روند رشد کودک از جمله شیرین ترین قسمت های والد بودن است که گاهی می تواند باعث نگرانی و اضطراب آنها نیز شود زیرا والدین نمی دانند که آیا نوزاد و کودک آنها طبق روال صحیح و درست خود در حال رشد شناختی، اجتماعی، گفتاری و حرکتی هست یا خیر؟ در چه سنی نوزاد باید به صداها واکنش نشان دهد و یا در سنی باید نسبت به شنیدن اسم خود عکس العمل داشته باشد؟ سن غلتیدن، راه رفتن یا سحبت کردن چه موقع است؟ با دکتردکتر در این مقاله همراه باشید تا مراحل رشد و تکامل نوزادان و کودکان را تا 18 ماهگی بررسی نماییم.
چرا بررسی روند رشد کودکان الزامی است؟
اصولا الگوی مشخص و معینی برای بررسی روند رشدی بچه ها وجود ندارد اما برخی از مهارت های کودکان پایه و اساس شکل گیری مهارت های دیگر هستند که تقریبا در سنین خاصی رخ می دهند زیرا این دسته از مهارت ها با تکمیل شدن برخی از قسمت های مغز به لیست مهارت های کودک اضافه می شوند. از این رو تشخیص زودهنگام تاخیر در به وجود آمدن این دسته از مهارت ها بسیار حیاتی است زیرا تشخیص سریع آن می تواند کمک شایانی در درمان این تاخیرها داشته باشد. نکته قابل توجه در این مقاله این است که برخی از مهارت ها نقاط عطفی برای کودک هستند که باید در یک سن مشخص به وقوع بپیوندند از این رو به عنوان مثال یک کودک 18 ماهه ممکن است مهارت هایی بسیار فراتر از آنچه در این مقاله گفته شده است، داشته باشد اما این توانمندی ها نقطه عطف رشد او هستند که باید در کودک مورد بررسی قرار گیرند. اگر احساس می کنید کودک شما دچار تاخیر است و یا حتی برای بررسی روند رشدی او نیازمند به راهنمایی هستید می توانید از متخصصین کاردرمانی کمک بگیرید.
دریافت نوبت اینترنتی از متخصص کاردرمانی
مهارت های شناختی، اجتماعی و حرکتی در نوزادان 1 تا 3 ماهه
نوزاد یک ماهه شما به احتمال زیاد به صورت مستقیم به چشمان شما نگاه می کند و می تواند به انسان های مورد علاقه خود یعنی مادر و پدر واکنش نشان دهد. اکثر نوزادان سه ماهه می توانند لبخند بزنند و با لبخند زدن رضایت خود از مسائل را نشان دهند. از لحاظ زبانی، شروع به ایجاد آوا و صداهایی از خود می کند که از این طریق با افراد ارتباط برقرار می کند. او از صحبت کردن لذت می برد و ممکن است با صحبت کردن آرام شود و با دقت به حرف های شما گوش فرادهد. مهارت های حرکتی او به حرکات سر او ختم می شوند و می تواند سر خود را به سمت صداها بچرخاند و اشیا را با چشم دنبال کند. او سعی در گرفتن اشیا با دست می کند اما ممکن است در این کار خیلی موفق نباشد اما برای این کار تلاش بسیار می کند. در سن سه ماهگی اگر فرزند کوچک خود را به شکم روی زمین بگذارید، می تواند سر خود را به خوبی بلند کند و گردن خود را به صورت استوار نگه دارد.
مراحل رشد نوزادان 4 تا 6 ماهه
فرزند شش ماهه شما باید بتواند حالات صورت شما را تشخیص دهد و اگر به او بخندید با شما همراهی کند. او چهره های آشنا را تشخیص می دهد و نسبت به آنها واکنش نشان می دهد. او به صداهای مختلف، واکنش های مختلف نشان می دهد و صداهای بلند و آهسته را تشخیص می دهد. خنده های او صدادار شده است و از قهقهه زدن بی نهایت لذت می برد. او دست خود را برای گرفتن اشیا دراز می کند و می تواند به راحتی آنها را بگیرد. مهارت های حرکتی و جسمی او به قدری پیشرفت کرده که احتمالا می تواند غلت بزند و برعکس شود. از لحاظ گفتار و زبان، صداهای اطراف را تقلید می کند و گاهی احساس می کنید که برای حرف زدن تلاش بسیاری می نماید. برای بررسی روند رشد نوزاد خود می توانید با متخصص کودکان مشورت کنید.
دریافت نوبت اینترنتی متخصص کوکان
مهارت های شناختی، گفتاری، اجتماعی و حرکتی در نوزادان 7 تا 9 ماهه
کودک 7 ماهه شما دست ها را به سمت دهان می برد و ممکن است هرچیزی که دم دستش باشد را به داخل دهان فرو ببرد و آن را مزه مزه نماید. غریبه ها را شناسایی می کند و از بودن در کنار غریبه ها احساس ناامنی می نماید. به شنیدن نام خود واکنش نشان می دهد و به سمت کسیکه نام او را صدا می زند، می چرخد.
ممکن است فرزند شما قبل از سنین 7 تا 9 ماهگی شروع به نشستن کرده باشد اما او حالا می تواند بدون پشتیبانی و کمک دیگران بنشیند و نیاز به چیزی برای تکیه دادن ندارد. در هنگام رشد این مهارت فیزیکی در او باید بیش از گذشته مراقب او باشید زیرا در حین یادگیری این مهارت، ممکن است بارها و بارها از پشت بر زمین بیفتد و به سر او آسیب برسد.
مراحل رشد نوزادان 9 تا 11 ماهه
بازی مورد علاقه او پرتاب کردن است. او از پرتاب کردن همه چیز لذت می برد و معنای پنهان شدن را متوجه می شود. در این سن احتمالا کودک شما بیشتر به شما می چسبد و به شما وابسته تر شود زیرا اضطراب جدایی در او در حال شکل گیری است و ترس از افراد غریبه در او ریشه دوانده است. او “نه” گفتن را یاد گرفته و احتمالا از کلمه “نه” بارها و بارها در روز استفاده کند و اینگونه قدرت خود را به رخ شما بکشد. کودک شما در این سن بسیاری از حرکات شما را تقلید می کند و ممکن است دوست داشته باشد تا با وسایل شما مانند وسایل موجود در اشپزخانه بازی کند. از لحاظ حرکتی پیشرفت بیشتری کرده است و می تواند با کمک شما یا گرفتن از دیوار و مبل روی پاهای خود بایستد. او حالا می تواند روی زمین سینه خیز برود یا به صورت چهار دست و پا حر کت کند و تمام خانه را به هم بریزد.
توانمندی های نوزادان 12 ماهه
او حالا درک درست تری از اندام های بدن خود دارد و می تواند به آنها اشاره کند به عنوان مثال وقتی از کودک 12 ماهه خود بپرسید “دستت کجاست؟” او دست خود را نشان خواهد داد. ممکن است در این سنین احساس کنید کودک شما بداخلاق تر شده و دیگر آن کودک سازگار سابق نیست. باید از این بداخلاقی خوشحال باشید زیرا لجبازی و تلاش برای نه گفتن و نشان دادن استقلال قسمتی از روند رشد اوست که در حال شکل گیری است. او نسبت به غریبه ها بیش از گذشته حساس می شود و حتی ممکن است با دیدن غریبه ها گریه کند. به هیچ وجه از این کار او ناراحت نشوید و سعی کنید تا همیشه در کنار او بمانید تا بتواند با اضطراب جدایی خود کنار بیاید و درک کند که شما پشتیبان خوبی برای او هستید. در سن 12 ماهگی، کودک شما می تواند کلماتی را بر زبان بیاورد و برای اشاره به اشیا، از کلمات استفاده نماید و برای ارتباط برقرار کردن با افراد “بای بای” می کند. در این سن، کودک شما شروع به راه رفتن می کند و می تواند بدون کمک و پشتیبان راه برود و این قسمت از زندگی او شروعی برای کنجکاوی های بیشتر و کشف دنیای بزرگ تر است.
مهارت های شناختی، اجتماعی، گفتاری و حرکتی در 18 ماهگی
اکنون زمان این است که خانه خود را برای کودک نوپای خود آماده کنید تا با خیال راحت بتواند شیطنت کند و به همه جا سرک بکشد بدون اینکه نگران آسیب رسیدن به او باشید. از نظم و انضباط ملایم برای راهنمایی و آموزش کودکان استفاده کنید و از تنبیه کردن او به شدت پرهیز کنید زیرا هیچ فایده تربیتی برای او نخواهد داشت و تنها میل او برای کشف دنیا سرکوب خواهد شد. برای تقویت دایره لغات کودک نوپا برای او آواز بخوانید، صحبت کنید و کتاب بخوانید. مهارت های شناختی نوزاد 18 ماهه به تازگی در حال رشد و پیشرفت است به طوری که در نوزادان 18 ماه به بالا، هر روز تغییرات جدیدی در رفتارها و نوع واکنش او نسبت به مسائل دیده می شود.
به عنوان مثال چیزهایی که او قبلا در محیط اطراف خود دیده و شناخته مانند وسایل منزل، وسایل نقلیه و… را می تواند در کتاب ها شناسایی کند و نسبت به آنها واکنش نشان دهد. او کاربرد برخی از وسایل آشنا مانند قاشق و چنگال را می داند و اگر از او این سوال را بپرسید با حرکات بدن و دست ها سعی می کند تا این کاربرد را به شما نشان دهد. او به تازگی توانایی خط خطی کردن را به دست آورده و مشتاق است تا هرجایی که می شود این هنرنمایی را از خود نشان دهد. هیچگاه از خط خطی کردن درو دیوار توسط او ناراحت نشوید و واکنش منفی نشان ندهید. می توانید برای جلوگیری از آسیب رسیدن به آنها، دیوارهای خانه را با کاغذ بپوشانید و به او اجازه دهید تا هرکجا که دوست دارد، هنرنمایی کند و ذوق او برای نشان دادن توانمندی های جدیدش از بین نرود.
فرزند 18 ماهه شما اکنون می تواند دستورات تک مرحله ای را به خوبی بشنود، پردازش کند و انجام دهد. دستوراتی مانند بنشین، بیا، برو، بایست، بخور و… از لحاظ مهارت های عاطفی و اجتماعی، او اکنون تمایل به همکاری در کارهای آسان و کوچک را دارد و مخصوصا با والدین خود در این زمینه بسیار کوشاست. به عنوان مثال از کمک کردن به مرتب نمودن خانه بسیار لذت می برد و اگر به او بگویید تا توپ خود را به اتاقش ببرد حتما این کار را انجام خواهد داد. از دیگر سرگرمی های او آینه است. او اکنون مفهوم آینه را می داند و می تواند تشخیص دهد کسی که در آینه روبروی او ایستاده خودش است. از دیدن خود در آینه لذت می برد. او حالا با وجود شما در محیط احساس امنیت بیشتری دارد و اگر از بودن شما اطمینان داشته باشد به سراغ کاوش در محیط های اطراف می رود و دوست دارد نکات جدیدی را کسب نماید.
از لحاظ زبانی هنوز نمی تواند جمله بسازد ولی کلمات آشنایی مانند بابا و مامان را بر زبان می آورد و می تواند کلمات ساختگی برای اشاره کردن به چیزهای مختلف را به کار ببرد. یکی از کارهایی که برای برقراری ارتباط با فرزند 18 ماهه خود می توانید انجام دهید شعر خواندن، قصه گفتن و کتاب خواندن برای او است. او از این کارها بسیار لذت می برد. او حالا در مهارت های حرکتی نیز پیشرفت چشمگیری داشته است و می تواند در دویدن استوارتر باشد و بدون اینکه لباسش را خیس کند از فنجان و لیوان مخصوص به خود آب بنوشد. در پوشیدن لباس هایش همکاری بیشتری دارد نه به این معنا که می تواند لباس هایش را بپوشد بلکه در پوشیدن آستین لباسش می داند باید چه کند و یا برای پوشیدن شلوار چگونه باید با شما همکاری نماید. یکی از جذاب ترین کارهایی که می تواند انجام دهد غذا خوردن است. او با غذا خوردن و ریخت و پاش در حین آن بسیار لذا می برد کما اینکه مهارت او برای گرفتن قاشق در دست و استفاده از آن بسیار پیشرفت کرده است.از جمله مهارت هایی که کودک 18 ماهه شما به تازگی کسب نموده است ایجاد تعادل میان اندام هاست. او می تواند میان چشم ها و دست ها و پاهایش هماهنگی برقرار نماید به طوری که می تواند در هنگام کشیدن اسباب بازی هایش راه برود و یا بدود، برقصد و یا برای نشستن روی صندلی تلاش نماید.
شاید حالا برای برقراری ارتباط بیشتر و همچنین یادگیری نکات تربیتی مورد نیاز برای آموزش فرزند خود نیاز به مشاوره با روانشناس داشته باشید. برای این منظور می توانید از پلتفورم دکتردکتر به صورت تلفنی با روانشناسان ارتباط برقرار کنید و یا به صورت آنلاین برای مشاوره حضوری با آنها نوبت بگیرید.
دریافت نوبت اینترنتی مشاوره حضوری با روانشناس کودک
برای خواندن قسمت دوم مقاله و بررسی روند رشد کودکان و نوجوانان از 2 سالگی تا 17 سالگی کلیک کنید.
