از داروهای تحریک ترشح بزاق و در مواقع وخیم و جدی از جراحی استفاده می‌شود. رفع عامل زمینه‌ای و ریشه‌ای خشک‌شدن بزاق هم به درمان مشکل کمک می‌کند.

در این مقاله، درباره علت، علائم، عوارض، درمان و پیشگیری خشک‌شدن دهان می‌خوانید. برای مطالعه مطلب پیش رو به ۵ دقیقه زمان نیاز دارید.

پرسش‌های خود درباره خشکی دهان را در انتها و بخش سوالات مطرح کنید تا به‌کمک متخصصان در مجموعه دکتردکتر به شما پاسخ بدهیم.

به چه حالتی خشکی دهان می گویند؟

خشکی دهان زمانی اتفاق می‌افتد که غدد بزاقی در دهان، بزاق کافی تولید نمی‌کنند. این وضعیت باعث ایجاد احساس خشکی در دهان می‌شود و علائم دیگری مانند بوی بد دهان، خشکی گلو و ترک‌خوردگی لب‌ها را به‌وجود می‌آورد، اگر این علائم را دیدید به دکتر گوش و حلق و بینی مراجعه کنید. بزاق بخشی ضروری از فرآیند هاضمه است و به مرطوب‌شدن و تجزیه مواد غذایی کمک می‌کند.

در ضمن بزاق، عامل دفاعی اصلی برای کمک به بدن برای حفظ سلامت دندان‌ها، محافظت از دهان در برابر بیماری‌های لثه و پوسیدگی دندان است. خشک‌شدن دهان به‌تنهایی، نوعی بیماری جدی پزشکی نیست؛ با‌این‌حال، گاهی نشانه بیماری زمینه‌ای دیگری است که نیاز به درمان دارد.

خشک شدن دهان چه علائمی دارد؟

اگر بزاق کافی تولید نمی‌کنید، به به نقل از mayoclinic ممکن است در همه یا بیشتر اوقات متوجه این علائم شوید:

• خشکی یا احساس چسبندگی در دهان
• بزاق غلیظ و رشته‌ای
• بوی بد دهان
• جویدن سخت، صحبت کردن و بلعیدن سخت
• خشکی یا گلودرد و گرفتگی صدا
• زبان خشک یا شیاردار
• تغییر حس چشایی
• مشکلات انداختن دندان مصنوعی
• چسبیدن رژ لب به دندان

یکی از وظایف بزاق دهان، شستن قند و ذرات غذا و کم ضرر و خنثی کردن باکتری‌ها و در نتیجه پیشگیری از پوسیدگی دندان است. زمانی که بزاق به اندازه کافی تولید نمی‌شود، مرحله جویدن، چشیدن و قورت دادن تبدیل به مرحله سخت خواهد شد. همچنین هضم غذا مشکل خواهد بود.

رابطه تشنگی و خشک شدن دهان

در صورت کم شدن آب بدن، تشنگی سراغ افراد می‌آید. در این حالت دهان و حتی گلوی فرد نیز در اثر کم آبی خشک خواهد شد.

علت خشکی دهان چیست؟

عوامل زیادی دست به دست هم می‌دهند و خشکی دهان را ایجاد می‌کنند. چند علت خشکی دهان عبارتنداز:

• کم‌آبی بدن
• مصرف داروها
• پرتودرمانی
• استرس و اضطراب
• سالخوردگی
• تنفس دهانی و خروپف
• سیگارکشیدن و مصرف دخانیات

در ادامه هر مورد از علت خشکی دهان را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

کم آبی بدن

کم آبی زمانی اتفاق می‌افتد که بدن بیش از حد مایعات از دست می‌دهد. ضمن اینکه مایعات تازه هم جایگزین موارد از دست‌رفته نمی‌شوند. کم‌آبی بدن با کاهش ترشح بزاق همراه می‌شود و علت هم می‌تواند خشکی دهان و ورزش با تعریق زیاد، اسهال یا استفراغ باشد.

دهان خشک و تشنگی زیاد مرتبط‌اند. با مصرف مایعات کافی در طول روز می‌توانید مانع از خشک‌شدن دهان شوید. خشکی دهان و تکرر ادرار هم ارتباطاتی دارند. آب بدن که از دست برود، دهان هم خشک می‌شود.

مصرف برخی از داروها

مصرف برخی از داروها دهان را خشک می‌کنند. برای نمونه، داروهای افسردگی، اسهال، آسم و اضطراب باعث بروز چنین عوارضی می‌شوند. آنتی هیستامین‌ها، دیورتیک‌ها و برخی داروهای شیمی‌درمانی هم می‌توانند تولید بزاق را کاهش بدهند. خشکی دهان و فشار خون بالا هم ارتباطی مستقیم با یکدیگر دارند. مصرف داروهای این وضعیت باعث کاهش بزاق می‌شود.

استفاده از دارو های شیمی درمانی

افرادی که تحت درمان داروهای شیمی درمانی هستند، ممکن است خشکی دهان را تجربه کنند بنابراین باید مایعات زیادی را در طول درمان بنوشند.

پرتو درمانی

خشک‌شدن دهان عارضه جانبی رایج دریافت پرتودرمانی در ناحیه سر یا گردن هم به‌شمار می‌رود. اشعه به غدد بزاقی آسیب می‌رساند و ترشح بزاق را کم می‌کند.

استرس و اضطراب

وقتی استرس دارید یا مضطرب هستید، بدنتان کورتیزول بیشتری تولید می‌کند. به این هورمون، «هورمون استرس» می‌گویند. هنگامی که سطح کورتیزول در بزاق افزایش پیدا می‌کند، ترکیب بزاق را تغییر می‌دهد و در نتیجه باعث خشک‌شدن دهان می‌شود. خشکی دهان و تنگی نفس از علائم شایع استرس و فشار هستند.

افزایش سن

با افزایش سن، خشک‌شدن دهان اتفاق معمول و رایجی است. این وضعیت در اثر مشکلات جسمی، برخی داروها و تغییرات در میزان توانایی بدن در پردازش داروهای مصرفی رخ می‌دهد.

تنفس از طریق دهان و خروپف

تنفس از طریق دهان باعث تبخیر بزاق می‌شود. خروپف با دهان باز می‌تواند دهان را خشک کند. با باز ماندن دهان در زمان خواب، خشکی و بی‌آبی در این ناحیه رخ می‌دهد. خشکی‌ دهان در شب رو به وخامت و بیشترشدن هم می‌رود.

خشکی دهان اول صبح معمولا ناشی از بازماندن دهان در طول خواب است. خشکی دهان و گلو در خواب هم گاهی ریشه در مشکلات تنفسی دارد که باید تحت پیگیری جدی قرار بگیرد.

مصرف سیگار و مواد مخدر

کشیدن تنباکو و مواد مخدر هم بزاق را کاهش می‌دهد که در نتیجه باعث خشکی دهان و گلو می‌شود. استفاده از متامفتامین‌ها هم چنین وضعیتی را رقم می‌زند و دهان را در وضعیت خشکی قرار می‌دهد.

سکته مغزی یا آسیب به سیستم عصبی

سکته مغزی یا آسیب به سیستم عصبی می‌تواند موجب خشکی دهان شود. افرادی که سکته مغزی را تجربه می‌کنند، ممکن است در ترشح بزاق دهان دچار مشکل شوند که این مورد به دلیل اختلال در اعصاب به وجود می‌آید.

مصرف مشروبات الکلی عامل خشکی دهان

مصرف مشروبات الکلی از دیگر علت‌های خشکی دهان است. الکل رطوبت دهان را جذب می‌کند و باعث خشکی دهان می‌شود. در افرادی که به صورت مداوم الکل مصرف می‌کنند، این عارضه تشدید می‌شود.

خشکی هوا

زندگی در یک آب و هوای خشک، خشکی دهان را به دنبال خواهد داشت بنابراین افرادی که در آب و هوای خشک زندگی می‌کنند بیشتر از بقیه افراد خشکی دهان را تجربه می‌کنند.

ابتلا به برخی بیماری ها

بیماری‌ها و وضعیت‌های دیگری هم در خشک‌شدن دهان نقش دارند:

• دیابت
• آلزایمر
• برفک دهانی
• فیبروز سیستیک
• آسیب‌دیدگی عصب
• اختلالات خودایمنی
• خشکی دهان و تیروئید
• خشکی دهان و رفلاکس معده

این بیماری‌ها عارضه خشکی دهان را افزایش می‌دهند.

برخی سوالات در خصوص علت خشکی دهان

احتمالا در ذهن شما هم برخی سوالات در خصوص علت خشکی دهان ایجاد شده است. در ادامه چند سوال مهم در رابطه با خشکی دهان را مورد بررسی قرار می‌دهیم و به جواب آن‌ها می‌رسیم.

علت خشکی اول صبح دهان چیست؟

هنگامی که صبح‌ها از خواب بیدار می‌شوید، خشکی دهان را تجربه می‌کنید؟ باید بگوییم که علت خشکی اول صبح دهان این است که به مقدار کافی بزاق تولید نمی‌شود. چرا این مشکل ایجاد می‌شود یا بهتر است بپرسیم چرا بزاق دهان در اول صبح کمتر تولید می‌شود؟

این پدیده ممکن دلایل مختلفی نظیر مصرف بعضی از داروها، پیری، آپنه خواب، درمان سرطان داشته باشد. البته در طب سنتی به این موضوع اشاره می‌شود که خشکی دهان در اول صبح می‌تواند وابسته به مزاج هر فردی هم باشد.

آیا مشکل کبدی روی خشکی دهان تاثیر می گذارد؟

رابطه بین مشکلات کبدی و خشکی دهان از دیگر سوال‌هایی است که برای افراد پیش می‌آید. حال می‌خواهیم به جواب این سوال برسیم که آیا مشکلات کبدی می‌توانند منجر به خشکی دهان شوند؟ بله، مصرف بیش از حد الکل، آسیب‌های کبدی و اختلال در عملکرد آن را به دنبال خواهد داشت.

هنگامی که کبد مشکل پیدا می‌کند، جزو علائم اولیه آن، خشک شدن دهان است. البته با علائمی دیگری مثل تشنگی، کاهش وزن، خستگی و زرد شدن صورت همراه خواهد بود.

علت خشکی دهان در دوران بارداری چیست؟

برخی از خانم‌ها در دوران بارداری، خشکی دهان را تجربه می‌کنند. علت خشکی دهان در دوران بارداری افزایش نیاز بدن به آب است. در این دوران تغییرات هورمونی ایجاد می‌شود و به دنبال آن جریان خون در غشاهای مخاطی بیشتر شده و نیاز به آن بیشتر از قبل احساس می‌شود.

دلایل خشک شدن دهان در شب و هنگام خواب

علت‌های خشک شدن دهان در شب و هنگام خواب عبارتنداز:

• آب نخوردن به اندازه کافی
• تنفس از راه دهان
• خر و پف
• آینه انسدادی
• چاقی
• بازگشت اسید معده

اگر با خشکی دهان در شب مواجه شدید، در حد امکان آب بیش از حد بنوشید و از راه دهان تنفس نکنید.

علت خشکی همزمان دهان و گلو چیست؟

چرا برخی از افرد خشکی گلو و دهان را به صورت همزمان تجربه می‌کنند؟ علت خشکی همزمان دهان و گلو احتمالی، شامل موارد زیر است:

• تنفس از راه دهان موقع خواب
• کم آب شدن بدن
• التهاب گلو
• داد زدن
• دویدن
• ویروس
• حساسیت
• کرونا
• زندگی در محیط خشک
• ورزش

علائم خشکی دهان و گلو به صورت همزمان معمولا موقت است و هنگامی که علت آن برطرف شود، از بین خواهد رفت.

دلیل خشکی دهان در سرماخوردگی چیست؟

گرفتگی بینی اصلی‌ترین علائم سرماخوردگی است. به دنبال گرفتگی بینی، بیمار مجبور به تنفس از راه دهان است که منجر به تبخیر بزاق دهان و خشکی دهان خواهد شد. استفاده از داروهای ضد احتقان بینی شدت خشکی دهان را بیشتر می‌کند.

چه بیماری هایی باعث خشکی دهان می‌شود؟

افرادی که خشکی دهان را تجربه می‌کنند، برایشان سوال ایجاد می‎شود که چه بیماری‌های ممکن است باعث خشکی دهان شوند؟ بیماری‌های احتمالی که باعث خشکی دهان می‎شوند را در ادامه معرفی می‌کنیم.

بیماری ژنتیکی فیبروز سیستیک

فیبروز سیستیک جزو بیماری‌های ژنتیکی است. این بیماری دستگاه گوارش و تنفس را مورد هدف قرار می‌دهد و بر عملکرد بزاق نیز تاثیر منفی دارد. در واقع این بیماری باعث می‌شود که بزاق به مقدار کافی تولید نشود و به دنبال این پدیده، خشکی دهان ایجاد خواهد شد. داروهای مورد استفاده برای کنترل این بیماری نیز خشکی دهان را افزایش می‌دهند.

برفک دهان

شاید بیماری برفک دهان به گوش‌تان خورده باشد. برفک دهان نوعی عفونت قارچی دهان به شمار می‌آید که التهاب بافت دهان را به دنبال دارد. التهاب بافت دهان منجر به اختلال در عملکرد بزاق دهان می‌شود. با کاهش و ایجاد مشکل در تولید بزاق، خشکی دهان ایجاد خواهد شد.

اختلالات خود ایمنی

از دیگر بیماری‌هایی که ممکن است موجب خشکی دهان شود، اختلالات خود ایمنی است. هنگامی که اختلال خود ایمنی در بدن پیش می‌آید به این معنی است که سیستم ایمنی به اشتباه، با خود بدن مبارزه می‌کند. سندروم شوگرن از بیماری‌های خود ایمنی است که غدد بزاقی را ملتهب می‌کند. آرتریت روماتوئید و ایدز از دیگر بیماری‌های خود ایمنی هستند که خشک شدن دهان را به دنبال دارند.

رابطه خشکی دهان با دیابت و قند خون

خشکی دهان با دیابت و قند خون نیز ارتباط دارد، در واقع جزو علائم شایع دیابت به شمار می‌آید. زمانی که قند خون بالا باشد، میزان تولید بزاق تغییر پیدا می‌کند. به دنبال این پدیده خشکی دهان ایجاد می‎شود. حتی احتمال دارد داروهای دیابت نیز موجب خشکی دهان شوند.

کمبود کدام ویتامین باعث خشکی دهان می‌شود؟

ممکن است خشکی دهان به دنبال کاهش بعضی از ویتامین‌ها در بدن ایجاد شود. به دنبال کم شدن مقدار بعضی از ویتامین‌ها در بدن، فعالیت غدد بزاق تحت تاثیر قرار می‌گیرد. کمبود ویتامین‌های زیر خشکی دهان را به دنبال خواهد داشت:

• ویتامین A
• ویتامین B
• آهن
• زینک

خشکی دهان فقط یکی از علائم کمبود ویتامین‌هایی است که در بالا ذکر کردیم. برای بررسی ویتامین‌های بدن خود حتما به پزشک مراجعه کنید.

عوارض جانبی خشکی دهان چیست؟

دهان خشک باعث ایجاد احساس چسبندگی در محیط داخلی آن می‌شود. از علامت‌های دیگر وضعیت مذکور به موارد زیر دقت کنید:

• مشکل در بلع، جویدن یا صحبت‌کردن
• اختلال در چشیدن مزه غذا یا نوشیدنی
• احساس سوزش در دهان
• ایجاد زخم‌های دهانی
• ترک‌خوردن لب‌ها
• خشکی زبان
• خشکی گلو
• بوی بد دهان

اگر بزاق کافی ندارید و دچار خشکی دهان می‌شوید، امکان تجربه چنین عوارضی هم محتمل خواهد بود:

• ایجاد زخم‌های دهان
• عفونت قارچی در دهان (برفک دهان)
• افزایش پلاک، پوسیدگی دندان و بیماری لثه
• زخم یا شکاف پوست در گوشه‌های دهان، یا ترک‌خوردن لب‌ها

یادتان باشد که در ابتدا باید علت خشکی دهان مشخص شود. بعد از پیدا کردن علت، مراحل درمان شروع خواهد شد تا از عوارض شدیدتر خشکی دهان جلوگیری شود.

روش های درمان خشکی دهان

هدف اصلی درمان خشکی دهان افزایش تولید بزاق است. درمان خشکی به علت زمینه‌ای آن وابسته است. برای نمونه، گاهی کم‌کردن یا کنترل دوز مصرفی برخی داروها می‌تواند باعث رفع خشکی شود.

گزینه‌های درمانی دیگر هم عبارت‌اند از:

• قرص‌های ضدخشکی دهان مانند سوربیتول (Sorbitol)
• استفاده از محرک‌های تولید بزاق مانند پیلوکارپین (Pilocarpine)
• ترمیم غدد بزاقی جراحی (کمتر رایج است)

بنابر تشخیص پزشک، روش درمانی انتخاب خواهد شد.

درمان خانگی خشکی دهان

خشکی دهان معمولا موقتی و قابل درمان است. در بیشتر موارد، با انجام یک یا چند مورد از پیشنهادات زیر می‌توانید از بروز علائم خشکی در خانه پیشگیری کنید و آن ها را تسکین بدهید:

• مکیدن تکه‌های یخ
• نوشیدن آب در طول روز
• محدودکردن مصرف نمک و شکر
• اجتناب از مصرف تنباکو یا مواد مخدر دیگر
• قراردادن دستگاه مرطوب‌کننده هوا در اتاق خواب
• مصرف جایگزین‌های بزاق بدون نسخه (قرص‌ها و آب‌نبات‌ها)
• جویدن آدامس بدون قند یا مکیدن آب نبات سفت بدون قند
• مسواک‌زدن و نخ دندان‌کشیدن روزانه و معاینه دندان دو بار در سال

مصرف الکل هم باعث خشکی دهان و مشکلات کبدی می‌شود. با کنترل مصرف الکل و کنارگذاشتن کافئین هم می‌توانید از خشکی دهان جلوگیری کنید.

به صورت کلی می‌توانیم درمان‌های خانگی و خوراکی‌هاي مفید برای خشکی دهان را اینگونه جمع‌بندی کنیم:

اگر خشکی دهان شما ناشی از نوعی بیماری زمینه‌ای باشد، به درمان جدی‌تری نیاز خواهید داشت. از پزشک خود برای اطلاعات بیشتر در مورد شرایط خاص، گزینه‌های درمانی و چشم انداز بلند مدت مشورت بگیرید.

درمان خشکی دهان با دارو های گیاهی

بسیاری از گیاهان می‌توانند به تحریک تولید بزاق و تسکین موقت خشکی دهان کمک کنند، از جمله:

• آلوئه‌ورا
• زنجبیل
• ریشه گل ختمی
• فلفل دلمه‌ای

با جای دادن این گیاهان در وعده‌های غذایی می‌توانید میزان تولید بزاق خود را افزایش دهید و به صورت موقت خشکی دهان را برطرف کنید.

توصیه های طب سنتی برای درمان خشکی دهان

طب سنتی علت خشکی دهان را خشک بودن مزاج می‌داند. طب سنتی بیان می‌کند افرادی که مزاج خشک دارند، علاوه بر خشکی دهان به مشکلات گوارشی هم مبتلا هستند و اغلب دچار یبوست می‌شوند. طب سنتی توصیه می‌کند که برای از بین بردن این مشکلات افراد باید بعد از حمام، کرم مرطوب کننده یا روغن بزنند تا طبع خشک‌شان از بین برود.

درمان دارویی خشکی دهان

در صورتی که مشکل شما با درمان‌های خانگی و طب سنتی حل نشود، مراجعه به پزشک برای یافتن علت خشکی دهان ضروری است. پزشک سابقه مواد مصرفی بیمار را مورد بررسی قرار می‌دهد و آزمایش‌هایی جهت تشخیص بیماری‌های احتمالی که ممکن است منجر به خشکی دهان شوند را نیز تجویز می‌کند.

در صورتی که خشکی دهان ناشی از بیماری خاص نباشد، مراحل درمان خشکی دهان را با تجویز داروهایی که بزاق دهان را تحریک می‌کند، آغاز خواهد کرد. این داروها شامل برم هگزین و پیلوکارپین است. در صورتی که دارو اثر نکند، پزشک بزاق مصنوعی و یا حتی جراحی را هم ممکن است توصیه کند.

چطور از خشک شدن دهان پیشگیری کنیم؟

برای تحریک تولید بزاق، آدامس بدون قند بجوید، نوشیدن آب، مصرف دهانشویه‌های خاص، بالم لب، مرطوب‌کردن هوای خانه و رسیدگی به دندان‌ها را هم فراموش نکنید. به صورت جمع‌بندی‌شده روش‌های پیشگیری از خشکی دهان عبارتنداز:

• مصرف مایعات زیاد در طول روز
• تنفس از راه بینی هنگام شب و حتی روز
• رعایت بهداشت دهانی و مسواک زدن و رسیدگی به دندان‌ها
• افزایش مصرف میوه و سبزی‌ها
• میل کردن غذاهای آبدار و نرم
• پرهیز از مصرف الکل
• پرهیر از مصرف دخانیات

از مصرف غذاهای اسیدی، تند، خشک و شیرین هم دوری کنید تا دهانتان خشک نشود. خشکی دهان و زبان وضعیت دندان‌ها و محیط دهان را تحت ‌تأثیر منفی و مستعد بروز بیماری‌های مختلف قرار می‌دهد.

با مشاهده این علائم حتما به پزشک مراجعه کنید

با مشاهده بعضی از علائم باید سریعا به پزشک مراجعه کنید تا علت و روش‌های درمانی مشخص شود. این علائم شامل موارد زیر هستند:

• بزاق غلیظ
• سفتی و خشک زبان
• مشاهده زخم‌های دهان
• مشکل در جویدن یا بلعیدن
• تغییر حس چشایی مداوم
• احساس خشکی در دهان یا گلو
• بوی بد دهان که با رعایت بهداشت دندان هم بهبود پیدا نمی‌کند.

در صورت مشاهده علائم خشکی سقف دهان یا بخش‌های مختلفش با دندانپزشک یا متخصص گوش، حلق و بینی صحبت کنید.

متخصصین چطور دلیل خشکی دهان را تشخیص می‌دهند؟

پزشک آزمایش خون تجویز و میزان بزاق تولیدشده را اندازه گیری می‌کند تا به علت خشکی دهان پی ببرد. بعد از آن، تجویز درمان مقدور می‌شود. بررسی پوسیدگی دندان هم راهی برای رسیدن به علت خشک‌شدن دهان است.

خشکی دهان معمولا خیلی خطرناک نیست!

اگر خشکی دهان را تجربه می‌کنید، زیاد نگران نباشید معمولا خشکی دهان خطرناک نیست. خشکی دهان نشانه چیست؟ خشکی دهان ممکن است خبر از بیماری‌های مثل دیابت، آلزایمر، برفک دهانی و … باشد. در بعضی مواقع هم علت خشکی دهان ، بیماری نیست. از علت خشکی دهان می‌توان به استرس و اضطراب، مصرف بعضی از داروها، پرتودرمانی، باز گذاشتن دهان در خواب، مصرف سیگار و الکل اشاره کرد. برای مراجعه به پزشک می‌توانید از سیستم نوبت دهی اینترنتی سایت دکتردکتر کمک بگیرید. این روش سریع و ساده است و شما را زودتر به بهترین متخصصان می‌رساند. تاکنون دچار خشک‌شدن دهان شده‌اید؟ چه عوارضی را تجربه کرده‌اید؟ خوشحال می‌شویم اگر نظرها و سوال‌های خود را در بخش کامنت با ما در میان بگذارید.

سوالات متداول خشکی دهان

منابع:

mayoclinic.org

healthline.com

my.clevelandclinic.org

nhsinform.scot