به فرآیند طبیعی که باعث آزاد شدن تخمک بالغ و باروری می‌شود، تخمک گذاری زنان می‌گویند. علائم تخمک گذاری شامل تغییر مخاط دهانه رحم، افزایش حواس، درد و حساسیت سینه، درد لگن و شکم، تغییر میل جنسی زنان و تغییرات دهانه رحم می‌شود. برای محاسبه زمان تخمک گذاری باید به علائم و تغییرات بدن خود توجه کنید. داشتن یک تقویم تخمکگذاری می‌تواند در محاسبه زمان تخمک گذاری به شما کمک کند.
در صورت تخمکگذاری ناموفق یا وجود هر مشکلی در فرایند تخمکگذاری و باروری به متخصص زنان مراجعه می‌کنید. پزشک با بررسی وضعیت و علائم شما علت مشکل در تخمک گذاری زنان را تشخیص و درمان مناسب را تجویز می‌کند.
برای آشنایی با مراحل، علائم و محاسبه زمان تخمکگذاری، تا انتهای این مطلب از مجله پزشکی و سلامت دکتردکتر با ما همراه باشید. مطالعه این مقاله حدود 10 دقیقه زمان نیاز خواهد داشت.
در انتهای همین مطلب و در بخش کامنت‌ها سوال خود را بپرسید، تا کارشناس سلامتی دکتردکتر پاسخ دهد.
عمل تخمک گذاری زنان چیست؟
تخمکگذاری فرآیندی طبیعی در بدن زنان است که در آن یک تخمک بالغ از تخمدان آزاد می‌شود. این فرایند هر ماه اتفاق می‌افتد و نشانه سلامت زنان در دوران باروری است. زمان تخمک گذاری معمولا در اواسط چرخه قاعدگی یعنی حدود 14 روز قبل از پریودی رخ می‌دهد. تخمک آزاد می‌شود، به سمت لوله‌های فالوپ حرکت می‌کند و در آنجا منتظر اسپرم می‌ماند. اگر اسپرمی به تخمک برسد، لقاح صورت می‌گیرد و تخمک بارور شده به سمت رحم حرکت می‌کند تا در آنجا لانه‌گزینی کند. این فرآیند منجر به بارداری می‌شود.
اگر لقاح در فاصله 12 تا 24 ساعت بعد از تخمک گذاری زنان اتفاق نیفتد، تخمک از بین می‌رود و دیواره داخلی رحم حدود دو هفته بعد می‌ریزد که منجر به شروع پریود خواهد شد. کل این فرآیند تحت تاثیر هورمون‌های مختلفی از جمله هورمون محرک فولیکول (FSH)، هورمون لوتئینه‌کننده (LH)، استروژن و پروژسترون قرار دارد. برای پیدا کردن بهترین زمان باروری باید به ریزترین علائم تخمک گذاری توجه کنید. داشتن تقویم تخمکگذاری که در آن زمان تخمک‌گذاری‌های ماهانه درج شده باشد، به تعیین زمان مناسب باروری کمک می‌کند.
چه زمانی فرآیند تخمک گذاری انجام می‌شود؟
طور سیکل قاعدگی زنان از فاصله اولین روز شروع خونریزی در یک دوره تا اولین روز شروع خونریزی در دوره بعد محاسبه می‌شود. به‌طورمعمول، طول سیکل قاعدگی زنان بین 21 تا 35 روز است. البته طول این دوره می‌تواند در افراد مختلف و حتی در یک فرد برای ماه‌های مختلف متفاوت باشد. بنابراین، زمان تخمک گذاری در هر فرد با توجه به طول سیکل قاعدگی متفاوت است. به طور کلی، می‌توان گفت: زمان احتمالی تخمکگذاری با محاسبه تعداد روزها از اولین روز آخرین پریود و کم کردن 12 تا 16 روز از آن به دست می‌آید. برای مثال، اگر آخرین دوره پریود شما در روز اول ماه شروع شده باشد و چرخه قاعدگی‌تان 28 روز است، تخمکگذاری احتمالا در روزهای 12 تا 16 سیکل قاعدگی ماه بعد اتفاق خواهد افتاد.
مراحل چرخه تخمک گذاری و قاعدگی به چه ترتیبی اتفاق می‌افتند؟
مراحل چرخه تخمکگذاری و قاعدگی شامل چرخه اتفاقاتی است که در تخمدان‌ها و رحم اتفاق می‌افتند. مراحل چرخه قاعدگی و تخمکگذاری شامل موارد زیر می‌شوند:
مرحله قاعدگی
این مرحله با شروع خونریزی قاعدگی آغاز می‌شود. دیواره داخلی رحم (اندومتر) که برای لانه‌گزینی تخمک آماده شده بود، در صورت اتفاق نیفتادن بارداری شروع به ریزش می‌کند و از بدن خارج می‌شود. در این مرحله، هورمون‌های استروژن و پروژسترون در پایین‌ترین سطح خود قرار دارند.
مرحله فولیکولی
هم‌زمان با پایان قاعدگی، غده هیپوفیز شروع به ترشح هورمون محرک فولیکول (FSH) می‌کند. FSH نیز باعث رشد چندین فولیکول در تخمدان‌ها می‌شود. فولیکول‌ها هورمون استروژن ترشح می‌کنند و باعث ضخیم شدن و ترمیم دیواره داخلی رحم خواهند شد.
مرحله تخمکگذاری
در اواسط سیکل قاعدگی، سطح هورمون لوتئینه‌کننده (LH) به طور ناگهانی افزایش پیدا می‌کند. این افزایش LH باعث باز شدن یکی از فولیکول‌ها و آزاد شدن تخمک بالغ خواهد شد. تخمک آزاد شده به سمت لوله‌های فالوپ حرکت می‌کند تا در صورت وجود اسپرم، بارور شود.
مرحله لوتئال
پس از تخمک گذاری زنان، فولیکول خالی و به جسم زرد تبدیل می‌شود. جسم زرد هورمون پروژسترون ترشح می‌کند. پروژسترون نیز باعث ادامه ضخیم شدن دیواره داخلی رحم و آماده‌سازی آن برای لانه‌گزینی تخمک بارور شده می‌شود. اگر لقاح رخ ندهد، جسم زرد پس از حدود 14 روز تحلیل می‌رود و سطح پروژسترون کاهش پیدا خواهد کرد.
توجه! کاهش هورمون پروژسترون باعث ریزش دیواره داخلی رحم و شروع سیکل قاعدگی بعدی می‌شود.
| مراحل چرخه تخمکگذاری و قاعدگی | توضیح |
| مرحله قاعدگی | شروع خونریزی قاعدگی، ریزش دیواره داخلی رحم در صورت اتفاق نیفتادن لقاح و پایین بودن مقدار هورمون‌های استروژن و پروژسترون |
| مرحله فولیکولی | ترشح هورمون FSH، رشد چندین فولیکول در تخمدان‌ها، ترشح هورمون استروژن |
| مرحله تخمکگذاری | افزایش ناگهانی سطح هورمون LH، باز شدن یکی از فولیکول‌ها و آزاد شدن تخمک بالغ، حرکت تخمک به سمت لوله‌های فالوپ |
| مرحله لوتئال | ترشح هورمون پروژسترون و ضخیم شدن دیواره داخلی رحم برای لانه‌گزینی، دفع جسم زرد در صورت عدم لقاح، کاهش پروژسترون و شروع چرخه قاعدگی بعدی |
تصاویر تخمک گذاری زنان زیر، مراحل تخمکگذاری و چرخه قاعدگی را نشان می‌دهند:
چگونه می‌توان زمان تخمک گذاری را تشخیص داد و محاسبه کرد؟
اهمیت تخمکگذاری و تعیین زمان آن به این دلیل است که فرصت زنده ماندن تخمک محدود است. بنابراین، با دانستن زمان تقریبی تخمکگذاری می‌توان احتمال باردار شدن را افزایش داد. اسپرم بعد از رابطه جنسی می‌تواند چند روز در لوله فالوپ منتظر رسیدن تخمک شود تا آن را بارور کند. تخمک نیز بعد از آزاد شدن از تخمدان، فقط 24 ساعت می‌تواند زنده بماند. اگر به هر دلیلی تخمک و اسپرم در زمان‌بندی درستی به هم نرسند، امکان بارداری وجود ندارد.
برای تشخیص زمان تخمک گذاری زنان و محاسبه آن می‌توان از روش‌های مختلف استفاده کرد. از جمله این روش‌ها می‌توان به، بررسی چرخه قاعدگی، تغییرات ترشحات رحم و اندازه‌گیری دمای بدن اشاره کرد. ابزارهای پزشکی تست تخمکگذاری شامل کیت‌ها و مانیتورهای تخمکگذاری و سونوگرافی نیز می‌توانند در تعیین این زمان به شما و پزشک کمک کنند. نحوه محاسبه زمان تخمکگذاری با این روش‌ها در ادامه آمده است.
چگونه زمان تخمک گذاری بعد از پریود را محاسبه کنیم؟
برای این که بتوانید زمان تقریبی تخمکگذاری خود را تعیین کنید، راه‌های مختلفی شامل موارد زیر وجود دارند:
- تقویم تخمکگذاری و چرخه قاعدگی؛ در صورتی که چرخه قاعدگی شما 28 روز است، تخمک تقریبا 14 روز بعد از اولین روز پریود آزاد می‌شود. اما چرخه قاعدگی برای همه زنان 28 و در همه ماه‌ها روزه نیست و می‌تواند بین 21 تا 35 روز متغیر باشد. در این وضعیت نیز تخمکگذاری معمولا 12 تا 14 روز قبل از شروع قاعدگی بعدی اتفاق خواهد افتاد.
- اندازه‌گیری دمای بدن؛ بعد از آزاد شدن تخمک، دمای بدن زنان بین 0.3 تا 0.8 درجه سانتی‌گراد افزایش پیدا می‌کند. بنابراین، می‌توانید با اندازه گیری دمای بدن خود هر روز صبح، زمان آزاد شدن تخمک را به صورت حدودی تعیین کنید.
- بررسی علائم تخمک گذاری شامل ترشحات واژن؛ ترشحات واژن در زمان آزاد شدن تخمک بیشتر می‌شود.
- استفاده از ابزارهای خانگی بدون نسخه؛ از کیت تخمکگذاری برای بررسی سطح هورمون LH ادرار استفاده می‌شود. مانیتورهای بررسی باروری نیز برای تعیین مقدار LH و استروژن ادرار کاربرد دارند. افزایش این هورمون‌ها در ادرار نشان‌دهنده آزاد شدن تخمک است.
در صورتی که مشکلی در روند آزاد شدن فولیکول و تخمک وجود داشته باشد، پزشک زنان می‌تواند سونوگرافی تخمکگذاری را تجویز کند. با انجام سونوگرافی متوالی از روز 12 سیکل قاعدگی می‌توان فولیکول غالب حاوی تخمک را تعقیب و مشکل احتمالی را بررسی کرد.
تخمکگذاری چند روز طول می‌کشد؟
معمولا 28 تا 36 ساعت بعد از افزایش سطح هورمون LH، تخمک از تخمدان آزاد می‌شود. بنابراین، می‌توان طور دوره آزاد شدن تخمک را کمی بیش از یک روز در نظر گرفت. هنگامی که تخمک از تخمدان آزاد می‌شود، در صورت لقاح نداشتن، در عرض 12 تا 24 ساعت از بین می‌رود. به طور میانگین، تخمکگذاری از اواسط چرخه قاعدگی یا 4 روز قبل از آن اتفاق می‌افتد. اگر در این زمان بارداری رخ ندهد، تخمک از بین می‌رود و با عادت ماهیانه از واژن خارج می‌شود. معمولا قاعدگی یا پریودی حدود 12 تا 14 روز بعد از تخمکگذاری اتفاق می‌افتد. اما مدت زمان دقیق آن ممکن است برای هر فرد متفاوت باشد.
چه ارتباطی بین تخمکگذاری و بارداری وجود دارد؟
رابطه تخمک گذاری و بارداری یک ارتباط مستقیم است. تخمکگذاری فرآیندی است که در آن یک تخمک از تخمدان آزاد می‌شود و این اتفاق معمولا در میانه چرخه قاعدگی رخ می‌دهد. پس از آزاد شدن، تخمک به سمت لوله فالوپ حرکت می‌کند، جایی که می‌تواند با رسیدن به اسپرم باعث بارداری شود. اگر تخمک با اسپرم بارور شود، به سمت رحم حرکت می‌کند و پس از حدود یک هفته به دیواره رحم می‌چسبد که به این فرآیند لانه‌گزینی می‌گویند. این مرحله آغاز بارداری است. در صورتی که تخمک بارور نشود، پس از 12 تا 24 ساعت از بین می‌رود و در دوره قاعدگی بعدی از بدن دفع می‌شود. برقراری رابطه جنسی در زمان تخمکگذاری احتمال بارداری را به شدت افزایش می‌دهد، زیرا در این زمان تخمک در دسترس است و می‌تواند با اسپرم ترکیب شود. بروز بیماری‌هایی مانند تنبلی تخمدان می‌تواند فرآیند تخمکگذاری را با اختلال مواجه کرده و در نتیجه موجب ناباروری در زنان شود.
آیا تخمکگذاری با خونریزی بعد از سقط هم‌چنان اتفاق می‌افتد؟
در اغلب موارد، سقط جنین و خونریزی بعد از آن بر باروری یا تخمکگذاری در زمان حاملگی بعدی تاثیر نمی‌گذارند. امکان تخمکگذاری هر دو تخمدان و بارداری در فاصله زمانی ۲ هفته پس از سقط جنین وجود دارد. درد زیر شکم یکی از نشانه‌هایی است که نشان می‌دهد بعد از سقط تخمک گذاری زنان اتفاق افتاده است.
بهترین زمان تخمک گذاری برای بارداری چه زمانی است؟
به طور کلی در زنان سالم با چرخه قاعدگی 28 روزه، تخمکگذاری قبل از پریود در روز 14ام قبل از شروع سیکل بعدی اتفاق می‌افتد. حال اگر سیکل قاعدگی فردی متفاوت باشد، زمان تخمک گذاری نیز تغییر می‌کند. برای مثال اگر سیکل قاعدگی 30 روزه باشد، تخمکگذاری روز 16 سیکل اتفاق می‌افتد. به طور کلی با در نظر گرفتن سیکل قاعدگی طبیعی در بازه 21 تا 35 روز، می‌توان گفت بهترین زمان تخمک گذاری در روز هفتم تا روز 21 سیکل پریودی اتفاق می‌افتد که در هر فرد متفاوت است.
چند روز بعد از تخمکگذاری احتمال بارداری وجود دارد؟
احتمال بارداری بعد از تخمکگذاری به مدت زمان کوتاهی محدود می‌شود. تخمک معمولا تا 24 ساعت پس از آزاد شدن از تخمدان زنده می‌ماند و در این مدت امکان بارور شدن آن توسط اسپرم وجود دارد. بهترین زمان برای بارداری، چند روز قبل و روز تخمکگذاری است، زیرا اسپرم می‌تواند تا 5 روز در بدن زن زنده بماند و در این زمان با تخمک آزاد شده ترکیب شود. احتمال بارداری در 24 ساعت پس از تخمکگذاری وجود دارد و داشتن رابطه جنسی در روزهای قبل از تخمکگذاری نیز شانس باداری را افزایش می‌دهد.
آیا می‌توان با تعیین روز تخمکگذاری به‌صورت طبیعی از بارداری پیشگیری کرد؟
تعیین روز تخمکگذاری یکی از روش‌های موثر جلوگیری طبیعی از بارداری است. این روش به زنان کمک می‌کند تا زمان‌های باروری خود را شناسایی کنند و در روزهای پرخطر از برقراری رابطه جنسی خودداری کنند. بررسی علائم تخمک گذاری مانند تغییرات دمای بدن و ترشحات واژن و هم‌چنین استفاده از تقویم برای پیش‌بینی زمان تخمکگذاری از روش‌های طبیعی جلوگیری از بارداری است.
چه رابطه‌ای بین تخمکگذاری و قرص ضد بارداری وجود دارد؟
قرص‌های ضد بارداری، حاوی هورمون‌های مصنوعی هستند که روی چرخه قاعدگی و تخمکگذاری تاثیر می‌گذارند. هورمون‌های موجود در این قرص‌ها، از ترشح هورمون‌های FSH و LH که مسئول تحریک تخمدان‌ها برای آزاد کردن تخمک هستند، جلوگیری می‌کنند. در نتیجه، با مصرف منظم قرص‌های ضد بارداری، تخمکگذاری دیگر اتفاق نمی‌افتد. علاوه‌براین، قرص‌های ضد بارداری باعث ضخیم شدن مخاط دهانه رحم می‌شوند. این مخاط غلیظ حرکت اسپرم‌ها را به سمت تخمک دشوار می کنند و احتمال لقاح را کاهش می‌دهند. هم‌چنین، مصرف قرص‌های ضد بارداری باعث تغییراتی در پوشش داخلی رحم می‌شوند که لانه‌گزینی تخمک بارور شده را مشکل می‌کند. تخمکگذاری دردناک لگن و شکم و کیست تخمدان نیز از دیگر عوارض مصرف قرص ضد بارداری در زمان تخمک گذاری است.
با شروع تخمکگذاری چه علائمی در زنان ظاهر می‌شود؟
علائم تخمک گذاری موفق از فردی به فرد دیگر متفاوت است. علائم تخمک گذاری شدید معمولا قبل و حین تخمکگذاری بروز پیدا می‌کنند. بااین‌حال، برخی زنان ممکن است حتی علائم تخمک گذاری ضعیف را نیز تجربه نکنند. اما این به معنی اتفاق نیفتادن تخمکگذاری نیست. بیشتر زنان علائم تخمک گذاری مشخصی را در طی این فرایند تجربه نمی‌کنند.
به گزارش خبرگزاری today،
افرادی که با بدن خود هماهنگ نیستند ممکن است برخی از علائم تخمک گذاری را از دست بدهند زیرا این تغییرات ظریف هستند. بااین‌حال، برخی از علائم رایج تخمکگذاری شامل درد یک طرف بدن، حساس شدن سینه‌ها، نفخ شکم، افزایش میل جنسی، بدخلقی، تغییرات مخاط دهانه رحم، لکه‌بینی و افزایش نیم درجه‌ای دما بدن می‌شوند.
با آزاد شدن تخمک، علائم زیر می‌تواند در زنان ظاهر شود:
تغییر مخاط دهانه رحم با شروع تخمکگذاری
یکی از نشانه‌های نزدیک شدن به تخمکگذاری، تغییر در ترشحات واژن است. این ترشحات معمولا شفاف، کش‌دار و شبیه سفیده تخم‌مرغ می‌شوند. این تغییر به دلیل افزایش هورمون استروژن و برای تسهیل حرکت اسپرم‌ها به سمت تخمک است. برای بررسی این ترشحات، می‌توانید با انگشت تمیز مقداری از آن را بردارید و بین انگشتان بکشید. اگر ترشح کش‌دار و لغزنده بود، احتمالا در روزهای باروری خود هستید. توجه داشته باشید که این تغییر در همه زنان به یک شکل نیست و ممکن است متفاوت باشد.
افزایش حواس در نیمه دوم سیکل قاعدگی
در نیمه دوم چرخه قاعدگی، بسیاری از زنان متوجه حساس‌تر شدن حس بویایی خود می‌شوند. این حساسیت بیشتر به بوی فرمون‌های مردانه مانند آندروسترون است. برخی نیز افزایش حس چشایی را تجربه می‌کنند. این تغییرات حسی، می‌تواند یک علامت ضعیف از تخمکگذاری باشد.
درد و حساسیت سینه در چرخه تخمک گذاری زنان
یکی دیگر از نشانه‌های نزدیک شدن به تخمکگذاری، حساس شدن سینه‌ها یا درد نوک سینه‌ها است. این درد به دلیل تغییرات هورمونی در بدن رخ می‌دهد و ممکن است قبل یا بعد از تخمکگذاری احساس شود.
تخمکگذاری دردناک لگن و شکم و کیست تخمدان
یکی از علائم رایج تخمکگذاری زنان، درد است. این درد به صورت گرفتگی یا درد در یک طرف شکم احساس می‌شود و ممکن است همراه با خونریزی خفیف، ترشح واژینال یا حالت تهوع باشد. معمولا این درد با استراحت و مصرف مسکن‌های ساده برطرف می‌شود. اما اگر درد شدید، مداوم یا همراه با علائم دیگری مانند تب بود، برای بررسی کیست تخمدان یا آندومتریوز بهتر است به پزشک مراجعه کنید.
تخمکگذاری و لکه‌بینی و ترشحات خفیف واژن
لکه بینی قهوه‌ای رنگ در زمان تخمکگذاری به دلیل پارگی فولیکول حاوی تخمک اتفاق می‌افتد. این خونریزی خفیف و کوتاه‌مدت است و در همه زنان رخ نمی‌دهد. خونریزی سبک در فرایند تخمک گذاری زنان طبیعی است و ممکن است از قرمز تا قهوه‌ای تیره در سنین مختلف متغیر باشد. این لکه‌بینی نگران‌کننده نیست، مگر اینکه ادامه پیدا کند. اگر از نظر جنسی فعال هستید و لکه‌بینی دارید، برای بررسی عفونت یا بارداری خارج از رحم به پزشک مراجعه کنید. توجه داشته باشید که تخمکگذاری بدون ترشح نیز به دلیل خشکی واژن ممکن است. اما این اتفاق لزوما به معنای آزاد نشدن تخمک از فولیکول و انجام نشدن تخمکگذاری نیست. عکس ترشحات تخمک گذاری زنان را می‌توانید در تصویر زیر ببینید:
تغییر میل جنسی زنان بعد از تخمکگذاری
در طول تخمکگذاری، میل جنسی برخی زنان افزایش پیدا می‌کند. این تغییر هورمونی، ممکن است به عنوان راهی طبیعی برای افزایش احتمال بارداری در نظر گرفته شود. بااین‌حال، عوامل بسیاری بر میل جنسی تاثیر می‌گذارند و این تغییر در همه زنان یکسان نیست.
حالت تهوع و سردرد بعد از تخمکگذاری
حالت تهوع و سردرد از علائم رایج تخمکگذاری هستند که به دلیل تغییرات هورمونی در بدن رخ می‌دهند. در طول فرایند تخمکگذاری، سطح هورمون‌های استروژن و پروژسترون در بدن تغییر می‌کند که می‌تواند باعث ایجاد حالت تهوع و سردرد شود.
تغییرات دهانه رحم در زنان در فرایند تخمکگذاری
هنگام تخمکگذاری، ممکن است دهانه رحم نرم‌تر شود و بالاتر گیرد. می‌توانید با انگشت خود دهانه رحم را لمس کنید و تغییرات آن را بررسی کنید. قبل از تخمکگذاری، دهانه رحم نرم‌تر و بعد از آن سفت‌تر می‌شود. بااین‌حال، تشخیص این تغییرات ممکن است زمان‌بر باشد. از طرف دیگر، علائم دیگری مانند درد شکم یا تغییر ترشحات ممکن است برای تشخیص تخمکگذاری قابل اعتمادتر باشند.
تغییر دمای بدن از علائم تخمکگذاری
اگرچه ممکن است تغییر دمای بدن را احساس نکنید، اما افزایش دمای پایه بدن یکی از نشانه‌های قطعی تخمکگذاری است. با ثبت روزانه دمای بدن، می‌توانید الگوی دمای بدن خود را در طول چرخه قاعدگی شناسایی کنید. پس از آزاد شدن تخمک، هورمونی به نام پروژسترون در بدن ترشح می‌شود. این هورمون باعث افزایش دمای پایه بدن به میزان حدود 0.3 تا 0.8 درجه سانتی‌گراد می‌شود.
تغییرات در بزاق دهان بعد از تخمکگذاری
هورمون‌های استروژن و پروژسترون که در زمان تخمکگذاری زیاد می‌شوند، باعث می‌شوند بزاق دهان شکل خاصی به خود بگیرد. اگر کمی از بزاق دهان خود را بعد از تخمکگذاری روی یک سطح صاف پخش کنید و بگذارید خشک شود، ممکن است الگوهایی شبیه به کریستال یا برگ سرخس روی آن ایجاد شود. این الگوها نشان می‌دهند که شما نزدیک به دوره تخمکگذاری هستید.
چه علائمی پایان تخمکگذاری را نشان می‌دهند؟
پایان تخمکگذاری با چندین علامت قابل شناسایی همراه است. در این مرحله، معمولا کاهش درد شکمی را تجربه می‌کنید که به تدریج متوقف می‌شود. هم‌چنین ترشحات رحم به حالت عادی خود بازمی‌گردند و رنگ و قوام آنها تغییر می‌کند. در این زمان، افزایش سطح پروژسترون نیز مشاهده می‌شود که نشان‌دهنده پایان تخمکگذاری است. درد خفیفی که ممکن است یک ماه سمت چپ شکم و یک ماه سمت راست شکم باشد نیز از دیگر علائم پایان تخمکگذاری است. هر ماه یک تخمدان، تخمک آزاد می‌کند و باعث درد در یک طرف شکم خواهد شد. این درد ممکن است یک شبانه‌روز طول بکشد و بعد خود‌به‌خود برطرف می‌شود. گفتنی است نارسایی تخمدان باعث کاهش یا توقف تخمکگذاری می‌شود و در نتیجه می‌تواند به ناباروری منجر شود.
آیا تخمکگذاری درد دارد؟
بسیاری از زنان در طول فرایند تخمکگذاری، یعنی زمانی که تخمک از فولیکول آزاد می‌شود، احساس درد و ناراحتی می‌کنند. این درد که به آن «میتل اشمرز» نیز می‌گویند، می‌تواند از چند دقیقه تا دو روز طول بکشد. علائم این درد شامل احساس پیچ‌خوردگی در ناحیه زیر شکم، گرفتگی عضلات و حتی درد شدید شکمی است.
چه مشکلاتی می‌توانند در فرایند تخمکگذاری ایجاد شوند؟
تخمک گذاری زنان یک فرایند طبیعی است که به صورت ماهیانه اتفاق می‌افتد. گاهی اوقات ابتلا به برخی بیماری‌های زنان و تعادل نداشتن هورمون‌ها می‌توانند باعث ایجاد مشکلات مختلف شامل تخمکگذاری ناموفق، دردناک و نامنظم شوند. هر یک از این موارد در زیر توضیح داده شده است.
چرا تخمکگذاری ناموفق اتفاق می‌افتد؟
تخمکگذاری ناموفق علاوه بر ناباروری، از علت‌های باردار نشدن برخی زنان است. تخمکگذاری ناموفق به تعادل نداشتن یک یا چند هورمون خاص به ویژه هورمون‌های موثر در تخمکگذاری مرتبط است. از جمله این هورمون‌ها می‌توان به هورمون آزادکننده گنادوتروپین (GnRH)، هورمون FSH و LH اشاره کرد. تخمکگذاری ناموفق می‌تواند در یک سیکل قاعدگی منظم هم اتفاق بیفتد، اما سیکل‌های نامنظم اصلی‌ترین علامت تخمکگذاری ناموفق است. سندروم تخمدان پلی کیستیک یکی از شایع‌ترین علت‌های تخمکگذاری ناموفق است. فقدان مخاط دهانه رحم و الگوی نامنظم دمای بدن نیز می‌توانند از علائم این مشکل باشند.
آیا تخمکگذاری ناموفق قابل درمان است؟
تخمکگذاری ناموفق با تغییر سبک زندگی و داروهای مختلف قابل درمان است. از جمله روش‌های درمانی این مشکل می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کنترل و کاهش وزن
- مدیریت استرس
- کنترل بر شدت ورزش و تمرینات
- استفاده از داروهای تیروئید در صورت ابتلا به مشکلات تیروئید
- استفاده از داروی کلومیفن سیترات
- تزریق هورمون محرک فولیکول
- تزریق گنادوتروپین جفتی انسان یا HCG
- تزریق آگونیست‌ها و آنتاگونیست‌های GnRH
- درمان سندرم تخمدان پلی‌کیستیک
توجه داشته باشید که علت تخمکگذاری ناموفق ابتدا باید توسط پزشک متخصص زنان بررسی شود. در زمان مراجعه به پزشک می‌توانید برای یافتن پاسخ سوال تخصص زنان چیست نیز از او مشاوره بگیرید. متخصص زنان در زمینه تخمکگذاری و سلامت زنان و مشکلات تخمکگذاری دانش و تجربه کافی برای تشخیص و درمان را دارد.
علت تخمک گذاری نامنظم چیست؟
استرس یکی از مهم‌ترین دشمنان تخمکگذاری سالم است. استرس می‌تواند به طور قابل توجهی روی زمان و نحوه آزاد شدن تخمک تاثیر بگذارد. علاوه بر استرس، بیماری‌هایی مثل سندرم تخمدان پلی‌کیستیک (PCOS)، اختلالات غده تیروئید و اختلال عملکرد هیپوتالاموس نیز می‌توانند باعث نامنظم شدن یا توقف کامل تخمکگذاری شوند. قاعدگی نامنظم، رشد موهای زائد روی صورت یا بدن، آکنه و ناباروری علائمی هستند که افراد با تخمکگذاری نامنظم معمولا تجربه می‌کنند.
چگونه می‌توان تخمک گذاری نامنظم را درمان کرد؟
درمان اختلال در تخمکگذاری بستگی به علت اصلی آن دارد. اگر مشکل از هورمون‌ها باشد، پزشک درمان دارویی را پیش می‌گیرد. اما اگر استرس عامل اصلی باشد، روش‌های آرامش‌بخشی مثل یوگا، مدیتیشن و تنفس عمیق می‌توانند مفید واقع شوند. هم‌چنین، مراجعه به روانشناس می‌تواند کمک‌کننده باشد.
آیا تخمک گذاری دردناک خطرناک است؟
دردهای تخمکگذاری می‌توانند به شکل یک گرفتگی مبهم تا تیر کشیدن شدید و ناگهانی باشند. به طور کلی تخمک گذاری زنان ممکن است با علائم متفاوتی همراه باشد. از جمله این علائم می‌توان به فشار ناخوشایند، پیچ‌خوردگی، دردهای تیز، گرفتگی عضلات یا درد شدید در زیر شکم اشاره کرد. برخی زنان درد شدید تخمکگذاری را تجربه می‌کنند. علت این است که بعد از آزاد شدن تخمک، لوله فالوپ منقبض می‌شود تا به اسپرم‌های منتظر برای لقاح برسد. خون و مایعات دیگر از فولیکول پاره شده نیز ممکن است در طی این فرآیند وارد حفره شکمی و لگن شوند و تحریک ایجاد کنند. به طور کلی، درد شکم موقع تخمکگذاری طبیعی است، اما در صورت برطرف نشدن آن با داروهای مسکن و استراحت برای بررسی بیشتر به دکتر زنان مراجعه کنید.
آیا تخمکگذاری دردناک درمانی دارد؟
درد تخمکگذاری را می‌توان با داروهای ضدالتهاب مانند ایبوپروفن تسکین داد، اما این داروها در دوران بارداری منع مصرف دارند. برای درمان درد شدید، بهتر است با پزشک یا ماما مشورت کنید. روش‌های پیشگیری از بارداری هورمونی مانند قرص یا ایمپلنت ضد بارداری با مهار تخمکگذاری، می‌توانند ضمن جلوگیری از تخمکگذاری درد آن را نیز به طور کامل برطرف کنند.
آیا قاعدگی بدون تخمک گذاری امکان‌پذیر است؟
خونریزی قاعدگی معمولا نتیجه عدم لقاح تخمک آزاد شده است. فرو ریختن پوشش داخلی رحم به دنبال اتفاق نیفتادن لانه‌گزینی جنین، منجر به خونریزی قاعدگی می‌شود. بنابراین، می‌توان گفت قاعدگی بدون تخمکگذاری از نظر پزشکی ممکن نیست. بااین‌حال، در برخی موارد، خونریزی رحمی ممکن است بدون همراهی با تخمکگذاری رخ دهد. این وضعیت به عنوان خونریزی غیرطبیعی رحم (AUB) شناخته می‌شود و دلایل مختلفی مانند اختلالات هورمونی، فیبروم رحمی و یا سایر عوامل پزشکی می‌تواند باعث آن شود. خونریزی غیرطبیعی رحم در میان زنان در سنین باروری شایع است و نیاز به ارزیابی پزشک دارد.
تخمک گذاری خارج از رحم چه علت‌ها و علائمی دارد؟
تخمکگذاری خارج از رحم وضعیتی است که تخمک بارور شده به جای لانه‌گزینی در رحم، در جای دیگری مانند لوله‌های فالوپ، تخمدان‌ها یا حفره شکمی لانه‌گزینی می‌کند. این وضعیت اورژانسی است و می‌تواند عوارض جدی مانند خونریزی داخلی و پارگی لوله‌های فالوپ را به همراه داشته باشد. این مشکل می‌تواند به علت‌های مختلف شامل عفونت‌های لگنی و اندومتریوز ایجاد شود. علائم تخمک گذاری خارج رحم شامل درد شدید شکمی، اغلب در یک طرف است که ممکن به شانه نیز گسترش یابد. خونریزی واژینال غیر طبیعی، حالت تهوع و استفراغ و ضعف و سرگیجه نیز از دیگر علائم آن است. هم‌چنین، ممکن است احساس درد در شانه به دلیل خونریزی داخلی نیز وجود داشته باشد. این علائم می‌تواند در هر فرد به صورت متمایزی ظاهر شود.
چه بیماری‌هایی با تخمک گذاری مرتبط هستند؟
با این که تخمک گذاری زنان یک فرایند طبیعی است، اما می‌تواند با بیماری‌های مختلفی دچار اختلال شود. از جمله مهم‌ترین این بیماری‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
سندروم تخمدان پلی کیستیک
سندرم تخمدان پلی کیستیک یک اختلال هورمونی شایع در زنان جوان است. این اختلال با افزایش تستوسترون، نامنظم بودن قاعدگی، رشد موهای زائد، آکنه و چاقی همراه است. این بیماری با مقاومت به انسولین و اختلال در تخمکگذاری نیز مرتبط است و می‌تواند بر باروری و سلامت کلی تاثیر منفی بگذارد. PCOS معمولا با تغییر سبک زندگی، دارو درمانی و در برخی موارد جراحی قابل درمان است.
اختلال عملکرد هیپوتالاموس
اختلال عملکرد هیپوتالاموس یکی از علت‌های اختلالات تخمکگذاری است. هیپوتالاموس هورمون‌های آزادکننده گنادوتروپین (GnRH) را ترشح می‌کند که بر عملکرد غده هیپوفیز تاثیر می‌گذارند. اختلال در ترشح این هورمون‌ها باعث اختلال در ترشح هورمون‌های محرک فولیکول FSH و LH می‌شود. این مشکل در نهایت منجر به اختلال در تخمکگذاری خواهد شد. اختلال عملکرد هیپوتالاموس می‌تواند ناشی از استرس، کاهش وزن شدید، ورزش بیش از حد یا بیماری‌های مزمن باشد.
نارسایی زودرس تخمدان
زنان با تعداد محدودی تخمک متولد می‌شوند که به تدریج آزاد می‌شوند. نارسایی زودرس تخمدان زمانی رخ می‌دهد که تخمدان‌ها قبل از 40 سالگی عملکرد خود را از دست می‌دهند و تولید تخمک و استروژن متوقف شود. این وضعیت اغلب به دلیل عوامل ژنتیکی یا درمان‌های پزشکی مانند شیمی‌درمانی اتفاق می‌افتد و یکی از دلایل اصلی ناباروری در زنان جوان است.
پرولاکتین بالا
پرولاکتین اضافی که به عنوان هایپرپرولاکتینمی شناخته می‌شود، می‌تواند به اختلال در تخمکگذاری منجر شود. افزایش سطح هورمون پرولاکتین معمولا به دلیل تومورهای هیپوفیز، استرس، یا مصرف برخی داروها اتفاق می‌افتد. این افزایش هورمون می‌تواند باعث کاهش تولید هورمون‌های جنسی مانند استروژن و پروژسترون شود که در نهایت منجر به اختلال در چرخه قاعدگی و تخمکگذاری می‌شوند. این هورمون در کنار فوایدی که برای بدن دارد به خصوص در بارداری و شیردهی عوارضی نیز دارد که شامل اختلال در تخمکگذاری نیز می‌شود در مقاله پرولاکتین چیست به طو کامل این عوارض را توضیح داده‌ایم.
عدم تخمکگذاری
عدم تخمکگذاری یکی از اختلالات شایع مرتبط با تخمکگذاری است. دراین‌حالت، تخمک به طور منظم آزاد نمی‌شود. این مشکل می‌تواند به دلایلی مانند سندرم تخمدان پلی کیستیک، کمبود وزن شدید، ورزش بیش از حد، استرس شدید یا اختلالات هورمونی باشد. عدم تخمکگذاری می‌تواند منجر به نامنظمی قاعدگی و مشکلات باروری شود.
اختلالات تیروئید
اختلالات تیروئید از جمله کم‌کاری و پرکاری، تاثیر مستقیمی بر تخمک گذاری زنان دارند. کم‌کاری تیروئید با کند کردن متابولیسم، چرخه قاعدگی را نامنظم و تخمکگذاری را با مشکل مواجه می‌کند. در مقابل، پرکاری تیروئید با افزایش سرعت متابولیسم، می‌تواند به همین ترتیب بر نظم قاعدگی و باروری تاثیر منفی داشته باشد.
چه کسانی نمی‌توانند تخمک گذاری کنند؟
تخمک گذاری زنان و بارداری آنها نتیجه همکاری بخش‌های مختلف بدن است. این بخش‌ها شامل هیپوتالاموس، غده هیپوفیز، تخمدان‌ها و دیگر غدد مانند غده تیروئید و فوق کلیوی می‌شوند. زنانی که تخمکگذاری ندارند، معمولا در هر یک از این بخش‌ها می‌توانند دچار مشکل باشند. برای مثال درست کار نکردن هر یک از این بخش‌ها و تاثیر آن بر تخمکگذاری زنان در جدول زیر بررسی شده است.
| وضعیتی که باعث عدم تخمکگذاری می‌شود: | توضیح |
| ترشح نشدن هورمون‌های آزادکننده گنادوتروپین توسط هیپوتالاموس | اختلال در تولید هورمون‌های فعالیت تخمدان و تخمکگذاری |
| ترشح کم هورمون‌های LH و FSH توسط هیپوفیز | ترشح کم هورمون‌های LH و FSH که نقش کلیدی در تحریک تخمدان‌ها برای تولید تخمک و هورمون‌های جنسی دارند. |
| ترشح مقدار زیاد پرولاکتین توسط هیپوفیز | پرولاکتین بالا باعث پایین آمدن سطح هورمون‌های القا‌کننده تخمک گذاری زنان می‌شود. |
| عملکرد نادرست دیگر غدد | برای مثال غدد فوق کلیوی بیش از حد هورمون‌های مردانه مانند تستوسترون تولید می‌کنند. یا غده تیروئید که وظیفه متعادل نگه داشتن غده هیپوفیز و تخمدان‌ها را به عهده دارند، هورمون‌های تیروئید بسیار زیاد یا بسیار کمی آزاد می‌کند. |
| سندروم تخمدان پلی‌کیستیک | اضافه وزن و تولید بیش از حد هورمون‌های مردانه |
| یائسگی زودرس | کاهش منبع تخمک در سن پایین |
دیابت، چاقی، ورزش شدید، مصرف برخی داروها، کاهش وزن، اضطراب و استرس نیز از جمله موارد است که می‌تواند در افراد مختلف باعث اختلال در تخمک گذاری زنان شود.
چه زمانی در رابطه با تخمکگذاری باید به پزشک مراجعه کنیم؟
در صورت مشاهده عدم تخمک گذاری زنان مداوم و قاعدگی نامنظم یا فقدان آن در چند ماه متوالی باید به دکتر زنان مراجعه کنید. درد شدید یا غیرعادی تخمکگذاری، لکه‌بینی غیرمعمول در زمان تخمک گذاری یا مشکلات باروری نیز نیاز به مراجعه به دکتر پریود دارد. این علائم می‌توانند نشانه‌های مشکلات هورمونی یا سایر اختلالات مرتبط با تخمکگذاری باشند که نیاز به بررسی و درمان دارند. متخصص زنان با بررسی علائم تخمک گذاری و تشخیص علت‌های آن می‌تواند روش درمانی مناسب را به شما پیشنهاد دهد.
منابع:
betterhealth.vic.gov.au
medicalnewstoday.com
www.healthline.com
www.webmd.com
سوالات متداول تخمک گذاری زنان
تخمک معمولا در فاصله زمانی 24 تا 48 ساعت پس از درد تخمدان آزاد می‌شود.
در روزهای نزدیک به تخمکگذاری، سطح استروژن افزایش پیدا می‌کند. پس از آزاد شدن تخمک، سطح استروژن کاهش می‌یابد و سطح پروژسترون شروع به افزایش می‌کند. این تغییر در تعادل بین سطوح استروژن و پروژسترون می‌تواند باعث خونریزی خفیف یا لکه‌بینی شود.
اگر دوره قاعدگی 28 روزه باشد، تخمکگذاری معمولا حدود 14 روز قبل از شروع پریود بعدی رخ می‌دهد. تخمکگذاری در اکثر افراد معمولا بین روز 11 تا 21 چرخه قاعدگی اتفاق می‌افتد.
بارداری معمولا تنها در صورتی امکان‌پذیر است که در طی پنج روز قبل از تخمک گذاری زنان یا در روز تخمکگذاری رابطه جنسی برقرار شده باشد. در سه روز منتهی به تخمکگذاری بالاترین شانس برای بارداری وجود دارد.
ترشحات تخمکگذاری شفاف، کش‌دار و شبیه سفیده تخم‌مرغ است، در حالی‌که ترشحات بارداری سفید یا شیری رنگ و غلیظ‌تر است و ممکن است کمی چسبناک باشد.
زمان برقراری رابطه جنسی اگر 2 تا 3 روز قبل از تخمکگذاری باشد، بچه دختر و اگر کمی قبل یا کمی بعد از آن (حوالی تخمکگذاری) باشد، بچه پسر می‌شود.
آیا همه خانم‌ها علائم تخمکگذاری رو به طور یکسان تجربه می‌کنن؟ یا اینکه ممکنه علائم خیلی خفیف یا حتی اصلا علائمی نداشته باشن؟
همه خانم‌ها علائم تخمکگذاری زنان رو به طور یکسان تجربه نمی‌کنن. شدت و نوع علائم در افراد مختلف خیلی متفاوته و حتی ممکنه بعضی از خانم‌ها اصلا متوجه علائم تخمکگذاری نشن