شیمی درمانی چگونه انجام می شود؟ تعداد جلسات + عوارض شیمی درمانی

یکی از روش‌های درمانی که معمولا برای درمان انواع سرطان مورد استفاده قرار می‌گیرد، شیمی درمانی است. شیمی ‌درمانی یک نوع درمان شیمیایی دارویی تهاجمی ‌است که به منظور از بین بردن سلول‌هایی که بسیار سریع در حال رشد هستند، استفاده می‌شود. این روش معمولا برای درمان سرطان مورد استفاده قرار می‌گیرد، چون در این بیماری سلول‌های سرطانی رشد کرده و خیلی سریع‌تر از سایر سلول‌ها تقسیم و پخش می‌شوند. به پزشک متخصص در درمان سرطان، انکولوژیست می‌گویند.

شیمی درمانی معمولا در کنار سایر روش‌های درمانی مثل جراحی، پرتودرمانی یا هورمون درمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد که به عوامل مختلف بستگی دارد:

• مرحله و نوع سرطان
• سلامت کلی بدن بیمار
• درمان‌های قبلی که فرد برای درمان سرطان تجربه کرده است
• محل قرارگیری سلول‌های سرطانی
• اولویت‌های روش‌های درمانی خود بیمار

شیمی درمانی «درمان وابسته به کل بدن یا ساختار بدنی» است، یعنی کل بدن را تحت تاثیر قرار می‌دهد. در حالی که شیمی درمانی روش موثری برای حمله به سلول‌های سرطانی است، می‌تواند عوارض جانبی جدی نیز داشته و بر کیفیت زندگی شما اثرگذار باشد. زمانی که پزشک شیمی درمانی را برای درمان بیماری‌تان تجویز می‌کند، باید خطرات ناشی از عوارض جانبی آن را بپذیرید، در غیر این صورت درمان بیماری به شدت دشوار خواهد شد. در این مقاله از مجله سلامتی دکتر دکتر به بررسی کامل تعداد جلسات شیمی درمانی و عوارض شیمی درمانی می‌پردازیم.

برای مطالعه این مطلب به 5 دقیقه زمان نیاز دارید.

در پایان اگر سوالی داشتید، می‌توانید در انتهای مطلب در بخش نظرات مطرح کنید تا کارشناس سلامتی دکتردکتر پاسخ بدهد.

شیمی درمانی چیست و چگونه انجام می‌شود؟

یکی از روش‌های درمان سرطان سینه، معده، ریه، مغز و …، شیمی درمانی است.

به نقل از cancer:

به استفاده از داروهای ضد سرطان برای از بین بردن سلول‌های سرطانی، شیمی درمانی گفته می‎شود. در شیمی درمانی گاهی اوقات فقط از یک دارو و گاهی اوقات از چند دارو استفاده می‌شود.

شیمی درمانی ممکن است قبل یا بعد از جراحی یا پرتودرمانی یا همراه با پرتودرمانی استفاده شود.

نحوه انجام شیمی درمانی به نوع سرطان تحت درمان و داروهای مورد استفاده بستگی دارد. برای انجام شیمی درمانی یک سوزن وارد ورید می‌شود و تزریق آهسته دارو از طریق یک کاتتر (یک لوله مخصوص) که در یک ورید بزرگ، معمولا در گردن یا قفسه سینه قرار می‌گیرد و انجام می شود که در طول دوره درمان در آنجا باقی می‌ماند.

شما و پزشک‌تان می‌توانید با هم، همه متغیرها را در نظر بگیرید و بهترین روش درمانی را انتخاب کنید. شیمی درمانی معمولا به‌صورت قرص یا تزریق مستقیم به رگ‌ها انجام می‌شود. علاوه بر این‌ها، این روش درمانی می‌تواند به روش‌های دیگری تجویز شود که به شرح زیر است:

• شیمی درمانی بسته به محل قرارگیری تومور می‌تواند به‌طور مستقیم روی تومور انجام شود. اگر جراحی برای برداشتن تومور انجام گیرد، پزشک می‌تواند قرص‌های حلال در بدن قرار دهد که می‌تواند به مرور زمان، دارو را در بدن پخش کند.
• برخی سرطان‌های پوست می‌تواند با کرم‌های شیمی درمانی درمان می‌شوند.
• شیمی درمانی توسط درمان موضعی به بخش‌های خاص بدن مثل عصب، قفسه سینه، سیستم عصبی مرکزی یا مثانه از طریق مجاری ادراری انتقال داده شود.
• برخی از انواع شیمی درمانی به شکل مصرف قرص است.
• داروهای مایع شیمی درمانی می‌تواند فقط با انجام یک تزریق انجام شود، یا این که می‌توانید در هر جایی که نیاز است و تزریق انجام می‌شود، دستگاه پورت نصب کنید. روش تزریق با پورت فقط اولین باری که دستگاه نصب می‌شود، در محل تزریق درد دارد؛ اما سوزن پورت بسته به سطح فعالیت شما می‌تواند شل یا باز شود.
• اگر درمان شما با کرم یا قرص انجام می‌شود، می‌توانید در خانه روند درمان را ادامه دهید. مراحل دیگر در بیمارستان یا مرکز درمان سرطان انجام می‌گیرد.
• برنامه شیمی درمانی می‌تواند طبق برنامه شما پیش برود، مثلا در چه ساعاتی می‌توانید برای شیمی درمانی حاضر شوید. اگر بدن شما به درمان پاسخ نداد، روش درمانی می‌تواند عوض شود یا بسته به میزان پاسخ‌دهی سلول‌های سرطانی به درمان، دوز مصرفی آن کم یا زیاد شود.

با نحوه انجام شیمی درمانی آشنا شدیم حال می‌خواهیم انواع روش های شیمی درمانی را نیز بشناسیم.

انواع روش های شیمی درمانی

انواع شیمی درمانی شامل تزریق وریدی و شیمی درمانی به صورت موضعی و دریافت دارو است. در ادامه انواع روش‌های شیمی درمانی را در ادامه توضیح می‌دهیم:

شیمی درمانی به روش تزریق وریدی

یکی از انواع روش‌های شیمی درمانی رایج، تزریق وریدی است. در این روش داروهای شیمی درمانی مستقیما وارد رگ‌ها می‎شوند. همچنین ممکن است پزشک بخواهد داروها را از طریق سرم وارد جریان خون کند. انتخاب بهترین روش تزریق بر عهده پزشک خواهد بود.

شیمی درمانی به صورت موضعی و دریافت دارو

از دیگر روش‌های شیمی درمانی، به صورت موضعی و دریافت دارو است. در این روش داروهای شیمی درمانی به صورت قرص به بیمار داده می‎شود. بیمار در هر جلسه از شیمی درمانی به تشخیص پزشک، مقداری از دوز دارو را دریافت می‌کند، در واقع بیمار قرص می‌خورد.

نحوه عملکرد داروهای شیمی درمانی

داروهای شیمیایی سعی به از بین بردن بیماری سرطان دارند، در صورتی که نتوانند به صورت کامل این سلول‌های سرطانی را از بین ببرند، از پیشروی بیماری جلوگیری می‌کنند. داروهای شیمی درمانی در ابتدا جلوی تکثیر سلول‌های سرطانی را می‌گیرند. به صورت کلی نحوه عملکرد داروهای شیمی درمانی به شرح زیر است:

• جلوگیری از تکثیر سلول‌های سرطانی
• عدم اجازه به تغذیه سلول‌ها با مصرف داروهای ضد سرطانی
• منجر به خزان یاخته‌ای (Apoptosis) سلول‌ها (مرگ برنامه ریزی شده سلول‌ها)
• ایجاد اختلال در رشد مویرگ‌های تازه برای کاهش خونرسانی به غذه سرطانی در بدن

نحوه اثربخشی داروهای شیمی درمانی در بیماری با بیمار دیگر متفاوت خواهد بود.

انواع داروهای شیمی درمانی

انتخاب داروهای شیمی درمانی بر عهده پزشک است و بر اساس نوع بیماری، مرحله و درجه سرطان، سن بیمار و … مشخص می‎شود. این داروها بر اساس نحوه عملکردشان تقسیم‌بندی می‌شوند.

گروه‌ها یا کلاس‌های اصلی داروهای شیمی درمانی، به نقل از canceraustralia عبارتنداز:

• آنتراسایکلین‌ها مانند اپی روبیسین (فارموروبیسین)، دوکسوروبیسین (آدریامایسین)
• مهارکننده‌های میتوز مانند تاکسان‌ها، به عنوان مثال پاکلیتاکسل (Taxol®)، دوستاکسل (Taxotere®)
• آنتی متابولیت‌ها مانند 5-فلوراوراسیل (5FU) کپسیتابین، 5-فلوراوراسیل (5-FU)، جمسیتابین (Gemzar®)
• عوامل آلکیله کننده مانند سیکلوفسفامید
• تاکسان‌هایی مانند پاکلیتاکسل (Taxol®)، دوستاکسل (Taxotere®)
• وینورلبین (Navelbine®)
• درمان‌های هدفمند مانند تراستوزوماب (Herceptin®)، لاپاتینیب (Tykerb®)، بواسیزوماب (Avastin®)

هر گروه از داروهای شیمی درمانی کمی ‌متفاوت از یکدیگر عمل می‌کنند. همه آن‌ها با جلوگیری از تقسیم یا آسیب رساندن به آن‌ها سلول‌های سرطانی را از بین می‌برند. ترکیبی از شیمی درمانی اغلب به استفاده از حروف اول داروهای مورد استفاده گفته می‌شود. به عنوان مثال، شیمی درمانی FEC ترکیبی از 5- فلوئورواوراسیل، اپی روبیسین و سیکلوفسفامید است.

چرا شیمی درمانی انجام می‌دهیم؟

سوال پیش می‌آید که چرا شیمی درمانی انجام می‏شود؟ به نقل از cancer:

شیمی درمانی برای درمان سرطان مورد استفاده قرار می‌گیرد. شیمی درمانی تمام سلول‌های سرطانی در بدن را از بین می‎برد و یا تعداد آن‌ها را کاهش می‌دهد.

ممکن است شیمی درمانی برای کاهش سرطان قبل از جراحی یا پرتودرمانی و احتمال عود سرطان پس از عمل جراحی یا پرتودرمانی و برای از بین بردن سلول های سرطانی باقیمانده که خیلی کوچک هستند، انجام شود. در مواردی که احتمال درمان سرطان وجود ندارد، از شیمی درمانی برای کوچک کردن، افزایش عمر و کاهش علائم بیمار استفاده می‎شود.

به صورت جمع‌بندی‌شده شیمی درمانی برای موارد زیر کاربرد دارد:

• کاهش تعداد کل سلول‌های سرطانی در بدن
• کاهش احتمال گسترش سرطان به نقاط دیگر بدن
• کاهش اندازه تومور
• کاهش علائم فعلی بیماری در فرد

اگر شما برای برداشتن تومور تحت عمل جراحی قرار بگیرید، مثل عمل لامپکتومی‌که برای سرطان سینه انجام می‌شود، پزشک متخصص سرطان سینه ممکن است شیمی درمانی را برای از بین بردن سایر سلول‌های سرطانی باقی مانده احتمالی تجویز کند.

شیمی درمانی همچنین ممکن است برای آماده‌سازی بیمار برای سایر درمان‌ها انجام شود. این روش درمانی می‌تواند برای کوچک‌تر کردن اندازه تومور استفاده شود؛ طوری که تومور کوچک شده و بتوان با انجام جراحی آن را خارج کرد. یا این که برای انجام پرتودرمانی، ابتدا شیمی درمانی انجام شود. همچنین در مراحل پیشرفته سرطان، شیمی درمانی ممکن است برای کاهش درد بیمار استفاده شود.

شیمی درمانی علاوه بر اینکه برای درمان سرطان مورد استفاده قرار می‌گیرد، برای بیماری‌های مغز استخوان و درمان این بیماری از طریق سلول‌های بنیادی هم استفاده می‌شود.

شیمی درمانی برای درمان اختلالات سیستم ایمنی هم کاربرد دارد. در اختلالات سیستم ایمنی بدن، مثل بیماری لوپوس یا روماتیسم مفصلی، دوز بسیار پایین‌تر از آنچه که برای درمان سرطان استفاده می‌شود، مورد استفاده قرار می‌گیرد.

آیا سرطان خوش خیم هم نیاز به شیمی درمانی دارد؟

سرطان خوش خیم همیشه به شیمی درمانی نیاز ندارد. گاهی اوقات سرطان خوش خیم با داروها از بین می‌رود ولی در بعضی موارد نیاز به شیمی درمانی وجود خواهد داشت. معمولا سرطان خوش خیم قسمت‌های دیگری از بدن را درگیر نمی‌کند و امکان از بین رفتن کامل آن از بدن وجود دارد. ‎‎

چه زمانی باید شیمی درمانی را شروع کرد؟

تشخیص شروع شیمی درمانی بر عهده پزشک آنکولوژیست است. زمانی که پزشک شما شیمی درمانی را پیشنهاد کرد، بهتر است مراحل درمان را سریعا آغاز کنید. شیمی درمانی ممکن است با دارو و یا به صورت تزریقی انجام شود.

اگر نمی‌دانید متخصص سرطان چه کمکی به شما خواهد کرد، با تخصص خون و سرطان در مقاله متخصص انکولوژی چیست آشنا شوید.

نحوه آماده سازی برای شروع شیمی درمانی

از آنجایی که شیمی درمانی روشی سخت برای درمان یک بیماری جدی و پرخطر است، باید قبل از شروع آن، بیمار آمادگی لازم را داشته باشد. پزشک و کارکنان بیمارستان می‌توانند با پیش‌بینی مشکلات احتمالی مربوط به درمان، به بیمار کمک کنند.

بیمار قبل از شروع درمان، باید آزمایشاتی انجام دهد تا مشخص شود که سلامتی کافی و لازم برای انجام شیمی درمانی را دارد یا خیر. در این مرحله آزمایشاتی مربوط به قلب و خون انجام می‌گیرد تا از سلامت کبد نیز اطمینان حاصل شود. این آزمایش‌ها همچنین می‌تواند به پزشک درتصمیم‌گیری در مورد نوع شیمی درمانی، نحوه مصرف داروهای شیمی درمانی، مقدار دوز آن‌ها و … کمک کند.

همچنین ممکن است پزشک از بیمار بخواهد قبل از شروع شیمی درمانی، به دندان‌پزشک هم مراجعه کند، چون این روش درمانی می‌تواند بر توانایی بدن در التیام زخم‌ها اثر بگذارد، هر عفونتی در لثه یا دندان ممکن است در سراسر بدن پخش شود.

پزشک احتمالا در طول شیمی درمانی، در رگ وریدی، دستگاه پورت نصب کند. پورت دستگاهی است که در بدن، به‌خصوص در قفسه سینه و نزدیک شانه کار گذاشته می‌شود. این دستگاه باعث دسترسی آسان‌تر به رگ‌ها می‌شود و درد کمتری دارد.

بیماران بهتر است هنگام آماده شدن برای شیمی درمانی، این موارد را نیز رعایت کنند:

• به کارهای خود سر و سامان دهید: اکثر بیماران می‌توانند در طول شیمی درمانی کار کنند؛ اما بهتر است قبل از مشخص شدن نوع عوارض جانبی این روش درمانی بر بدن‌تان، حجم کار خود را کمتر کنید.
• خانه خود را آماده کنید: لباس‌ها را بشویید، مواد غذایی مورد نیاز را خریداری کنید و در خانه داشته باشید و کارهای دیگری که لازم است، انجام دهید. چراکه ممکن است در اولین جلسه شیمی درمانی بدن‌تان بسیار ضعیف شود.
• در طول درمان ممکن است به کمک نیاز داشته باشید: اگر تنها زندگی می‌کنید یا همسرتان قادر به انجام برخی کارها نیست، از یکی از دوستان یا اعضای خانواده بخواهید برای انجام کارهای خانه یا مراقبت از فرزندتان به کمک‌ شما بیایند.
• عوارض جانبی را پیش‌بینی کنید: از دکتر خود در مورد عوارض احتمالی در طول درمان و نحوه کنار آمدن با آن‌ها، سوال بپرسید. اگر ممکن است ناباروری یکی از عوارض جانبی شیمی درمانی باشد و بخواهید بعد از درمان بچه‌دار شوید، بهتر است قبل از شروع شیمی درمانی به ذخیره یا فریز کردن اسپرم، تخمک یا لقاج مصنوعی اقدام کنید. شاید بخواهید روشی را برای جلوگیری از ریزش مو انتخاب کنید یا حتی کلاه‌گیس بخرید.
• درمان را شروع کنید یا به یکی از گروه‌های حمایتی بپیوندید: با فردی غیر از اعضای خانواده یا دوستان‌تان صحبت کنید و سعی کنید خوشبین باشید. این کار می‌تواند به غلبه بر ترس‌های شما در مورد درمان کمک کند.

با رعایت نکات بالا، برای شیمی درمانی آماده‌تر خواهید شد.

روش های تزریق آمپول در شیمی درمانی

از روش‌های تزریق آمپول در شیمی درمانی می‌توان به مواردی که در جدول زیر آورده شده‌، اشاره کرد.

توجه! پزشک بر اساس مرحله و نوع سرطان، بهترین روش تزریق را انتخاب می‌کند.

تعداد جلسات شیمی درمانی چگونه تعیین می‌شود؟

تعداد جلسات شیمی درمانی بستگی به نوع سرطان شما، نحوه پاسخ آن به درمان و توانایی بدن در تحمل درمان دارد. پزشک در مورد دوره زمانی برنامه ریزی شده با شما صحبت خواهد کرد.

بیماران چندین چرخه درمانی با دوره‌های استراحت خواهند داشت تا به سلول‌های طبیعی اجازه بهبودی داده شود. این بازه استراحت ممکن است چند روز، هفته یا ماه و برخی به صورت طولانی باشد.

همانطور که می‌دانید تعداد جلسات شیمی درمانی نگهدارنده برای جلوگیری از عود سرطان و درمان تسکینی برای کنترل سرطان ممکن است برای ماه‌ها یا حتی سال‌ها ادامه یابد. این پزشک است که تعداد جلسات شیمی درمانی ، زمان استراحت بین هر جلسه را بر اساس داروهای دریافتی، مشخص می‌کند. عوامل تاثیرگذار در تعداد جلسات شیمی درمانی عبارتنداز:

• نوع سرطان
• مرحله سرطان
• سلامت کلی
• درمان‌های قبلی سرطان
• اهداف و ترجیح‌های بیمار

همچنین میزان بهبودی و اثربخشی بدن پس از هر جلسه شیمی درمانی در تعداد جلسات شیمی درمانی تاثیرگذار خواهد بود.
معرفی سرطان هایی که می‌توان روی آنها شیمی درمانی انجام داد

معمولا درمان اکثر سرطان‌ها با شیمی درمانی انجام می‎شود. سرطان‌هایی که شیمی درمانی در آن‌ها رایج است، عبارتنداز:

• سرطان معده که یکی از سرطان‌های شایع است و در مقاله سرطان معده چیست به طور کامل در مورد آن صحبت کردیم.
• سرطان ریه
• سرطان خون
• سرطان پروستات
• سرطان سینه
• سرطان مغز
• سرطان سر و گردن
• سرطان تیروئید
• سرطان زبان
• سرطان چشم (برای آشنایی با این سرطان و روش‌های درمان آن مقاله علائم سرطان چشم در مجله دکتردکتر را مطالعه کنید.)
• سرطان دهان
• و …

نحوه دریافت شیمی درمانی توسط پزشک مشخص می‌شود.یکی دیگر از سرطان‌های نیازمند شیمی درمانی سرطان مثانه است.

انواع شیمی درمانی

احتمال ابتلا به بیماری سرطان در هر سنی وجود دارد. کودکان، سالمندان، زنان و مردان جوان و میانسال ممکن است به بیماری سرطان مبتلا شوند. از آن جایی که شیمی درمانی جزو مراحل درمان سرطان است، پس برای همه سنین قابل انجام خواهد بود. نوع شیمی درمانی بر اساس سن و پیشرفت بیماری مشخص می‎شود. در واقع نوع شیمی درمانی برای رده‌های سنی مختلف، متفاوت خواهد بود. در ادامه شیمی درمانی برای انواع رده‌های سنی را بررسی می‌کنیم.

شیمی درمانی کودکان

یکی از روش‌های درمان سرطان در کودکان، شیمی درمانی است اما شیمی درمانی کودکان و بزرگسالان با یکدیگر تفاوت‌های اساسی دارند. معمولا در شیمی درمانی کودکان روش‌های ترکیبی مورد استفاده قرار می‌گیرند. به عنوان مثال ممکن است پزشک شیمی درمانی و ایمونوتراپی را به صورت همزمان برای درمان استفاده کند.

معمولا درمان کودکان همراه با استراحت خواهد بود تا بدن کودک بتواند ریکاور شود. برای درمان کودکان بین متخصص هماتولوژی و انکولوژی کودکان با متخصصین شیمی درمانی همکاری صورت می‌گیرد.

شیمی درمانی در مردان و زنان بزرگسال

نوع سرطان در زنان و مردان ممکن است با یکدیگر متفاوت باشد. مثلا سرطان رحم، سینه، تخمدان و واژن اکثر در زنان و سرطان پروستات نیز در مردان اتفاق می‌افتد اما سرطانی مانند سرطان معده در مردان و زنان مشترک است. نوع سرطان نیز در انتخاب نوع شیمی درمانی تاثیر دارد، بنابراین شیمی درمانی در مردان و زنان بزرگسال نیز با یکدیگر متفاوت است. موضوع تاثیر جنسبت بیولوژیکی در سرطان از نظر علمی کاملا مشخص نشده است اما شواهد یکسان نبودن شیوع و پاسخ به بیماری سرطان در زنان و مردان را نشان می‌دهد.

انجام شیمی درمانی برای سالمندان

در صورتی که سالمندان به سرطان مبتلا شوند، از شیمی درمانی استفاده می‎شود. مراقبت‌های قبل و بعد شیمی درمانی برای افراد سالمند باید بیشتر از بقیه رده‌های سنی باشد زیرا اکثر سالمندان به بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت، فشار خون و قلب دچار هستند. پزشک متخصص برای انجام شیمی درمانی سالمندان ، باید بیماری‌های دیگر او را نیز در نظر بگیرید و بر اساس آن، نوع شیمی درمانی را انتخاب و تجویز کند.

شیمی درمانی چه فواید و مزایایی دارد؟

شیمی درمانی باعث از بین رفتن سلول‌های سرطانی می‎شود. اثربخشی شیمی درمانی به عوامل مختلفی مانند نوع تومور، محل قرارگیری تومور، سلامت جسمانی بیمار، شدت بیماری و سن بیمار بستگی دارد.

در برخی بیماران، شیمی درمانی به صورت کامل موثر خواهد بود و پس از به پایان رسیدن شیمی درمانی، بهبودی کامل حاصل می‎شود و عود سرطان اتفاق نمی‌افتد. در برخی دیگر از بیماران در کنار شیمی درمانی باید از روش‌های دیگر درمان سرطان مثل عمل جراحی و یا پرتودرمانی نیز انجام شود. در بیمارانی که امکان درمان وجود ندارد، شیمی درمانی باعث کاهش علائم و افزایش عمر خواهد شد.

از دیگر فواید شیمی درمانی، درمان آرتریت روماتوئید (روماتیسم مفصلی) و لوپوس است. در این بیماری‌های خودایمنی نیز از دوز پایین شیمی درمانی استفاده می‎شود. همچنین در مرحله پیوند مغز استخوان یا پیوند سلول‌های بنیادی نیز از شیمی درمانی استفاده خواهد شد.

برای درمان بیشتر سرطان‌ها به شیمی درمانی نیاز است. یکی دیگر از این سرطان‌ها سرطان روده کوچک است.

عوارض شیمی درمانی

شیمی درمانی برای کشتن سلول‌هایی که به سرعت تقسیم و پخش می‌شوند، استفاده می‌شود. در حالی که سلول‌های سرطانی جزو این دسته هستند، برخی سلول‌های دیگر بدن نیز رفتار مشابهی دارند. سلول‌هایی که در نواحی زیر قرار دارند، می‌توانند در شیمی درمانی تحت تاثیر قرار گرفته و آسیب ببینند:

• خون
• مو
• پوست
• دستگاه گوارش

از این رو عوارض جانبی شیمی درمانی شامل موارد زیر می‌شود:

• کبودی و خونریزی بیش از حد
• اسهال
• خشکی دهان
• زخم‌های دهان
• خستگی
• تب
• ریزش مو
• از دست دادن اشتها
• حالت تهوع
• استفراغ
• کاهش وزن
• درد ناشی از آسیب به عصب
• عفونت
• کم‌خونی
• یبوست (در مقاله یبوست چیست مجله دکتردکتر با علائم و دلایل این مشکل آشنا شوید.)
• نوروپاتی
• بیماری لیمفیدما
• اختلال در حافظه
• اختلال در تمرکز
• تغییرات پوستی
• تغییرات در ناخن
• بی‌خوابی
• مشکلات جنسی
• مشکلات باروری

پزشک می‌تواند با تجویز دارو، راهنمایی‌هایی در مورد شیوه زندگی و … در مدیریت این عوارض جانبی به بیمار کمک کند. اکثر عوارض جانبی شیمی درمانی پس از پایان درمان کاهش پیدا می‌کنند. البته بسته به نوع شیمی درمانی، عوارض جانبی ممکن است تاثیرات طولانی‌ مدت حتی به مدت چند سال داشته باشند.

این اثرات می‌تواند به موارد زیر آسیب بزند:

• قلب
• کلیه
• ریه
• عصب
• اندام‌های تولید مثل

البته در اثر شیمی درمانی ممکن است بیمار برای بار دوم به بیماری سرطان مبتلا شود. قبل از شروع درمان با پزشک خود در مورد خطرات احتمالی و علائمی‌که باید از آن‌ها آگاه باشید، صحبت کنید. در ادامه در مورد عوارض شیمی درمانی بیشتر صحبت خواهیم کرد.

ریزش مو

یکی از عوارض شیمی درمانی بسیار رایج، نازک شدن و یا ریزش مو است. ریزش مو معمولا چند هفته بعد از شیمی درمانی آغاز می‎شود. شاید تصور کنید که ریزش مو در سر اتفاق می‌افتد در حالی اینگونه نیست. ریزش مو ممکن است در هر ناحیه‌ای از بدن اتفاق بیفتند.

ریزش مو در حالی که عوارض ناخوشایندی برای بدن ندارد اما فشار ذهنی بیماران را بیشتر می‎کند. معمولا پزشک بعد از شروع به ریزش موها به بیمار توصیه می‌کند که به مشاور رجوع کنند. استفاده از کلاه گیس نیز جزو روش‌هایی است که فشار ذهنی ناشی از ریزش مو را کاهش می‌دهد.

از روش کلاه سرد برای کاهش ریزش موها در هنگام شیمی درمانی استفاده می‌شود. هنگام دریافت داروهای شیمی درمانی بهتر است بیمار از کلاه سرد استفاده کند. البته این روش برای بیماران سرطان خون که دارو باید به جمجمه برسد، مناسب نیست.

علت نریختن مو در شیمی درمانی چیست؟

ریزش مو یکی از عوارض اصلی شیمی درمانی است که بعد از گذراندن تعداد جلسات شیمی درمانی ایجاد می‎شود. افرادی که ریزش مو را تجربه نمی‌کنند، از عدم اثربخشی داروهای شیمی درمانی نگران می‎شوند؛ در حالی که اینگونه نیست.

علت عدم تجربه ریزش مو در شیمی درمانی این است که بعضی از داروهای شیمی درمانی فقظ سلول‌های سرطانی را مورد هدف خود قرار می‌دهند و حمله به سلول‌های سالم بدن کمتر انجام می‎شود.

آیا رشد مو بعد از شیمی درمانی ادامه پیدا می‌کند؟

بعد از اتمام تعداد جلسات شیمی درمانی ، رشد مو ادامه خواهد داشت و بیماران نباید نگرانی از این بابت داشته باشند. در بعضی موارد، رویش موهای جدید با مدل و رنگ متفاوتی خواهد بود.

آمپول ضد ریزش مو در شیمی درمانی

بعد از به اتمام تعداد جلسات شیمی درمانی ، آمپول تقویت مو به بیمار تزریق می‌شود. همچنین استفاده از مکمل‌های مفید برای رشد مجدد موها موثر خواهد بود. آمپول‌های ضد ریزش مو در شیمی درمانی باید حاوی اسید فولیک، روی، ویتامین سی و بیوتین باشند.

ضعف و بی حالی

از دیگر عوارض شیمی درمانی ، ضعف و بی‌حالی است. بسیاری از بیماران در مرحله شیمی درمانی، احساس خستگی مداوم دارند. این افراد باید زمان بیشتری را به استراحت بپردازند و از انجام فعالیت‌های بدنی سنگین بپرهیزند. در صورتی که کاهش گلبول‌های قرمز دلیل احساس خستگی باشد، باید با پزشک مشورت کرد.

کم خونی

وظیفه گلبول‌های قرمز، رساندن اکسیژن به همه بافت‌های بدن است. در صورتی که تعداد گلبول‎های قرمز کم شود، کم خونی اتفاق می‌افتد. از علائم کم خونی می‌توان به تپش قلب، خستگی و کم آوردن نفس اشاره کرد. افرادی که کم خونی شدید را تجربه می‌کنند نیاز به انتقال خون خواهند داشت. یکی از عوارض شیمی درمانی ، کم خونی است. افراد در این بازه باید منابع فنی آهن مثل آجیل، کشمش، زردآلو، حبوبات، سبزیجات و … مصرف کنند.

بروز مشکلات شنوایی

برخی از افرادی که شیمی درمانی انجام می‌دهند، با مشکلات شنوایی روبرو می‌شوند که گاهی دائمی ‌است و گاهی موقت.

کاهش اشتها

یکی دیگر از عوارض شیمی درمانی ، کاهش اشتها است. در واقع بیماری سرطان و شیمی درمانی روی ساخت و ساز بدن تاثیر می‌گذارد و منجر به بی اشتهایی و در نهایت کاهش وزن خواهد شد. در برخی از افراد شدت بی‌اشتهایی بیشتر و در برخی دیگر کم است. معمولا این عارضه بعد از بهبود و به پایان رسیدن مرحله درمان از بین خواهد رفت.

افرادی که این عارضه را تجربه می‌کنند، باید در طول روز وعده‌های کوچک میل کنند و مایعات را با نی بنوشند. در صورتی که یک بیمار نتواند هیچ غذا و نوشیدنی میل کند، بستری در بیمارستان الزامی ‌است تا مواد غذایی از طریق لوله وارد معده او شود.

کاهش میل جنسی

کاهش میل جنسی از دیگر عوارض شیمی درمانی است. این عارضه نیز باید خیلی از عوارض، بعد از به پایان رسیدن مراحل درمان برطرف خواهد شد.

امکان ناباروری

داروهای شیمی درمانی در باروری زنان و مردان نیز تاثیر خواهد گذاشت. در صورتی که جنین به دنیا بیاید، نقص مادرزادی خواهد داشت. بهتر است بیماران در طی مراحل درمان، باردار نشوند و صبر کنند تا حداقل یک سال از درمان بگذرد.

یکی دیگر از عوارضی که ممکن است بعد از شیمی درمانی در خانمها بروز کند آتروفی واژن یا سندرم تناسلی ادراری یائسگی است.

کاهش پلاکت های خون

یکی از عوارض شیمی درمانی ، کاهش پلاکت‌های خون است. با کاهش پلاکت‌های خون در مرحله شیمی درمانی، امکان لخته شدن خون وجود دارد که این کاهش، عارضه ترومبوسیتوپنی را به دنبال خواهد داشت.

اختلال در حافظه کوتاه مدت

اختلال در حافظه کوتاه مدت و عدم تمرکز ممکن است از عوارض شیمی درمانی باشد. همچنین تغییرات خلقی و افسردگی هم از دیگر عوارض شیمی درمانی است.

اختلال در سیستم گوارش

به علت دفع سلول‌های آسیب‌دیده و مرده از بدن توسط شیمی درمانی در سیستم گوارش اختلال ایجاد می‎شود. اسهال و یبوست از عوارض شیمی درمانی است. چند روز پس از شروع درمان ممکن این عوارض توسط بیمار تجربه شود.

ضعیف شدن سیستم ایمنی بدن در اثر کاهش تعداد گلبول های سفید

در اثر شیمی درمانی، تعداد گلبول‌های سفید بدن کمتر می‎شود. همانطور که می‌دانید گلبول‌های سفید، ایمنی بدن را حفظ می‌کنند و از بروز هر گونه عفونت جلوگیری می‌کنند، بنابراین به دنبال کاهش گلبول‌های سفید، سیستم ایمنی بدن ضعیف خواهد شد. در نهایت بدن نمی‌تواند در مقابل عفونت‌ها مقاومت کند و عفونت در قسمت‌های مختلف بدن ایجاد می‎شود.

برای درمان عفونت بعد از شیمی درمانی باید اقدامات زیر انجام شود:

• رعایت بهداشت فردی
• رعایت بهداشت مواد غذایی
• تجویز آنتی بیوتیک
• پرهیز از ارتباط با بیماران عفونی
• مراقبت از زخم‌های پوستی

در صورت تشخیص عفونت باید مراحل درمان توسط پزشک آغاز شود. احتمال بستری در بیماران به علت درمان عفونت وجود دارد.

حالت تهوع و استفراغ بعد از شیمی درمانی

یکی از عوارض شیمی درمانی ، حالت تهوع و استفراغ است. اکثر افراد پس از شیمی درمانی (حدود 70 درصد)، حالت تهوع و استفراغ را تجربه می‌کنند.

چگونه مانع از ایجاد حالت تهوع و استفراغ شویم؟

معمولا با استفاده از داروهای ضدتهوع می‌توان از ایجاد حالت تهوع و استفراغ جلوگیری کرد. زنجیبل و محصولات حاوی زنجبیل نیز اثربخشی این داروها را بیشتر می‌کند.

اختلال در عملکرد مثانه

در برخی موارد، داروهای شیمی درمانی حساسیتی در مثانه ایجاد می‎کنند که باعث اختلال در عملکرد آن می‎شود. همچنین ممکن است آسیب موقت و یا دائم به مثانه نیز وارد شود.

مشکلات پوستی و ناخن

مشکلات پوست و ناخن نیز ممکن است در حین شیمی درمانی ایجاد شود. خشکی پوست، تیرگی وریدها، تغییر رنگ پوست، واکنش‌های آلرژیک، خارش پوست، تغییر رنگ ناخن‌ها و شکننده شدن ناخن‌ها از عوارض شیمی درمانی هستند.

ایجاد زخم در دهان و گلو

ایجاد زخم در دهان و گلو نیز ممکن است از عوارض شیمی درمانی باشد که در برخی از افراد دیده می‎شود. این عوارض معمولا موقتی است.

درمان خانگی زخم دهان بعد از شیمی درمانی

بی‌کربنات سدیم یا جوش شیرین از روش‌های درمان خانگی زخم دهان بعد از شیمی درمانی است.

یکی از عوارض شیمی درمانی در خانمها خشکی واژن است.

سایر عوارض شیمی درمانی که در اثر طول درمان بلند مدت ایجاد می‌شوند

برخی از عوارض شیمی درمانی در اثر درمان طولانی مدت ایجاد می‎شوند. عوارض جانبی بلند مدت بستگی به داروهای شیمی درمانی دارد اما در حالت کلی شامل موارد زیر خواهد بود:

• آسیب به بافت ریه
• مشکلات قلبی
• ناباروری
• مشکلات کلیوی
• آسیب عصبی (نوروپاتی محیطی)
• خطر ابتلا به سرطان دوم

برای خیال راحتی خودتان می‌توانید عوارض جانبی که ممکن است در طول ماه‌ها یا سال‌های آینده پیش آید را بپرسید و از علائم و نشانه‌های آن‌ها آگاه شوید. عوارض شیمی درمانی اکثرا کوتاه مدت هستند و نباید دلهوره و نگرانی در شما ایجاد کنند.

عوارض شیمی درمانی از جلسه چندم شروع می‌شود؟

برخی از عوارض شیمی درمانی چند ساعت پس از درمان و برخی دیگر دو تا سه هفته پس از شروع شیمی درمانی شروع می‏شود. حتی برخی از عوارض طولانی مدت ممکن است بعد از ماه‌ها و یا سال‌ها پس از درمان نیز آغاز شوند. عوارض شیمی درمانی بستگی به مرحله سرطان، نوع سرطان، مقاومت بدن و … دارد و نمی‌توان تاریخ دقیقی برای شروع عوارض شیمی درمانی مطرح کرد زیرا از یک بیمار به بیمار دیگر متفاوت خواهد بود.

در صورت بروز چه عوارضی به پزشک مراجعه کنیم؟

عوارض شیمی درمانی را با یکدیگر بررسی کردیم، آیا بیماران شیمی درمانی با بروز هر عوارض باید به پزشک مراجعه کنند؟ خیر. برخی از عوارض شیمی درمانی طبیعی هستند و نیازی به مراجعه به پزشک وجود ندارد. اما در برخی از شرایط و تجربه برخی از عوارض باید به پزشک مراجعه کرد. در ادامه شرایط ضروری که مراجعه به پزشک ضروری است را شرح می‌دهیم:

• تجربه تب 38 درجه سانتی گراد و یا بیشتر
• ایجاد لزر شدید در بدن
• ایجاد درد زیاد در محل تزریق آمپول
• ایجاد مشکلات تنفسی یا تنگی نفس
• کبودی یا خونریزی بدن بدون دلیل خاص
• ایجاد واکنش آلرژیک در بدن
• بثورات پوستی
• مدفوع یا ادرار خونی
• استفراغ یا اسهال در بازه زمانی طولانی
• سردرد بسیار شدید

همچنین در صورت بروز مسمومیت غذایی باید هر چه سریع‌تر به پزشک مراجعه کرد. مسمومیت غذایی بسته به پاتوژنی که عامل ایجاد آن بوده است، علائم مختلفی دارد. اغلب این علائم شبیه علائم آنفولانزای معده است:

• اسهال
• درد یا گرفتگی عضلات شکم
• حالت تهوع
• استفراغ
• تب
• سردرد
• درد عضلانی

زمان شروع علائم می‌تواند به‌طور گسترده‌ای (از چند ساعت تا ۱۰ روز پس از خوردن غذای آلوده) متفاوت باشد؛ برای برخی از میکروب‌ها مثل هپاتیت آ، ممکن است فاصله بین ابتلا و بروز علائم ۶ هفته باشد. البته معمولا این علائم در ساعات اولیه یا چند روز پس از ورود عفونت به بدن ظاهر می‌شوند. پس باید:

• بلافاصله با پزشک خود تماس بگیرید. درمان به موقع بسیار مهم است.
• مقدار زیادی مایعات بنوشید تا آب بدن خشک نشود.
• غذا یا بسته بندی غذایی را که فکر می‌کنید باعث مسمومیت شما شده است را نگه دارید، چون ممکن است پزشک بخواهد آن را آزمایش کند.

اگر به خاطر غذایی که در رستوران یا جاهای عمومی‌دیگر خورده‌اید، مسموم شده‌اید، با سازمان بهداشت تماس بگیرید. با گزارش به این سازمان ممکن است از مریض شدن افراد دیگر جلوگیری کنید.

سایر کاربردهای شیمی درمانی

شیمی درمانی فقط برای سرطان کاربرد ندارد، بلکه برای شرایطی غیر از سرطان نیز از شیمی درمانی استفاده می‎شود. در ادامه سایر بیماری‌هایی که از داروهای شیمی درمانی برای درمان استفاده می‎شود را مطرح می‌کنیم:

• بیماری‌های مغز استخوان: بیماری‌هایی که بر مغز استخوان و سلول‌های خونی تأثیر می‌گذارند ممکن است با پیوند مغز استخوان که به عنوان پیوند سلول‌های بنیادی نیز شناخته می‌شود، درمان شوند. شیمی درمانی اغلب برای آماده شدن برای پیوند مغز استخوان استفاده می‌شود.برای کسب اطلاعات بیشتر درباره این اقدام پزشکی ، به مقاله پیوند مغز استخوان در مجله سلامت دکتردکتر مراجعه نمایید.
• اختلالات سیستم ایمنی: دوزهای کمتر داروهای شیمی درمانی می‌تواند به کنترل سیستم ایمنی بیش فعال در بیماری‌های خاص مانند لوپوس و آرتریت روماتوئید کمک کند.

پزشک بر اساس شرایط بیمار تصمیم می‌گیرد که از داروهای شیمی درمانی برای موارد بالا استفاده کند یا خیر.

چگونه به بیماران سرطانی تحت شیمی درمانی کمک کنیم؟

با اینکه سرطان یک بیماری مسری نیست اما تاثیراتی روی اعضای خانواده بیمار خواهد داشت. معمولا اعضای خانواده با وجود ناراحتی زیاد نمی‌دانند که چگونه باید به بیماران سرطانی تحت شیمی درمانی کمک کنند.

مشارکت اعضای خانواده تا حد زیادی برای بیمار موثر خواهد بود و حتی می‌تواند عوارض ناشی از شیمی درمانی را کاهش دهد. بیماران سرطانی برای پیمودن راه درمان به کمک خانواده‌شان نیاز دارند.

به عنوان اعضای خانواده بیمار سرطانی قبل از هر چیز باید بدانید که شیمی درمانی، خطر عفونت را افزایش می‌دهد بنابراین محیط زندگی بیمار اهمیت زیادی دارد. بهتر است محیط زندگی را به گونه‌ای آماده کنید که مستعد عفونت نباشد.

بیماران سرطانی که تحت شیمی درمانی هستند، هیچ ضرری برای هیچکس از جمله کودکان، زنان باردار و شیرده ندارند، بنابراین خیال‌تان از این بابت راحت باشد. سعی کنید بیمار را بغل کنید و حس امنیت به او بدهید حتی بوسیدن این افراد نیز هیچ ضرری نخواهد داشت. تنها نکته‌ای که وجود دارد این است که 48 ساعت پس از شیمی درمانی، تماسی با مایعات فرد بیمار نداشته باشید.

هرچقدر شرایط روحی بیماران سرطانی بهتر باشد، اثربخشی درمان افزایش پیدا خواهد کرد، پس به شرایط روحی خودتان دقت کنید و آن را در بهترین حالت نگه دارید. سعی کنید به استرس و اضطراب خود غلبه کنید، اگر خودتان از عهده این کار برنمی‌آیید، بهتر است از یک دکتر روانشناس کمک بگیرید.

کنترل غم و ناراحتی و به اشتراک نگذاشتن ناامیدی به بیمار اهمیت زیادی دارد. حتی در صورت مشاهده عوارض شیمی درمانی نیز خودتان کنترل کنید و امیدوار باشید که این مراحل، گذری است برای بهبودی هر چه سریع‌تر.

مراقبت های قبل و حین شیمی درمانی

قبل از اینکه جلسه شیمی درمانی آغاز شود، بهتر است غذاهای ساده‌ای مانند میوه، ماست و … میل کنید. در حین شیمی درمانی نیز بهتر است میان وعده کوچک مثل ماست، موز، بطری آب یا دمنوش ملایم، آب‌میوه‌هایی که اسید کمتری دارند مثل آب سیب، آب هویج و آب انگور را از هر نیم ساعت یکبار به مقدار کم میل کنند. البته بهتر است در این زمینه با پزشک خود مشورت کنید و بهترین میان وعده‌ها را از او جویا شوید.

بعد از شیمی درمانی چی بخوریم؟

سلامت غذا برای تمامی ‌افراد مهم است، اما این اهمیت در طول درمان سرطان و بعد از آن، دوچندان می‌شود.درمان سرطان، مثل شیمی درمانی، پرتودرمانی و مغز استخوان می‌تواند باعث ضعف سیستم ایمنی شود. این امر کار را برای بدن، به منظور محافظت از خود در برابر بیماری‌های ناشی از غذا، از جمله مسمومیت غذایی سخت‌تر می‌کند.

بیماری‌های غذازاد (ناشی از غذای ناسالم) معمولا با خوردن غذاهای آلوده به باکتری‌های مضر، انگل‌ها یا ویروس‌ها عارض می‌شود. خوردن میوه‌های مفید، غذاهای کم چرب، غذاهای خنک و سرد، تخم مرغ، گوشت، پنیر، ماست و … می‌توانند برای بدن مفید واقع شوند. بیمارانی که تحت درمان هستند باید پروتئین و کالری کافی دریافت کنند و تغذیه سالمی داشته باشند.

میوه های مفید برای شیمی درمانی

افرادی که شیمی درمانی انجام می‌دهند، بهتر است میوه‌های مفید برای شیمی درمانی را که شامل موارد زیر است، میل کنند:

• پرتغال
• زغال اخته
• بلوبری
• انار
• توت
• توت فرنگی
• گلابی
• گیلاس
• لیمو
• سیب
• موز

این میوه‌ها می‌توانند عوارض شیمی درمانی را کاهش دهند.

مراقبت های بعد از اتمام دوره شیمی درمانی

دکتر و گروه درمانی، به‌طور مرتب اثربخشی درمان را کنترل می‌کنند. این اقدامات کنترلی شامل عکس‌برداری، آزمایش خون و سایر آزمایش‌ها می‌شود. پزشک می‌تواند در هر زمانی روند درمان را تغییر دهد. هرچه بیشتر با پزشک خود در مورد چگونگی تاثیرات شیمی درمانی روی بدن‌تان صحبت کنید، تجربه درمان مطلوب‌تری خواهید داشت. به عنوان مراقبت‌های بعد از اتمام دوره شیمی درمانی بهتر است نکات زیر را به خاطر داشته باشید:

• خواب کافی
• رژیم غذایی مناسب
• پیاده روی روزانه (به مدت نیم ساعت)
• پرهیز از مصرف سیگار و الکل
• رعایت بهداشت غذایی و فردی (برای پیشگیری از عفونت)
• پرهیز از نوشیدنی‌های قنددار
• در تعادل نگه داشتن وزن

با رعایت نکات بالا اثربخشی شیمی درمانی در بدن شما افزایش پیدا خواهد کرد و از عود سرطان جلوگیری می‌کنید.

تقویت سیستم ایمنی بدن بعد از شیمی درمانی

همانطور که پیش‌تر نیز اشاره کردیم، سیستم ایمنی در دوره شیمی درمانی کاهش پیدا خواهد کرد، برای افزایش آن چه کاری انجام دهیم؟ برای تقویت سیستم ایمنی بدن بعد از شیمی درمانی راهکارهای زیر موثر خواهد بود:

• رژیم غذایی مغذی داشته باشید.
• داروهای محافظتی که توسط پزشک تجویز می‎کند را مصرف کنید.
• با مشورت پزشک، واکسن آنفولانزا تزریق کنید.
• هنگام ارتباط با حیوانات از خودتان مراقبت کنید و به هیچ عنوان تماسی با ضایعات حیوانات نداشته باشید.
• بهداشت فردی خود را بیش از گذشته رعایت کنید.
• در صورت مشاهده علائمی مثل عفونت به پزشک مراجعه کنید.
• ارتباط خود را با افراد بیمار محدود کنید.

با رعایت نکات و دریافت مشورت از پزشک، سیستم ایمنی شما قوی‌تر خواهد شد.

توصیه هایی برای گذر راحت تر از دوران شیمی درمانی

افرادی که تحت شیمی درمانی قرار می‌گیرند، باید تعداد وعده‌های غذایی خود را افزایش دهند و در هر وعده غذایی مقدار کمتری غذا بخورند. خوردن فست و فود و غذاهای بیرون به هیچ عنوان توصیه نمی‎شود. این افراد باید از چربی‌ها و غذاهای چرب به دور باشند و از خوردن نمک پرهیز کنند.

برای گذر راحت‌تر از دوران شیمی درمانی باید فرآورده‌های پروتئینی مصرف شده و از میل کردن گوشت خام یا نیم پز اجتناب شود. رعایت بهداشت غذایی و خوردن غذاهای مفید برای بدن در اولویت قرار دارد. مصرف روغن‌های مایع مثل زیتون، ذرت و … برای افرادی که تحت شیمی درمانی هستند، غیرمجاز است.

برای کاهش حالت تهوع صبحگاهی می‌توانند نان تست، چوب شور، کراکر یا بیسکوییت میل شود. بهتر است افرادی که تحت درمان هستند، حدود 1 الی 2 ساعت قبل از جلسات شیمی درمانی غذا میل نکنند. خوردن مایعات برای این افراد ضروری است بنابراین افرادی که حالت تهوع دارند، می‌توانند خوردن مایعات را از یک قاشق مربا خوری شروع کنند و به آرامی مقدار آن را افزایش دهند. در ادامه نکات مهمی در مورد مواد غذایی مصرفی به افراد شیمی درمانی بیان خواهیم کرد.

نکات مهم در مورد آماده کردن مواد غذایی

آماده کردن مواد غذایی برای افرادی که تحت شیمی درمانی هستند کمی متفاوت‌تر از افراد عادی است و باید مسئله بهداشت مواد غذایی و سالم بودن آن‌ها در اولویت قرار بگیرد. در ادامه نکات مهم در این راستا را بیان می‌کنیم:

• غذای مانده یا غذایی که در جای کثیف نگهداری می‌شود، نخرید.
• میوه یا سبزیجات له شده یا ناسالم خریداری نکنید.
• کنسروهایی که قوطی آن‌ها ترک برداشته یا دارای فررفتگی و برآمدگی باشد، نخرید.
• تمامی سبزیجات و میوه‌های تازه را با آب بشویید و با دستمال تمیز خشک کنید.
• قبل از باز کردن قوطی کنسرها، آن‌ها را تمیز کنید.
• بعد از آماده کردن غذا، دست‌های خود را به مدت ۲۰ ثانیه با آب گرم و صابون بشویید. به تمیزی بین انگشت‌ها و زیر ناخن‌ها اهمیت دهید.
• ظروف و بشقاب‌ها را با آب داغ و مایع ظرفشویی بشویید.
• آشپزخانه و تخته‌های برش را با استفاده از مایع ظرفشویی و مقداری سفیدکننده ضدعفونی کنید.
• گوشت، مرغ و ماهی خام یا آبمیوه‌ها را به دور از مواد غذایی نگهداری کنید. باکتری‌ها می‌توانند از طریق تماس با مواد غذایی یا آب آن، پخش شده و سبب انتقال آلودگی شوند.
• گوشت یا مرغ خام را نشویید، چون ممکن است باعث گسترش باکتری‌ها به سطوح اطراف شود.
• تمامی‌ وسایلی را که برای آماده‌سازی مواد غذایی خام استفاده کرده‌اید، مثل لوازم آشپزخانه، تخته‌های برش و ظروف، قبل از استفاده برای پخت سایر غذاها بشویید.
• برای پاک کردن گوشت، مرغ و ماهی خام، تخته برش جداگانه داشته باشید؛ هرگز این تخته را برای آماده کردن میوه‌ها و سبزیجات خام و سایر غذاهای آماده استفاده نکنید.

با استفاده از این نکات، بهداشت غذایی را به صورت کامل رعایت می‌کنید.

غذاهای مانده را دور بریزید

در ادامه نکاتی در راستای غذاهای مانده و کنسروی و میل کردن غذا در رستوران بیان می‌کنیم:

• غذاهای کنسروی بسته‌بندی شده را قبل از اتمام تاریخ انقضای آن مصرف کنید.
• باقی مانده غذاهایی که در یخچال نگهداری می‌شوند را در عرض ۳ یا ۴ روز مصرف کنید. بعد از این مدت، آن‌ها را دور بریزید. حتی اگر غذا بوی بد ندهد و به نظر برسد که فاسد نشده، ممکن است دیگر سالم نباشد. برخی از باکتری‌ها مثل لیستریا می‌توانند در صورت نگهداری طولانی‌مدت غذا، حتی در غذاهای نگهداری شده در یخچال نیز رشد کنند.
• هنگام غذا خوردن در رستوران‌ها و بیرون از خانه، احتیاط کنید.
• در رستوران‌ها اگر غذاها به‌صورت طولانی مدت و در تماس با افراد قرار گیرد، از بوفه و سالاد بار چیزی نخورید. غذا می‌تواند در تماس با فردی که حاوی ویروس، به‌خصوص نورو ویروس‌ها است، آلوده شود. به جای اینکه از گارسون بخواهید غذا را در ظروف بیرون‌بر دردار قرار دهد، باقی مانده غذاها را خودتان در ظرف بگذارید. به محض اینکه به خانه رسیدید، غذا را در یخچال قرار دهید.
• رستوران‌هایی را انتخاب کنید که تمیز هستند و غذا را همانطور که شما می‌خواهید، طبخ می‌کنند.یادتان باشد که غذای خانگی بهتر از غذای رستورانی است زیرا با رعایت بهداشت هر چه تمام و با مواد غذایی سالم پخته می‎شوند.

نکات مهم در مورد طبخ، گرم کردن و فریز مواد غذایی

برای افرادی که تحت شیمی درمانی هستند و تعداد جلسات شیمی درمانی خود را سپری می‌کنند، مرحله طبخ و فریز مواد غذایی و حتی مرحله گرم کردن مواد غذایی اهمیت دارد. رعایت نکات زیر ضروری است:

• مواد غذایی را در درجه حرارت مناسب طبخ کنید، مثلا همبرگر باید حداقل در دمای ۷۱ درجه سانتی‌گراد پخته شود.
• غذا را به درستی فریز کنید
• غذاهای فاسدشدنی را در طول ۲ ساعت که غذا پخته یا خریداری شد (در آب و هوای گرم‌تر این زمان باید کوتاه‌تر باشد)، در یخچال یا فریزر قرار دهید. پخت مناسب باکتری‌ها را از بین می‌برد، اما آن‌ها باز هم می‌توانند در غذاهای پخته شده‌ای که به مدت طولانی نگهداری می‌شوند، رشد کنند.
• مواد غذایی نگهداشته شده در یخچال باید در دمای زیر ۴ درجه سانتی‌گراد نگهداری شوند؛ غذایی هم که در فریزر است، باید در دمای زیر صفر درجه نگهداری شود.
• به جای اینکه بگذارید مواد غذایی یخ زده در دمای محیط باز شوند، آن‌ها را در یخچال قرار داده و بگذارید یخ آن با دمای یخچال آب شود. همچنین می‌توانید غذا را در آب سرد یا مایکروویو قرار دهید؛ اما به محض اینکه یخ‌اش باز شد، آن را گرم کنید.

به سلامت آبی که نوشیده می‎شود هم دقت کنید. بعضی از منابع آب مثل آب‌های زیرزمینی ممکن است حاوی باکتری‌ها یا مواد شیمیایی مضر باشند. آب تصفیه شده لوله کشی برای افراد سالم خوب است؛ اما برای کسانی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، آزمایش نشده است. از یک دستگاه تصفیه آب خانگی استفاده کنید تا آب سالم‌تری بنوشید.

آیا شیمی درمانی باعث مرگ می شود؟

شیمی درمانی یکی از روش‌های موثر برای درمان سرطان است. برای خیلی از افراد سوال پیش می‌آید که آیا شیمی درمانی باعث مرگ می‎شود؟ شیمی درمانی به صورت مستقیم باعث مرگ نمی‎شود ولی از آن جایی که شیمی درمانی سیستم ایمنی بدن را تضعیف می‌کند، بیمار در معرض عفونت بیشتری قرار می‌گیرد و همین عامل می‌تواند منجر به مرگ شود اما این اتفاق نادر است و نباید باعث ترس از شیمی درمانی شود. در بعضی موارد، شیمی درمانی تنها راهی است که فرد می‌تواند به زندگی عادی خود بازگردد.

شیمی درمانی چند درصد جواب می دهد؟

آزمایش‌های زیادی در راستای موفقیت آمیز بودن شیمی درمانی انجام شده است. افرادی که شیمی درمانی انجام می‌دهند، شانس بیشتری نسبت به کسانی که شیمی درمانی انجام نمی‌دهند، دارند. به نقل از pubmed:

بیمارانی که شیمی درمانی دریافت کردند، نسبت به بیمارانی که شیمی درمانی نداشتند با نرخ بقای 1 ساله 52% در مقابل 9.5%، نرخ بقای 2 ساله 36.7% در مقابل 1.5% و متوسط نرخ بقای 13.17 ماه در مقابل 5.4 ماه، نرخ بقای کلی بهتری داشتند.

از کجا بفهمیم شیمی درمانی جواب داده است؟

تاثیرگذاری شیمی درمانی به صورت مداوم توسط پزشک بررسی می‎شود. در صورتی که شیمی درمانی پاسخگویی کامل روی بیماری سرطان داشته باشد، به صورت کامل سرطان یا تومور از بین می‎رود و هیچ نشانه‌ای از بیماری سرطان در بدن دیده نمی‎شود.

در برخی دیگر از بیماران ممکن است پاسخگویی حدودی اتفاق بیفتند، در این حالت بخشی از سرطان از بین رفته است اما آثار و نشانه‌هایی از بیماری در بدن دیده می‎شود. در برخی دیگر از بیماران سرطانی، بعد از شیمی درمانی هیچ اثری دیده نمی‎شود به این معنی که بیماری نه پیشروی می‌کند و نه از بین رفته است. در واقع علائم قبلی هنوز پاربرجاست و علائم جدیدی هم دیده نمی‎شود.

در صورتی که پیشروی بیماری ادامه پیدا کند و بیماری شدت یابد، می‌گوییم که شیمی درمانی جوب نداده است. در این حالت ممکن است پزشک روش‌های دیگری را امتحان کند.

آیا احتمال عود سرطان بعد از شیمی درمانی وجود دارد؟

احتمال عود سرطان بعد از شیمی درمانی وجود دارد. بهتر است افرادی که شیمی درمانی شده‌اند از هر سه تا شش ماه یک بار به پزشک مراجعه کنند. پیگیری‌های بعد از درمان در تقویت جسمی و بهبودی کامل بیمار اهمیت زیادی دارد.

به نقل از مرکز سرطان ایران، بیماران سرطانی پس از تکمیل مراحل درمانی به مدت 5 سال باید تحت کنترل باشند. در سه سال اول، از هر سه تا شش ماه یکبار و در دو سال بعدی سالانه یک بار مراجعه به پزشک توصیه می‎شود.

پرتو درمانی بهتر است یا شیمی درمانی؟

در روش شیمی درمانی از داروهایی برای درمان سرطان استفاده می‎شود. داروهای شیمی درمانی می‌توانند سلول‌های سرطانی را از طریق دهان یا تزریق از بین ببرند. در پرتودرمانی از پرتوهای خاص با دوزهای بالا استفاده می‎شود. این پرتوها به صورت مستقیم به تومور تابانده می‎شود و ساختار DND تومور را تغییر می‌دهند. در نهایت باعث از بین رفتن یا کوچک شدن آن خواهند شد.

بنابر تشخیص پزشک، گاهی اوقات برای درمان برخی از سرطان‌ها یکی از روش‌های پرتو درمانی یا شیمی درمانی بهتر از دیگری عمل می‌کند. در بعضی شرایط هم ممکن است این دو روش به صورت همزمان مورد استفاده قرار گیرند و اثربخشی بیشتری داشته باشند، بنابراین به صورت دقیق نمی‌توان گفت که کدام روش درمانی بهتر است.

برای اطلاع بیشتر در این زمینه، مقاله تفاوت پرتو درمانی و شیمی درمانی را مطالعه کنید.

تفاوت هورمون درمانی و شیمی درمانی

همانطور که پیش‌تر نیز اشاره کردیم در روش شیمی درمانی داروهای مخصوص شیمی درمانی از طریق دهان یا تزریق وارد بدن می‌شوند و در تلاش برای از بین بردن سلول‌های سرطان هستند. در روش هورمون درمانی نیز مانند شیمی درمانی، سلول‌های سرطانی مورد حمله قرار می‌گیرند. این روش بیشتر برای سلول‌های سرطانی کاربرد دارد که دارای گیرنده‏های هورمون هستند.

هزینه شیمی درمانی و آمپول های آن چقدر است؟

هزینه شیمی درمانی به تعداد جلسات شیمی درمانی ، انواع دوز داروهای شیمی درمانی، نوع بیمارستان و شهری که در آن زندگی می‌کنید، دارد.

اگر شیمی درمانی نکنیم چه می شود؟

در صورتی که شیمی درمانی انجام نشود، بیماری سرطان به سرعت در بدن پیشروی می‌کند و ممکن است غیر قابل کنترل شود. به بیماران توصیه می‎شود که در صورت تجویز شیمی درمانی، حتما آن را انجام دهند.

شیمی درمانی؛ تلاشی سخت برای بازگشت به زندگی

یکی از روش‌های اصلی درمانی برای سرطان خون، شیمی درمانی است که به صورت تنهایی و یا ترکیب با سایر روش‌های درمان سرطان مثل پرتو درمانی استفاده می‎شود. عوارض شیمی درمانی را نمی‌توان نادیده گرفت، اما فواید و مزایای آن نیز کم نیست. شیمی درمانی می‌تواند سلول‌های سرطانی را به صورت کامل نابود کند و فرد را به شرایط عادی زندگی برگرداند. تعداد جلسات شیمی درمانی بستگی به نوع سرطان، سن افراد، میزان پیشرفت بیماری و … دارد که پزشک بر اساس شرایط بیمار تعیین می‌کند.

شیمی درمانی توسط پزشک آنکولوژیست انجام می‌گیرد. دکتر دکتر بهترین مرجع برای پیدا کردن پزشک‌های متخصص در این حوزه است. از سایت دکتر دکتر به راحتی می‌توانید نوبت حضوری از بهترین پزشک شهرتان را دریافت کنید. به یاد داشته باشید که هر چقدر شیمی درمانی سریع‌تر انجام شود، اثربخشی بیشتری خواهد داشت. پس همین حالا برای دریافت نوبت، اقدام کنید. در این مقاله از مجله دکتر دکتر در مورد شیمی درمانی با شما صحبت کردیم، خوشحال می‎شویم اگر نظرها و سوال‌های خود را در بخش کامنت با ما در میان بگذارید. کارشناسان سلامت در اسرع وقت، پاسخگوی شما خواهند بود.

منابع:

Cancer.gov

Healthline.com

سوالات متداول شیمی درمانی