شخصیت اجتنابی ؛ علت، 14 علائم و ویژگی های اختلال شخصیت دوری گزین

هر فرد دارای شخصیت اجتنابی یا اختلال شخصیت دوری گزین دارای  ویژگی‌های شخصیتی متفاوتی است که او را از دیگران متمایز می‌کند؛ شخصیت اجتنابی نوعی شخصیت است که در آن فرد از روابط اجتماعی فاصله می‌گیرد و از مواجهه با موقعیت‌هایی خودداری می‌کند که ممکن است به انتقاد یا طرد شدن منجر شود. علائم شخصیت اجتنابی شامل اضطراب اجتماعی شدید، احساس بی‌کفایتی و حساسیت بالا به انتقاد است. این افراد اغلب با عزت نفس پایین و ترس از طرد شدن روبه‌رو هستند. روان‌درمانی و درمان شناختی-رفتاری (CBT) از روش‌های مؤثر برای درمان این اختلال و بهبود روابط اجتماعی افراد مبتلا به شخصیت اجتنابی است. همچنین، باید توجه داشت که اضطراب اجتماعی با شخصیت اجتنابی تفاوت دارد و ممکن است افراد مبتلا به اختلال شخصیت دوری‌گزین به مشاوره روان‌شناس و حمایت اجتماعی نیاز داشته باشند.
برای آگاهی از ویژگی‌های شخصیت دوری‌ گزین ، باید با این اختلال و روش‌های درمان آن آشنا شوید. در این مقاله از مجله دکتر دکتر علت‌ها، روش‌های درمان و علائم شخصیت اجتنابی را مورد بررسی قرار می‌دهیم و به تمامی سوال‌های ذهنی شما پاسخ می‌دهیم. برای مطالعه این مقاله به 5 دقیقه زمان نیاز دارید.

در پایان اگر سوال داشتید، می‌توانید در انتهای مطلب در بخش نظرات مطرح کنید تا روانشناسان دکتردکتر پاسخ دهد.

اختلال شخصیت اجتنابی چیست؟

برخی از افراد نسبت به وجود اختلال شخصیت اجتنابی در خود آگاه هستند و به خوبی به درمان‌های مشاوران و دکتر روانشناس پاسخ می‌دهند. در حالت کلی، الگوی رفتاری این افراد با هنجارهای فرهنگی و رفتار‌های نرمال جامعه متفاوت است و این موضوع باعث رنج فرد و اطرافیان می‌شود؛ همچنین شخصیت اجتنابی در رابطه و ازدواج نیز به مشکل برمی‌خورد.

به نقل از clevelandclinic ،

اختلال شخصیت اجتنابی (AVPD) یک وضعیت سلامت روان است که شامل احساس بی‌کفایتی و حساسیت شدید به انتقاد است. افراد مبتلا به AVPD دوست دارند با دیگران تعامل داشته باشند، اما به دلیل ترس شدید از طرد شدن، تمایل دارند از تعاملات اجتماعی اجتناب کنند.

احساس ترسی که در افراد مبتلا به اختلال شخصیت دوری گزین به وجود می‌آید، آن چنان شدید است که آن‌ها از حضور در هر جمعی خودداری می‌کنند. در حالت کلی، افرادی که دارای اختلال شخصیت اجتنابی هستند، خودشان را افرادی بی‌عرضه، دوست‌‌نداشتنی و فاقد جذابیت شخصیتی می‌دانند و نسبت به نظر دیگران درباره خود به شدت حساس می‌شوند. بهتر است بدانید که کمک گرفتن از دکتر روانشناس در تشخیص به موقع و درمان این اختلال بسیار مفید است.

علائم شخصیت اجتنابی چیست ؟

مانند هر بیماری و اختلال دیگری، شخصیت اجتناب گر نیز با علائم و نشانه‌های خاصی همراه است که آشنایی با آن‌ها به تشخیص بهتر این اختلال کمک زیادی می‌کند. از علائم مشخص شخصیت دوری گزین می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

حساسیت شدید نسبت به انتقاد

افرادی که اختلال شخصیت دوری گزین دارند، نسبت به انتقاد و نظر دیگران بسیار حساس می‌شوند و نمی‌توانند نظر منفی دیگران را بپذیرند. همین تفکر باعث می‌شود که آن‌ها نسبت به انتقاد دیگران واکنش نشان دهند؛ زیرا این دسته از افراد فکر می‌کنند که اطرافیان قصد تحقیر او را دارند. به همین دلیل است که از حضور در موقعیت‌های اجتماعی به شدت خودداری می‌کنند. شاید به نظر بیاید این رفتار مشابه با رفتار افرادی است که با اختلال اضطراب اجتماعی رو‌به‌رو هستند اما ریشه و نحوه بروز این دو اختلال با یکدیگر بسیار متفاوت هستند.

احساس حقارت شدید

مشخص‌ترین نشانه شخصیت اجتناب گر، احساس حقارت و خودکوچک‌بینی فرد است. در واقع، این افراد همیشه خود را در سطح پایین‌تری نسبت به دیگران می‌بینند و تصور می‌کنند آن‌ها ارزش داشتن امکانات و استفاده از موقعیت‌ها و وسایل را ندارند. به عبارتی، آن‌ها نسبت به خود احساس دلپذیری ندارند و خود را در جایگاهی بسیار پست تصور می‌کنند.

ترس از طرد و رها شدن

یکی دیگر از مشخصات و نشانه‌های اختلال شخصیت دوری گزین ، ترس از رها و طرد شدن است‌ که این موضوع ارتباط فرد با دیگران را با مشکل رو‌به‌رو می‌کند. در واقع این افراد به دلیل ترس از طرد شدن به وسیله دیگران از برقراری ارتباط صمیمانه با اطرافیان خودداری کرده یا روابط بسیار محدودی با آن‌ها برقرار می‌کنند.

خجالت یا ترس از صحبت کردن در جمع

افرادی که از شخصیت دوری گزین رنج می‌برند، از صحبت کردن در جمع دیگران بسیار خجالت می‌کشند و گاهی این موضوع به ترس بزرگی تبدیل می‌شود‌. چنین افرادی از حرف زدن در هر جمعی احساس ترس می‌کنند و به طور مداوم نگران تپق زدن، دست‌ پاچه شدن و یا مسخره شدن در جمع هستند.

انتخاب مشاغل فردی

افرادی با اختلال شخصیت دوری گزین به دلیل داشتن اعتماد به نفس پایین، همیشه مشاغلی را انتخاب می‌کنند که بتوانند به تنهایی و بدون حضور دیگران آن را انجام دهند؛ به همین دلیل این افراد را کمتر در مشاغل جمعی و ارتباطی مشاهده می‌کنید.

سایر علائم شخصیت اجتنابی

از دیگر علائم شخصیت اجتنابی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• اجتناب از تصمیم‌گیری
• آندونیا ( لذت‌نبردن از فعالیت‌ها)
• اضطراب درباره صحبت یا انجام کار اشتباه
• خودآگاهی شدید
• عدم ابراز وجود
• عدم اعتماد به نفس
• اعتماد نکردن به دیگران
• داشتن عزت نفس پایین
• بی‌انگیزگی در انجام کارها

یادتان باشد که علائم شخصیت اجتنابی از شخص به شخص دیگر متفاوت است.

علت ایجاد اختلال شخصیت دوری گزین چیست؟

بدون شک، درمان هر بیماری با شناخت علل ایجاد آن، راحت‌تر است؛ به همین دلیل، شناخت علل ایجاد اختلال شخصیت دوری گزین اهمیت زیادی دارد. از دلایل ایجاد این اختلال می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

والدین پرخاشگر

والدینی که شخصیت پرخاشگر داشته و همیشه رفتارهای توهین آمیز و تحقیر کننده با کودک خود دارند، زمینه را برای ایجاد اختلال اجتنابی در کودک به وجود می‌آورند. در واقع، رفتار والدین و تمرکز آن‌ها روی نقاط ضعف کودک باعث می‌شود، کودک به فردی تبدیل شود که برای دوری از تحقیر دیگران از حضور در اجتماعات پرهیز کند.

ژنتیک

در ابتلای افراد به شخصیت دوری گزین، ژنتیک نقش مهمی دارد و از علل اصلی آن محسوب می‌شود. افرادی که دارای سابقه خانوادگی اختلالات اضطرابی و اختلالات شخصیتی هستند، ممکن است به دلیل عوامل ژنتیکی مستعد بروز شخصیت اجتنابی باشند. این تاثیرات ژنتیکی می‌توانند باعث افزایش حساسیت فرد به استرس و اضطراب شوند که از ویژگی‌های اصلی شخصیت اجتنابی است. با این حال، علاوه بر ژنتیک، عوامل محیطی نیز نقش تعیین‌کننده‌ای در شکل‌گیری این نوع شخصیت دارند و معمولاً ترکیبی از این دو عامل در بروز اختلال شخصیت اجتنابی موثر است.

محیط زندگی

همانطور که می‌دانید شخصیت افراد بسته به محیطی که در آن زندگی می‌کند، شکل می‌گیرد. اختلال شخصیتی اجتنابی نیز بسیار تحت تاثیر محیط قرار دارد و محیط می‌تواند فرد را درگیر این اختلال کند.

والدین سختگیر

بدون شک، شیوه تربیتی والدین تاثیر بسیار زیادی در شکل‌‌گیری شخصیت فرد دارد. به همین دلیل والدینی که معیارهای دشوار تربیتی دارند، ممکن است در بزرگسالی فرد را به اختلال شخصیتی دوری گزین مبتلا کند. این معیارها، کودک را به فردی با اعتماد به نفس بسیار پایین همراه با داشتن فشارهای روانی شدید تبدیل می‌کند.

تغییر در شکل ظاهری

برخی از پژوهشگران معتقدند که تغییر در شکل ظاهری فرد مانند یک تغییر فیزیکی ممکن است علت ایجاد این اختلال باشد. در واقع، تغییرات ظاهری باعث می‌شود فرد از حضور در اجتماعات خجالت بکشد و از ارتباط زیاد با دیگران دوری کند.

ویژگی های شخصیتی افراد مبتلا به شخصیت اجتنابی

مانند هر اختلال و بیماری دیگری، افرادی که به اختلال اجتنابی مبتلا می‌شوند، ویژگی‌‌های خاص خود را دارند که آن‌ها را با عموم مردم متمایز می‌کند.بعضی از ویژگی‌های شخصیتی افراد مبتلا به شخصیت اجتنابی عبارتند از:

• افراد دارای خصوصیت اجتنابی، زود رنج هستند و از شنیدن کوچک‌ترین انتقاد‌ی، ناراحت می‌شوند.
• این افراد در موقعیت‌های اجتماعی و در روابط خود با اطرافیان به شدت احساس ترس و اضطراب می‌کنند. این احساس باعث می‌شود به فعالیت‌هایی تمایل پیدا کنند که به همراهی و ارتباط دیگران نیازی ندارد.
• افرادی که شخصیت اجتنابی دارند، خجالتی هستند و چون می‌ترسند در موقعیت‌های اجتماعی رفتاری نادرستی انجام دهند، معمولا غیرطبیعی رفتار می‌کنند.
• آن‌ها تمایل دارند مشکلات خود را بزرگ نشان‌ دهند و در آن‌ غرق شوند.
• هراس از امتحان کردن موقعیت‌های جدید باعث می‌شود از انجام کارهای بدیع، دوری کنند.

به عنوان نکته آخر به یاد داشته باشید که افراد دارای شخصیت اجتنابی، معمولا دوستان بسیار کم و روابط بسیار محدودی دارند.

نحوه تشخیص شخصیت اجتنابی

هنگامی که علائم شخصیت اجتنابی را در فردی مشاهده کردید، بهتر است او را نزد یک پزشک ببرید. پزشک تمام سوابق پزشکی فرد را بررسی می‌کند و معاینه‌های فیزیکی خود را انجام می‌دهد؛ سپس برای رد علل جسمی احتمالی ایجاد کننده علائم از فرد درخواست انجام تست‌های آزمایشگاهی را می‌کند.
با رد شدن تمام علل احتمالی فیزیکی ایجاد کننده این علائم، پزشک برای تشخیص اختلال شخصیت اجتنابی، شخص را به روانشناس یا دکتر روانپزشک ارجاع می‌دهد. روانشناس یا روانپزشک از طریق گفت‌ و‌ گو، تست و سایر روش‌های تشخیصی، برای تایید یا رد ابتلای شخص به اختلال اجتنابی و سایر اختلالات شخصیت استفاده می‌کند.

آیا می توان اختلال شخصیت دوری گزین را درمان کرد؟

راهکارهای درمانی اختلال شخصیت دوری گزین متفاوت است که روانپزشکان با توجه به موقعیت و شرایط بیمار، یکی از روش‌ها را اجرا می‌کنند. ممکن است یک روانشناس به صورت همزمان از چند روش درمانی برای دریافت نتیجه بهتر استفاده کند. در ادامه روش‌های درمان اختلال شخصیت اجتنابی را معرفی می‌کنیم.

روان‌درمانی

روان‌درمانی یکی از اشکال مشاوره یا گفت‌‌وگو درمانی است که در آن به شخص کمک می‌شود نسبت به افکار و عقاید خود اطلاع و آگاهی کسب کند. علاوه بر این به شخص کمک می‌کند تا از تاثیر اعتقادات و رویدادها و وقایع گذشته بر رفتارهای امروزه خود آگاه شود. در حالت کلی، این روش درمانی به شخص کمک می‌کند تا درگیری‌ها، عقده‌ها و مشکلات باقی‌ مانده در گذشته را شناسایی کرده و آن‌ها را برطرف کند. برخی از این مشکلات ساده‌تر هستند و می‌توان آنها رو پذیرفت، بعضی از آنها سخت‌تر هستند و گویی بر روی روح انسان یک زخم ایجاد می‌کنند که در مقاله تروما در روانشناسی چیست به آن پرداخته‌ایم و گاهی نیز به صورت اختلالاتی در شخصیت انسان بروز می‌کند.

رفتار درمانی

یکی از بهترین روش‌ها برای درمان شخصیت اجتنابی، رفتار درمانی شناختی (Cognitive Behavioral Therapy) است که از آن به عنوان CBT یاد می‎شود. در این روش، روانشناس ریشه افکار نادرست و اعتقادات ناسالم را پیدا کرده و با تکنیک‌های مختلف در رفع و اصلاح آن‌ها به بیمار کمک می‌کند.

درمان شخصیت اجتنابی توسط دکتر رفتار درمانی با استفاده از روش‌های شناختی-رفتاری برای کاهش اضطراب اجتماعی و تقویت مهارت‌های تعامل اجتماعی انجام می‌شود.

درمان دارویی

در حالت کلی، هیچ داروی اختصاصی برای اختلال اجتنابی وجود ندارد. پزشک در صورتی می‌تواند دارو تجویز کند که این اختلال با علائم افسردگی یا اضطراب شدید همراه باشد. در این هنگام، پزشک داروهای ضد اضطراب و ضد افسردگی را برای بیمار تجویز خواهد کرد.

گروه‌ درمانی شخصیت اجتنابی

یکی دیگر از روش‌های درمانی اختلال دوری گزین ، گروه درمانی است. در این روش، افرادی که از یک نوع اختلال رنج می‌برند و رنج مشترکی دارد، به همراه یک درمانگر در کنار یکدیگر جمع می‌شوند. در این مدت زمان تجربه‌ها، توصیه‌ها و نظرهای خود را با یکدیگر به اشتراک می‌گذارند و روش درمانی خود را معرفی می‌کنند. این روش‌ها برای کمک به بهبود مبتلایان به اختلال شخصیت اجتنابی بسیار مناسب هستند.

مقایسه شخصیت اجتنابی با سایر اختلال ها

از آن جایی که علائم بعضی از اختلال‌ها مثل اختلال شخصیت ضد اجتماعی، اختلال شخصیت اسکیزوئید و خجالت‌زدگی معمولی شبیه علائم شخصیت اجتنابی است، در خیلی از مواقع با یکدیگر اشتباه گرفته شوند. در جدول زیر مقایسه شخصیت اجتنابی با سایر اختلال‌های گفته شده را بررسی می‌کنیم.

در صورتی که در تشخیص اختلال‌های شخصیتی به مشکل برخورده‌اید، بهتر است به یک روانشناس خوب مراجعه کنید تا نوع اختلال شما را تشخیص دهد و درمان کند.

عوارض و مشکلات شخصیت دوری گزین

در صورتی‌که اختلال شخصیت دوری گزین درمان نشود در طولانی مدت، مشکلات زیادی را برای فرد به وجود می‌آورد. این موضوع باعث می‌شود که بیمار به طور کلی از اجتماع فاصله بگیرد و با مشکلات زیادی روبه‌رو شد.
از دیگر عوارض شخصیت دوری گزین می‌توان موارد زیر را نام برد:

• از دست‌دادن موقعیت شغلی
• برآورده نشدن نیاز‌های مالی و عاطفی
• اختلال اضطراب اجتماعی
• مصرف مواد مخدر
• افسردگی
• گذر هراسی (فوبیای مکان‌های باز)
• مبتلا شدن به اختلال شخصیت دوقطبی
• اختلال اضطراب

در صورتی که اختلال شخصیت دوری گزین به موقع تشخیص داده شود، هیچ یک از عوارض ذکر شده، توسط فرد تجربه نخواهد شد. با مشاهده علائم شخصیت اجتنابی هر چه سریع‌تر دست به کار شوید و برای درمان خودتان اقدام کنید.

آیا می‌توان از ابتلا فرزندانمان به اختلال شخصیت دوری گزین پیشگیری کرد؟

گاهی اوقات اختلال اجتنابی، ریشه ژنتیکی دارد و به طور کامل نمی‌‌توان از آن پیشگیری کرد. مشاوره با یک روانشناس کودک ماهر تا حدودی می‌تواند از ایجاد یک اختلال شخصیت دوری گزین در بزرگسالی پیشگیری کند. در واقع خجالتی و کم‌ رو بودن، ایجاد اضطراب در موقعیت‌های جدید و ناتوانی در برقراری ارتباط با همسالان، همگی از علائم هشدار دهنده این اختلال محسوب می‌شوند. فقط والدین باید آگاه باشند و در صورت مشاهده هر گونه علائمی در کودکان خود، برای درمان آن اقدام کنند.
از طرف دیگر، تشخیص زود هنگام و درمان به موقع، به بزرگسالان دارای شخصیت اجتنابی کمک می‌کند تا الگوهای رفتاری خود را بهبود ببخشد. این موضوع باعث می‌شود که رفتارهای اجتنابی کم شود و فرد، زندگی عادی و باکیفیتی را تجربه کند.

اختلال شخصیت دوری گزین چقدر شایع است؟

به نقل از clevelandclinic،

محققان تخمین می‌زنند که حدود 1.5 تا 2.5 درصد از جمعیت ایالات متحده به اختلال شخصیت اجتنابی مبتلا هستند.

درصد شیوع این اختلال در میان زنان و مردان یکسان است و معمولا از دوران نوزادی و کودکی شروع می‌شود و تا بزرگسالی ادامه پیدا می‌کند. مانند انواع دیگر اختلال شخصیتی ، اختلال شخصیت اجتنابی معمولا در افراد جوان‌تر از ۱۸ سال تشخیص داده نمی‌شود. همچنین ممکن است بعضی از افراد دچار علائم این اختلال باشند، ولی آن را از اطرافیان خود پنهان کنند.

آیا شخصیت اجتنابی روی کیفیت ازدواج افراد تاثیر می گذارد؟

هنگامی که شما با یک فرد دارای اختلال شخصیتی اجتنابی وارد رابطه می‌شوید، او به محبت و عشق بدون قید و شرط شما نیاز دارد. هر چند ممکن است در این میان شما عذاب ببینید، چون او نمی‌تواند متقابلا به شما عشق و محبت بورزد. پس اگر با چنین افرادی در رابطه هستید، این احتمال وجود دارد که به خاطر درخواست‌های احساسی دائمی همسرتان آزرده‌خاطر و ناراحت شوید. در این روابط ممکن است شما احساس نابودی کنید یا خواسته‌های احساسی و اجتماعی شما نابود شود. در حالی که دائم تلاش می‌کنید همسرتان را قانع کنید که به او وفادار هستید.

شاید در جهت ترغیب او به سمت خودتان، تلاش‌های زیادی بکنید، اما بعدها به این نتیجه برسید که با هر نوع تلاشی این رابطه دوام نخواهد داشت. اضطراب و بی‌مهری فرد مقابل برای اعتماد، احساسات شما را درگیر می‌کند و موجب دلسردی شما از رابطه می‌شود. همچنین پذیرش بدون چون و چرای خواسته‌های فرد، کم‌کم برای شما سخت شده و قبول قوانین سخت زندگی او برایتان مشکل می‌شود. به همین دلیل ممکن است راهی جز طلاق برای شما باقی نماند. به همین دلیل است که باید قبل از شروع یک رابطه جدی به همراه شریک عاطفی خود به یک دکتر روانشناس مراجعه کنید.

چطور با افراد مبتلا به شخصیت دوری گزین ارتباط برقرار کنیم؟

یکی از مهم‌ترین نکاتی که در برخورد با افراد دارای شخصیت دوری‌گزین باید رعایت کنید، انتخاب زمان مناسب برای صحبت کردن با فرد است. در واقع اگر شخص در حالت خشم، عصبانیت و ناراحتی قرار داشته باشد، بهتر است گفت‌وگو را به زمان دیگری موکول کنید.
برای برخورد صحیح با افراد دارای این شخصیت می‌توانید از روش‌های زیر استفاده کنید:

• خوب به او گوش کنید و همدردی خود را به او نشان دهید.
• هنگام که با این افراد ارتباط برقرار می‌کنید به جای تمرکز بر کلماتی که می‌گویند، به احساس آن‌ها توجه کنید.
• سعی کنید حس شنیده‌ شدن و مورد توجه قرار گرفتن را در او ایجاد کنید.
• در موقعیت‌های احساسی و عاطفی که برای شخص مبتلا به اختلال شخصیت اجتنابی ایجاد می‌شود، آرامش خود را حفظ کنید.

با رعایت این نکات ساده می‌توانید ارتباط بهتری با افرادی که شخصیت اجتنابی دارند، داشته باشید.

کنترل شخصیت اجتنابی به کمک پزشک متخصص

تشخیص اختلال شخصیت اجتنابی در حیطه کاری یک فرد متخصص است و با انجام دادن کارهای خودسرانه نمی‌توان این مشکل را حل کرد. شاید با خود بگویید ابتلا به شخصیت اجتنابی پایان زندگی و شروع ناامیدی است. در حالی که این موضوع حقیقت ندارد و فرد با تشخیص زود هنگام علائم شخصیت اجتنابی می‌تواند از تخصص روانشناسی بهره ببرد و این بیماری را درمان کند. در مقاله‌ای دیگر تحت عنوان متخصص روان شناسی کیست ؟ بیشتر به فعالیت‌های حوزه این تخصص پرداخته‌ایم.

با مراجعه به پزشکی که تخصص روانشناسی دارد، می‌توان مشکلات روانی و اختلال‌های رفتاری انسان‌ها را درمان کرد. شاید پروسه درمان شخصیت اجتنابی کمی طول بکشد و دشوار باشد، اما همه این موارد به روحیه فرد بستگی دارد.

در واقع، روان‌درمانی و استفاده از خدمات مشاوره و روانپزشکی می‌تواند نشانه‌های این اختلال را در فرد به مرور کاهش دهد و به درمان سریع‌تر او کمک کند. برای پیدا کردن یک متخصص و مشاور و دریافت نوبت از او می‌توانید از سایت دکتردکتر کمک بگیرید.

منابع:

my.clevelandclinic.org
beheshtiyan.ir
darmankade.com
drkarbalaee.com
pezeshkekhoob.com

سوالات متداول شخصیت اجتنابی