در سال‌های اخیر، بیماری فشار خون بالا به یکی از معضلات جامعه پزشکی تبدیل شده است و تعداد افراد مبتلا، روز به روز در حال افزایش است به طوری که بنا بر مطالعه‌ای که روی ۱۰۰ میلیون بزرگسال در ۱۸۴ کشور انجام شده است، تعداد افراد مبتلا به فشار خون از سال ۱۹۹۰ به بعد دو برابر شده است و از ۶۵۰ میلیون نفر به ۱ میلیارد و ۲۸۰ میلیون نفر افزایش پیدا کرده است که بیش از نیمی از این افراد حتی نمی‌دانند که فشار خون بالا دارند و هیچ درمانی را پیگیری نمی کنند و فقط یک نفر از ۵ نفری که از این بیماری رنج می برند تحت کنترل و درمان می باشند.
در حالی که بیماری‌های قلبی عروقی، هم اکنون اصلی‌ترین دلیل مرگ در جهان محسوب می‌شوند سازمان بهداشت جهانی اطلاعیه های جدید و متوالی را برای مقابله با بیماری فشار خون منتشر می نماید.
این بیماری به خودی خود کشنده و خطرناک نیست اما در صورت عدم کنترل و پیگیری‌های دارویی و اصلاحات سبک زندگی، می تواند بسیار خطرناک و مشکل ساز باشد. بسیاری از افرادی که فشار خون بالا دارند متوجه وجود آن نمی شوند به همین دلیل به آن “قاتل خاموش” گفته می شود زیرا علائم وجود آن به ندرت ظاهر می شوند و به تدریج و بدون هیچ نشانه ظاهری باعث تخریب عروق و آسیب به قلب می شوند. تیم دکتردکتر در این مقاله بر آن است که به این مقوله مهم و معضل جدی جوامع انسانی بپردازد.
بیماری فشار خون چیست؟
فشار خون همان نیرویی است که جریان خون هنگام عبور از بدن به دیواره شریان‌ها وارد می کند. مانند هوا در تایر یا آب در شلنگ، خون عروق شما را تا حدی پر می کند. همانطور که فشار بیش از حد هوا می تواند به تایر آسیب برساند، یا فشار زیاد آب از طریق شلنگ باغ می تواند به شیلنگ آسیب برساند، فشار خون بالا می تواند به عروق آسیب برساند و منجر به شرایط تهدید کننده زندگی مانند سکته مغزی شود. بیماری فشار خون بالا که اغلب با نام فشار خون شناخته می شود، شایع ترین بیماری قلبی عروقی است.
فشار خون چگونه اندازه گیری می شود؟
در هنگام اندازه گیری میزان فشار خون توسط دستگاه های سنجش فشار خون دو عدد ظاهر می شود که عدد بالاتر فشار سیستولیک را نشان می دهد یعنی حداکثر فشاری که خون به دیواره های سرخرگ ها در هنگام پمپاژ خون توسط قلب وارد می نماید.
عدد پایین‌تر نشان دهنده فشار دیاستولیک است که نشان دهنده حداقل فشار وارد شده توسط جریان خون به دیواره های سرخرگی در هنگام استراحت قلب است. فشار خون طبیعی از حدود ۶۴/۴۰ در هنگام تولد به حدود ۱۲۰/۸۰ در بزرگسالان سالم می رسد.
یکی از نکاتی که در هنگام اندازه گیری فشار خون باید به آن توجه داشته باشید این است که بدن در حالت نرمال خود قرار داشته باشد. اندازه گیری فشار خون پس از انجام فعالیت‌های فیزیکی یا در شرایط استرس زا نتایج قابل استنادی نخواهد داشت زیرا در این شرایط، فشار خون بالاتر از حد طبیعی خود اندازه گیری می شود.
نکته دوم قابل توجه در اندازه گیری فشار خون این است که متفاوت بودن فشار خون در افراد مختلف و حتی در نواحی مختلف از بدن یک فرد کاملا طبیعی است.
به چه فشار خونی، فشار خون بالا گفته می شود؟
به صورت نرمال برای افراد سالم و بدون هیچگونه بیماری زمینه‌ای اگر در شرایط نرمال و به دور از اضطراب، خستگی و فعالیت‌های فیزیکی در دو نوبت فشار خون بیش از ۱۳/۸ نمایش داده شود، پزشکان به وجود بیماری فشارخون شک می‌کنند.
اصطلاح پیش فشار خون نیز به فشار خون‌هایی که اندکی از ۱۲/۸ بالاتر هستند اطلاق می شود و افرادی که فشار خون آنها به صورت معمول، اندکی بالاتر از ۱۲/۸ می باشد مستعد ابتلا به فشار خون های بالاتر هستند و باید کنترل خود روی این مساله را بیشتر نمایند و به صورت مرتب فشار خون خود را اندازه گیری نمایند.
عوارض و نشانه‌های بیماری فشار خون بالا
با گذشت زمان، افزایش فشار خون می‌تواند طیف وسیعی از مشکلات را ایجاد کند. به وجود آمدن برآمدگی‌های کوچکی که آنوریسم نامیده می شوند، در رگ‌های خونی موجب زیاد شدن قطر رگ‌های خونی و افزایش فشار به قلب و شریان‌ها می‌شود، قلب می‌تواند بزرگ شود و خطر نارسایی قلبی افزایش پیدا می کند. آسیب عروق خونی در کلیه‌ها می تواند باعث از کار افتادن آنها شود و علاوه بر همه این ها رگ‌های خونی کوچک موجود در چشم در معرض آسیب قرار می گیرند و منجر به مشکلات بینایی و حتی کوری می شوند.
دیگر عوارض فشار خون بالا عبارتند از:
- خستگی یا گیجی
- درد قفسه سینه
- مشکل در تنفس
- ضربان قلب نامنظم
- وجود خون در ادرار
- ضربان سینه ، گردن یا گوش ها
- سرگیجه
- عصبی بودن
- تعریق
- مشکل خواب
علاوه بر عوارضی که در بالا به آنها اشاره شد، بیماران وخیم که فشار خون بسیار بالایی دارند یک فوریت پزشکی محسوب می شوند و باید در اورژانس تحت درمان قرار بگیرند. علائم اورژانسی ممکن است شامل درد قفسه سینه، تنگی نفس، تغییرات بینایی، سردرد، قرمزی چشمان و پوست صورت و ضعف باشد.
چه عواملی باعث بالارفتن فشار خون می شوند؟
- ژنتیک و سابقه خانوادگی
- بیماری های قلبی عروقی
- اضافه وزن
- کم تحرکی
- مشروبات الکلی
- دخانیات
- مصرف قرص های ضدبارداری
- شیوه های زندگی استرس زا و محیط کاری پر تنش
- عادت های غذایی نادرست مانند استفاده بیش از حد از نمک و چربی های غیراشباع و داروهایی مانند ایبوپروفن و آسپرین
- بالارفتن سن از ۴۵ سال به بعد
فشار خون ثانویه چیست؟
به بالارفتن فشار خون بر اثر بارداری یا بیماری های دیگر فشارخون ثانویه گفته می شود. معمولا بیماری های کلیوی و عفونت های دستگاه گوارشی و تومورها موجب می شوند که غدد فوق کلیوی مقدار زیادی هرمون ترشح کنند و باعث بالا رفتن فشار خون شوند
اگر قلب خود را دوست دارید، از فشار خون بالا جلوگیری نمایید.
در پیشگیری از تمام بیماری ها، تغییر در سبک زندگی و در پیش گرفتن شیوه سالم زیستی نقش بسزایی را ایفا می نماید زیرا امروزه با گسترش تکنولوژی و کاهش فعالیت های بدنی روزمره، افزایش استفاده از غذاهای چرب و فست فودها بیماری‌هایی مثل فشار خون در حال جولان در جوامع انسانی هستند. ازین این رو دکتردکتر شیوه های تغییر در سبک زندگی برای دوری از فشار خون بالا را در این مقاله گوشزد می نماید.
۱. رژیم غذایی DASH : در این رژیم غذایی، میوه ها و سبزیجات فراوان و محصولات لبنی کم چرب یا بدون چربی جایگاه مهمی دارند. مطالعات انجام شده توسط موسسه ملی بهداشت نشان داده است که رژیم غذایی DASH می تواند فشار خون را کاهش دهد و جالب این است که نتایج رعایت این رژیم غذایی به سرعت در درمان بیماری‌هایی از جمله فشار خون نمایان می‌شوند. افرادی که این رژیم غذایی را رعایت می‌کنند، اغلب در عرض دو هفته از نمک و چربی‌های اشباع شده دوری کرده و چربی‌های ترانس را حذف می‌نمایند و به جای آنها بر غذاهایی که فیبر ، کلسیم و منیزیم بالایی دارند تمرکز می کنند. همچنین وجود سیر در رژیم غذایی می تواند بسیار کمک کننده باشد.
۲. ورزش و فعالیت بدنی منظم: تمرینات هوازی منظم باعث سلامت قلب می شود و رگ های خونی را به سمت کارکرد درست هدایت می کند. با انجام فعالیت های ورزشی می توان به وزن نرمال هم دست یافت زیرا اضافه وزن خود یکی از عوامل بالا رفتن فشار خون است.
۳. پرهیز از دخانیات و مشروبات الکلی
۴. کاهش استرس و فعالیت های استرس زا: استرس می تواند فشار خون را بالا ببرد و با گذشت زمان ممکن است باعث ایجاد فشار خون بالا شود. اقدامات زیادی را می توانید برای کاهش استرس خود انجام دهید. مقاله روش های مقابله با استرس را در مجله دکتردکتر مطالعه نمایید.
۵. قرار دادن پتاسیم در رژیم غذایی: خوردن غذاهای غنی از پتاسیم به جلوگیری از ابتلا به فشار خون در برخی افراد کمک می کند. بسیاری از میوه ها ، سبزیجات ، غذاهای لبنی و ماهی منابع خوبی از پتاسیم هستند.
۶. مقابله با کمبود کلسیم: افرادی که به صورت روزانه کلسیم کمی دریافت می کنند، دارای فشار خون بالا هستند. با این حال ، ثابت نشده است که مصرف قرص کلسیم از فشار خون بالا جلوگیری می کند. اما توجه به حداقل مقدار توصیه شده کلسیم – ۱۰۰۰ میلی گرم در روز برای بزرگسالان ۱۹ تا ۵۰ ساله و ۱۲۰۰ میلی گرم برای افراد بالای ۵۰ سال بسیار حائز اهمیت است.
