گاهی اوقات، توده‌های کوچکی شبیه به سنگریزه در لوزه ایجاد می‌شوند که به آن‌ها سنگ لوزه یا تونسیلولیت (Tonsilloliths) می‌گوییم. این سنگ‌ها از جنس مواد معدنی سخت و سفت‌شده (مانند کلسیم) هستند. در واقع، علت سنگ لوزه ماندن بقایای غذا و میکروب‌ها در گلو است. علامت اصلی چنین وضعیتی بوی بد دهان است، اما برخی از افراد دچار علائم دیگری مانند سرفه یا گلودرد هم می‌شوند. سنگ‌های لوزه معمولاً مضر نیستند، اما اگر ناراحت‌کننده باشند، برای رفع آن‌ها باید به دکتر گوش و حلق و بینی مراجعه کنید. جهت درمان سنگ لوزه، پزشکان اقدام به معاینه فیزیکی و بعد برداشتن سنگ می‌کنند. در این مقاله از مجله سلامت و پزشکی دکتردکتر، درباره علت و علائم سنگ‌های لوزه و البته روش‌های درمان آن‌ها می‌گوییم.
مطالعه مقاله به ۵ دقیقه زمان نیاز دارد.
در پایان، سوالات خود را در بخش نظرات بپرسید تا کارشناس سلامت مجله پزشکی دکتردکتر به شما پاسخ دهد.
سنگ لوزه چیست؟
سنگ لوزه توده‌های کوچکی از مواد کلسیفیه (سخت‌شده) هستند که در گوشه‌ها و شکاف‌های لوزه‌های شما تشکیل می‌شوند. سنگ‌ها از جنس مواد معدنی سخت‌شده (مانند کلسیم)، بقایای غذا و باکتری‌ها یا قارچ هستند. این‌ها به‌ندرت مضر هستند ولی می‌توانند باعث بوی بد دهان، گلودرد، گوش درد و سایر علائم شوند. سنگ‌های لوزه مانند سنگریزه‌های ریز سفید یا زرد روی لوزهها به نظر می‌رسند. لوزهها ساختارهای غده مانندی در پشت گلو هستند. در هر طرف آن هم یک عدد لوزه موجود است که از بافتی از جنس لنفوسیت‌ها ساخته می‌شود. منظور از لنفوسیت‌ها هم سلول‌هایی است که از عفونت‌ها پیشگیری و با آن‌ها مبارزه می‌کنند. لوزهها در سیستم ایمنی نقش دارند و قرار است مانند فیلتر کار کنند تا باکتری‌ها و ویروس‌هایی را که از گلو وارد می‌شوند به دام بیندازند. اگر نتوانند از پس این وظیفه به خوبی برآیند، بیشتر باعث دردسر می‌شوند تا مراقبت و نگهبانی از بدن. در صورت بروز مشکلاتی در ناحیه لوزه و ایجاد سنگ باید به دکتر گوش و حلق و بینی مراجعه کنید.
سنگ لوزه چه علائمی دارد؟
شایع‌ترین علامت سنگ لوزه بوی بد دهان (هالیتوزیس) است. البته امکان وقوع علامت‌های دیگر هم وجود دارد. برای مثال، شاید حضور سنگی در ته گلو و ناحیه لوزه باعث بروز مشکلات زیر شود:
- طعم بد دهان
- گلو درد و سرفه
- مشکل در بلع
- گوش درد
برخی از افراد مبتلا به سنگ لوزه هم احساس می‌کنند که چیزی در انتهای گلویشان گیر کرده و آزارشان می‌دهد. متخصصی که می‌داند تخصص گوش و حلق و بینی چیست، در زمینه رفع این علائم به شما کمک می‌کند. گاهی سنگ لوزه پنهان است و در اعماق چین‌های لوزه قرار می‌گیرد. گاهی اوقات هم بسیار بزرگ و التهاب‌آور ظاهر می‌شود. در صورت بروز علائم باید به پزشک مراجعه شود.
علت سنگ لوزه چیست؟
تجمع باکتری‌ها و سلول‌های مرده در ناحیه لوزه باعث ایجاد سنگ می‌شود. در واقع اسیر شدن در چین‌های ناحیه لوزه و سفت یا کلسیفیه‌شدن آن‌ها موجب تشکیل سنگ می‌شود. در صورت ابتلای مکرر به عفونت لوزهها، احتمال ایجاد سنگ بزرگ لوزه هم بیشتر می‌شود. افرادی که حفره‌های عمیق و پیچیده‌تری در لوزه‌های خود دارند، بیشتر مستعد تشکیل سنگ لوزه هستند. چنین حفره‌هایی بستری مناسب برای تجمع غذا یا باکتری‌اند. عفونت‌های مکرر گلو هم موجبات التهاب و تورم لوزهها را فراهم می‌کند. در صورتی که بنا به کم‌آبی یا بیماری‌های دیگر، بزاق دهان به شکل طبیعی ترشح نشود هم امکان تشکیل سنگ لوزه وجود دارد. مصرف غذاهای چسبنده و حاوی ذرات ریز نیز از دلایل دیگر تشکیل سنگ در ناحیه گلو و لوزه است.
چه افرادی بیشتر به سنگ لوزه مبتلا می‌شوند؟
هر کسی ممکن است به سنگ لوزه مبتلا شود، اما در موارد زیر، احتمال بروز چنین وضعیتی بالاتر است. در واقع، برخی از شرایط باعث می‌شوند که بیشتر مستعد ابتلا به سنگ لوزه شوید. برای مثال، این افراد بیشتر در معرض دچارشدن به این مشکل‌اند:
- عفونت مکرر گلو و لوزهها به دلایل مختلف
- بزرگی لوزه و وجود چین‌های عمیق و لایه‌لایه
- کم‌آبی بدن
شست‌وشوی دهان و درمان عفونت‌های زمینه‌ای می‌تواند مانع از بروز این وضعیت‌ها شود. کسانی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، بیشتر در معرض ابتلا به چنین مشکلی هستند و ممکن است که به راحتی، دچار عفونت‌های ناشی از آن شوند. برای مثال، سنگ لوزه و سرطان می‌توانند به هم ارتباطاتی غیرمستقیم داشته باشند. سیستم ایمنی افراد مبتلا به سرطان یا تحت درمان آن، ضعیف است و راحت‌تر دچار سنگ لوزه یا عفونت می‌شوند. رابطه سنگ لوزه و ایدز هم روندی مشابه دارد. در واقع، ضعف ایمنی بدن باعث بروز چنین مشکلاتی هم می‌شود. سنگ لوزه و غدد لنفاوی با هم ارتباط دارند و هر دو از بخش‌های دفاعی بدن به حساب می‌آیند. ضعف ناشی از بیماری‌های عفونی روی هر دوی این‌ها اثر می‌گذارد.
سنگ لوزه چگونه تشخیص داده می‌شود؟
پزشکان برای تشخیص سنگ لوزهها اقدام به معاینه فیزیکی بیمار می‌کنند. برای این کار، نیاز به نگاه‌کردن دقیق در گلو و دهان بیمار وجود دارد. اگر سنگ‌ها به راحتی دیده نشوند، از روش‌های دیگر استفاده خواهد شد. برای مثال، با اسکن، تصویربرداری از ناحیه لوزهها انجام می‌گیرد تا پزشک دید دقیقی نسبت به وضعیت پیدا کند. در بسیاری از موارد هم سنگ‌های لوزه، به طور اتفاقی پیدا می‌شوند. برای مثال، زمانی که دندانپزشک مشغول عملیات درست‌کردن دندان است، متوجه وجود چنین سنگ‌هایی در لوزه می‌شود.
سنگ لوزه چه عوارضی دارد؟
سنگ‌های لوزه معمولاً بی‌ضرر هستند. با این حال، اگر اندازه آن‌ها بزرگ شود یا حالتی مزمن پیدا کنند، مشکلات و عوارض ناخوشایندی به همراه می‌آورند. سنگ لوزه‌های بزرگ باعث بروز تورم در ناحیه گلو می‌شوند. ضمن اینکه وجودشان در برخی مواقع، عامل تحریک عفونت‌های دیگر است. در واقع، حضور چنین سنگ‌هایی می‌تواند باعث بروز عفونت‌هایی از انواع دیگر در بدن شود.
| عارضه | توضیحات |
|---|---|
| بوی بد دهان | باکتری‌های موجود در سنگ لوزه گازهای بدبو تولید می‌کنند. |
| گلودرد | التهاب و تحریک لوزهها به دلیل وجود سنگ لوزه تشدید می‌شود. |
| سرفه مزمن | تحریک مداوم گلو توسط سنگ لوزه صورت می‌گیرد. |
| مشکل در بلع | سنگ‌های بزرگ لوزه حس گیرکردن غذا در گلو ایجاد می‌کنند. |
| درد گوش | در برخی موارد، سنگ لوزه می‌تواند باعث درد گوش شود. |
| تورم و التهاب لوزهها | سنگ لوزه باعث بزرگ و قرمز شدن لوزهها می‌شود. |
| عفونت‌های مکرر گلو | افزایش احتمال ابتلا به عفونت‌های گلو را ممکن می‌کند. |
| آبسه لوزه | در موارد نادر، کیسه چرکی در لوزه تشکیل می‌دهد. |
| مشکلات تنفسی | در موارد بسیار نادر، مشکل در تنفس به دلیل سنگ لوزه بزرگ ایجاد می‌شود. |
این جدول خلاصه‌ای از عوارض سنگ لوزه کوچک و بزرگ است و برای تشخیص دقیق و درمان مناسب، باید به دکتر سنگ لوزه مراجعه کنید.
آیا بین سنگ لوزه و بوی بد دهان ارتباطی وجود دارد؟
باکتری‌های موجود در سنگ لوزه، گازهای بدبویی تولید می‌کنند و این بوی ناخوشایند از دهان خارج می‌شود. چنین وضعیتی اصلاً قابل تحمل نیست و روی اعتماد به نفس هم اثرات منفی می‌گذارد. مواد غذایی که در سنگ لوزهها به دام می‌افتند هم شروع به پوسیدن می‌کنند و بوی بدی به وجود می‌آورند. بنابراین، رسیدگی به این وضعیت و درمان آن، اولویت مهمی است.
درمان قطعی سنگ لوزه چیست؟
در بسیاری از موارد، می‌توانید سنگ‌های لوزه را در خانه بردارید. از جمله روش‌های ساده‌ای که به شما در این زمینه کمک می‌کند، باید به موارد زیر اشاره کنیم. این روش‌ها را امتحان کنید و اگر موثر نبودند، به دکتر مراجعه کنید:
- با آب نمک گرم غرغره کنید.
- به شدت سرفه کنید تا سنگ‌ها خارج شوند.
- از یک سواب پنبه‌ای (گوش پاک‌کن) استفاده کنید تا سنگ‌های لوزه را به آرامی به بیرون فشار دهید.
اگر سنگ لوزه شما را آزار نمی‌دهد، شاید اصلاً نیازی به خارج‌کردن آن نداشته باشید. در واقع، سنگ‌های لوزه اغلب خود به خود در نهایت می‌ریزند و علت اصلی مشکل از بین می‌رود. اگر به طور مکرر به این وضعیت دچار می‌شوید، یا اگر علائم ناراحت‌کننده‌ای ایجاد می‌کنند، مراجعه به پزشک ضروری است. او با تشخیص سنگ لوزه، اقدامات لازم را انجام می‌دهد. شاید نیاز به درمان سنگ لوزه با قرص و آنتی‌بیوتیک داشته باشید.
داروها و جراحی
برای کاهش هرگونه ناراحتی می‌توانید از مسکن‌های بدون نسخه (OTC) استفاده کنید. اگر عفونت دارید، احتمالاً پزشک آنتی‌بیوتیک تجویز می‌کند. اما آنتی‌بیوتیک‌ها راه حل بلند مدتی نیستند. در صورتی که سنگ‌های لوزه علائمی ایجاد یا مدام عود می‌کنند، شاید لازم باشد که گزینه‌های جراحی را بررسی کنید. بسته به علائم شما، پزشک ممکن است که پزشک برداشتن لوزه با جراحی را توصیه کند.
چطور می‌توان از ایجاد سنگ لوزه جلوگیری کرد؟
همیشه امکان پیشگیری از بروز سنگ لوزه وجود ندارد. گاهی اوقات، برخی از افراد مستعد ابتلا به این وضعیت هستند و با رعایت نکات مراقبتی هم توانایی جلوگیری از این وضعیت را ندارند. با این حال، روش‌های زیر می‌تواند باعث پیشگیری این وضعیت شود:
- مرتب مسواک بزنید و نخ دندان بکشید.
- حتما زبانتان را هم مسواک بزنید.
- بعد از غذا با آب نمک غرغره کنید.
- سیگار را ترک کنید.
یکی از بهترین روش‌ها برای پیشگیری از سنگ لوزه، جلوگیری از کم‌آبی بدن است. اصطلاحاً باید هیدراته بمانید و نگذارید که ناحیه گلو و دهان خشک بماند. یادتان باشد که بهترین دهانشویه برای سنگ لوزه مواردی است که خواص ضد باکتریایی و ضدعفونی‌کننده دارند. در صورت تأیید پزشک، از این محصولات هم استفاده کنید.
کدام بیماری‌ها علائمی شبیه سنگ لوزه دارند؟
بسیاری از بیماری‌ها مانند سرطان لوزه علامت‌های مشابهی با سنگ لوزه دارند. برای همین است که گاهی نیاز به مراجعه پزشک وجود دارد تا وضعیت را دقیق بررسی کند. تشخیص در برخی موارد آسان نیست. در زیر به برخی از بیماری‌هایی اشاره شده که علائمی شبیه سنگ لوزه دارند:
- عفونت‌های باکتریایی و ویروسی گلو
- عفونت استرپتوکوک گروه A
- آنفولانزا
سایر بیماری‌ها مانند سرطان حلق و حنجره در مراحل اولیه یا رفلاکس اسید و برخی از حساسیت‌ها هم می‌توانند باعث بروز علائمی مشابه سنگ لوزه شوند. تشخیص دقیق سنگ لوزه نیاز به معاینه فیزیکی توسط پزشک دارد. پزشک با استفاده از یک آینه کوچک یا ابزارهای پزشکی دیگر، حفره‌های لوزه را بررسی می‌کند. در برخی موارد هم برای بررسی حلق و لوزهها از آندوسکوپی استفاده می‌شود.
برای درمان سنگ لوزه باید به چه دکتری مراجعه کرد؟
اگر دچار سنگ لوزه شده‌اید و مشکل با راه‌کارهای خانگی رفع نمی‌شود، باید به متخصص گوش، حلق و بینی مراجعه کنید. این پزشکان شما را معاینه و به راحتی، سنگ را از گلو خارج می‌کنند. البته اگر شدت التهاب و عفونت زیاد باشد، نیاز به اقدامات دیگری هم وجود دارد. گاهی برای درمان سنگ لوزه از روش‌های جراحی و برداشتن لوزهها استفاده می‌شود. علت سنگ لوزه می‌تواند ناشی از رعایت‌نکردن درست بهداشت باشد. بنابراین، سعی کنید که با دقت به اصول نظافت از سنگ یا عفونت دهان و حلق پیشگیری کنید. برخی مواقع هم در مسیر درمان بیماری‌های دهان و دندان مانند آبسه، دندانپزشکان متوجه وجود سنگ لوزه می‌شوند.
یادتان باشد که عفونت‌های مکرر نیاز به مصرف آنتی‌بیوتیک دارد و در نتیجه بدنتان را ضعیف و خسته می‌کند. پس با مشاهده علائم سنگ، به پزشک مراجعه کنید. در سامانه دکتردکتر می‌توانید به راحتی بهترین پزشکان را شناسایی کنید. نظرات بیماران قبلی آن‌ها را هم بخوانید و به طور اینترنتی، وقت بگیرید.
منابع:
healthdirect.gov.au
my.clevelandclinic.org
webmd.com
سوالات متداول سنگ لوزه
سنگ لوزه خطرناک است؟
خیر سنگ لوزه خطرناک نیست، اما اگر باعث بروز عفونت‌های مختلف شود، عوارض خطرناکی به همراه می‌آورد. ضمن اینکه بوی بد دهان را به همراه دارد که بسیار آزاردهنده است.
تفاوت سنگ لوزه و التهاب لوزه چیست؟
هر دو باعث درد و ناراحتی گلو می‌شوند، اما ماهیت‌های مختلفی دارند. التهاب اصولاً ناشی از عفونتی است که ویروس‌ها یا باکتری‌ها به وجود می‌آورند، اما سنگ تجمع مواد در حفره‌های گلو است.
قورت‌دادن سنگ لوزه چه عوارضی دارد؟
هیچ عارضه خاصی با این کار ایجاد نمی‌شود و سیستم گوارشی قوی‌تر از آن است که از پس هضم چنین سنگی برنیاید. سنگ لوزهها قابل هضم هستند و قورت دادن آن مشکلی ایجاد نمی‌کند.
چطور می‌توان برای همیشه از سنگ لوزه خلاص شد؟
متاسفانه راه‌کاری قطعی برای از بین‌بردن دائمی سنگ لوزه وجود ندارد و معمولاً بازگشت‌پذیرند. با این حال، رعایت بهداشت تا حد زیادی از بروز دوباره آن‌ها جلوگیری می‌کند.
سلام
ایا سنگ لوزه خطرناکه؟ باید نگران بود؟
سلام عزیزم
خیر خطرناک نیست اما بهتر است توسط متخصص گوش حلق بینی خارج شود تا از بوی بد و عفونت پیشگیری شود