آب آوردن شکم چیست و به چه علتی اتفاق می‌افتد؟

به وضعیتی که باعث تجمع مایع اضافی در حفره شکمی می‌شود، آب آوردن شکم می‌گویند. آسیت می‌تواند با ورم و شکم درد، افزایش وزن، احساس سنگینی در شکم، تنگی نفس و … همراه باشد. علت آب آوردن شکم شامل اغلب شامل بیماری‌های کبدی مانند سیروز، نارسایی قلبی، بیماری‌های کلیوی، سرطان و برخی عفونت‌ها می‌شود.
برای درمان آب آوردن شکم به متخصص گوارش مراجعه می‌کنید. پزشک با بررسی وضعیت شما و علت بیماری می‌تواند روش درمانی مناسب برای کاهش علائم بیماری را پیشنهاد دهد.
برای آشنایی با علائم، علت‌ها و روش‌های درمان آب آوردن شکم، تا انتهای این مطلب از مجله پزشکی و سلامت دکتردکتر با ما همراه باشید. مطالعه این مقاله حدود 8 دقیقه زمان نیاز خواهد داشت.

هم‌چنین، می‌توانید سوال خود را در بخش کامنت‌ها بپرسید، تا کارشناس پزشکی دکتردکتر پاسخ دهد.

آب آوردن شکم یا آسیت چیست؟

آب آوردن شکم، وضعیتی است که در آن مایع اضافی در حفره شکمی تجمع پیدا می‌کند. شایع‌ترین علت آسیت، بیماری‌های کبدی مانند سیروز است. این بیماری باعث می‌شود کبد نتواند پروتئین‌های لازم برای حفظ مایعات بدن را تولید کند و در نتیجه مایع در شکم جمع می‌شود. علائم آسیت شامل تورم شکم، درد شکم، افزایش وزن، احساس سنگینی در شکم، تنگی نفس و … است. برای تشخیص آسیت، پزشک از معاینه فیزیکی، سونوگرافی، آزمایش خون و سایر روش‌های تشخیصی می‌تواند استفاده ‌کند. درمان آب آوردن شکم به علت اصلی آن بستگی دارد و ممکن است شامل داروهای ادرارآور، تخلیه مایع از شکم و درمان بیماری‌های زمینه‌ای شود.

آب آوردن شکم چه علائمی دارد؟

علائم آب آوردن شکم می‌تواند طی چند هفته تا چند روز در فرد مبتلا بروز کند. ورم شکم یکی از شایع‌ترین علائم آسیت است. از دیگر علائم این بیماری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• درد شکم
• نفخ
• یبوست
• سوءهاضمه
• از دست دادن اشتها
• تکرر ادرار
• احساس تنگ نفس و خستگی
• کمردرد
• ورم پاها
• افزایش وزن
• احساس پری بعد از غذا خوردن

گاهی اوقات، ممکن است آب آوردن شکم با التهاب صفاق با پریتونیت باکتریایی همراه باشد. در این صورت بیمار علائمی شامل تب، حساس بودن شکم به لمس و حس گیجی را تجربه می‌کند.

علت آب آوردن شکم چیست؟

علت اصلی و شایع آب آوردن شکم، سیروز کبدی است. علاوه بر سیروز کبدی، بعضی از سرطان‌ها نیز می‌توانند باعث آب آوردن شکم شوند. دیگر علل احتمالی آسیت، شامل نارسایی قلبی، نارسایی کلیوی، عفونت، التهاب لوزالمعده و ترومبوز ورید پورتال می‌شوند.

به گزارش مجله سرطان بریتانیا:

آسیت اغلب با سرطان‌های تخمدان، پانکراس، روده بزرگ، کبد و آندومتر مرتبط است و به همین دلیل به عنوان آسیت بدخیم شناخته می‌شود.

در ادامه می‌توانید علت‌های بروز آب آوردن شکم را مطالعه کنید.

آب آوردن شکم به دلیل ابتلا به مشکلات کبدی

سیروز کبدی از علل شایع ابتلا به مشکل آب آوردن شکم است. آسیت در بیماران کبدی، از جمله افراد مبتلا به سیروز کبدی، به دلیل پرفشاری ورید پورتال که خون را از اندام گوارشی به کبد می‌رساند، بروز پیدا می‌کند. در نتیجه این افزایش فشار، عملکرد کلیه بدتر می‌شود. در این شرایط که کبد برای کنترل مایع تلاش می‌کند، مایع به زور وارد حفره شکمی می‌شود و باعث آب آوردن شکم خواهد شد. افراد مبتلا به آسیت ناشی از بیماری‌های کبدی علاوه بر علائم معمول آب آوردن شکم، زردی پوست و چشم‌ها را نیز ممکن است تجربه کنند.
علاوه بر سیروز کبدی، کبد چرب نیز می‌تواند باعث ابتلا به آب آوردن شکم شود. کبد چرب زمانی رخ می‌دهد که چربی بیش از حد در سلول‌های کبدی تجمع پیدا می‌کند. اگر این وضعیت درمان نشود، می‌تواند به سیروز کبدی منجر شود که یکی از علل اصلی آب آوردن شکم است.

ابتلا به آسیت به دلیل عفونت‌های شکمی

عفونت‌های شکمی می‌توانند به دلایل مختلفی باعث آب آوردن شکم شوند. از جمله این دلایل می‌توان به پریتونیت یا عفونت پرده صفاق (پرده پوشاننده اندام‌های شکمی) اشاره کرد. صفاق پرده‌ای است که اندام‌های داخل شکم را می‌پوشاند. هنگامی که سلول‌های سرطانی به این پرده نفوذ کنند، می‌توانند باعث تولید مایع اضافی در حفره شکمی شوند. این مایع می‌تواند حاوی سلول‌های سرطانی باشد و به گسترش بیماری کمک کند. علاوه‌براین، عفونت‌های لگنی در اندام‌های تولید مثلی زنان نیز می تواند باعث ابتلا به آسیت شود. التهاب لوزالمعده، پارگی زائده آپاندیس و انتشار عفونت در حفره شکمی نیز از دیگر دلایل ابتلا به آسیت در اثر عفونت‌های شکمی است.
این عفونت‌ها می‌توانند باعث التهاب و افزایش نفوذپذیری عروق خونی در حفره شکمی شوند که منجر به نشت مایع به داخل این محیط می‌شوند. هم‌چنین، برخی از باکتری‌ها و ویروس‌ها می‌توانند موادی را ترشح کنند که باعث تحریک تولید مایع در شکم می‌شوند. تب و لرز، درد شدید شکم، قرمزی و تورم در ناحیه شکم، حالت تهوع و استفراغ، کاهش اشتها و تغییرات در مدفوع از علائم آب آوردن شکم ناشی از عفونت‌های شکمی است.

بیماری‌های کلیوی از دلایل آب آوردن شکم

کلیه‌ها نقش مهمی در حفظ تعادل آب و الکترولیت‌ها در بدن دارند. زمانی که آن‌ها به درستی کار نکنند، بدن قادر به دفع آب اضافی نخواهد بود. در نتیجه، این مشکل باعث تجمع مایع در بافت‌ها از جمله حفره شکمی می‌شود. از دلایل اصلی ایجاد آسیت در بیماری‌های کلیوی می‌توان به نارسایی کلیه اشاره کرد. هم‌چنین، سندرم نفروتیک که باعث نشت پروتئین از کلیه‌ها می‌شود نیز یکی از علل آب آوردن شکم به دلیل بیماری‌های کلیوی است. در این وضعیت، کاهش پروتئین در خون باعث کاهش فشار اسمزی خون می‌شود. در نتیجه، مایع از رگ‌های خونی به بافت‌ها از جمله حفره شکمی نشت می‌کند. علاوه بر علائم معمول آسیت، در موارد ناشی از بیماری‌های کلیوی، علائم دیگری نیز ممکن است در فرد مبتلا مشاهده شود. این علائم شامل موارد زیر می‌شوند:

• ورم پاها و مچ پا؛ تجمع مایع در اندام‌های تحتانی باعث ورم پاها می‌شود.
• کاهش ادرار؛ در اثر کاهش عملکرد کلیه‌ها، حجم ادرار کاهش پیدا می‌کند.
• خستگی و ضعف؛ به دلیل تجمع سموم در بدن، فرد مبتلا احساس ضعف و خستگی می‌کند.
• تنگی نفس؛ تجمع مایع در ریه‌ها باعث تنگی نفس می‌شود.

تشخیص به موقع بیماری‌های کلیوی می‌تواند در بروز مشکلات جدی‌تر و جلوگیری از ابتلا به آسیت موثر باشد.

علت آب آوردن شکم به دلیل سرطان معده

علت آب آوردن شکم در بیماران سرطانی از جمله افراد مبتلا به سرطان معده، گسترش سلول‌های سرطانی به اندام‌های شکمی است. زمانی که سرطان معده به اندام‌های اطراف مانند کبد، پانکراس یا پوشش داخلی شکم (صفاق) نفوذ کند، می‌تواند باعث تحریک تولید مایع و التهاب در شکم شود. هم‌چنین، سلول‌های سرطانی ممکن است عروق لنفاوی را که وظیفه تخلیه مایع از حفره شکمی را بر عهده دارند، مسدود کنند. این انسداد باعث تجمع مایع و ایجاد آسیت می‌شود. علاوه‌براین، تومورهای سرطانی می‌توانند موادی را ترشح کنند که باعث افزایش نفوذپذیری عروق خونی و نشت مایع به داخل حفره شکمی می‌شوند. این موارد، منجر به تجمع مایعات در داخل حفره شکمی و بروز آسیت خواهد شد. آسیت ناشی از سرطان معده، معمولا علائمی علاوه بر علائم معمول آب آوردن شکم دارد. این علائم شامل درد شکم، کاهش وزن، کاهش اشتها، یبوست یا اسهال، تهوع و استفراغ و خستگی و ضعف عمومی می‌شوند.

ابتلا به آسیت در افراد مبتلا به سرطان تخمدان

آسیت ناشی از سرطان تخمدان نیز می‌تواند دلایلی مشابه سرطان معده داشته باشد. گسترش مستقیم تومور، انسداد عروق لنفاوی و تولید مواد شیمیایی توسط تومور می‌توانند در افراد مبتلا به سرطان تخمدان، باعث آب آوردن شکم شوند. درد شکم، کاهش اشتها، یبوست یا اسهال و خستگی مزمن و ضعف عمومی از علائم شایع آب آوردن شکم به دلیل سرطان تخمدان است.

هپاتیت B و C از دلایل آب آوردن شکم

هپاتیت ویروسی نوع B و C می‌توانند به کبد آسیب جدی وارد کنند و در صورت عدم درمان، منجر به سیروز کبدی شوند. ویروس‌های هپاتیت B و C به سلول‌های کبدی حمله می‌کنند و باعث التهاب و تخریب آن‌ها می‌شوند. در طولانی مدت، این آسیب‌ها منجر به جایگزینی بافت سالم کبد با بافت اسکار شده و سیروز کبدی ایجاد می‌شود. هم‌چنین، سیروز کبدی باعث افزایش فشار در سیاهرگی می‌شود که خون را از روده‌ها به کبد حمل می‌کند. این افزایش فشار باعث نشت مایع از رگ‌های خونی به داخل حفره شکمی و آب آوردن شکم می‌شود.

علاوه‌براین، کبد مسئول تولید پروتئین مهمی به نام آلبومین در خون است. کاهش آلبومین در خون باعث کاهش فشار اسمزی می‌شود و در نتیجه مایع از رگ‌های خونی به بافت‌ها و حفره شکمی نشت می‌کند. مجموع این تاثیرها از هپاتیت B و C، می‌تواند باعث آب آوردن شکم شود. علاوه براین، سیروز کبدی می‌تواند منجر به آنسفالوپاتی کبدی نیز شود.

آب آوردن شکم به دلیل ابتلا به هپاتیت خودایمنی

علت آب آوردن شکم می‌تواند به دلیل برخی بیماری‌های خود ایمنی باشد. هپاتیت خودایمنی بیماری است که در آن سیستم ایمنی بدن به اشتباه به سلول‌های کبد حمله می‌کند و باعث التهاب و آسیب به کبد می‌شود. در مراحل پیشرفته، این آسیب می‌تواند منجر به سیروز کبدی شود.

ابتلا به آسیت به دلیل اختلالات ناشی از سوء مصرف الکل

مصرف بیش‌ازحد الکل به طور مستقیم به کبد آسیب می‌رساند و در طولانی مدت می‌تواند منجر به سیروز کبدی شود. سیروز کبدی، بافت سالم کبد را با بافت اسکار جایگزین و عملکرد طبیعی آن را مختل می‌کند.

بیماری‌های ژنتیکی از دلایل آب آوردن شکم

بیماری‌های ژنتیکی شامل ویلسون، هموکروماتوز، کمبود آلفا و آنتی‌تریپسین نیز از دیگر علل آب آوردن شکم هستند. این بیماری‌ها معمولا به دلیل وجود اختلال در متابولیسم مواد معدنی یا پروتئین‌ها در کبد ایجاد می‌شوند و می‌توانند منجر به آسیب کبدی و تجمع مایعات در حفره شکم شوند.
بیماری ویلسون یک اختلال ژنتیکی نادر است که باعث تجمع مس در بدن می‌شود. این تجمع می‌تواند به کبد آسیب برساند و در نتیجه باعث آب آوردن شکم شود. هموکروماتوز نیز یک بیماری ژنتیکی است که منجر به جذب بیش از حد آهن در بدن می‌شود. آهن اضافی می‌تواند به کبد آسیب برساند و منجر به بروز آسیت شود. هم‌چنین، کمبود آلفا-1 آنتی‌تریپسین نیز به دلیل نقص در تولید پروتئینی به نام آلفا-1 آنتی‌تریپسین ایجاد می‌شود که نقش مهمی در حفاظت از کبد دارد. کمبود این پروتئین می‌تواند منجر به آسیب کبدی و در نهایت آب آوردن شکم شود.

آب آوردن شکم در اثر ابتلا به نارسایی مزمن قلبی همراه با احتقان کبد

آب آوردن شکم یکی از عوارض شایع نارسایی مزمن قلبی همراه احتقان کبد باشد. در این وضعیت، قلب به اندازه کافی خون را پمپاژ نمی‌کند و در نتیجه خون در رگ‌ها جمع می‌شود. تجمع خون نیز باعث افزایش فشار در سیاهرگ باب می‌شود که خون را از روده‌ها و طحال به سمت کبد حمل می‌کند. افزایش فشار در این سیاهرگ باعث نشت مایع از رگ‌های خونی به داخل حفره شکمی و آب آوردن شکم می‌شود.

آسیت شکم چه عوارضی دارد؟

در بیماران مبتلا به آسیت شکم، به دلیل فشار مایع اضافی بر اندام‌های داخلی، اختلال در عملکرد بدن و افزایش خطر عفونت، عوارضی ایجاد می‌شود. مهم‌ترین عوارض آب آوردن شکم را می‌توانید در جدول زیر مطالعه کنید.

آب آوردن شکم می‌تواند باعث محدودیت در فعالیت‌های روزمره، کاهش وزن و خستگی شود که در نهایت بر کیفیت زندگی فرد تاثیر منفی می‌گذارد.

روش‌های درمان آب آوردن شکم

پزشک متخصص گوارش برای درمان آسیت بسته به وضعیت بیمار و شدت بیماری می‌تواند از روش‌های مختلفی استفاده کند. هنگام مراجعه به پزشک می‌توانید ضمن درمان آب آوردن شکم، برای یافتن پاسخ سوال تخصص گوارش و کبد چیست نیز از او مشاوره بگیرید. متاسفانه درمان سریع آب آوردن شکم ممکن نیست. سرعت درمان این مشکل به علت اصلی آب آوردن شکم، شدت بیماری و شرایط کلی بیمار بستگی دارد. آسیت معمولا نتیجه بیماری‌های مزمنی مانند سیروز کبدی است و درمان آن به مدیریت بیماری زمینه‌ای و کنترل علائم نیاز دارد. برای تشخیص آسیت، پزشک متخصص می‌تواند از روش‌های مختلف شامل آزمایش خون و ادرار، سونوگرافی، رادیولوژی، جراحی، بیوپسی و آزمایش شکمی استفاده کند.

درمان آب آوردن شکم با نمونه‌برداری از آسیت

نمونه‌برداری از آسیت، یک روش تشخیصی در مراحل ابتدایی درمان این مشکل است. در این روش، مقداری از مایع جمع شده در شکم را با استفاده از سوزن خارج می‌کنند. این مایع برای بررسی وجود عفونت، سلول‌های سرطانی و سایر عوامل ایجادکننده آسیت آزمایش می‌شود. نمونه‌برداری از آسیت برای افراد مبتلا به آسیت بدخیم یا مزمن مناسب است.

جراحی و پیوند کبد برای درمان آب آوردن شکم

وقتی درمان‌های معمول آب آوردن شکم مانند مصرف دارو و تخلیه مایع با سوزن برای کنترل این بیماری موثر نباشند، ممکن است پزشک روش‌های درمانی جدی‌تر را پیشنهاد دهد. جراحی شنت داخل کبدی که با یک لوله دائمی برای تخلیه مایع از شکم انجام می‌شود، یکی از این روش‌هاست. اگر آب آوردن شکم ناشی از بیماری شدید کبدی باشد و درمان‌های دیگر موثر واقع نشده باشند، پیوند کبد ممکن است تنها گزینه درمانی باشد. هم‌چنین، در صورتی که علت آب آوردن شکم نارسایی قلبی باشد، ممکن است جراحی برای رفع مشکل قلبی مودر نیاز باشد.

تخلیه آب شکم برای درمان آسیت (پاراسنتز)

تخلیه آب شکم یا پاراسنتز برای خارج کردن مایع اضافی از شکم کاربرد دارد. در این روش، با استفاده از یک سوزن بلند و نازک، مایع اضافی از شکم خارج می‌شود. این کار باعث کاهش فشار روی اندام‌های داخلی، بهبود تنفس و کاهش علائم بیماری می‌شود.

درمان آسیت با دارو

درمان دارویی یکی دیگر از روش‌های درمان آسیت است. ادرارآورها یا دیورتیک‌ها از جمله این داروها هستند. مصرف این داروها باعث افزایش دفع سدیم و آب از بدن می‌شوند و در نتیجه مایع اضافی از شکم خارج می‌شود. رایج‌ترین داروهای ادرارآور مورد استفاده در درمان آسیت، اسپیرونولاکتون (آلداکتون) و فوروزماید (لازیکس) هستند.

کاهش سدیم دریافتی برای درمان آب آوردن شکم

کاهش مصرف سدیم، یکی از روش‌های درمانی موثر برای آسیت است. بیماران مبتلا به آسیت شدید باید میزان سدیم دریافتی خود را به کمتر از ۲۰۰۰ میلی‌گرم در روز محدود کنند. با کاهش مصرف سدیم، بدن آب کم‌تری را در خود نگه می‌دارد و در نتیجه، تورم و تجمع مایع در حفره شکمی کاهش پیدا می‌کند.

آیا آب آوردن شکم خطرناک است؟

آب آوردن شکم می‌تواند خطرناک باشد و به عوارض جدی منجر شود. این وضعیت معمولا به دلیل بیماری‌های زمینه‌ای مانند سیروز کبدی، نارسایی قلبی یا سرطان ایجاد می‌شود. تجمع مایع در شکم می‌تواند عوارضی مانند عفونت و پریتونیت باکتریایی خودبه‌خود (SBP) را به همراه داشته باشد. بنابراین، تشخیص و درمان به موقع این بیماری بسیار مهم و در صورت بروز علائم، مراجعه به پزشک ضروری است. با دریافت درمان مناسب و تغییر رژیم غذایی می‌توان آب آوردن شکم و علائم آن را مدیریت کرد.

آیا پیشگیری از آب آوردن شکم در بیماران کبدی و کلیوی امکان‌پذیر است؟

اگرچه نمی‌توان از همه موارد بروز آسیت پیشگیری کرد، اما با رعایت نکات جدول زیر می‌توان خطر ابتلا به آن را کاهش داد:

با رعایت این نکات و مدیریت و کنترل بیماری‌های زمینه‌ای، می‌توان خطر ابتلا به آب آوردن شکم را در بیماران کبدی و کلیوی کاهش داد.

برای آب آوردن شکم به چه دکتری مراجعه کنیم؟

بیماران مبتلا به آسیت برای درمان باید به دکتر گوارش مراجعه کنند. پزشک با تخصص در بیماری‌های کبدی و گوارشی، می‌تواند تشخیص دقیقی از وضعیت شما داشته باشد و برنامه درمانی مناسب را پیشنهاد دهد. علت آب آوردن شکم اغلب بیماری‌های زمینه مانند سیروز کبدی است و در صورتی که به موقع درمان نشود، می‌تواند باعث بروز مشکلات بسیار جدی برای سلامتی شود. آب آوردن شکم معمولا به دلیل بیماری‌های مزمن ایجاد می‌شود، بنابراین برای درمان آن باید صبور باشید و پیگیری و مراجعه منظم به پزشک متخصص را فراموش نکنید.

برای ثبت نوبت متخصص گوارش در شهر خودتان، می‌توانید با مراجعه به سایت دکتردکتر به بهترین متخصصان این حوزه دسترسی داشته باشید.

منابع:

hopkinsmedicine.org
webmd.com
healthline.com

سوالات متداول آب آوردن شکم

آسیت بدخیم چیست؟
اگر علت آب آوردن شکم از سرطان باشد، به آن آسیت بدخیم می‌گویند.
آیا آب آوردن شکم قابل درمان است؟
درمان آسیت به بهبود علائم و کاهش عوارض آن کمک می‌کند. در برخی از بیماران، ممکن است این مشکل با مصرف داروهای ادرارآور یا پیوند کبد برطرف شود.
آیا آسیت کشنده است؟
آب آوردن شکم به‌خودی‌خود کشنده نیست اما نشانه بیماری جدی مثل نارسایی کبد است. بنابراین، اگر درمان نشود عوارضی مثل عفونت مایع آسیت را به دنبال دارد که خطرناک است.
کدام داروی گیاهی برای آسیت مفید است؟
دمنوش ریشه قاصدک ادرارآور است، اما بهتر است قبل از استفاده از داروهای گیاهی ابتدا با یک پزشک متخصص مشورت کنید.
افراد مبتلا به آسیت چه موقع باید به پزشک مراجعه کنند؟
تورم شکم، افزایش وزن ناگهانی، تنگی نفس یا درد شکم علائمی است که ضرورت مراجعه به پزشک را ایجاد می‌کند.