نفخ شکم احساس ناخوشایند پری و سنگینی در شکم است که میتواند با درد، گاز و ناراحتی همراه باشد. درحالی‌که نفخ معمولا بی‌ضرر است، اما نفخ مزمن میتواند کیفیت زندگی را بهطور قابل توجهی تحت تاثیر قرار دهد. بسیاری از افراد به دنبال راه‌های طبیعی و سنتی برای رهایی از این مشکل هستند. طب سنتی با نگاهی جامع رویکردهای موثری برای درمان نفخ ارائه می‌دهد.
در این مطلب از مجله پزشکی دکتردکتر به بررسی درمان نفخ شکم با طب سنتی و راهکارهای عملی و خانگی آن می‌پردازیم.
در انتها اگر سوالی دارید، در قسمت نظرات بنویسید. کارشناس سلامتی دکتردکتر به سوالات شما پاسخ خواهد داد.
دیدگاه طب سنتی درباره درمان نفخ شکم
برای درمان نفخ شکم با طب سنتی، تعادل درونی بدن اهمیت زیادی دارد و به هم ریختن آن از دلایل اصلی نفخ شکم محسوب میشود. از سوی دیگر، براساس طب سنتی ایرانی، هر فرد دارای یک مزاج غالب است که بر عملکرد اندام‌ها و واکنش‌های بدن او تاثیر می‌گذارد. عدم تعادل در این مزاج‌ها میتواند منجر به مشکلات گوارشی از جمله نفخ شود:
- مزاج سرد و مرطوب (بلغمی): افراد بلغمی بیشتر مستعد نفخ هستند، زیرا سیستم گوارش آن‌ها کندتر عمل میکند و توانایی کمتری در هضم غذاهای سنگین و سرد دارد.
- مزاج سرد و خشک (سوداوی): در صورتی‌که سیستم گوارش افراد سوداوی دچار خشکی و یبوست شود، ممکن است به نفخ دچار شوند.
- مزاج گرم و مرطوب (دموی) و گرم و خشک (صفراوی): اگرچه نفخ در این مزاج‌ها کمتر شایع است، اما مصرف بیش از حد غذاهای گرم و ادویه‌جات تند میتواند منجر به تحریک دستگاه گوارش و در نتیجه نفخ شود.
به زودی درباره درمانن این عارضه در طب اسلامی برایتان می‌گوییم اما قبل از آن، لازم است مختصری درباره دیدگاه طب سنتی در زمینه نفخ بدانید.
تعریف نفخ شکم در طب سنتی
اگر بخواهیم از دیدگاه طب سنتی توضیح دهیم که نفخ شکم چیست، می‌توانیم بگوییم که در طب سنتی، نفخ معمولا نتیجه تجمع گاز در دستگاه گوارش است. در طب سنتی، نفخ به معنای پر شدن و سنگینی دستگاه گوارش است. این دیدگاه نه تنها به تجمع گاز، بلکه به سوءهاضمه، عدم تعادل مزاجی و ضعف سیستم گوارش هم ارتباط دارد.
از دیدگاه طب سنتی، تند غذا خوردن، نوشیدن زیاد آب همراه غذا، مصرف خوراکی‌های نفاخ، ترکیب نامناسب غذاها، غذا خوردن در شرایط استرس و پرخوری از مهم‌ترین عوامل ایجاد نفخ و ورم معده هستند.
درمان خوراکی نفخ بر اساس طب سنتی
درمان نفخ شکم به عنوان یکی از بیماری های معده با طب سنتی با تاکید زیاد بر درمان مشکلات از طریق رژیم غذایی و استفاده از گیاهان دارویی انجام میشود. برای درمان نفخ شکم می‌توانید از دمنوش‌ها، معجون‌ها و ادویه‌ها استفاده کنید. مصرف این مواد خوراکی موجب کاهش گاز، بهبود هضم و تقویت دستگاه گوارش میشود.
دمنوش‌ها و عرقیات
این ترکیبات گیاهی با خواص ضد نفخ، ضد اسپاسم و تقویت‌کننده دستگاه گوارش از محبوب‌ترین درمانهای خانگی برای نفخ هستند. قبل از استفاده از هر یک از این دمنوش‌ها، مطمئن شوید که به آن‌ها حساسیت ندارید.
- نعناع: دمنوش نعناع و عرق نعناع به ویژه پس از غذا به دلیل خواص ضد اسپاسم، به شل شدن عضلات دستگاه گوارش و خروج گاز کمک می‌کنند.
- زنیان: دمنوش زنیان یا اضافه کردن دانه‌های آن به غذا برای کاهش نفخ و سوءهاضمه بسیار مفید است. این گیاه خواص ضدمیکروبی و ضداسپاسم قوی دارد.
- زیره: زیره، به خصوص زیره سبز و سیاه از شناخته‌شده‌ترین داروهای گیاهی برای نفخ است. دمنوش زیره یا جویدن دانه‌های آن میتواند به کاهش گاز و بهبود هضم کمک کند.
- گل‌گاو‌زبان: این گیاه علاوه‌بر خواص آرام‌بخش میتواند به هضم بهتر غذا و کاهش نفخ ناشی از استرس نیز کمک کند.
- رازیانه: دانه‌های رازیانه و دمنوش آن به دلیل خواص ضدنفخ و کمک به تولید شیره گوارشی برای رفع نفخ بسیار موثر است.
برای تهیه دمنوش و انواع داروی گیاهی برای درمان نفخ شکم باید یک قاشق چای‌خوری از گیاه خشک‌شده را در یک فنجان آب جوش به مدت 10 دقیقه دم کرده و پس از صاف کردن با کمی عسل میل کنید.
اگر نیاز به مشاوره تخصصی دارید، می‌توانید ویزیت آنلاین متخصص گوارش داشته باشید.
معجون‌ها و شربت‌ها
درست کردن انواع معجون و شربت نیز از روش‌های درمان نفخ شکم با طب سنتی محسوب می‌شوند:
شربت زنجبیل و ختمی
زنجبیل خواص ضدالتهابی و گرم‌کننده دارد و به هضم غذا کمک میکند. ختمی نیز دارای موسیلاژ است که میتواند به تسکین دستگاه گوارش کمک کند. ترکیب این دو به صورت شربت میتواند برای نفخ ناشی از سردی معده مفید باشد. برای تهیه این شربت می‌توانید کمی زنجبیل تازه را رنده و با گل ختمی خشک در آب جوش دم کنید.
شربت جعفری + رازیانه + لیمو
این ترکیب یک شربت گوارشی قوی است. جعفری خاصیت مدر و ضدنفخ دارد، رازیانه به دفع گاز کمک میکند و لیمو نیز پاک‌کننده و تقویت‌کننده سیستم گوارش است. برای تهیه این شربت می‌توانید آب جعفری تازه، دمنوش غلیظ رازیانه و کمی آب لیمو را با هم مخلوط کرده و با عسل شیرین کنید.
این شربت‌ها را می‌توانید روزانه 1 یا 2 بار ترجیحا بعد از غذا بنوشید. همچنین، در مصرف آن‌ها زیاده‌روی نکرده و حتما قبل از مصرف با دکتر گوارش مشورت کنید.
ادویه‌ها و مواد خوراکی کاربردی
برخی ادویه‌ها و مواد خوراکی هم داروی گیاهی نفخ به عنوان یکی از بیماری های روده محسوب می‌شوند و میتوانند به طور مستقیم در غذاها برای پیشگیری و درمان نفخ استفاده شوند. به خاطر داشته باشید که مصرف زیاد این خوراکی‌ها موجب تحریک معده میشود.
| ماده خوراکی | خواص | نحوه مصرف |
| سیاه‌دانه | ضدنفخ، تقویت‌کننده معده | نصف قاشق چای‌خوری با عسل یا در غذا |
| زردچوبه | ضدالتهاب، بهبود هضم | یک قاشق چای‌خوری در غذاها یا شیر گرم |
| آویشن | ضداسپاسم، دفع گاز | دمنوش یا به‌عنوان ادویه در غذا |
| سیر | ضدباکتری، کمک به هضم | یک حبه کوچک خام یا پخته در غذا |
این مواد، نه‌تنها به کاهش نفخ کمک می‌کنند، بلکه موجب سلامت کلی گوارش هم می‌شوند. لازم به ذکر است که نفخ معده را نباید با موارد مشابه مانند ورم شکم در پریودی اشتباه بگیرید.
درمان موضعی سنتی برای نفخ
در طب سنتی برای کاهش نفخ به جز درمانهای خوراکی از روش‌های موضعی نیز استفاده میشود. این روش‌های درمان نفخ شکم با طب سنتی شامل موارد زیر هستند:
ماساژ با روغن
ماساژ شکم با روغن‌های گرم‌کننده میتواند به تحریک حرکت روده، کاهش اسپاسم و دفع گاز کمک کند. این روش به خصوص برای افرادی که نفخ ناشی از سردی مزاج دارند، مفید است.
- روغن سیاه‌دانه: این روغن دارای خواص گرم‌کننده و ضد التهابی است. ماساژ ملایم شکم مخصوصا برای نفخ پریودی با چند قطره روغن سیاه‌دانه میتواند به تسکین نفخ و درد کمک کند.
- روغن زنیان: روغن زنیان نیز دارای خواص ضداسپاسم است. میتوان آن را به تنهایی یا مخلوط با روغن سیاه‌دانه برای ماساژ شکم استفاده کرد.
- روغن بادام شیرین یا زیتون گرم شده: می‌توانید این روغن‌ها را کمی گرم کرده و روی شکم بمالید. این کار برای تحریک رودهها و خروج گاز موثر است.
از دیدگاه طب سنتی این روغن‌ها با نفوذ به پوست، عضلات شکم را شل و به دفع گاز کمک می‌کنند. برای این کار، چند قطره روغن را به مدت 5 تا 10 دقیقه به صورت دورانی و در جهت عقربه‌های ساعت روی شکم ماساژ دهید. ماساژ با روغن برای درمان ورم شکم نوزاد نیز توصیه میشود.
کمپرس گرم روی شکم
استفاده از کمپرس گرم یکی از ساده‌ترین و موثرترین روش‌های درمان نفخ با طب سنتی است که برای تسکین فوری نفخ و درد شکم کاربرد دارد. گرما در شل شدن عضلات شکم و کاهش اسپاسم نقش دارد و میتواند باعث حرکت گاز در رودهها شود.
برای این کار می‌توانید یک کیسه آب گرم یا یک حوله خیس شده با آب گرم را بعد از گرفتن آب اضافی روی شکم بگذارید. این روش را می‌توانید چندین بار در روز به مدت 15 تا 20 دقیقه تکرار کنید. این کار به خصوص در زمان‌هایی که احساس گرفتگی و درد شدید دارید، بسیار آرام‌بخش خواهد بود.
روش‌های دست‌وری در طب سنتی برای درمان نفخ
برای درمان نفخ شکم با طب سنتی از روش‌های دست‌وری نیز استفاده میشود که البته این روش باید توسط فرد متخصص و با تجربه انجام شود. کارهایی همچون:
بادکش و حجامت سبک
- بادکش: در این روش، قرار دادن فنجان‌های گرم شده روی پوست، خلاء و مکش روی پوست و بافت زیرین آن ایجاد میکند. این کار موجب تحریک جریان خون، کاهش اسپاسم عضلات و تسهیل حرکت گاز در رودهها میشود.
- حجامت سبک: حجامت با ایجاد خراش‌های سطحی روی پوست و خروج خون به رفع نفخ و پاکسازی بدن کمک میکند. این کار باید توسط یک پزشک متخصص طب سنتی و در محیطی بهداشتی انجام شود.
حجامت ناحیه شکم
حجامت ناحیه شکم که در طب سنتی به‌عنوان حجامت معده نیز شناخته میشود، برای رفع نفخ‌های مزمن و مشکلات گوارشی ناشی از رکود و تجمع اخلاط و تجمع بلغم یا صفرا در نظر گرفته شود. این نوع حجامت معمولا در نقاط خاصی از شکم انجام میشود تا به تحریک عملکرد اندام‌های گوارشی و دفع مواد زائد کمک کند. در این روش درمان نفخ شکم با طب سنتی با ایجاد خراش‌های کوچک و مکش، مواد زائد از بدن خارج می‌شوند.
هشدار! حجامت یک روش درمانی تهاجمی است و انجام آن نیاز به دانش و تجربه فراوان دارد. تحت هیچ شرایطی اقدام به خوددرمانی یا انجام حجامت توسط افراد غیر متخصص نکنید. این کار میتواند منجر به عفونت، خونریزی شدید، آسیب به بافت‌ها و عوارض جدی دیگر شود. برای انجام این کار باید در مراکز معتبر و زیر نظر پزشکان متخصص طب سنتی انجام بگیرد.
نکات تغذیه‌ای و شیوه زندگی برای درمان نفخ شکم
طب سنتی بر این باور است که تغذیه و سبک زندگی نقش اساسی در حفظ سلامت و پیشگیری از بیماری‌ها دارند. از همین رو در روش‌های درمان نفخ با طب سنتی ایرانی، تغییرات در رژیم غذایی و بهبود شیوه زندگی از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند.
یکی از اولین قدم‌ها برای درمان نفخ شکم با طب سنتی پرهیز از مصرف مواد نفاخ است. درحالی‌که واکنش به غذاها میتواند در افراد مختلف متفاوت باشد، برخی مواد غذایی بیشتر از بقیه باعث تولید گاز و نفخ می‌شوند.
- لبنیات سنگین: برای برخی افراد، به ویژه آن‌هایی که به عدم تحمل لاکتوز مبتلا هستند، شیر، ماست و پنیر پرچرب عامل اصلی نفخ محسوب می‌شوند. این افراد باید از گزینه‌های بدون لاکتوز استفاده کنند یا مصرف لبنیات را کاهش دهند.
- کافئین: نوشیدنی‌های حاوی کافئین مانند قهوه و چای سیاه میتوانند دستگاه گوارش را تحریک کنند و منجر به نفخ شوند.
- حبوبات: عدس، لوبیا، نخود و لپه سرشار از فیبر و کربوهیدرات‌های پیچیده هستند که در فرآیند هضم گاز تولید می‌کنند. خیساندن طولانی مدت حبوبات و پختن کامل آن‌ها به رفع این مشکل تا حدودی کمک خواهد کرد.
- سبزیجات خام خاص: کلم بروکلی، گل کلم، کلم و پیاز خام برای برخی افراد نفاخ هستند. پختن این سبزیجات میتواند هضم آن‌ها را آسان‌تر کند.
- نوشابههای گازدار: این نوشیدنی‌ها حاوی مقدار زیادی گاز هستند که مستقیما به دستگاه گوارش وارد می‌شوند و نفخ را تشدید می‌کنند.
- شکر و شیرینکنندههای مصنوعی: مصرف زیاد قند و شیرینکنندههای مصنوعی تعادل باکتری‌های روده را بر هم زده و منجر به تولید گاز میشود.
- غذاهای چرب و سرخ شده: این غذاها هضم سنگینی دارند و باعث کند شدن حرکت دستگاه گوارش و در نتیجه نفخ می‌شوند.
بهبود سبک زندگی نیز برای درمان نفخ ضروری است. تغییرات ساده در عادات روزمره که در درمان نفخ شکم با طب سنتی آمده میتواند تاثیر چشمگیری بر کاهش نفخ داشته باشد.
- نوشیدن آب کافی: آب به حرکت غذا در دستگاه گوارش کمک میکند و از یبوست جلوگیری میکند.
- پیادهروی و فعالیت بدنی منظم: ورزش به تحریک حرکت روده و دفع گاز کمک میکند. حتی یک پیادهروی کوتاه پس از غذا میتواند مفید باشد.
- خواب منظم و کافی: استرس و کمبود خواب بر عملکرد دستگاه گوارش تأثیر منفی می‌گذارند. خواب کافی به بدن اجازه ترمیم و بازسازی می‌دهد و عملکرد گوارشی را بهبود می‌بخشد.
- آهسته غذا خوردن و جویدن کامل: جویدن کامل غذا به هضم بهتر کمک و از بلع هوا جلوگیری میکند.
- مدیریت استرس: استرس و اضطراب منجر به اختلال در عملکرد دستگاه گوارش می‌شوند. تکنیک‌های آرام‌سازی مانند مدیتیشن، یوگا یا تنفس عمیق در کاهش نفخ ناشی از استرس موثر هستند.
- وعده‌های غذایی کوچک‌تر و مکرر: به جای سه وعده غذایی سنگین، سعی کنید وعده‌های غذایی کوچک‌تر و بیشتری در طول روز بخورید تا فشار کمتری به دستگاه گوارش وارد شود. این روش از مهم‌ترین روش‌های درمان نفخ شکم با طب سنتی در کودکان است.
این تغییرات به‌ظاهر ساده که در درمان نفخ شکم با طب سنتی بر آن‌ها تاکید شده است، تاثیر چشمگیری در کاهش نفخ و بهبود سلامت گوارش خواهند داشت. بنابراین اگر با مشکل نفخ مزمن شکم دست به گریبان هستید، این موارد را حتما در نظر بگیرید.
گامی به سوی گوارش سالم با طب سنتی
نفخ شکم مشکلی شایع اما قابل درمان است. با استفاده از روش‌های درمان نفخ شکم با طب سنتی مانند دمنوش‌های گیاهی، ماساژ با روغن، کمپرس گرم و اصلاح سبک زندگی به راحتی این مشکل را مدیریت کنید. نکته کلیدی در درمان نفخ، شناخت مزاج بدن و پرهیز از عادات نادرست غذایی است.
با رعایت نکات درمان نفخ شکم در طب سنتی و مشورت با متخصص طب سنتی، می‌توانید گوارشی سالم‌تر و زندگی راحت‌تری داشته باشید. برای ارتباط با این متخصص به سایت دکتردکتر مراجعه کرده و نوبت خود را ثبت کنید.
منابع:
