یکی از مهم‌ترین دغدغه‌های برخی از والدین لاغری کودکان است. کاهش وزن کودکان یا رشد نکردن به اندازه کافی، موضوع بسیار مهمی است و دلایل مختلفی هم دارد. گاهی اوقات، مشکلات گوارشی یا اختلالات تغذیه‌ای باعث بروز چنین وضعیتی می‌شوند. ابتلا به بیماری‌های مزمن یا اختلالات رشد هم از دلایل لاغری در کودکان هستند. کم شدن وزن کودکان موضوع مهمی است و باید با مراجعه به دکتر اطفال، پیگیری شود. با این حال، یادتان نرود که لاغری همیشه نشانه بیماری نیست و بسیاری از بچه‌ها، به دلایل ژنتیکی وزن کمتری دارند یا دیرتر رشد می‌کنند. استفاده از مکمل‌های غذایی، افزایش فعالیت بدنی، تغییر مناسب و معاینه فیزیکی بچه‌ها، برای کنترل اوضاع توصیه می‌شوند.
در پایان، پرسش‌هایتان را بپرسید تا کارشناس سلامتی مجله پزشکی و سلامتی دکتردکتر به شما پاسخ دهد.
لاغرشدن یا کاهش وزن در کودکان
روند کلی تغییرات وزن کودک را زیر نظر بگیرید و بدانید که تغییرات این روند، موضوع مهم‌تری نسبت به کاهش وزن اوست. در واقع، اگر روند تغییرات رشد غیرعادی باشد، جای نگرانی بیشتری وجود دارد تا زمانی که کودکان وزن زیادی ندارند. به تناسب میان وزن و قد هم همیشه دقت کنید. هر کودک باید در تناسب با قد و شرایط بدنی‌اش، وزن اضافه کند. کاهش وزن همیشه جای نگرانی ندارد و در ضمن، لزوماً دلیلی بر بیماری یا وجود مشکل نیست. مثلاً در بسیاری از مواقع، مانند زمان راه‌افتادن، بچه‌ها فعال‌تر می‌شوند. در نتیجه، وزن خود را در اثر فعالیت بیشتر از دست می‌دهند. گاهی هم ممکن است که وزن کودکان نسبت به قدشان کاهش پیدا کند. در چنین وضعیتی هم همچنان می‌توانند با سرعت طبیعی (مناسب سن خود) به رشد ادامه دهند. حواستان به کاهش قابل توجه وزن هم باشد. اگر چنین تغییری را در بچه‌ها مشاهده کردید، برای درمان سریع لاغری کودکان به دکتر کودکان مراجعه کنید.
دلایل لاغری کودکان
پای دلایل مختلفی در لاغری کودکان به میان است. اگر همه‌چیز طبیعی است و پزشک اطفال هم مشکلی در وضعیت سلامتی کودک نمی‌بیند، نباید نگران باشید. اما در صورتی که وضعیت عمومی سلامت کودک مساعد نیست و آزمایش‌ها و روش‌های تشخیصی حکایت از اختلالی در رشد و سلامت دارند، باید مشکل را به‌دقت پیگیری کنید. در ادامه، به تعدادی از دلایل لاغری کودکان می‌پردازیم؛ باید بدانید که علت کم وزنی کودکان چیست.
دریافت‌نکردن کالری کافی
در ۹۰درصد موارد، کاهش وزن کودکان در نتیجه مصرف اندک کالری است. در واقع، کالری کافی به بدن آن‌ها وارد نمی‌شود. چنین وضعی در زمانی اتفاق می‌افتد که مثلاً کودک بی‌اشتهاست یا علاقه‌ای به خوردن غذا ندارد. باید ببینید که چه مشکلی مانع از دریافت کالری از سوی کودک می‌شود. ذائقه او را بشناسید و نیازهایش را در هر سن بدانید. برخی از نوزادان هم در ماه‌های اول، به اندازه کافی وزن نمی‌گیرند. علت این موضوع هم ناکافی‌بودن مقدار شیر مادر و مصرف شیر خشک است.
محدودیت غذایی
گاهی اوقات، ناآگاهی درباره مدیریت تغذیه نوزاد و رژیم غذایی کودکان باعث می‌شود که کودک وزن نگیرد و لاغر شود. مثلاً شاید باید در شیوه درست‌کردن شیر خشک تجدید نظری صورت بگیرد. برخی از افراد با رقیق‌کردن بیش از حد شیر خشک، مانع از دریافت کالری از سوی کودکان می‌شوند. بعضی از بچه‌ها هم به علت ابتلا به برخی از بیماری‌ها، کالری کافی مصرف نمی‌کنند. اختلالات غذایی مانند بی‌اشتهایی عصبی از جمله این موارد است.
مشکلات بلع یا عصبی
کودکی که در فرایند بلع مشکل دارد یا به مشکلات عصبی مبتلاست، امکان دریافت کالری کافی ندارد. نیاز است که به تغذیه و شیوه غذاخوردن چنین بچه‌هایی بیشتر توجه شود، تا از کاهش وزن و لاغری آن‌ها جلوگیری شود. مشکلات مغزی یا مواردی مانند شکاف کام از دلایل چنین وضعیتی هستند. لاغری بیش از حد کودکان می‌تواند نتیجه ابتلا به مشکلاتی باشد که نیاز به درمان و کنترل جدی دارند.
استفراغ
برخی از کودکان مدام استفراغ می‌کنند و نمی‌توانند شیر خشک یا غذا را به راحتی میل کنند. دلایل بروز چنین مشکلی هم متنوع است. برای مثال، رفلاکس اسید شدید یا برخی از مشکلات عصبی چنین عوارضی به همراه می‌آورند. اگر استفراغ به مشکلی مزمن تبدیل شود، علاوه بر لاغری کودکان می‌تواند عوارض ناخوشایند دیگری به همراه بیاورد. برای مثال، کاهش تون عضلانی (سفتی عضله و توانایی منقبض‌شدن آن) و طیف وسیعی از اختلالات دیگر را به وجود می‌آورد. بیشتر نوزادانی که رفلاکس اسید دارند، بهبود می‌یابند و رشد آن‌ها بدون مشکل ادامه پیدا می‌کند. اما در مواردی نادر، امکان تنگی خروجی معده و شکل‌گیری وضعیتی به نام تنگی پیلور وجود دارد. این مشکل نیاز به معاینه و سونوگرافی دقیق دارد.
مشکلات پانکراس
کودکی که به دلیل ضعف پانکراس یا لوزالمعده، غذا را به درستی هضم نمی‌کند، احتمالاً دچار کاهش وزن می‌شود. کودکانی که چنین مشکلی دارند، علائم دیگری هم بروز می‌دهند. برای مثال، مدفوع آن‌ها حجیم است، حالت کف‌آلود دارد و بوی نامطبوعی می‌دهد. در برخی مواقع هم مدفوعشان حالت چرب و بسیار بدبویی دارد.
اختلالات گوارشی
برخی از اختلالات روده و دستگاه گوارش هم از دلایل لاغری کودکان هستند. مثلاً بیماری سلیاک یا کرون از جمله مواردی هستند که کودک مبتلا را ضعیف و دچار کاهش وزن می‌کنند. در بیماری سلیاک، علائم زمانی رخ می‌دهند که غذاهای حاوی گلوتن به رژیم غذایی وارد شوند. با مراجعه به دکتر تغذیه نوزاد و کودک می‌توانید این مشکل را پیگیری کنید و تحت کنترل دربیاورید.
مشکلات تیروئید و متابولیکی
بعضی از کودکان مشکلات متابولیکی دارند، یعنی سوخت و ساز بدنشان به درستی صورت نمی‌گیرد. مشکلاتی در غدد بدن آن‌ها از جمله غده تیروئید، باعث کاهش وزن می‌شود. برای مثال، کودکانی که غده تیروئیدی غیرعادی دارند و دچار بیش‌فعالی عملکرد آن هستند، کالری زیادی می‌سوزانند.
مشکلات قلبی
برخی از کودکان به مشکلات قلبی دچارند. این بچه‌ها باید تحت درمان قرار بگیرند و عوارضی مانند کاهش وزن را تحمل کنند. کودکی که دچار اختلالات و بیماری های قلبی است، نارسایی پیدا می‌کند و مشکلاتی مانند دشواری در تنفس برایش پیش می‌آید. در چنین وضعیتی، امکان غذاخوردن به صورت عادی، مقدور نخواهد بود. در نتیجه، کودک دچار لاغری و کم‌شدن وزن می‌شود.
اختلالات ژنتیکی
علاوه بر این، برخی از کودکان به انواعی از اختلالات ژنتیکی دچارند و این وضعیت باعث می‌شود که نتوانند وزن بگیرند و لاغر بمانند. برای پیگیری چنین مشکلی، نیاز است که حتماً با دکتری متخصص در ارتباط باشید. پزشکی که می‌داند تخصص اطفال چیست و با اختلالات مختلف آشنایی دارد، در این مسیر به کودک کمک خواهد کرد.
علت کاهش وزن ناگهانی و غیرطبیعی کودک
اگر کاهش وزن در کودکان به شکل غیرعادی و زیاد بروز پیدا کند، یعنی پای مشکلی جدی به میان آمده و باید سریعاً به پزشک مراجعه کنید. دلایل لاغری بچه‌ها فقط معطوف به شرایط جسمانی و بدنی نیست و می‌تواند ریشه در مشکلات عصبی و روانی هم داشته باشد. در ادامه، از دلایل ناگهانی بروز لاغری غیرطبیعی در کودکان می‌گوییم.
| دسته بندی | علت | توضیحات |
|---|---|---|
| عفونت‌ها | عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی طولانی مدت | به ویژه عفونت‌های دستگاه گوارش |
| بیماری‌های متابولیک | دیابت نوع ۱، بیماری‌های تیروئید، اختلالات ژنتیکی | تأثیر بر متابولیسم بدن |
| بیماری‌های قلبی | بیماری‌های قلبی | مشکلات پمپاژ خون توسط قلب |
| سرطان | انواع مختلف سرطان | در موارد نادر |
| اختلالات هورمونی | کم‌کاری آدرنال، اختلالات هیپوفیز | تأثیر بر متابولیسم و اشتها |
دریافت کالری اندک به دلیل کم یا بی اشتهایی کودکان، مشکلات جویدن یا بلع، رژیم غذایی نامناسب و اختلالات خوردن هم از دلایل کاهش وزن آنی آن ها هستند. بیماری‌هایی مانند سلیاک، بیماری کرون، فیبروز کیستیک و برخی عفونت‌های روده‌ای هم می‌توانند مانع از جذب مواد مغذی از خوراکی‌ها شوند.
علائم همراه با لاغری در کودکان
دلایل مختلفی در لاغری کودکان نقش دارند. ابتلا به مشکلات مختلفی که باعث کاهش وزن بچه‌ها می‌شوند با نشانه‌ها و علامت‌های دیگری هم همراه هستند. از جمله علائم توأم با لاغری کودک باید به موارد زیر اشاره کنیم:
- خستگی
- رنگ‌پریدگی
- از دست‌دادن چربی روی گونه‌ها
- چین‌های شل پوست روی بازوها و ران‌ها
کودکانی که دچار لاغری‌اند، معمولاً کاهش اشتها دارند و مشکلاتی مانند اسهال و یبوست را هم تجربه می‌کنند. درد شکم، استفراغ، تب، تورم غدد لنفاوی یا مشکلات تنفسی هم از جمله نشانه‌های دیگری هستند که در برخی کودکان لاغر دیده می‌شوند.
تشخیص لاغری در کودکان
در صورتی که نگران لاغری کودکان هستید، باید به پزشک اطفال مراجع کنید. پزشکان با معاینه فیزیکی کودک و انجام آزمایش‌های لازم به ارزیابی دقیقی، درباره آن‌ها دست پیدا می‌کنند. متخصصان علائم کودک را می‌بینند و با در نظرگرفتن آن‌ها، دلیل لاغری را کشف می‌کنند. نمودار BMI هم به تشخیص وضعیت، کمک شایانی می‌کند. BMI به معنای شاخص توده بدنی است و برای تخمین میزان چربی بدن در بزرگسالان استفاده می‌شود. این شاخص را با استفاده از وزن و قد فرد محاسبه می‌کنند. BMI کمک می‌کند تا بفهمیم وزن کودک در محدوده طبیعی قرار دارد یا خیر.
ممکن است، آزمایش‌هایی برای بررسی کم‌خونی، وضعیت تغذیه و عملکرد کلیه‌ها هم تجویز شوند. در برخی موارد هم نیاز به انجام آزمایش‌هایی برای بررسی احتمال بیماری سلیاک، بیماری کرون یا کمبود آنزیم پانکراس وجود دارد. در صورت تشخیص بیماری سلیاک در کودک، تغییر به رژیم غذایی بدون گلوتن ضروری خواهد بود. کودکان مبتلا به اختلال عملکرد پانکراس هم احتمالاً به مکمل‌های آنزیم گوارشی نیاز دارند.
درمان لاغری در کودکان و توصیه‌هایی برای افزایش وزن آن‌ها
یادتان باشد که در بسیاری از مواقع، کاهش وزن و لاغری کودکان مشکلی به همراه ندارد یا نتیجه ابتلا به بیماری نیست. با این حال، گاهی باید ماجرا را جدی بگیرید و با مراجعه به پزشک، عامل اصلی بروز چنین عارضه‌ای را پیدا کنید. اینجاست که اهمیت چکاپ منظم و دوره‌ای نزد متخصص اطفال مشخص‌تر می‌شود.
در پایگاه اطلاع‌رسانی پزشکی دانشگاه هاروارد، توصیه مهمی به والدین شده است:
به بهانه افزایش وزن و رفع لاغری کودکان، به آن‌ها شیرینی‌جات ندهید. این کار باعث شکل‌گیری عادت‌های بد غذایی در زندگی می‌شود.
در ادامه، به روش‌ها و توصیه‌های درمانی کاهش وزن بچه‌ها اشاره می‌کنیم.
علت‌یابی و تشخیص
نخستین قدمی که باید در مسیر درمان لاغری غیرطبیعی کودک انجام دهید، تشخیص وضعیت است. پزشکان با انجام آزمایش‌های مختلف از جمله خون، ادرار، مدفوع و عکس‌برداری متوجه عامل کاهش وزن می‌شوند. براساس تشخیص بیماری، امکان رسیدن به نتیجه‌گیری و درمان به وجود می‌آید. با شناسایی بیماری زمینه‌ای و درمان آن، مشکل لاغری هم حل می‌شود.
تغذیه مناسب
کودکان باید حتماً از تغذیه‌ای مناسب بهره‌مند باشند و کالری کافی دریافت کنند. وعده‌های غذایی آن‌ها هم باید به طور منظم در اختیارشان قرار بگیرد. برای اینکه بتوانید به راحتی، مواد مغذی را به بدن کودکان برسانید، می‌توانید وعده‌های غذایی کودک را بیشتر و کم‌حجم‌تر کنید. در صورت نیاز هم از مکمل‌های غذایی (موادی معدنی و ویتامین‌ها) کمک بگیرید. البته این مکمل‌ها باید از سوی پزشک تجویز شوند و خودسرانه، اقدام به دادن آن‌ها به بچه‌ها نکنید. از جمله انواع غذای مقوی برای بچه‌های لاغر، جهت استفاده در رژیم کودکان و کمک به افزایش وزنشان به این موارد اشاره می‌کنیم:
- آووکادو
- روغن زیتون
- آجیل و کره بادام زمینی
این خوراکی‌ها هم مقوی‌اند و هم کالری کافی برای افزایش وزن کودکان دارند.
مشاوره روانشناسی
اگر مشکلات روانی مانند استرس یا افسردگی باعث کاهش وزن شده باشند، نیاز به مراجعه به روانشناس و مشاور پیش می‌آید. گاهی اوقات، کودکان استرس و فشارهایی را تجربه می‌کنند که روی اشتها و عملکرد اعضای مختلف بدن آن‌ها، مانند دستگاه گوارش هم اثر می‌گذارد. همیشه به روح و روان کودکتان هم دقت کنید و از اثرات آن، روی سلامت جسمشان غافل نباشید.
توصیه‌های تکمیلی برای مقابله با لاغری کودکان
برای اینکه بتوانید وضعیت وزن‌گیری کودک را تغییر دهید، حواستان به رعایت نکات و توصیه‌های زیر هم باشد. با کمی صرف وقت و برنامه‌ریزی برای کنترل تغذیه کودکان، سلامتی را به آن‌ها پیشکش خواهید کرد:
- ایجاد محیطی آرام و لذت‌بخش برای غذاخوردن
- تغییر بافت و طعم غذا برای افزایش اشتها
- کمک‌گرفتن از کودک در انتخاب غذا
- افزایش فعالیت بدنی مناسب
- پرهیز از تنبیه با غذا
مراجعه منظم به پزشک و چکاپ‌های دوره‌ای هم می‌توانند راهی برای شناسایی اوضاع سلامت کودکان باشند. پس آن‌ها را جدی بگیرید و به موقع، انجام دهید.
روش‌های پیشگیری لاغری کودکان
برای اینکه کودکتان وزن مناسبی داشته باشد، باید برنامه‌ای صحیح برای غذاخوردن او تدارک ببینید. هم به زمان و تعداد دفعات هر وعده غذایی دقت و هم از مواد مناسب و مقوی استفاده کنید. برای پیشگیری از لاغری بچه‌ها، حواستان به نکات زیر باشد و راه‌های افزایش وزن سریع کودکان را به خاطر بسپارید:
- از میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل، لبنیات و پروتئین‌ها در رژیم غذایی کودک استفاده کنید.
- حواستان به فواصل میان وعده‌های غذایی و نظم در تعیین ساعت آن‌ها باشد.
- از تنقلات سالم مانند میوه‌های خشک، آجیل و ماست میوه‌ای استفاده کنید.
- به کودکتان مقدار کافی آب بدهید و بدنش را هیدراته نگه دارید.
- تشویق کودک به بازی و ورزش منظم بسیار مهم است.
به کودکتان یاد بدهید که اهمیت تغذیه سالم زیاد است و عادت‌های سالم‌خوری را در او تقویت و نهادینه کنید. زیرا چاقی کودکان خطر ابتلا به بیماری‌هایی مانند دیابت و مشکلات قلبی را افزایش می‌دهد، در حالی که لاغری بیش از حد می‌تواند به سوءتغذیه و ضعف سیستم ایمنی منجر شود.
مراجعه به پزشک مناسب برای درمان لاغری کودکان
عوارض کوتاه‌مدت و بلندمدت لاغری مانند ضعف سیستم ایمنی را جدی بگیرید. اگر به‌موقع، برای رسیدگی به لاغری کودکان اقدام نکنید، احتمال دارد که بدن او دچار آسیب‌های جدی شود. در پی ضعف بدن و دستگاه‌های مختلف از جمله سیستم عصبی، امکان بروز مشکلات یادگیری هم پیش می‌آید. برای پیشگیری لاغری کودکان به تغذیه او دقت کنید و حواستان به فعال نگه‌داشتن بچه هم باشد. کودک باید ورزش کند و فعالیت بدنی داشته باشد. با این روند، عوارض لاغری در کودکان از بین می‌روند. برای تشخیص کاهش وزن هم به پزشک اطفال مراجعه کنید. این پزشکان با انجام آزمایش‌های خون یا موارد دیگر، دلیل کاهش وزن کودکان را شناسایی می‌کنند. بعد از مشخص‌شدن علت کم شدن وزن کودکان هم به سراغ درمان بیماری‌های زمینه‌ای یا روش‌هایی مانند تغییر رژیم غذایی آن‌ها می‌روند.
برای نوبت‌گرفتن از بهترین پزشکان اطفال می‌توانید به سامانه دکتردکتر مراجعه کنید. در دکتردکتر، امکان مرور نظرات بیماران قبلی هر پزشک فراهم شده است. خواندن نظرات و تجربه‌های آن‌ها، راه را برای شناسایی بهترین‌ها هموار می‌کند. در این سامانه، فرصت دریافت نوبت به شکل آنلاین هم وجود دارد.
منابع:
nhs.uk
babycenter.com
health.clevelandclinic.org
سوالات متداول لاغری کودکان
کاهش وزن تدریجی و همراه با رشد طبیعی کودک جای نگرانی ندارد. اما اگر کاهش وزن ناگهانی رخ داده و شدت آن هم بسیار زیاد است، باید به دکتر اطفال مراجعه کنید.
تغذیه سالم و متعادل، فعالیت بدنی مناسب و پیگیری منظم چکاپ‌های پزشکی از اقداماتی هستند که مانع از کاهش وزن غیرعادی و خطرناک کودک می‌شوند.
آزمایش‌های علت لاغری کودکان شامل آزمایش خون، ادرار، مدفوع، تصویربرداری و آندوسکوپی می‌شوند. معاینه فیزیکی و بررسی علائم هم در مسیر تشخیص کاربرد دارند.
چه روش‌هایی برای پیشگیری لاغری کودکان پیشنهاد میدین؟
سلام عزیزم
اول باید روند رشد قد و وزن به طور دوره ای چک بشه
اگر روند نمودار مختل بود چکاپ درخواست بشه