داروی آتروپین چیست و چه عوارض و تداخلات دارویی دارد؟

یکی از داروهای مفید برای درمان مشکلات گوارشی و تنفسی، آتروپین است. این دارو به شکل‌های مختلفی مانند آمپول آتروپین، قرص و قطره تولید شده. هر کدام از این محصولات برای درمان بیماری‌های خاصی استفاده می‌شوند. به عنوان مثال، برای درمان بیماری‌های چشمی در کودکان و بزرگسالان، قطره آتروپین استفاده می‌شود. آتروپین برای رفع رفلاکس معده یا درد معده نیز مفید است. این ماده با تنظیم حرکات روده، به بهبود اختلالات گوارشی کمک می‌کند.

عوارض آتروپین برای افراد دارای حساسیت بیشتر است. کسانی که داروهای ضدافسردگی و آنتی‌هیستامین‌ها را مصرف می‌کنند، به دلیل تداخل دارویی امکان تزریق آتروپین را نخواهند داشت. از دیگر عوارض مصرف این دارو می‌توان به تب، اسهال، استفراغ، خشکی پوست و ضعف جسمانی اشاره کرد.

با مطالعه این مطلب از مجله پزشکی دکتردکتر که به ۵ دقیقه زمان نیاز دارد، با انواع آتروپین و نحوه مصرف آن‌ها آشنا می‌شوید.

در انتها، اگر سوالی درباره نحوه مصرف قرص آتروپین و تداخلات دارویی آن دارید، در قسمت نظرات بنویسید. کارشناس پزشکی ما به آن پاسخ خواهد داد.

داروی آتروپین چیست؟

آتروپین (Atropine)، یک آلکالوئید تروپان است که برای کاهش درد، التهاب و تب استفاده می‌شود. این دارو، آنزیم‌های مسئول التهاب و درد را مهار می‌کند. همچنین، آتروپین برای کاهش بزاق و مایعات تنفسی در حین جراحی، درمان مسمومیت با حشره‌کش‌ها یا قارچ‌ها و درمان برادی‌کاردی(ضربان قلب ضعیف) نیز مفید است.

این دارو در مواقع اضطراری برای افزایش ضربان قلب نیز استفاده می‌شود. آتروپین برای درمان بیماری‌های مختلفی از جمله گلوکوم، برادی‌کاردی، آسم، اختلالات گوارشی، مسمومیت و بیماری پارکینسون هم کاربرد دارد. استفاده از آتروپین باید تحت نظر پزشک باشد، زیرا استفاده نادرست از این دارو، می‌تواند عوارض جانبی جدی به همراه داشته باشد.

آتروپین در چه اشکال و برندهایی وجود دارد؟

آتروپین در چندین شکل دارویی و تحت برندهای مختلف موجود است. هر کدام از این موارد، برای کاربردهای پزشکی خاصی استفاده می‌شوند. پزشک متخصص با توجه به شرایط فرد و بیماری او، یکی از اشکال دارو را برای درمان تجویز می‌کند. در ادامه به برخی از رایج‌ترین اشکال آتروپین اشاره کرده‌ایم.

محلول تزریقی آتروپین

آتروپین به صورت محلول تزریقی به‌ویژه در شرایط اورژانسی مانند درمان برادی‌کاردی (کاهش ضربان قلب) یا مسمومیت با عوامل ارگانوفسفره استفاده می‌شود. این دارو به‌صورت وریدی یا عضلانی تزریق می‌شود. دوز مصرفی دارو، بسته به وضعیت بیمار و شدت شرایط تعیین می‌گردد. از عوارض جانبی این شکل از آتروپین می‌توان به خشکی دهان، تاری دید، افزایش ضربان قلب، احتباس ادرار، یبوست، گیجی و واکنش‌های آلرژیک اشاره کرد. حتی در برخی موارد، مصرف این دارو ممکن است منجر به بی‌قراری شدید بیمار شود.

قطره چشمی آتروپین

آتروپین به صورت قطره چشمی برای گشاد کردن مردمک چشم (میدریاز) در معاینات چشمی و درمان التهاب عنبیه و جسم مژگانی (یووئیت) کاربرد دارد. این قطره معمولاً 1-2 بار در روز، طبق دستور پزشک در چشم چکانده می‌شود. عوارض جانبی این نوع شامل تحریک چشم، حساسیت به نور (فوتوفوبیا)، خشکی چشم و تاری دید موقتی است. استفاده طولانی‌مدت از این دارو، ممکن است باعث افزایش فشار داخل چشم شود.

قرص آتروپین

قرص آتروپین در موارد خاص مانند کاهش ترشحات و کاهش اسپاسم عضلات داخلی، مورد استفاده قرار گیرد. هرچند این شکل دارویی کمتر رایج است. دوز مصرفی قرص آتروپین، با توجه به شرایط بیمار و توصیه پزشک تعیین می‌شود. عوارض جانبی این دارو شامل خشکی دهان، یبوست، احتباس ادرار، گیجی، و تاکی‌کاردی (ضربان قلب شدید) است. مصرف قرص آتروپین می‌تواند به ایجاد علائم گوارشی مانند تهوع نیز منجر شود.

پماد چشمی آتروپین

پماد چشمی آتروپین برای درمان برخی اختلالات چشمی مانند التهاب یا عفونت‌های خاص استفاده می‌شود. این پماد به‌صورت یک لایه نازک در داخل پلک پایین قرار داده می‌شود. نوع پمادی این دارو، معمولاً یک یا دو بار در روز طبق دستور پزشک مصرف می‌شود. عوارض جانبی آن شامل تحریک و سوزش چشم، تاری دید موقت، و حساسیت به نور است. استفاده مکرر از این شکل دارویی می‌تواند باعث خشکی چشم و ناراحتی شدید چشمی نیز شود.

این اشکال دارویی متناسب با نیازهای درمانی مختلف طراحی شده‌اند، تا در شرایط گوناگون، بهترین شکل آتروپین مورد استفاده قرار بگیرد؛ مانند سایر داروهای آنتی‌کولینرژیک، این ماده دارویی نیز دارای عوارض خاصی است؛ بنابراین حتماً برای مصرف انواع آتروپین، باید با دکتر گوارش یا متخصص آن حوزه مشورت کنید.

موارد مصرف دارو و آمپول آتروپین

آتروپین به عنوان یک داروی آنتی کولینرژیک طبقه‌بندی می‌شود. یعنی این دارو، از عمل استیل کولین یا یک انتقال دهنده عصبی که نقش مهمی در عملکردهای مختلف بدن ایفا می‌کند، جلوگیری می‌کند. با مهار استیل کولین، آتروپین می‌تواند اثرات متعددی بر بدن داشته باشد. برخی موارد مصرف این دارو عبارتند از:

• گشاد شدن مردمک‌ها؛ آتروپین به صورت قطره یا ژل چشمی برای درمان التهاب عنبیه و جسم مژگانی (یووئیت) استفاده می‌شود. زیرا آتروپین می‌تواند باعث گشاد شدن مردمک چشم شود، به همین دلیل است که این دارو در چشم پزشکی برای معاینه چشم و درمان برخی بیماری‌های چشمی کاربرد دارد.
• کاهش ترشحات؛ آتروپین می‌تواند ترشحات را در دستگاه تنفسی و دستگاه گوارش کاهش دهد و برای درمان شرایطی مانند ترشح بیش از حد بزاق و اسهال مفید باشد.
• افزایش ضربان قلب؛ آتروپین به عنوان دارویی اورژانسی برای افزایش ضربان قلب در بیمارانی که دچار کاهش شدید ضربان قلب شده‌اند، استفاده می‌شود. این دارو می‌تواند قلب را تحریک کرده و ضربان قلب را افزایش دهد و در موارد اضطراری قلبی به کار برود.
• رفع مسمومیت با عوامل ارگانوفسفره؛ در موارد مسمومیت با سموم خاص مانند ارگانوفسفره‌ها که می‌توانند سیستم عصبی را تحت تأثیر قرار دهند، آتروپین به عنوان یک پادزهر برای کاهش اثرات این سموم به کار می‌رود.
• کاهش ترشحات و اسپاسم عضلات داخلی؛ در برخی موارد خاص، آتروپین به شکل قرص برای کاهش ترشحات دستگاه گوارش و کاهش اسپاسم عضلات داخلی تجویز می‌شود. خواص آنتی کولینرژیک آتروپین، باعث شل شدن ماهیچه‌ها می‍شود. همچنین، این دارو با گشاد کردن مجاری هوایی، به درمان بیماری‌هایی مانند آسم نیز کمک می‌کند.
• پیشگیری از رفلکس واگال در جراحی‌ها؛ در طول برخی از اعمال جراحی، آتروپین ممکن است برای پیشگیری از کاهش ضربان قلب ناشی از تحریک عصب واگ استفاده شود.
• درمان اسپاسم‌های شدید معده و روده؛ آتروپین می‌تواند برای کاهش اسپاسم‌های دردناک و شدید در دستگاه گوارش نیز استفاده شود.

در واقع، آتروپین دارویی چند منظوره است که در شرایط اورژانسی، درمان‌های چشمی و کاهش اسپاسم‌های گوارشی کاربرد دارد. استفاده صحیح از این دارو تحت نظر پزشک، ضروری است. تا فرد با عوارض و تداخلات احتمالی دارو مواجه نشود.

طریقه مصرف و دوزهای آتروپین

نحوه مصرف آتروپین بر اساس نوع داروی تجویز شده و شرایط سنی و وزن بیماران مشخص می‌شود. با توجه به اینکه پزشک کدام نوع از این دارو را تجویز کرده، دستورالعمل مشخصی برای مصرف آن در نظر گرفته می‌شود. در ادامه برخی از رایج‌ترین موارد مصرف انواع آتروپین را ارائه کرده‌ایم:

دوز دقیق و روش مصرف آتروپین، باید بر اساس تجویز پزشک و وضعیت خاص بیمار تنظیم شود. هرگونه تغییر دوز مصرفی دارو، بدون مشورت پزشک به هیچ عنوان توصیه نمی‌شود.

آتروپین برای کودکان

آتروپین در درمان مشکلات چشمی کودکان، به ویژه آمبلیوپی یا تنبلی چشم، کاربرد دارد. قطره چشمی آتروپین برای کودکان بین 3 تا 12 سال به عنوان جایگزینی برای درمان‌های رایج مشکلات چشمی تجویز می‌شود. همچنین، این دارو برای تسکین درد چشم ناشی از عفونت یا التهاب شدید در کودکان مفید است.

مصرف این قطره‌ها با نظارت پزشکان متخصص چشم بی‌خطر است. مصرف این دارو، به کاهش خشکی چشم، درمان عفونت‌ها و رفع تحریکات و آلرژی‌ها کمک می‌کنند. با این حال، در صورت بروز مواردی مانند تب، گشاد شدن مردمک چشم، حالت تهوع، اسهال، هذیان، یا کما، باید فوراً به پزشک مراجعه کنید، تا از بروز عوارض جدی مصرف آتروپین جلوگیری شود.

به نقل از straitstimes،

قطره چشمی آتروپین که برای درمان و آزمایش بیماری‌های چشمی مختلف تجویز می‌شود، می‌تواند برای کاهش سرعت پیشرفت نزدیک‌بینی در کودکان و نوجوانان مناسب باشد.

با این حال، مصرف دوزهای بالاتر این دارو، موجب بزرگ شدن مردمک چشم کودکان شده و چشم آن‌ها را به نور حساس می‌کند. در نتیجه کودکانی که میزان بالاتری قطره آتروپین استفاده کرده‌اند، با مشکلاتی مانند تاری دید نزدیک‌بینی مواجه می‌شوند. با این وجود، تحقیقات نشان می‌دهد که مصرف این دارو برای کودکان عوارض خاصی نداشته است.

 آتروپین برای سالمندان

مطالعات موجود نشان داده است که تزریق آتروپین به طور خاص برای سالمندان مشکلاتی را به همراه ندارد، اما باید توجه داشت که این گروه از بیماران ممکن است نسبت به اثرات این دارو حساس‌تر باشند؛ بنابراین، هنگام تجویز آتروپین برای سالمندان، احتیاط و تنظیم دوز ضروری است. به طور کلی، استفاده از آتروپین برای بیماران سالمند مبتلا به گلوکوم، تنگی پیلور، تیروتوکسیکوز، تب، انسداد مجاری ادرار و ایلئوس توصیه نمی‌شود. این موارد منع مصرف باید توسط پزشک در نظر گرفته شوند، تا از بروز عوارض جانبی جلوگیری شده و ایمنی بیمار حفظ شود.

آتروپین در بارداری و شیردهی

استفاده طولانی‌مدت از آتروپین می‌تواند به کاهش تولید شیر یا کاهش میزان شیر در دوران شیردهی منجر شود. با این حال، یک دوز منفرد آتروپین، چه به صورت سیستمیک و چه چشمی، معمولا تأثیر قابل توجهی بر شیردهی نخواهد داشت. در طول دوره مصرف طولانی‌مدت دارو، باید به دقت علائم کاهش شیر مانند سیر نشدن نوزاد یا افزایش وزن ناکافی در نوزاد توجه داشته باشید. در صورت بروز چنین علائمی، با پزشک مشورت کنید، تا اقدامات لازم انجام شود. جهت شناخت نحوه مصرف این دارو در صورت بروز مشکلات گوارشی در دوران شیردهی، لازم است درباره تخصص گوارش چیست اطلاعات به دست بیاورید.

عوارض داروی آتروپین

اگر علائم واکنش آلرژیک به آتروپین را مشاهده کردید، بلافاصله کمک پزشکی دریافت کنید. زیرا توجه به علائم و گزارش سریع آن‌ها به پزشک، می‌تواند از مشکلات جدی جلوگیری کند. علائم واکنش آلرژیک شدید به این دارو شامل کهیر، تنفس دشوار و تورم صورت، لب‌ها، زبان یا گلو است. سایر عوارض مصرف آتروپین عبارت‌اند از:

• سردرد و احساس سبکی یا بیهوشی قریب‌الوقوع
• تپش ضربان قلب یا احساس فشار در قفسه سینه
• حالت تهوع، استفراغ، درد معده، احساس سیری پس از خوردن مقدار کمی غذا
• تاری دید، دید تونلی، درد چشم، یا هاله‌های نوری
• اختلالات گوارشی و مشکل در بلع
• احساس بی‌قراری یا هیجان
• لرزش، مشکلات تعادل یا حرکت عضلات
• افزایش تشنگی، گرما یا خشکی پوست
• خستگی یا بثورات پوستی شدید
• ضربان قلب سریع یا تند
• گرگرفتگی (احساس گرمی ناگهانی، قرمزی یا سوزن سوزن شدن)
• مشکلات ادراری
• مسمومیت و درد معده
• یبوست و نفخ
• حالت تهوع، استفراغ یا اسهال
• از دست دادن علاقه به رابطه جنسی یا ناتوانی جنسی
• خشکی دهان یا چشم
• گیجی، سرگیجه یا سردرد
• خواب‌آلودگی

این لیست شامل تمامی عوارض جانبی دارو نیست. ممکن است علائم دیگری نیز موقع مصرف این دارو بروز کند؛ بنابراین، برای مشاوره پزشکی درباره عوارض جانبی این دارو، با دکتر تماس بگیرید و عوارض آتروپین را به‌دقت گزارش کنید. با توجه به خاصیت ضد اسپاسم این دارو، امکان دارد که نیاز به تغییر رژیم غذایی یا آزمایش داشته باشید. تا علت دقیق مشکلات ناشی از مصرف آتروپین مشخص شود.

تداخلات دارویی آتروپین

آتروپین ممکن است با برخی داروها تداخل داشته باشد، بنابراین باید در مصرف آن با سایر قرص‌ها، قطره‌ها و اقلام دارویی احتیاط کنید. داروهایی که با آتروپین تداخل دارند، شامل داروهای آنتی‌کولینرژیک، داروهای پارکینسون، داروهای ضدافسردگی، آنتی‌هیستامین‌ها و مواد افیونی هستند. اگر داروی دیگری، حتی داروهای بدون نسخه، مصرف می‌کنید، حتماً قبل از استفاده از آتروپین با پزشک خود مشورت کنید. چون وجود تداخلات دارویی، می‌تواند عوارض جبران ناپذیری را برای افراد مختلف داشته باشد. گاهی مواقع این عوارض، با از دست رفتن هوشیاری یا بی‌هوشی فرد خودشان را نشان می‌دهند.

تزریق آتروپین به چه کسانی ممنوع است؟

تزریق آتروپین در برخی افراد، می‌تواند با مشکلات خاصی همراه باشد. این دارو ممکن است باعث تشدید گلوکوم حاد شود. بنابراین بیمارانی که به گلوکوم حاد یا گلوکوم مبتلا هستند، باید این دارو را با احتیاط استفاده کنند. در این بیماران باید فشار داخل چشم، پس از مصرف به دقت کنترل شود.

همچنین، آتروپین معمولاً برای افرادی که به تنگی پیلور، تیروتوکسیکوز، تب، انسداد مجاری ادرار، یا ایلئوس مبتلا هستند، مناسب نیست. اگر سابقه واکنش‌های غیرعادی یا آلرژیک به این دارو یا داروهای دیگر دارید، یا به غذاها، رنگ‌ها، مواد نگهدارنده، یا حیوانات آلرژی دارید، باید به پزشک خود اطلاع دهید. تا داروهای جایگزین را برایتان تجویز کند.

داروهای جایگزین آتروپین

اگر آتروپین مناسب فرد نبوده یا در دسترس نباشد، داروهای دیگری می‌توانند جایگزین آن شوند. این داروها به طور مشابه عمل کرده و می‌توانند در شرایط پزشکی مختلف مفید واقع شوند. در ادامه، داروهای جایگزین آتروپین به همراه کاربردها و دوزهای معمول آن‌ها را ارائه کرده‌ایم:

این داروها می‌توانند به عنوان جایگزین‌های آتروپین برای درمان معده درد یا مشکلات بینایی و عضلانی در شرایط خاص مورد استفاده قرار گیرند.. انتخاب نوع مناسب دارو، باید توسط پزشک صورت بگیرد.

نکات مهم مصرف آتروپین

اگر قصد مصرف آتروپین را دارید، توجه به نکات احتیاطی زیر ضروری است. زیرا این دارو، به دلیل اثرات و تعاملات بالقوه در بدن، شرایط خاصی را برای فرد ایجاد می‌کند. از جمله موارد مهمی که درباره مصرف آتروپین باید بدانید، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

• اگر به آتروپین یا داروهای مشابه حساسیت دارید، از مصرف انواع این دارو خودداری کنید.
• مصرف آتروپین می‌تواند با شرایط خاصی مانند گلوکوم، احتباس ادرار، بیماری قلبی و انسداد دستگاه گوارش تداخل داشته باشد.
• این دارو ممکن است با داروهای ضدافسردگی، آنتی‌هیستامین‌ها و داروهای پارکینسون تداخل کند.
• آتروپین می‌تواند به شیر مادر منتقل شود و به نوزاد شیرده یا جنین آسیب برساند.
• آتروپین ممکن است باعث سرگیجه، خواب‌آلودگی و تاری دید شود. این موضوع بر توانایی رانندگی یا کار با ماشین‌آلات تأثیر گذار است. در نتیجه، تا زمانی که عوارض مصرف دارو برطرف نشده، از رانندگی و کارهای نیازمند دقت بالا پرهیز کنید.

رعایت نکات فوق به شما کمک می‌کند، تا از عوارض جانبی و تداخلات دارویی آتروپین جلوگیری کرده و از اثرات مطلوب این دارو، برای درمان مشکلات رایج گوارشی، مانند اسپاسم معده بهره‌مند شوید.

برای مصرف آتروپین با چه پزشکی مشورت کنیم؟

با توجه به اینکه آتروپین با چه هدفی مصرف می‌شود، لازم است که برای کنترل عوارض آتروپین از پزشک متخصص آن حوزه برای مصرف دارو کمک بگیرید. در صورتی که برای کنترل اسپاسم روده به سراغ این دارو رفته‌اید، باید با دکتر گوارش جهت مصرف دارو مشاوره داشته باشید. پزشک با توجه به میزان فیبرهای غذایی مصرفی فرد و حساسیت‌های دارویی او، دوز مناسب دارو را جهت رفع مشکلات گوارشی در نظر می‌گیرد. در صورت نیاز به مصرف دارو برای مشکلات چشمی یا آتروپین در احیا، مشاوره با متخصص چشم یا قلب ضروری خواهد بود.

برای دریافت نوبت از پزشکان متخصص مختلف مانند دکتر متخصص گوارش برای استفاده ار آمپول آتروپین، می‌توانید از امکان نوبت‌دهی آنلاین سایت دکتردکتر استفاده کنید.

منابع:

carehospitals.com

clevelandclinic.org

yashodahospitals.com

mayoclinic.org

سؤالات متداول آتروپین

مکانیسم اثر آتروپین چیست؟

آتروپین از عملکرد استیل کولین که یک انتقال دهنده عصبی در انتهای عصب و گیرنده‌های خاص است، جلوگیری می‌کند. این موضوع منجر به اثرات فیزیولوژیکی مختلفی از جمله کاهش ترشحات و افزایش ضربان قلب خواهد شد.

آتروپین برای درمان چه شرایط پزشکی استفاده می‌شود؟

آتروپین را می‌توان برای درمان بیماری‌هایی مانند برادی کاردی (ضربان قلب کند)، ترشح بیش از حد بزاق یا ترشح آب دهان و انواع خاصی از مسمومیت‌ها و به عنوان پادزهر برای قرار گرفتن در معرض عوامل عصبی استفاده کرد.

آتروپین چگونه تجویز می‌شود؟

بسته به وضعیت پزشکی و دستورالعمل‌های ارائه دهنده مراقبت‌های بهداشتی، آتروپین را می‌توان به روش‌های مختلفی از جمله خوراکی، داخل وریدی (IV) یا داخل عضلانی (IM) تجویز کرد.

آیا می‌توان از آتروپین برای درمان بیماری‌های چشمی استفاده کرد؟

بله، قطره چشمی آتروپین برای گشاد کردن مردمک و فلج موقت عضله مژگانی استفاده می‌شود. این دارو برای معاینه چشم و برخی بیماری‌های چشمی مفید است.

عوارض جانبی رایج آتروپین چیست؟

عوارض جانبی شایع این دارو شامل خشکی دهان، تاری دید، یبوست و افزایش ضربان قلب خواهد بود. این عوارض معمولاً خفیف و موقتی هستند.