تورم سینوس‌ها، باعث ایجاد بیماری به نام سینوزیت می‌شود. منظور از سینوس، بافت فضای داخل پیشانی، گونه‌ها و بینی است. این وضعیت، در میان افراد مختلف شایع است و معمولاً طی ۴ هفته و بی‌نیاز از درمانی خاص، برطرف می‌شود. اگر سینوزیت مزمن شود، باید برای درمان جدی آن، اقدام کنید؛ برای درمان سینوزیت حاد، باید به پزشک متخصص مراجعه کنید. برای درمان اصولی سینوزیت، از اقدامات تشخیصی مانند عکس‌برداری از سینوس‌ها برای درمان عفونت سینوس، استفاده می‌شود. این مشکل باعث درد صورت، سردرد، گرفتگی و آبریزش بینی می‌شود. در برخی موارد هم خستگی و تب از علائم سینوزیت هستند. سرماخوردگی، عفونت‌های باکتریایی، ویروسی یا قارچی، از جمله علل سینوزیت و ابتلای به آن هستند. برای درمان سینوزیت، از آنتی‌بیوتیک و داروهای ضداحتقان استفاده می‌شود. البته با توجه به علت ابتلا، راه‌های دیگری مانند اسپری‌های بینی یا حتی جراحی هم برای کنترل این بیماری، تجویز می‌شوند.
در این مقاله از مجله سلامت و پزشکی دکتردکتر، درباره انواع سینوزیت، روش تشخیص سینوزیت و درمان آن، می‌خوانید. همچنین با عوارض و نشانه‌هایی مانند علت سینوزیت و گوش درد، التهاب آن و موارد مشابه هم آشنا می‌شوید. مطالعه این مطلب، 8 دقیقه طول خواهد کشید.
اگر در پایان، سوالی درباره ابتلا به عفونت سینوزیت یا پیشگیری از سینوزیت داشتید حتماً بپرسید. پزشک به شما پاسخ خواهد داد.
سینوزیت چیست؟
سینوزیت، التهاب یا تورم بافت پوشاننده سینوس است. سینوس‌ها ساختارهایی در داخل صورت هستند که معمولاً با هوا پر می‌شوند. در صورت، 6 نوع سینوس وجود دارد که همگی، در راستای بخش بالایی صورت و چشم قرار گرفته‌اند. عفونت‌های باکتریایی، ویروسی و آلرژی‌ها می‌توانند آن‌ها را تحریک کنند و باعث مسدود و پُرشدن با مایع شوند. در اثر بروز این اتفاق، باکتری‌ها در مسیر سینوس‌ها رشد کرده و در نهایت، باعث ایجاد سینوزیت می‌شوند.
در پایگاه اطلاع‌رسانی سازمان سلامت ملی انگلستان (NHS)،
گفته شده که این وضعیت معمولاً خودبه‌خود درمان می‌شود. اگر هم تداوم داشته باشد، کمک یک داروساز برای دریافت اسپری ضداحتقان یا محلول‌های شستن بیمه به رفع مشکل کمک می‌کند. هرچند که در صورت پیشرفت بیماری، باید برای درمان آن به یک پزشک متخصص، مراجعه کرد.
سینوزیت می‌تواند باعث فشار و درد در صورت یا گرفتگی بینی شود. با مراجعه به دکتر سینوزیت، می‌توانید هر چه سریع‌تر در مسیر درمان قرار بگیرید. دقت کنید که رابطه‌ای میان سینوزیت و خشکی بینی هم وجود دارد. در واقع، شاید کانال بین سینوس بینی و خود آن هم در اثر این مشکل خشک شود.
سینوزیت کدام بخش‌های بدن و صورت را درگیر می‌کند؟
سینوس‌ها دارای چهار حفره (فضا) در صورت (پشت استخوان گونه و پیشانی) هستند. این حفره‌ها، توسط معابر باریکی، به هم متصل می‌شوند. سینوس‌ها، مخاطی می‌سازند که از مجرای بینی خارج می‌شود. چنین روندی به تمیزی بینی و پاکسازی از باکتری‌ها، آلرژن‌ها و سایر میکروب‌ها (عوامل بیماری‌زا)، کمک می‌کند. بیماری سینوزیت، روی سینوس‌های پارانازال (paranasal) اثر می‌گذارد. این بخش از سینوس‌ها، در فضاهای پشت صورت که به حفره بینی منتهی می‌شوند، قرار گرفته‌اند. پوشش این سینوس‌ها، ترکیبی مشابه پوشش بینی دارد.
انواع سینوزیت
براساس علائم و مدت زمان بیماری، سینوزیت به 3 نوع مختلف، تقسیم می‌شود؛ حاد، مزمن و مکرر. این عفونت‌ها، اغلب پس از سرماخوردگی یا پس از تشدید آلرژی، رخ می‌دهند و باید برای درمانشان، به دکتر گوش مراجعه کرد. در ادامه درباره هر کدام به تفکیک، توضیح می‌دهیم:
سینوزیت حاد
سینوزیت حاد معمولا به دلیل ویروس‌هایی همچون انتروویروس، آدنوویروس و آنفولانزا، رخ می‌دهد. بروز علائم سینوزیت حاد، کمتر از ۴ هفته طول می‌کشد و البته با انجام مراقبت‌های پزشکی مناسب، زود هک درمان می‌شود. با آگاهی از روش‌های مناسب درمان، مانع از مزمن‌شدن مشکل شوید. احتقان، آبریزش بینی، تنفس بد بو، آبریزش بینی و درد در ناحیه صورت، از جمله علائم سینوزیت حاد هستند.
سینوزیت مزمن
عفونت مزمن، نتیجه عفونت‌های حاد مکرری است که به‌خوبی درمان نشده‌اند. این مورد، معمولا ۸ هفته یا بیشتر، طول می‌کشد. اگر سینوزیت مزمن درمان نشود، امکان دارد تا چندین سال، ادامه پیدا کند. آلرژی و ابتلا به عفونت‌های باکتریایی، باعث افزایش ریسک ابتلا به سینوزیت مزمن می‌شوند. مخاط سبز رنگ، سردردها شدید، انسداد شدید بینی و احساس فشار و گرفتگی در ناحیه گونه، چشم و پیشانی، از جمله علائم سینوزیت مزمن هستند.
سینوزیت مکرر
سینوزیت مکرر یا عود کننده را با نام راجعه هم می‌شناسند. مهم‌ترین نشانه سینوزیت مکرر این است که در طول یک سال، بیشتر از ۳ بار، رخ می‌دهد. البته از طرفی دیگر، امکان دارد که تا مدت‌ها هم رخ ندهد و سینوس‌های فرد، در سلامت کامل باشد. علائم سینوزیبت مکرر، دقیقا شبیه به سینوزیت حاد است و معمولا با سردرد و آبریزش بینی خود را نشان می‌دهد.
تفاوت سینوزیت حاد و مزمن چیست؟
سینوزیت حاد، زمانی رخ می‌دهد که علائم به مدت ۴ هفته یا کمتر، وجود داشته باشند. این وضعیت، به‌دلیل رشد باکتری در سینوس‌ها ایجاد می‌شود. سینوزیت مزمن هم زمانی به‌وجود می‌آید که علائم و تورم سینوس‌ها، بیش از ۳ ماه وجود داشته باشند. این وضعیت می‌تواند توسط باکتری یا قارچ ایجاد شود. در چنین شرایطی، باید در اسرع وقت به پزشکی با تخصص حلق و سینوزیت، برای درمان مراجعه کنید. مطلب تخصص گوش و حلق و بینی چیست را بخوانید و با خدمات درمانی که پزشکان این تخصص می‌توانند ارائه دهند، آشنا شوید.
علائم سینوزیت
علائم سینوزیت ممکن است با توجه به سن هر فرد و شرایط او، تغییر کنند. این وضعیت در بزرگسالان و کودکان، به شکل مشابهی ظاهر نمی‌شود و تفاوت‌هایی دارد. با این حال در بیشتر اوقات، نشانه‌های ابتلا به سینوزیت، شباهت‌های بسیاری به سرماخوردگی یا بیماری‌های ویروسی دارد. برای بررسی و درمان سینوزیت و همچنین معاینه بینی، باید به دکتر گوش مراجعه کنید. در ادامه و در جدول زیر، علائم سینوزیت کودکان و بزرگسالان را به تفکیک، بررسی می‌کنیم:
| نشانه‌های سینوزیت در کودکان | آبریزش بینی که بیش از ۷ تا ۱۰ روز طول می‌کشد. ترشحات اغلب سبز یا زرد غلیظ هستند. ترشحات شفاف هم وجود دارد. سرفه شبانه سرفه‌های گاه به گاه در طول روز تورم دور چشم |
| نشانه‌های سینوزیت در بزرگسالان | آبریزش بینی یا علائم سرماخوردگی که بیش از ۷ تا ۱۰ روز طول می‌کشد سینوزیت و سردرد سینوزیت و سنگینی سر سینوزیت و سرگیجه درد صورت بوی بد دهان سرفه تب گلو درد تورم اطراف چشم |
علائم سینوزیت چشمی هم آزاردهنده و شامل درد چشم و سردرد پشت چشم‌اند. در این وضعیت، چشم‌ها متورم می‌شوند و پلک پُف می‌کند. امکان دارد که علائم این بیماری با وضعیت‌های ناخوشایند دیگر مشابه باشد. پس همیشه به نشانه‌ها و مدت‌زمان ظهور و تداومشان دقت کنید. ضمنا، به این مورد توجه داشته باشید که ممکن است برخی به‌طور هم زمان، چند نشانه را با هم داشته باشند و برخی دیگر، تنها یک علامت از ابتلا به سینوزیت را از خود بروز دهند.
چه کسانی بیشتر به سینوزیت مبتلا می‌شوند؟
افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، بیشتر در معرض ابتلا به عفونت سینوسی باکتریایی یا قارچی هستند. از جمله وضعیت‌هایی که احتمال ابتلای افراد به سینوزیت را بالا می‌برد، باید به این موارد اشاره کنیم:
- تب یونجه یا آلرژی دیگری که بر سینوس‌ها تأثیر می‌گذارد.
- سرماخوردگی معمولی که سینوس‌ها را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
- بروز مشکلی در داخل بینی، مانند انحراف تیغه بینی، پولیپ بینی یا تومور.
وضعیتی پزشکی مانند فیبروز کیستیک یا یک اختلال سیستم ایمنی مانند HIV/AIDS هم، امکان ابتلا به مشکلات سینوسی را زیاد می‌کنند.
علل ابتلا به سینوزیت
بیماری سینوزیت به دلایل مختلفی، رخ می‌دهد. مثلا احتمال بروز سینوزیت پس از سرماخوردگی، خیلی زیاد است. یا این که سرما، باعث التهاب مجرای بینی و بالا رفتن احتمال عفونت می‌شود. چنین وضعیتی، می‌تواند منجر به عفونت شود. آلرژی هم یکی دیگر از دلایل ایجاد سینوزیت است. از سایر شرایطی که ابتلا به سینوزیت را رقم می‌زنند، باید به این موارد هم اشاره کنیم:
- آسیب بینی
- غواصی و شنا
- عفونت‌های دندان
- ناهنجاری در ساختار بینی
- اجسام خارجی که در بینی گیر کرده‌اند
- آدنوئیدهای بزرگ‌شده (توده‌های بافت لنفاوی)
در سینوزیت، میکروب‌ها می‌توانند شروع به رشد کنند. این روند منجر به عفونت سینوسی یا سینوزیت می‌شود. شایع‌ترین ویروس‌ها و باکتری‌هایی که باعث سینوزیت می‌شوند، آنفولانزا یا انواع خاصی از ذات‌الریه را هم ایجاد می‌کنند. در ادامه، دلایل ابتلا به سینوزیت مزمن و حاد را به‌صورت مجزا، بررسی خواهیم کرد.
علت سینوزیت مزمن
علل ایجاد سینوزیت مزمن، بیشتر به مشکلات ساختاری بینی یا وجود بیماری خاص، ارتباط دارند. پولیپ بینی، بیماری‌های تنفسی مادرزادی مثل فیبروز کیستیک بینی، انحراف تیغه میانی بینی، ایجاد آلرژی‌های سختی مانند تب یونجه و عفونت‌های دستگاه تنفسی، از جمله مهم‌ترین دلایل ابتلا به سینوزیت مزمن هستند.
علت سینوزیت حاد
سینوزیت حاد، معمولا به‌خاطر بروز بیماری همچون سرماخوردگی، رخ می‌دهد. هرچند که ابتلای هم زمان به عفونت باکتریایی و آلرژی نیز می‌توانند منجر به ابتلا به سینوزیت حاد شوند.
ریسک فاکتورهای سینوزیت
عوامل متعددی می‌توانند خطر ابتلا به عفونت سینوسی را افزایش دهند. با توجه به یافته‌های پزشکان، در شرایطی که هر کدام از موارد زیر وجود داشته باشد، فرد مستعد ابتلا به سینوزیت است. مواردی همچون:
- آلرژی فصلی
- سرماخوردگی قبلی
- مشکلات ساختاری در سینوس
- انحراف تیغه میانی بینی
- بیماری‌های اختلال سیستماتیک همچون ایدز
- تومور بینی
- آسم
- پولیپ بینی
- عفونت دندان
- عفونت قارچی
- سیگارکشیدن و قرارگرفتن در معرض دود سیگار
سیستم ایمنی ضعیف یا مصرف داروهای تضعیف‌کننده آن هم احتمال ابتلا را بالا می‌برند.
تشخیص سینوزیت
پزشکان معمولاً سینوزیت را بر اساس علائم و معاینه فیزیکی تشخیص می‌دهند. در قدم اول، دکتر سینوزیت شرح حال کامل بیمار را می‌گیرد. بعد از آن، تحت عنوان معاینه فیزیکی، متخصص نقاط مختلف بینی و نیمه بالایی صورت را بررسی می‌کند. مثلا اگر در فرد در این نواحی احساس درد کند، یعنی سینوزیت مزمن دارد. البته برای تشخیص دقیق‌تر، گاهی پزشک آزمایش‌های دیگری نیز انجام می‌دهدد. برای مثال:
- کشت از بینی
- آندوسکوپی
- آزمایش خون
- اشعه ایکس و عکس‌برداری
- تست پوستی آلرژی
- توموگرافی کامپیوتری سینوس (CT یا CAT scan).
آزمایش‌های خون هم راهی برای بررسی وضعیت عفونت سینوس‌ها و این بیماری هستند.
عوارض سینوزیت
برای بررسی عوارض سینوزیت، بهتر است که مشکلاتی که در اثر این بیماری رخ می‌دهند را به دو دسته عوارض سینوزیت حاد و عوارض سینوزیت مزمن، تفکیک کنیم. در چنین شرایطی، عوارضی که ممکن است، بعد از ابتلا به سینوزیت مزمن و حاد رخ دهند، عبارت‌اند از:
عوارض سینوزیت مزمن
طبق گفته پزشکان، در کمتر شرایطی، عوارض سینوزیت مزمن رخ می‌دهند؛ شرایطی مثل عدم توجه به درمان به موقع. اما با این حال، مشکلاتی مثل عفونت، مننژیت و ایجاد مشکل در بینایی، در مبتلایان به سینوزیت، دیده شده است.
عوارض سینوزیت حاد
در صورتی که سینوزیت حاد درمان نشود، عوارضی همچون سینوزیت مزمن، انتشار عفونت به استخوان های مجاور و پوست و همچنین مشکلات بینایی، رخ می‌دهد.
درمان سینوزیت
درمان سینوزیت به عوامل متعددی بستگی دارد، از جمله این‌که چه چیزی باعث سینوزیت شده و چه مدت طول کشیده است. اگر سینوزیت خفیف باشد، با تجویز داروهای ساده، می‌توان به راحت این بیماری را در همان مراحل اولیه، درمان کرد. به‌عنوان مثال، سینوزیت ناشی از عفونت باکتریایی، به راحتی با مصرف، آنتی‌بیوتیک درمان می‌شود. روش‌های مختلف را در ادامه مرور می‌کنیم:
درمان دارویی سینوزیت
برای درمان مشکلات سینوسی از داروهای زیر استفاده می‌شود:
- آنتی‌بیوتیک‌ها؛ برای درمان عفونت‌های باکتریایی از آنتی‌بیوتیک استفاده می‌شود. این داروها در درمان سینوزیت‌های ناشی از ویروس یا موارد دیگر نقشی ندارند.
- داروهای مسکن؛ بسیاری از افراد مبتلا به سینوزیت از داروهای مسکن بدون نسخه (OTC) مانند ایبوپروفن یا استامینوفن برای کاهش ناراحتی و عوارض استفاده می‌کنند.
- ضد‌احتقان‌ها؛ این داروها میزان مخاط را در سینوس‌ها کاهش می‌دهند. برخی از آن‌ها به‌عنوان اسپری بینی در دسترس هستند، برخی دیگر به شکل قرص‌اند.
در برخی موارد، استروئیدهای استنشاقی برای کاهش تورم در غشاهای سینوسی تجویز می‌شوند. ممکن است که برای موارد سینوزیت مزمن شدید، مصرف استروئیدهای خوراکی نیاز باشد.
درمان خانگی سینوزیت
دارودرمانی در بسیاری از مواقع لازم است، اما در بیشتر اوقات هم راه‌کارهای خانگی برای کنترل سینوزیت کافی است. برای مثال:
- رطوبت؛ از دستگاه‌های بخور و مرطوب‌کننده در فضا استفاده کنید.
- تنفس بخار حمام؛ دوش بگیرید و در حمام بنشینید یا بخور بدهید.
- استفاده از حوله گرم؛ از گرمای حوله استفاده کنید. یک حوله گرم و مرطوب روی صورت خود قرار دهید.
- شست‌وشوی بینی؛ این روش به‌طور موقت علائم را تسکین می‌دهد. یکی از انواع رایج آن هم استفاده از قوری تنقیه یا نِتی است. محلول نمکی را در قوری می‌ریزید و آن را از نوک قوری به داخل سوراخ‌های بینی می‌ریزید.
شست‌وشوی بینی برای همه بی‌خطر نیست. بنابراین با مشورت متخصص از این روش استفاده کنید.
جراحی سینوزیت
اگر داروهای بدون نسخه و تجویزی علائم بیماری را کاهش نمی‌دهند، شاید نیاز به جراحی وجود داشته باشد. چند روش جراحی مختلف وجود دارد و هدف هر کدام اصلاح ناهنجاری ساختاری مانند انحراف سپتوم (تیغه بینی) و از بین‌بردن توده‌های خوش‌خیم، به نام پولیپ، یا عفونت‌های قارچی است. در جدول زیر، انواع روش‌های جراحی سینوزیت را به تفکیک، بررسی کرده‌ایم:
| جراحی آندوسکوپی سینوس | در این روش، پزشک لوله نازک با دوربین و نور در یک انتهای آن را وارد بینی می‌کند. این دستگاه که آندوسکوپ نامیده می‌شود، به پزشک اجازه می‌دهد دقیقاً محل عمل را ببیند. سپس جراح از تراشیدن بافت یا استخوان، کندن عفونت قارچی یا برداشتن پولیپ استفاده می‌کند. |
| سپتوپلاستی | جراحان این روش را برای اصلاح انحراف سپتوم انجام می‌دهند و شامل تغییر شکل و احتمالاً برداشتن استخوان یا غضروف داخل بینی است. |
| سینوپلاستی با بالون | پزشک لوله نازک و قابل انعطاف کاتتر را وارد بینی می‌کند و آن را به انسداد سینوس‌ها می‌کشاند. هنگامی که به آنجا رسید، بالون کوچک را در انتهای کاتتر باد می‌کند، سپس آن را خالی و دوباره باد می‌کند. این کار سینوس‌ها را باز می‌کند. |
روش‌های جراحی، در مواردی استفاده می‌شوند که راه‌کارهای دیگر مشکل را حل نمی‌کنند و سینوزیت بسیار شدید و جدی شده است.
پیشگیری از سینوزیت
راه مطمئنی برای پیشگیری از سینوزیت وجود ندارد. اما با رعایت نکات زیر، می‌توانید از ابتلا به آن دور بمانید:
- سیگار نکشید و از دود سیگار دیگران دوری کنید.
- شستن مرتب دست‌ها به‌خصوص در فصل سرماخوردگی و آنفولانزا به پیشگیری کمک می‌کند.
- از محرک‌های ایجاد حساسیت دوری کنید و نزد پزشک بروید تا با داروهای تجویزی، واکسن‌های موجود و سایر اشکال ایمونوتراپی به درمان وضعیت کمک کند.
اگر مشکلات سینوس شما مدام بازگشت می‌کند، از پزشک خود در مورد مزایا و معایب جراحی برای تمیزکردن و تخلیه سینوس‌ها سوال کنید.
برای درمان سینوزیت باید به چه دکتری باید مراجعه کرد؟
متخصصان گوش و حلق و بینی به درمان سینوزیت، آلرژی و مشکلات مشابه می‌پردازند. این پزشکان، با معاینه بینی و بررسی دستگاه تنفسی اقدام به درمان آلرژی، عفونت سینوس می‌کنند. آن‌ها با بررسی علائم سینوزیت مانند خستگی، احتقان بینی، ترشحات چرکی از بینی و… به تشخیص سینوزیت مشغول می‌شوند. به‌طور کلی، با روش‌هایی مانند شستن مرتب دست‌ها و اجتناب از تماس با افراد بیمار، خود را از ابتلا دور نگه دارید. در این صورت، نیازی به مراجعه به پزشک و درمان نخواهد بود.
برای پیداکردن بهترین متخصصان در صورت لزوم هم می‌توانید به سامانه دکتردکتر مراجعه کنید. در این پلتفرم، نظرات بیماران قبلی پزشکان هم وجود دارد و امکان شناسایی متخصصان خبره وجود دارد. در ضمن، می‌توانید از آن‌ها به‌طور آنلاین نوبت بگیرید.
منابع:
nhs
my.clevelandclinic
hopkinsmedicine
سوالات متداول درمان سینوزیت
به طور معمول، این عفونت‌ها از فردی به فرد دیگر سرایت نمی‌کنند. بنابراین، برخلاف سرماخوردگی، عفونت سینوسی مسری نیست. با این حال، ویروس ها یا باکتری‌های عامل ایجاد عفونت سینوسی مسری‌اند.
سرماخوردگی، ابتلا به آلرژی و بیماری‌های که با ضعف سیستم ایمنی همراه‌اند، احتمال ابتلا به سینوزیت را بالا می‌برند.
آنتی‌بیوتیک‌ها درمان استاندارد عفونت‌های سینوسی باکتریایی هستند. آنتی‌بیوتیک ها معمولا از ۳ تا ۲۸روز بسته به نوع آن‌ها مصرف می‌شوند. درمان موارد دیگر سینوزیت وابسته به نوع آن‌ها و سیستم ایمنی بدن بیمار است.
سرماخوردگی توسط یک ویروس ایجاد می‌شود. سرماخوردگی و آلرژی هر دو می‌توانند منجر به سینوزیت شوند. این مشکل زمانی رخ می‌دهد که سینوس‌ها متورم می شوند و ترشح مخاط را مسدود کنند.
