غدد لنفاوی چیست؛ نحوه کار و علائم خطر آنها را بهتر بشناسیم

آیا با غدد لنفاوی آشنایی دارید؟ غدد لنفاوی در چه قسمت‌هایی از بدن وجود دارند؟ در این مقاله از مجله دکتردکتر شما را با غدد لنفاوی و بیماری‌های مربوط به آن‌ها آشنا می‌کنیم؛ با ما همراه باشید.

غدد لنفاوی بخش مهمی از سیستم ایمنی بدن هستند که بروز هر گونه آسیب‌شناسی در آنها ممکن است عواقب جبران‌ناپذیری داشته باشد.

غدد لنفاوی چیست؟

غده‌های لنفاوی یا در اصطلاح دیگر گره‌های لنفاوی، اندام‌هایی بیضی شکل هستند که بخش مهمی از دستگاه ایمنی بدن محسوب می‌شوند. غدد لنفاوی حاوی مایعی بی‌رنگ به نام لنف هستند.

نحوه کار غدد لنفاوی در بدن چگونه است؟

غدد لنفاوی شامل سلول‌های ایمنی و به نوعی منبع این سلول‌ها هستند. نقش غدد لنفاوی در دستگاه ایمنی این است که به عنوان فیلتر یا تله ذرات بیگانه عمل کرده و عوامل پاتوژن همچون برخی سلول‌های سرطانی را به دام بیاندازند.

تغییرات ظاهری غدد لنفاوی از اهمیت بسیار بالایی در بالین بیمار برخوردار است. چرا که می‌تواند یک تظاهر بسیار مهم از یک بیماری باشد. این گره‌ها معمولا در شرایط التهاب و عفونت بزرگ می‌شوند و این موضوع در شرایط مختلف مانند مسائل ساده‌ای همچون عفونت گلو، تا مسائل بسیار خطرساز و تهدیدکننده حیات همچون سرطان غدد لنفاوی، مثانه، خون یا ایدز ممکن است رخ دهد.

غدد لنفاوی در کجای بدن هستند؟

گره‌های لنفاوی تقریبا در سراسر بدن گسترش یافته‌اند که زیر بغل، معده و کشاله ران از جمله متراکم‌ترین محل‌ها از نظر وجود این گره‌ها هستند.

لنفوم یا سرطان غدد لنفاوی

لنفوم؛ نوعی سرطان است که از گروهی از سلول‌های سیستم ایمنی آغاز می‌شود. این سلول‌ها، سرمنشا لنفوسیت نامیده می‌شوند. علت اصلی ابتلا به لنفوم همچون بسیاری دیگر از انواع سرطان‌ها کاملا ناشناخته است. محل اصلی استقرار لنفوسیت‌ها، در گره‌های لنفاوی، طحال، غده‌ی تیموس و مغز استخوان است.

در لنفوم نیز همچون سایر سرطان‌ها عامل اصلی، رشد بی‌رویه سلول‌ها است؛ که در اینجا لنفوسیت‌ها به طور بی‌رویه‌ای تکثیر پیدا می‌کنند. لنفوم به دو دسته اصلی هوچکین و غیرهوچکین تقسیم می‌شود. خوشبختانه لنفوم از انواع سرطان‌هایی است که اگر به موقع تشخیص داده شود به راحتی درمان می‌شود.

چه مواردی ریسک ابتلا به لنفوم را افزایش می‌دهند

• سن بالای ۶۰ سال
• سابقه انجام پیوند عضو
• ایدز
• بیماری‌های سیستم ایمنی مخصوصا بیماری‌های خودایمنی مانند آرتریت روماتوئید، سندروم شوگرن، لوپوس یا سلیاک
• جنسیت، آقایان بیشتر از خانم‌ها مبتلا می‌شوند
• سابقه ابتلا به بیماری‌های ویروسی مانند اپشتین‌بار، هپاتیت C، لوسمی
• سابقه خانوادگی مثبت نسبت به لنفوم
• تماس با مواد شیمیایی مضر مانند بنزین، حشره‌کش‌ها، برخی مواد شیمیایی کارخانه‌ها
• سابقه قبلی لنفوم هوچکین یا غیر هوچکین که درمان شده است
• داشتن اضافه ‌وزن و چاقی

علائم هشداردهنده سرطان غدد لنفاوی

• گرم، قرمز و متورم شدن گره‌های لنفاوی، اغلب در غدد لنفاوی گردن، غدد لنفاوی زیر بغل یا غدد لنفاوی کشاله‌ ران
• تعریق شبانه
• کاهش وزن
• تنگی نفس
• درد شکم
• خستگی
• سرفه
• خارش
• تب

موارد ذکر شده در بالا از جمله شایع‌ترین تظاهرات لنفوم در افراد هستند؛ هر چند که بسیاری از این تظاهرات با بیماری‌های عفونی یا حتی برخی بیماری‌های بسیار ساده‌تر مانند سرماخوردگی‌ و آنفلونزا و غیره مشترک هستند. تشخیص زودهنگام لنفوم در روند درمانی این سرطان تاثیر بسیاری دارد؛ بنابراین توصیه می‌شود که افراد با دیدن این علائم فورا به پزشک مراجعه کنند.

تشخیص لنفوم

زمانی که پزشک متخصص به لنفوم شک کند؛ نمی‌تواند تنها به علائم بالینی و تظاهرات بیمار بسنده کند. در نتیجه باید آزمایش‌های خون و نمونه بیوپسی از خون بیمار و غدد لنفاوی او تهیه شود. پزشک پس از چک کردن تمام نکات پاتولوژی لازم خونی و نمونه بیوپسی نظر قطعی را نسبت به وجود یا عدم وجود لنفوم در فرد اعلام و روند درمانی را برای او آغاز می‌کند.

همچنین چک کردن وضعیت غدد لنفاوی در تعیین مرحله (Stage) سرطان بسیار مهم است. همین طور تعیین می‌کند که آیا سرطان فرد به درمان پاسخ داده یا متاستاز داده یا خیر. جالب است بدانید که معاینه دقیق غدد لنفاوی راحت‌ترین و سریع‌ترین راه برای تشخیص زودهنگام بسیاری از سرطان‌هاست.

نگاهی کلی بر غدد لنفاوی متورم

غدد لنفاوی متورم معمولاً در نتیجه عفونت از باکتری یا ویروس رخ می‌دهند. به ندرت غدد لنفاوی متورم ناشی از سرطان است.

غدد لنفاوی شما نقش مهمی در توانایی بدن شما برای مقابله با عفونت‌ها دارند. آن‌ها به عنوان فیلتر عمل می‌کنند؛ ویروس‌ها، باکتری‌ها و سایر علل بیماری‌ها را به دام می‌اندازند قبل از اینکه بتوانند سایر قسمت‌های بدن شما را آلوده کنند. نواحی متداول که ممکن است غدد لنفاوی متورم داشته باشید شامل گردن، زیر چانه، زیر بغل و کشاله ران است.

در برخی موارد، گذشت زمان و کمپرس آب گرم ممکن است تمام آنچه برای درمان غدد لنفاوی متورم لازم است باشد. اگر عفونت باعث تورم غدد لنفاوی شود، درمان به علت آن بستگی دارد.

علائم تورم غدد لنفاوی

سیستم لنفاوی شما شبکه‌ای از اندام‌ها، رگ‌ها و غدد لنفاوی را در بر می‌گیرد که در سراسر بدن شما وجود دارد. بسیاری از غدد لنفاوی در ناحیه سر و گردن شما قرار دارند. گره‌های لنفاوی که به طور مکرر متورم می‌شوند، در این منطقه و هم‌چنین در زیر بغل و کشاله ران شما هستند.

تورم غدد لنفاوی نشانه این است که چیزی در بدن شما اشتباه است. وقتی غدد لنفاوی شما برای اولین بار متورم می‌شوند، ممکن است متوجه علائم زیر شوید:

• حساسیت و درد در غدد لنفاوی
• تورمی که ممکن است به اندازه یک نخود یا لوبیا قرمز یا حتی در غدد لنفاوی بزرگتر نیز باشد

بسته به علت تورم غدد لنفاوی، سایر علائم و نشانه‌های شما ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• آبریزش بینی، گلودرد، تب و سایر علائم عفونت دستگاه تنفسی فوقانی
• تورم عمومی غدد لنفاوی در سراسر بدن شما. وقتی این اتفاق می‌افتد، ممکن است عفونتی مانند  ویروس HIV یا مونونوکلئوز یا اختلال سیستم ایمنی بدن مانند لوپوس یا آرتریت روماتوئید را نشان دهد.
• گرههای سخت، ثابت و به سرعت در حال رشد، نشاندهنده سرطان یا لنفوم احتمالی است
• تب
• عرق شبانه

چه موقع به پزشک مراجعه کنیم

برخی از غدد لنفاوی متورم هنگام بهبود شرایط زمینه‌ای، مانند عفونت جزئی، به حالت عادی برمی‌گردند. اگر نگران هستید یا غدد لنفاوی متورم دارید و علائم زیر را دارا هستید به پزشک مراجعه کنید:

• بی دلیل ظاهر شده‌اند
• به بزرگتر شدن ادامه داده است یا دو تا چهار هفته در این حالت وجود دارد
• هنگامی که آن‌ها را فشار می‌دهید احساس سختی دارید یا به راحتی تکان نمی‌خورد و ثابت است
• تب مداوم، تعریق شبانه یا کاهش وزن غیرقابل توجیه دارید

اگر در بلع یا تنفس مشکل دارید به سرعت برای درمان اقدام کنید.

علل تورم غدد لنفاوی

گره‌های لنفاوی خوشه‌های کوچک، گرد یا لوبیایی‌شکل سلول هستند. درون غدد لنفاوی ترکیبی از انواع مختلف سلول‌های سیستم ایمنی بدن است. این سلول‌های تخصصی مایع لنفاوی شما را در حین عبور از بدن فیلتر کرده و با از بین بردن مهاجمان از شما محافظت می‌کنند.

گره‌های لنفاوی به صورت گروهی قرار دارند و هر گروه ناحیه خاصی از بدن شما را تخلیه می‌کند. ممکن است در بعضی از مناطق، مانند غدد لنفاوی گردن، زیر چانه، زیر بغل و کشاله ران متوجه تورم شوید. محل غدد لنفاوی متورم ممکن است به شناسایی علت اصلی کمک کند.

شایع‌ترین علت تورم غدد لنفاوی عفونت، به ویژه عفونت ویروسی، مانند سرماخوردگی است. سایر علل احتمالی تورم غدد لنفاوی عبارتند از:

عفونت‌های شایع

• گلودرد
• سرخک
• عفونت گوش
• دندان آلوده (آبسه)
• مونونوکلئوز
• عفونت‌های پوستی یا زخم، مانند سلولیت
• ویروس نقص ایمنی انسانی (HIV) – ویروسی که باعث ایدز می‌شود

عفونت‌های غیرشایع

• بیماری سل
• برخی از عفونت‌های منتقله از راه جنسی، مانند سفلیس
• توکسوپلاسموز – عفونت انگلی ناشی از تماس با مدفوع گربه آلوده یا خوردن گوشت نپخته
• تب خراش گربه – عفونت باکتریایی ناشی از خراش یا گزش گربه

اختلالات سیستم ایمنی بدن

• لوپوس – یک بیماری التهابی مزمن است که مفاصل، پوست، کلیه‌ها، سلول‌های خونی، قلب و ریه‌های شما را هدف قرار می‌دهد
• آرتریت روماتوئید – یک بیماری التهابی مزمن با هدف قرار دادن بافتی که مفاصل شما را پوشش می‌دهد (سینوویوم)

سرطان‌ها

• لنفوم – سرطانی که از سیستم لنفاوی شما نشات می‌گیرد
• سرطان خون – سرطان بافت خون‌ساز بدن، از جمله مغز استخوان و سیستم لنفاوی شما
• سرطان‌های دیگری که به گره‌های لنفاوی گسترش یافته‌اند (متاستاز می‌شود)

سایر علل احتمالی اما نادر شامل برخی از داروها مانند داروی ضد تشنج فنی توئین (دیلانتین) و داروهای پیشگیرانه برای مالاریا است.

عوارض جانبی تورم غدد لنفاوی

اگر عفونت دلیل تورم غدد لنفاوی شما باشد و درمان نشود، ممکن است آبسه ایجاد شود. آبسه مجموعه موضعی چرک است که در اثر عفونت ایجاد می‌شود. چرک حاوی مایعات، گلبول‌های سفید خون، بافت مرده و باکتری‌ها یا سایر مهاجمان است. آبسه ممکن است به درمان آنتی بیوتیکی نیاز داشته باشد.

تشخیص تورم غدد لنفاوی

برای تشخیص آنچه ممکن است باعث تورم غدد لنفاوی شما شود ، پزشک ممکن است به موارد زیر نیاز داشته باشد:

• سابقه پزشکی شما. پزشک شما می‌خواهد بداند که غدد لنفاوی متورم چه زمان و چگونه ایجاد شده است و آیا علائم یا نشانه دیگری دارید یا خیر.
• معاینه بدنی. پزشک هم‌چنین می‌خواهد غدد لنفاوی نزدیک سطح پوست شما را از نظر اندازه، حساسیت، گرما و بافت بررسی کند. محل غدد لنفاوی متورم و سایر علائم و نشانه‌های شما سرنخ‌هایی را برای علت اصلی ارائه می‌دهد.
• آزمایش خون. برخی آزمایش‌های خون ممکن است به تأیید یا رد موارد مشکوک زمینه‌ای کمک کند. آزمایشات خاص به علت مشکوک بستگی دارد، اما به احتمال زیاد شامل شمارش کامل خون(CBC)  است. این آزمایش به ارزیابی سلامت کلی شما و تشخیص طیف وسیعی از اختلالات از جمله عفونت و سرطان خون کمک می‌کند.
• مطالعات تصویربرداری. عکس‌برداری با اشعه ایکس از قفسه سینه یا توموگرافی کامپیوتری(CT) از ناحیه آسیب‌دیده ممکن است به تعیین منابع بالقوه عفونت یا یافتن تومورها کمک کند.
• نمونه‌برداری از غدد لنفاوی. برای اطمینان از تشخیص، پزشک ممکن است شما را تحت بیوپسی قرار دهد. وی نمونه‌ای را از یک گره لنفاوی یا حتی کل گره لنفاوی را برای بررسی میکروسکوپی برمی‌دارد.

درمان تورم غدد لنفاوی

غدد لنفاوی متورم ناشی از ویروس معمولاً پس از رفع عفونت ویروسی به حالت طبیعی برمی‌گردند. آنتی‌بیوتیک‌ها برای درمان عفونت‌های ویروسی مفید نیستند. درمان غدد لنفاوی متورم به دلایل دیگر به عوامل زیر بستگی دارد:

• عفونت. متداول‌ترین درمان غدد لنفاوی متورم ناشی از عفونت باکتریایی، آنتی‌بیوتیک‌ها هستند. اگر غدد لنفاوی متورم شما به دلیل عفونت HIV باشد، درمان خاصی برای آن بیماری دریافت خواهید کرد.
• اختلال ایمنی. اگر غدد لنفاوی متورم شما در نتیجه شرایط خاصی مانند لوپوس یا آرتریت روماتوئید باشد، درمان به سمت بیماری زمینه‌ای انجام می‌شود.
• سرطان. گره‌های متورم ناشی از سرطان نیاز به درمان سرطان دارند. بسته به نوع سرطان، درمان ممکن است شامل جراحی، پرتودرمانی یا شیمی‌درمانی باشد.

سبک زندگی و درمان‌های خانگی

اگر غدد لنفاوی متورم شما حساس یا دردناک باشد، با انجام موارد زیر ممکن است کمی تسکین پیدا کنید:

• کمپرس گرم بگذارید. کمپرس گرم و مرطوب، مانند پارچه‌ای که در آب داغ غوطه ور شده را روی ناحیه آسیب‌دیده قرار دهید.
• مسکن بدون نسخه بخورید. این موارد شامل آسپیرین، ایبوپروفن، ناپروکسن یا استامینوفن است. در دادن آسپرین به کودکان یا نوجوانان احتیاط کنید. اگرچه آسپرین برای استفاده در کودکان بالاتر از 2 سال تأیید شده است، کودکان و نوجوانان بهبود‌یافته از آبله مرغان یا علائم شبیه آنفولانزا هرگز نباید از آسپرین استفاده کنند. اگر در این زمینه نگرانی دارید با پزشک خود صحبت کنید.
• استراحت کافی داشته باشید. برای کمک به بهبودی بیماری زمینه‌ای، اغلب به استراحت نیاز دارید.

آماگی برای قرار ملاقات با پزشک

اگر غدد لنفاوی متورم دارید، ابتدا با مراجعه به پزشک خانواده شروع کنید. هنگامی که برای تنظیم قرار ملاقات خود تماس می‌گیرید، در صورت مشاهده علائم شدید مانند مشکل تنفس یا بلع، ممکن است از شما خواسته شود که به سرعت نزد پزشک بروید.

در ادامه برخی از اطلاعاتی که به شما برای امادگی قرار ملاقات با پزشک کمک می‌کنند را آورده‌ایم:

کارهای که می‌توانید انجام دهید

• از هرگونه محدودیت قبل از قرار ملاقات آگاه باشید. در زمان تعیین وقت، از خود بپرسید که آیا لازم است کاری از قبل انجام دهید یا خیر.
• علائمی را که تجربه کرده‌اید و مدت زمان آن را ذکر کنید. پزشک شما می‌خواهد بداند که آیا علائم شبیه آنفولانزا مانند تب یا گلودرد دارید یا خیر و ممکن است از شما سوال کند که آیا تغییراتی در وزن خود مشاهده کرده‌اید یا خیر. هر علامتی از خفیف تا شدید را که از زمان شروع تورم در غدد لنفاوی مشاهده کرده‌اید، در لیست خود قرار دهید.
• لیستی از تمام تماس‌های اخیر با منابع احتمالی عفونت را تهیه کنید. این ممکن است شامل سفر به خارج از کشور، پیاده‌روی در مناطقی که دارای کنه هستند، خوردن گوشت نپخته، خراشیده شدن توسط گربه یا رفتارهای جنسی یا رابطه جنسی پر خطر با یک شریک جنسی جدید باشد.
• لیستی از اطلاعات پزشکی اصلی خود، از جمله مواردی که تحت درمان هستید و نام داروهایی که مصرف می‌کنید را تهیه کنید. هر داروی تجویزی و بدون نسخه (OTC) را که استفاده می‌کنید، و هم‌چنین ویتامین‌ها و مکمل‌ها را در آن بگنجانید.
• سوالات خود از پزشک را لیست کنید. لیستی از سوال‌هایی که می‌خواهید از پزشک بپرسید را از قبل تهیه کنید.

کاری که می‌توانید تا قبل از انجام قرار ملاقات انجام دهید

در حالی که منتظر قرار ملاقات خود هستید، اگر گره‌های متورم شما دردناک است، سعی کنید با استفاده از کمپرس گرم و مسکن بدون نیاز به نسخه مانند استامینوفن یا ایبوپروفن از درد خود بکاهید.

منابع:

cancer

wikipedia