علل و علائم بیماری زونا چیست و چگونه درمان می‌شود؟

زونا، یک عفونت ویروسی است که باعث به وجود آمدن ضایعات پوستی و زخم‌های دردناکی در فرد می‌شود و در صورتی که به موقع درمان نشود می‌تواند برای فرد مشکلات و عوارضی جدی را در پی داشته باشد.

زونا چیست؟

عامل بروز بیماری «زونا (Shingles)» ویروسی به نام «واریسلا زوستر (Varicella Zoster)» است. واریسلا زوستر همان ویروس عامل بیماری آبله مرغان است. این ویروس سال‌ها پس از بروز آبله مرغان در دستگاه عصبی فرد می‌ماند و دوباره به صورت بیماری زونا بروز پیدا می‌کند.

گاهی از زونا به نام بیماری«هرپس زوستر (Herpes Zoster)» نیز نام برده می‌شود. مشخصه‌ی این نوع عفونت ویروسی ضایعات پوستی (راش) قرمز رنگ روی پوست است که باعث سوزش و درد می‌شود. زونا معمولا به صورت ظاهر شدن ردی از ضایعه‌ی پوستی و تاول در یک طرف بدن، بیشتر در قسمت نیم‌تنه (شکم و سینه)، گردن یا صورت بروز پیدا می‌کند.

بیشتر موارد ابتلا به زونا طی دو تا سه هفته بهبود پیدا می‌کنند. در همین حال، به ندرت یک نفر دو بار به این بیماری عفونی مبتلا می‌شود. اما گزارش‌ها در کشوری مانند آمریکا که آمارهای دقیقی از بیماری‌ها موجود است، نشان می‌دهد تقریبا از هر ۳ نفر، ۱ نفر در طول زندگی خود به زونا مبتلا می‌شود.  

علایم زونا چیست؟

اولین علایم زونا معمولا درد و سوزش است. این درد معمولا در یک طرف بدن بروز پیدا می‌کند. این عفونت ابتدا از لکه‌های کوچکی روی پوست شروع می‌شود و به مرور به ضایعات پوستی و تاول‌های دردناکی تبدیل می‌شود. مشخصه‌ی ضایعات پوستی زونا موارد زیر هستند:

• بخش‌های قرمز رنگ روی پوست فرد
• تاول‌ به همراه ضایعات پوستی پر از مایع که به راحتی می‌ترکند
• ضایعات پوستی روی ستون فقرات و سینه و شکم
• ضایعه پوستی روی صورت و گوش‌ها
• خارش

بعد از مشاهده اولین علائم زونا بهتر است که هرچه سریع‌تر با یک پزشک متخصص پوست مشورت کنید تا برای اقدامات اولیه‌ای که باید انجلم دهید راهنمایی‌هایی را دریافت کنید. برای دریافت مشاوره از بهترین متخصصان پوست می‌توانید از سیستم مشاوره متنی(پرسش پاسخ) دکتردکتر استفاده کنید تا در کمترین زمان به بهترین نتایج برسید.

در همین حال در برخی بیماران علایم زونا، تنها به درد و ضایعات پوستی محدود نمی‌شود. در این دست مبتلایان ممکن است که علایم دیگری نیز به وجود بیاید که عبارتند از:

• تب و لرز
• سردرد
• خستگی
• سستی در عضلات

علاوه بر این، زونا می‌تواند علایم جدی و نادری نیز داشته باشد که می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• درد یا ضایعه‌ی پوستی در چشم که فرد باید برای پیشگیری از آسیب‌های جدی‌تر سریعا به پزشک مراجعه کند. 
• از دست دادن شنوایی یا درد شدید در یک گوش، سرگیجه یا از دست دادن حس چشایی که می‌تواند نشانه‌ی بروز «سندرم رامسی هانت (Ramsay Hunt Syndrome)» در فرد باشد.
• عفونت‌های میکروبی که ممکن است موجب قرمزی، تورم و گرمی پوست فرد شود.

احتمال بروز عفونت زونا در چه کسانی بیشتر است؟

هر کسی که قبلا آبله مرغان داشته می‌تواند به زونا نیز مبتلا شود. اگرچه برخی عوامل فرد را بیشتر در معرض خطر بروز زونا قرار می‌دهد. این عوامل موارد زیر را شامل می‌شود:

• افراد مسن، کسانی که ۶۰ سال یا بالاتر دارند
• مبتلایان به بیماری‌هایی مانند ایدز و سرطان که موجب تضعیف دستگاه ایمنی بدن می‌شوند
• کسانی که در حال شیمی‌درمانی یا پرتودرمانی هستند
• مصرف داروهایی که موجب تضعیف دستگاه ایمنی بدن می‌شوند. استروییدها یا داروهایی که پس از پیوند عضو برای فرد تجویز می‌شوند از این دست داروها هستند.

راه‌های انتقال و سرایت بیماری زونا

زونا واگیر ندارد، اما ویروس واریسلا زوستر که عامل این بیماری است می‌تواند به فردی که مبتلا به آبله‌مرغان نشده سرایت کند و در نهایت سبب ایجاد بیماری شود. شما نمی‌توانید از کسی که زونا دارد بیماری زونا بگیرید، اما ممکن است مبتلا به آبله‌مرغان شوید.

ویروس واریسلا زوستر زمانی سرایت می‌کند که شخص دچار تاول شود. تا زمانی که تاول نترکد یا زخم دلمه بسته شده باشد، این ویروس به دیگری سرایت نمی‌کند.

زمانی که مبتلا به بیماری زونا شدید، حتما محل جوش و تاول را تمیز نگه دارید تا بیماری به دیگران سرایت نکند. سعی کنید به تاول و جوش‌های روی پوست خود زیاد دست نزنید.

اگر مبتلا به زونا شدید، سعی کنید نزدیک افرادی که در معرض خطر هستند نباشید؛ افرادی از قبیل زنان باردار و افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند.

بیماری زونا در بزرگسالان

زونا به ویژه در افراد مسن شایع است. نیمی از افرادی که به زونا مبتلا می‌شوند ۶۰ سال یا بیشتر دارند. خطر بروز عفونت زونا در افراد مسن با توجه به اینکه دستگاه ایمنی ضعیف‌تری دارند، بیشتر است. علاوه بر این، سالمندانی که عفونت زونا در آن‌ها بروز پیدا می‌کند، به احتمال زیاد عوارض بیش‌تری را نسبت به سایر افراد خواهند داشت.

از جمله ضایعات پوستی بیشتر و عفونت‌های میکروبی که بر اثر تاول‌های باز به وجود می‌آیند. این دست افراد، همچنین مستعد ابتلا به ذات‌الریه یا سینه‌پهلو و التهاب مغزی نیز هستند. بنابراین مراجعه به‌ موقع به پزشک برای این دست بیماران اهمیت ویژه‌ای دارد.

پزشکان توصیه می‌کنند، افرادی که ۵۰ سال یا بیشتر دارند برای پیشگیری از بروز این عفونت ویروسی، واکسن زونا را دریافت کنند. این افراد می‌توانند برای تسکین درد، پارچه‌ی خنکی را روی زخم‌ها و تاول‌های خود بگذارند. همچنین برای جلوگیری از انتقال ویروس واریسلا به دیگران، توصیه می‌شود که فرد مبتلا، تا حد امکان زخم‌ها و ضایعات پوستی خود را بپوشاند.

در همین حال، پزشک می‌تواند در صورت صلاح‌دید، داروهای ضد ویروس را برای فرد تجویز کند که باعث کاهش دوره‌ی عفونت و عوارض آن می‌شود. پزشک همچنین می‌تواند در صورت لزوم داروهای ضد درد را نیز برای فرد تجویز کند.

بیماری زونا در دوران بارداری

در حالی که بروز زونا در دوران بارداری غیرمعمول است، اما امکان آن وجود دارد. اگر فرد در دوران بارداری با کسانی که مبتلا به آبله مرغان یا عفونت زونا هستند در تماس بوده و واکسینه نشده باشد، ممکن است دچار آبله مرغان شود. بسته به اینکه فرد در کدام سه‌ماهه بارداری قرار داشته باشد، ابتلا به آبله مرغان می‌تواند منجر به نقایص و عوارضی در نوزاد شود. واکسینه شدن برای آبله مرغان قبل از بارداری می‌تواند، قدم مهمی برای فرد باردار باشد.

زونا به احتمال کم باعث بروز عوارض در خود فرد می‌شود، اما هنوز هم می‌تواند ناخوشایند و دردناک باشد. توصیه می‌شود فرد در صورت بروز ورم و تاول در دوران بارداری، فورا به پزشک مراجعه کند. همچنین می‌توان با مشورت پزشک از داروهای ضد ویروسی در طول بارداری استفاده کرد. آنتی‌هیستامین‌ می‌تواند به کاهش خارش کمک کند و استامینوفن نیز می‌تواند از درد فرد بکاهد.

تشخیص زونا

بیشتر موارد ابتلا به زونا با معاینه‌ی ساده ضایعات پوستی و تاول‌ها قابل تشخیص است. اما در موارد کمی، پزشک ممکن است سابقه‌ی بیماری را از فرد بپرسد و در موارد نادری، شاید نیاز به آزمایش نمونه‌ی پوست یا مایع تاول داشته باشد. پزشکان برای نمونه‌برداری با استفاده از یک گوش‌پاک‌کن استریل شده بخش کوچکی از ضایعه‌ی پوستی یا تاول را برمی‌دارند. سپس، آزمایش‌ها می‌تواند وجود ویروس را در فرد تایید کند.

درمان بیماری زونا

هیچ درمانی قطعی برای بیماری زونا وجود ندارد، یعنی فرد باید دوره‌ی عفونت را سپری کند. اما ممکن است برای کاهش علایم و دوره‌ی عفونت، داروهایی برای بیمار تجویز شود که بستگی به وضعیت بیمار و تشخیص پزشک معالج دارد.

اگر شما هم نیاز به یک پزشک متخصص پوست برای در مان بیماری زونا دارید اما با کمبود زمان مواجه هستید یا اینکه دسترسی سریع به پزشک برای شما ممکن نیست، پیشنهاد می‌کنیم با استفاده از سیستم مشاوره متنی(پرسش پاسخ) دکتردکتر در کمترین زمان بهترین راهنمایی‌ها را از پزشکان دریافت کنید.

علاوه بر داروهایی که ممکن است پزشک برای بیمار تجویز کند. درمان‌های خانگی هم برای کاستن از علایم بیماری زونا وجود دارند. این درمان‌های خانگی می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

• استراحت
• استفاده از کمپرس‌های آب سرد و مرطوب برای کاهش درد و خارش
• استفاده از پماد «کالامین دی» برای کاهش خارش
• حمام گرفتن در وان با مخلوط جو دوسر

زونا معمولا طی چند هفته بهبود پیدا می‌کند و به ندرت دوباره برمی‌گردد یا عود پیدا می‌کند. عموما توصیه می‌شود در صورت کاسته نشدن از علایم بیماری بعد از ۱۰ روز، فرد به پزشک مراجعه کند.  

بیشتر بخوانید: خوراکی‌های مفید و مضر برای بیماری زونا

عوارض احتمالی بیماری زونا

اگرچه زونا به خودی خود دردناک و ناخوشایند است، بهتر است، فرد مراقب عوارض احتمالی دیگر نیز باشد. این عوارض احتمالی می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

• آسیب به چشم که در صورت وجود ضایعه پوستی یا تاول در ناحیه‌ای نزدیک به چشم اتفاق می‌افتد. در صورت بروز چنین مشکلی، به خصوص قرنیه‌ی چشم مستعد آسیب بیشتری است.
• عفونت‌های میکروبی پوست که به راحتی در اثر تاول‌های باز به‌وجود می‌آیند و می‌توانند شدت پیدا کنند.
• سندرم رامسی هانت که در صورت تاثیر زونا روی اعصاب فرد بروز پیدا می‌کند و اگر درمان نشود، ممکن است منجر به فلج بخشی از صورت یا کم شنوایی در فرد شود. اما اگر جلوی این مشکل نادر به سرعت گرفته شود و به موقع درمان شود، اکثرا بیماران می‌توانند بهبودی کامل خود را به دست آورند.
• سینه‌پهلو
• التهاب‌ طناب‌های نخاعی یا مغزی مانند بیماری‌های انسفالیت یا مننژیت که از مشکلات جدی محسوب‌ می‌شوند و می‌توانند برای فرد بسیار خطرناک باشند.

راهکارهای پیشگیری از بروز زونا

واکسینه شدن می‌تواند از بروز علایم و زخم‌ها و ضایعات پوستی شدید زونا پیشگیری کند. همه‌ی كودكان باید ۲ دُز واكسن آبله مرغان را که در اصطلاح پزشکی به آن «ایمن‌سازی واریسلا» گفته می‌شود دریافت کنند.

بزرگسالانی که هرگز آبله مرغان نداشته‌اند نیز باید این واکسن را دریافت کنند. واکسینه شدن لزوما به معنای این نیست که فرد به آبله مرغان یا زونا مبتلا نمی‌شود، اما آمارها نشان می‌دهد که از هر ۱۰ نفری که واکسینه شده‌اند تنها ۱ نفر مبتلا به زونا می‌شود. بزرگسالانی که ۵۰ سال دارند یا مسن‌تر هستند نیز باید واکسن زونا را دریافت کنند که به آن در اصطلاح پزشکی «واکسن ایمن‌سازی واریسلا زوستر» گفته می‌شود. واکسینه شدن بهترین راه برای پیشگیری از بروز زونا است.

برای زونا دو واکسن وجود دارد که «زوستاواکس (Zostavax)» و «شینگریکس (Shingrix)» نام دارند. بر اساس تحقیقات معتبر، واکسن شینگریکس، معمولا بهتر جواب می‌دهد و اکثرا پزشکان و مراکز درمانی این واکسن را برای بیماران خود تجویز می‌کنند. در همین حال، کسانی که حتی قبلا با زوستاواکس واکسینه شده‌اند نیز باید واکسن شینگریکس  را دریافت کنند.

 زونا زخم مسری است، یعنی امکان سرایت آن از یک فرد به فرد دیگر وجود دارد. بنابراین، در صورت بروز عفونت زونا در یک فرد، بهتر است اقدامات احتیاطی برای جلوگیری از انتقال و شیوع آن انجام گیرد. از جمله مواردی که در ادامه ذکر می‌کنیم:

• ضایعات پوستی باید به خوبی پوشانده شوند.
• اجتناب از تماس و برخورد با افرادی که به بیماری آبله مرغان مبتلا نشده‌اند یا اینکه دستگاه ایمنی ضعیفی دارند
• شستشوی منظم دست‌ها

در صورتی که از بیماری زونا و درمان آن تجربه‌ای دارید، در بخش نظرات انتهای همین مطلب با ما در میان بگذارید. همچنین تمام سوالات شما در مورد بیماری زونا توسط پزشکان دکتردکتر پاسخ داده خواهد شد.

منبع:

healthline