اگرچه آبریزش بینی در کودکان و نوزادان، ممکن است نگران‌کننده به‌نظر برسد، اما در بسیاری از موارد نشانه‌ای از عملکرد صحیح سیستم دفاعی بدن آن‌هاست. این ترشحات اغلب برای پاکسازی بینی از میکروب‌ها، ویروس‌ها و ذرات آلوده ایجاد می‌شوند و نشان می‌دهند که بدن کودک در حال مبارزه با عوامل بیماری‌زاست.
با این حال، آبریزش بینی میتواند دلایل مختلفی داشته باشد؛ از یک سرماخوردگی ساده گرفته تا آلرژی، رفلاکس یا حتی وجود جسم خارجی در بینی. در ادامه این مطلب از مجله سلامت و پزشکی دکتردکتر، مهم‌ترین علت‌های آبریزش بینی در کودکان و نوزادان را بررسی کرده و با درمان خانگی و پزشکی درمان آن‌ها آشنا می‌شویم.
در انتها، سوالات خود در این زمینه را در بخش نظرات بنویسید و پاسخ را از کارشناس پزشکی دکتردکتر دریافت کنید.
دلایل آبریزش بینی در کودکان و نوزادان و علائم هرکدام
همانطور که گفتیم، آبریزش بینی کودکان و نوزادان ناشی از واکنش سیستم ایمنی بدن آن‌ها در مواجهه با عواملی مانند ویروس، میکروب یا آلرژی است. در کنار آبریزش بینی، معمولا علائم دیگری نیز دیده شوند که با توجه به علت آبریزش، در کودکان متفاوتند. به‌عنوان مثال، اگر دلیل آبریزش، سرماخوردگی باشد، معمولا با تب، سرفه و گرفتگی بینی همراه است. در حالی که در آلرژی‌ها، علائمی مثل عطسه‌های مکرر و خارش بینی بیشتر دیده می‌شوند. در ادامه، با مهم‌ترین علل آبریزش بینی در کودکان و نوزادان و علائم هر کدام آشنا می‌شوید.
سرماخوردگی؛ شایع‌ترین علت آبریزش بینی در کودکان
یکی از شایع‌ترین دلایل آبریزش بینی در کودکان زیر 2 سال، سرماخوردگی است. ویروس‌ها باعث بروز سرماخوردگی و درنتیجه آبریزش ناگهانی می‌شوند. این اتفاق در نوزادان شیرخوار که سیستم ایمنی ضعیفی دارند نیز بسیار متداول است.
البته جای نگرانی نیست؛ زیرا معمولا سرماخوردگی خفیف نه تنها خطرناک نیست، بلکه به تقویت سیستم ایمنی کودک کمک میکند. سرماخوردگی نوزادان را می‌توانید به‌عنوان یک واکسن طبیعی در نظر بگیرید که بدن کودک را برای مقابله با ویروس‌ها آماده میکند.
به‌طور میانگین، کودکان در دو سال اول زندگی بین ۸ تا ۱۰ بار در سال سرما می‌خورند. برای درمان آبریزش بینی ناشی از سرماخوردگی خفیف، به درمان خاصی نیاز ندارید؛ اما در موارد شدید و همراه با علائم هشداردهنده، مراجعه به پزشک کودکان الزامی است.
علائم آبریزش بینی ناشی از سرماخوردگی
برای اطمینان از اینکه دلیل آبریزش، سرماخوردگی است، به علائم زیر توجه کنید:
- بی‌حالی
- تب بالا
- سرفه کردن، به خصوص در شب و هنگام شب
- عطسه مکرر
- کاهش اشتها یا شیر نخوردن در نوزادان
- اختلال در خواب شبانه
نکته! در ابتدای سرماخوردگی، ترشحات بینی معمولا شفاف و رقیق هستند و با گذشت زمان به رنگ زرد یا سبز، با غلظت بیشتر تبدیل می‌شوند. این تغییر رنگ ممکن است ناشی از عفونت باشد اما در صورت تداوم، بهتر است با پزشک مشورت کنید.
آلرژی فصلی؛ آبریزش بدون تب
حساسیت‌ها و آلرژیهای تنفسی از جمله دلایلی هستند که ممکن است حتی از بدو تولد، نوزادان را درگیر کنند. با تحریک سیستم ایمنی بدن در برابر محرک‌های محیطی، چشم و بینی دچار آبریزش شده و عطسه بروز میکند.
در کودکان زیر دو سال، عوامل تحریک‌کننده معمولا شامل گرد و خاک یا تماس با حیوانات خانگی است. در سنین بالاتر، گرده گیاهان، دود سیگار و تغییرات فصلی از جمله محرک‌های رایج آلرژی فصلی هستند.
علائم آبریزش بینی ناشی از آلرژی تنفسی کودکان
علائم آلرژی معمولا با شدت و شکل‌های متفاوتی در کودکان ظاهر می‌شوند و در نوزادان ممکن است به‌سختی قابل تشخیص باشند. شایع‌ترین علائم آلرژی تنفسی در کودکان عبارت‌اند از:
- آبریزش بینی
- گرفتگی بینی و تنفس سخت
- عطسه‌های مکرر
- خارش بینی، چشم‌ها، گوش‌ها یا سقف دهان
- خروپف هنگام خواب
- گلودرد
- صاف کردن صدا یا سرفه کودک
- سردرد خفیف یا احساس فشار در سر
این علائم ممکن است در نوزادان زیر دو سال، چندان قابل تشخیص نباشند.
عفونت سینوس یا لوزه سوم؛ آبریزش چرکی و طولانیمدت در کودکان
یکی دیگر از دلایل آبریزش بینی در کودکان، عفونت سینوس‌ها یا التهاب لوزه سوم (آدنوئید) است. وقتی مجراهای سینوسی مسدود شوند، خلط و موکوس نمی‌توانند به‌درستی تخلیه شوند. تجمع این ترشحات در سینوس‌ها منجر به سینوزیت و ترشحات غلیظ بینی خواهد شد. همچنین، التهاب و وبزرگ شدن لوزه سوم که در پشت بینی قرار دارد، ممکن است مسیر تنفس را مسدود کند. این وضعیت معمولا با آبریزش بینی چرکی، گرفتگی مزمن و حتی خرناس کشیدن هنگام خواب همراه است.
علائم آبریزش بینی در اثر عفونت سینوسی یا لوزه سوم
اگر کودک شما به یکی از این عفونت‌ها مبتلا شده باشد، معمولا با این علائم مواجه خواهید شد:
- آبریزش بینی غلیظ، زرد یا سبز رنگ
- گرفتگی مداوم بینی
- بوی بد دهان
- تب خفیف یا متوسط
- خروپف شبانه یا تنفس با دهان باز
- احساس فشار یا درد در ناحیه پیشانی یا گونه‌ها
- تحریک‌پذیری یا بیقراری در کودکان خردسال
در صورت تداوم این علائم بیش از 3 روز، توصیه می‌شود حتما به پزشک متخصص کودکان مراجعه کنید.
دندان درآوردن؛ علت شایع آبریزش بینی نوزادان
یکی از دلایل شایع و بی‌خطر آبریزش بینی در نوزادان نیز دندان درآوردن است. این اتفاق معمولا بین ۵ تا ۱۲ ماهگی متداول است. در این دوره، بسیاری از نوزادان دچار افزایش ترشح بزاق و آبریزش بینی می‌شوند. اگرچه ممکن است این علائم با تب خفیف یا بیقراری همراه باشد، اما معمولا جای نگرانی نیست و بخشی طبیعی از روند رشد کودک شماست.
علائم آبریزش بینی هنگام دندان درآوردن
درصورتی که آبریزش بینی کودک شما ناشی از دندان درآوردن باشد، معمولا با علائم زیر همراه است:
- افزایش ترشح بزاق دهان
- بیقراری و گریه‌های بی‌دلیل
- کاهش کیفیت خواب
- بی‌میلی به خوردن شیر یا غذا
- تمایل شدید به جویدن اشیا یا مکیدن دست
- قرمزی و التهاب پوست اطراف دهان
- تورم لثه‌ها
- مالیدن گوش‌ها یا گونه‌ها
در صورتی که تب نوزاد بالا باشد یا علائم برای چند روز ادامه پیدا کند، بهتر است برای اطمینان بیشتر با پزشک مشورت کنید. برای آشنایی بیشتر با علائم و روش‌های کاهش درد دندان درآوردن نوزاد به مقاله لینک شده از مجله دکتردکتر مراجعه کنید.
رفلاکس معده در نوزادان؛ یکی از علل ناشناخته آبریزش بینی
رفلاکس معده، یکی از مشکلات شایع کودکان شیرخوار است. در مواردی که رفلاکس شدید باشد یا محتویات معده به بینی بازگردند، آبریزش بینی ایجاد می‌شود. خوشبختانه با رشد کودک و تقویت سیستم گوارش، مشکلات رفلاکس اکثر نوزادان کاهش می‌یابد و معمولا تا یک‌سالگی برطرف می‌شود.
علائم آبریزش بینی بعد از رفلاکس معده در نوزادان
رفلاکس معده نوزادان معمولا با علائم زیر همراه است:
- افزایش ترشح بزاق دهان
- وزن نگرفتن نوزاد
- استفراغ پرتابه‌ای
- استفراغ مايع زرد یا قهوه‌ای
- امتناع از شیر خوردن
- وجود خون در مدفوع
- مشكلات تنفسی
هوای خشک یا آلودگی هوا
زندگی در شهرهایی با آب و هوای خشک یا آلوده، یکی از دلایل آبریزش بینی کودکان و بزرگسالان است. همچنین، این اتفاق در فصل‌های سرد سال و در محیط‌هایی با سیستم گرمایشی شدید که رطوبت هوا را از بین می‌برند، متداول است.
علائم آبریزش بینی ناشی از خشکی هوا و آلودگی
اگر علت آبریزش بینی کودک شما خشکی یا آلودگی محیط باشد، برخی از علائم زیر نیز ظاهر می‌شوند:
- آبریزش شفاف و بی‌رنگ از هر دو سوراخ بینی
- عطسه‌های پراکنده یا مکرر
- احساس خشکی در بینی و گلو
- تحریک پوست اطراف بینی
- در برخی موارد، بیقراری یا سردرد خفیف
برای کاهش این علائم، می‌توانید از دستگاه بخور سرد، تهویه مناسب، و اجتناب از قرار دادن کودک در معرض هوای آلوده یا دود استفاده کنید. همچنین بهتر است رطوبت خانه در حد متعادل حفظ شود.
آترزی کوان؛ ناهنجاری مادرزادی و علت نادر
آترزی‌کوان (Choanal Atresia) یک ناهنجاری مادرزادی نادر است که در برخی نوزادان از بدو تولد وجود دارد. در این وضعیت، یکی یا هر دو حفره بینی از سمت داخل مسدود بوده و عبور هوا به درستی شکل نمی‌گیرد. در برخی نوزادان تنها یکی از حفره‌های بینی درگیر است (آترزی کوان یک‌طرفه)، اما در موارد شدیدتر، هر دو حفره بسته هستند که بلافاصله پس از تولد با علائم تنفسی جدی، نمود پیدا میکند. از آن‌جا که نوزاد تازه‌متولدشده هنوز قادر به تنفس از دهان نیست، این مشکل ممکن است در همان لحظات اولیه تولد تشخیص داده شود.
در موارد خفیف یا یک‌طرفه، نشانه‌ها ممکن است تا سال‌های بعد بروز نکنند و مشکل تا زمانی که انسداد مزمن یا عفونت ایجاد نشود، پنهان بماند.
علائم آبریزش بینی در آترزی کوان
در صورتی که آبریزش بینی کودک ناشی از آترزی کوان یا وجود جسم خارجی باشد، علائم زیر دیده می‌شوند:
- آبریزش مداوم و چرکی از یک طرف بینی
- دشواری در تنفس از راه بینی، بهویژه در نوزادان
- تنفس با دهان باز یا تلاش مداوم برای نفس کشیدن
- بدون درگیری اندام‌های دیگر بدن
- ناتوانی در شیر خوردن
پزشک متخصص با انجام معاینه یا آندوسکوپی، این اختلال را تشخیص میدهد.
پولیپ بینی کودکان
پولیپ بینی در کودکان نسبت به عوامل دیگر، نادر است و درصورت بروز، با آبریزش و گرفتگی بینی و خروپف همراه می‌شود. این توده‌های نرم و غیرسرطانی ممکن است در اثر التهاب مزمن در مجاری بینی یا سینوس‌ها شکل بگیرند و مانع از جریان طبیعی هوا و ترشحات شوند. در صورتی که اندازه پولیپ بزرگ یا علائم شدید باشد، ممکن است جراحی به‌عنوان گزینه درمانی در نظر گرفته شود.
علائم پولیپ بینی در کودکان
پولیپ بینی معمولا با مجموعه‌ای از علائم مزمن همراه است که شامل موارد زیر می‌شوند:
- گرفتگی و آبریزش بینی
- تنفس با دهان باز
- خروپف شبانه یا تنفس صدا دار
- سرماخوردگی‌های پشت‌سر‌هم و طولانیمدت
- صدای گرفته یا تغییر در تنفس هنگام صحبت کردن
در صورت مشاهده این علائم، بهویژه اگر چند مورد همزمان وجود داشته باشد، توصیه می‌شود کودک توسط پزشک متخصص گوش و حلق و بینی (ENT) معاینه شود تا علت اصلی مشخص شود.
ورود جسم خارجی به بینی کودک
یکی از علت‌های خطرناک آبریزش، ورود جسم خارجی به بینی است. این اتفاق معمولا در کودکان خردسالی رخ میدهد که به دلیل کنجکاوی، اجسام کوچکی مانند دکمه، مهره، خوراکی یا تکه‌های اسباب‌بازی را داخل بینی خود می‌اندازند. اگر جسم خارجی در مسیر بینی گیر کند، ممکن است در ابتدا علائم خفیفی مانند عطسه یا آبریزش ایجاد کند، اما به‌مرور باعث تحریک، التهاب و حتی عفونت خواهد شد. در این موارد، آبریزش بینی معمولاً یک‌طرفه، چرکی و همراه با بوی بد است.
در چنین شرایطی، مراجعه سریع به پزشک ضروری است. هرگز تلاش نکنید جسم خارجی را خودتان خارج کنید، چرا که ممکن است به عمق بینی یا مجرای تنفسی وارد شود و خطر خفگی را افزایش دهد.
علائم ورود جسم خارجی به بینی کودک
اگر کودک شما علائم زیر را دارد، ممکن است چیزی در بینی‌اش گیر کرده باشد:
- آبریزش بینی یک‌طرفه و غلیظ
- بوی بد از یکی از سوراخ‌های بینی
- عطسه یا سرفه مداوم
- خون‌ریزی خفیف از بینی
- مشکل در تنفس از طریق یک سمت بینی
- بیقراری یا دست‌کاری بینی
در صورت مشاهده این نشانه‌ها، فورا به اورژانس مراجعه کنید.
مقایسه کلی علل آبریزش بینی کودکان زیر 2 سال
آبریزش بینی در کودکان ممکن است به دلایل مختلفی ایجاد شود؛ از سرماخوردگی ساده گرفته تا آلرژی، رفلاکس یا حتی وجود جسم خارجی در بینی. برای درک بهتر این تفاوت‌ها، جدول زیر را مشاهده کنید:
| علت | نوع ترشح | علائم همراه | نیاز به مراجعه به پزشک |
|---|---|---|---|
| سرماخوردگی | شفاف، سپس به رنگ زرد یا سبز تغییر میکند | تب خفیف، سرفه، بی‌حالی | در صورت تداوم یا شدت |
| آلرژی فصلی | شفاف و رقیق | عطسه، خارش بینی و چشم، خروپف | در صورت مزمن بودن |
| رفلاکس معده | شفاف | استفراغ، بیقراری، وزن نگرفتن | دارد |
| دندان درآوردن | شفاف + بزاق زیاد | بیقراری، مکیدن انگشت، جویدن اجسام خارجی | ندارد |
| جسم خارجی در بینی | چرکی، یک‌طرفه | بوی بد، خون‌ریزی خفیف، بیقراری | فوراً باید مراجعه شود |
| عفونت سینوسی یا لوزه سوم | زرد یا سبز و غلیظ | تب، سردرد، گرفتگی بینی | دارد |
روش های درمان آبریزش بینی کودکان
نخستین قدم برای درمان آبریزش بینی در کودکان زیر دو سال، تشخیص علت اصلی آن است. اگر علائمی که در کودک یا نوزاد خود مشاهده می‌کنید، با مواردی که پیش‌تر در مقاله توضیح داده شد مطابقت دارد، احتمالا می‌توانید حدس بزنید که منشأ آبریزش چیست. با این حال، برای اطمینان و جلوگیری از تشخیص نادرست، توصیه می‌شود کودک خود را به متخصص کودکان یا متخصص گوش، حلق و بینی ارجاع دهید. پس از مشخص شدن علت، پزشک بهترین روش درمان (خانگی یا دارویی) را بر اساس وضعیت خاص کودک انتخاب خواهد کرد.
درمان خانگی آبریزش بینی کودکان
در صورتی که آبریزش بینی در کودکان زیر 2 سال علت جدی یا عفونی نداشته باشد، بهتر است روش‌های خانگی درمان شود. در ادامه چند روش موثر خانگی برای کاهش این عارضه معرفی شده است:
- دوش آب گرم؛ بخار آب گرم حمام باعث مرطوب شدن مجاری تنفسی و باز شدن بینی می‌شود.
- کمپرس گرم روی بینی؛ قراردادن حوله گرم و مرطوب روی بینی کودک به کاهش التهاب و بهبود تخلیه ترشحات کمک میکند.
- مصرف مایعات کافی؛ نوشیدن آب، آب‌میوه طبیعی و سوپ به رقیق شدن ترشحات بینی و بهبود آن‌ها سرعت می‌بخشد.
- استفاده از دستگاه بخور؛ بخور باعث افزایش رطوبت محیط و جلوگیری از خشکی بینی می‌شود. بخور سرد برای کودکان ایمن‌تر از بخور گرم است.
- مصرف دمنوش‌های گیاهی یا چای گرم؛ برای کودکان بالای ۲ سال
- شستوشوی بینی با محلول آب و نمک؛ استفاده از سرم یا محلول نمکی رقیق برای پاکسازی بینی از ترشحات بسیار موثر است.
برای استفاده از این روش‌ها، شرایط سنی و واکنش کودک را در نظر بگیرید. اگر علائم ادامه‌دار یا شدید شدند، بهتر است با پزشک مشورت کنید.
درمان آبریزش بینی در کودکان با دارو
درمان دارویی آبریزش بینی به علت زمینه‌ای بروز آن بستگی دارد. به عنوان مثال، اگر آبریزش بینی ناشی از رفلاکس معده باشد، استفاده از داروهای سرماخوردگی مؤثر نخواهد بود. داروهایی که با هدف کاهش التهاب، کاهش ترشح مخاط و باز کردن مجاری تنفسی تجویز می‌شوند. برخی از رایج‌ترین داروهای کنترل آبریزش بینی در کودکان عبارت‌اند از:
- شربت پلارژین کیدز
- شربت سیموکلد
- شربت فیتوکاف
- شربت‌های سرماخوردگی کودکان
- رومولین یا اسپری کورتیکواستروئید
- اسپری کلرید سدیم و پوآر نوزادان
- پماد وازلین
- قرص آنتی هیستامین
- قرص دس لوراتادین
مصرف خودسرانه این داروها ممکن است عوارض زیادی را درپی داشته باشد. به همین دلیل، بهتر است درصورت جواب ندادن درمانهای خانگی، برای درمان دارویی زیرنظر پزشک درمان را شروع کنید. برای اطلاع کامل از داروها و قرص های درمان آبریزش چرکی بینی برای کودکان و نوزادان، خواندن مقاله قرص آبریزش بینی را مطالعه کنید.
شربت آبریزش بینی برای کودکان
معرفی و تجویز دارو برای کودکان و نوزادان، باید توسط پزشک معالج صورت بپذیرد. داروها، بهویژه در مورد کودکان و نوزدان ممکن است عوارض جانبی زیادی داشته باشند و نباید خودسرانه مصرف شوند. بااین‌حال، چند مورد از رایج‌ترین شربت‌های درمان آبریزش بینی در کودکان معرفی شده اند. مهم‌ترین داروها برای درمان آلرژی در کودکان و نوزادان عبارتند از:
- شربت ستیریزین کودکان (Cetirizine)
- شربت نئوتادین یا دس‌لوراتادین (Desloratadine)
قرص آبریزش بینی برای کودکان
مصرف شربت برای کودکان متداول‌تر است، زیرا بلعیدن قرص برای کودکان دشوارتر است. با این حال، قرص آنتی‌هیستامین ممکن است در موارد خاص و با تجویز پزشک برای کودکان تجویز شود. دوز مصرفی این دارو بسته به سن و وزن کودک متفاوت است و نباید بدون نظر پزشک مورد استفاده قرار گیرد.
چه زمانی برای درمان آبریزش بینی در کودکان باید به پزشک مراجعه کنیم؟
در بیشتر موارد، آبریزش بینی کودکان زیر 2 سال با روش‌های خانگی قابل کنترل است. اما گاهی وجود برخی علائم هشداردهنده میتواند نشانه‌ای از ابتلا به یک بیماری زمینه‌ای جدی‌تر باشد. اگر هر یک از علائم زیر را در کنار آبریزش بینی مشاهده کردید، توصیه می‌شود کودک خود را در اولین فرصت برای معاینه به متخصص اطفال ببرید:
- ادامه‌دار شدن آبریزش بینی بیش از ۱۰ تا ۱۴ روز
- تب بالا (بهویژه در نوزادان زیر ۶ ماه)
- ترشحات غلیظ زرد یا سبز رنگ همراه با درد در ناحیه سینوس‌ها
- وجود خون در ترشحات بینی
- تنفس سخت یا خس‌خس سینه
- علائم بی‌حالی شدید یا بی‌میلی کامل به غذا یا شیر
- تکرار مداوم سرماخوردگی یا عفونت تنفسی در فواصل کوتاه
در صورت مشاهده هر یک از این نشانه‌ها، به‌سرعت با پزشک کودکان مشورت کنید. مراجعه زودهنگام به متخصص میتواند از بروز عوارض جدی‌تر جلوگیری کند و روند درمان را سریع‌تر و مؤثرتر پیش ببرد. اگر در تهران زندگی می‌کنید یا قصد مراجعه به پزشکان این شهر را دارید، می‌توانید در سایت دکتردکتر به لیست بیش از ۲۷۵ دکتر کودکان تهران دسترسی پیدا کنید و نوبت مناسب خود را دریافت کنید.
با مراجعه به دکتر خیالتان را راحت کنید
اگرچه آبریزش بینی در کودکان و نوزادان پدیده‌ای شایع است و معمولا جای نگرانی ندارد، اما در خفیف‌ترین حالت نیز نشانه‌ای از وجود یک علت یا اختلال است. به همین دلیل، در کنار استفاده از درمانهای خانگی بی‌خطر، توصیه می‌شود برای اطمینان بیشتر با یک متخصص کودکان یا متخصص گوش، حلق و بینی مشورت کنید.
برای این منظور، می‌توانید از طریق سامانه نوبت دهی اینترنتی دکتردکتر، به راحتی نوبت حضوری یا آنلاین بهترین متخصصین گوش، حلق و بینی را دریافت کنید و روند درمان فرزندتان را با خیال آسوده پیگیری نمایید. در پایان، اگر تجربه‌ای درباره آبریزش بینی کودکان دارید یا سوالی برایتان باقی مانده، آن را در بخش نظرات به اشتراک بگذارید.
منابع:
بسیار مفید و کامل بود . سپاس 🙏
سلام
تشکر از اشتراک گزاری نظرتون
سلام وقتتون بخیر.سپاس از راهنمایی کاملتون
سلام عزیزم
خواهش میکنم
سلام عالی و مفید بودمتشکرم
باسلام
توضیحاتتون عااااالیه
متشکرم🌹