دریافت کالری زیاد و وجود چربی اضافی در بدن، باعث ایجاد چاقی کودکان می‌شود. این مشکل را می‌توان با استفاده از شاخص توده بدنی (BMI) کودک اندازه‌گیری کرد. علت چاقی کودکان شامل عوامل ژنتیکی، رژیم غذایی نامناسب، کم‌تحرکی و عوامل محیطی است که باعث برهم‌زدن تعادل بین انرژی دریافتی و مصرفی در بدن می‌شوند.
درمان چاقی کودکان، به یک فرایند جامع و طولانی مدت نیاز دارد. این فرایند شامل تغییر در رژیم غذایی، افزایش فعالیت بدنی، بهبود عادت خواب و … می‌شود. برای چاقی کودکان به متخصص اطفال مراجعه می‌کنید. پزشک با دانش و تجربه خود و بررسی وضعیت و سن کودک و دیگر عوامل، بهترین درمان برای چاقی کودکان را پیشنهاد می‌دهد.
برای آشنایی با چاقی کودکان، علل، عوارض و درمان این بیماری، تا انتهای این مطلب از مجله پزشکی و سلامت دکتردکتر با ما همراه باشید.
هم‌چنین، می‌توانید سوال خود را در مورد این مشکل در بخش کامنت‌ها بپرسید، تا کارشناس سلامتی دکتردکتر پاسخ دهد.
چاقی کودکان چیست؟
چاقی یا اضافه وزن کودکان، به وضعیتی گفته می‌شود که در آن میزان چربی بدن کودک بیش از حد نرمال است. علت چاقی کودکان دریافت کالری بیش‌تر از حد استاندارد است. این مشکل نه تنها ظاهر کودک را تحت تاثیر قرار می‌دهد، بلکه می‌تواند باعث ایجاد مشکلات جدی شامل دیابت، فشار خون و کلسترول بالا در بزرگسالی شود.
تشخیص چاقی کودکان با استفاده از شاخص توده بدنی (BMI) انجام می‌شود و زمانی که BMI کودک بالاتر از حد نرمال باشد، در دسته افراد چاق قرار می‌گیرد. عوامل مختلفی از جمله ژنتیک، سبک زندگی و رژیم غذایی در بروز چاقی در کودکان نقش دارند. درمان چاقی کودکان با استفاده از روش‌های مختلفی انجام می‌شود که در ادامه به آنها می‌پردازیم.
به گزارش سازمان جهانی بهداشت:
چاقی کودکان یک بیماری مزمن و پیچیده است که می‌تواند سلامت کلی را مختل کند. این مشکل در اکثر موارد، یک بیماری چندعاملی به دلیل عوامل محیطی، روانشناختی-اجتماعی و تغییرات ژنتیکی است.
شاخص توده بدنی (BMI) یک نشانگر چاقی است که به‌صورت وزن (کیلوگرم)/ قد² (متر²) محاسبه می‌شود.
چاقی در کودکان چه علتی دارد؟
طبق تحقیقات انجام‌شده، مهم‌ترین علل چاقی کودکان شامل موارد زیر می‌شوند:
تغذیه از مهم‌ترین علل چاقی کودکان
عادات غذایی کودکان تحت تاثیر مستقیم عادات غذایی خانواده آنها است. مصرف غذاهای پرچرب و ناسالم، خطر چاقی در کودکان را افزایش می‌دهد. هم‌چنین، صرف غذا به صورت خانوادگی و انتخاب غذاهای سالم‌تر، در پیشگیری از چاقی کودکان موثر است.
چاقی کودکان به دلیل کمبود فعالیت بدنی یا بی‌تحرکی
سبک زندگی کم‌تحرک و وابستگی به بازی‌های کامپیوتری، باعث کاهش فعالیت بدنی کودکان شده است. این مسئله در کنار مصرف خوراکی‌های ناسالم، خطر چاقی کودکان را افزایش می‌دهد. زندگی آپارتمانی نیز با محدود کردن فضا برای بازی، بعث بدتر شدن این مشکل شده است.
چاقی کودکان به دلیل رژیم غذایی نامناسب
غذاهایی که کودکان می‌خورند، به‌طورمستقیم بر وزن آنها تاثیر می‌گذارد. برخی والدین توجه کافی به تغذیه فرزندان‌شان ندارند و غذاهای ناسالم مانند غذاهای پرچرب، سرخ‌کردنی‌ها، فست‌فود و غذاهای آماده را به‌طورمرتب در برنامه غذایی خانواده قرار می‌دهند. این مسئله، نقش زیادی در شکل‌گیری عادات غذایی غلط دارد و خطر چاقی در کودکان را به شدت افزایش می‌دهد.
عادات غذایی نامناسب از علل چاقی کودکان
عادات غذایی نامناسب و مصرف بیش‌ازاندازه فست‌فودها یکی از عوامل ابتلا به چاقی در کودکان است. مواد تشکیل‌دهنده فست‌فودها، سرشار از کالری، چربی‌های اشباع، قندهای ساده و سدیم هستند که ارزش غذایی چندانی ندارند. مصرف مداوم این نوع غذاها، تعادل انرژی بدن را بر هم می‌زند و باعث تجمع چربی و در نتیجه چاقی کودکان می‌شود.
مصرف نوشیدنی‌های قندی از علل ابتلای کودکان به چاقی
نوشیدنی‌های شیرین، از جمله نوشابه‌ها، آبمیوههای صنعتی و سایر نوشیدنی‌های قندی، نقش بسیار مهمی در ابتلای کودکان به چاقی دارند. بسیاری از والدین تصور می‌کنند که تنها نوشابه‌ها حاوی قند زیادی هستند، در‌حالی‌که آبمیوههای صنعتی و سایر نوشیدنی‌های شیرین نیز مقدار قابل توجهی قند دارند. دریافت کالری اضافی از طریق مصرف این نوشیدنی‌ها به صورت چربی در بدن ذخیره و باعث افزایش وزن می‌شود.
چاقی کودکان با مصرف میان وعده‌های ناسالم
مصرف بیش‌ازحد میان‌وعده‌های ناسالم مانند چیپس، پفک و شکلات، به‌دلیل داشتن مقدار زیاد کالری و چربی‌های اشباع، باعث افزایش وزن کودکان می‌شود. این تنقلات، فاقد مواد مغذی ضروری مانند فیبر، ویتامین‌ها و مواد معدنی هستند و ارزش غذایی ندارند. علاوه‌براین، می‌توانند باعث بروز مشکلات دیگری شامل پوسیدگی دندان، اختلالات گوارشی و کمبود مواد مغذی نیز شوند.
عوامل روانشناختی موثر در چاقی کودکان
وضعیت روحی و روانی کودکان، تاثیر مستقیمی بر وزن آنها دارد. کودکانی که دچار استرس، اضطراب، نگرانی یا ترس هستند، بیش‌تر به سمت پرخوری عصبی گرایش دارند. در این شرایط، غذا خوردن به نوعی مکانیسم مقابله‌ای برای کاهش تنش و اضطراب تبدیل می‌شود. بنابراین، در اثر ورود کالری اضافی به بدن خطر چاق نیز افزایش پیدا می‌کند.
چاقی کودکان به دلیل سابقه ابتلای خانوادگی به چاقی
گاهی اوقات، حتی با رعایت یک رژیم غذایی سالم و نظارت دقیق والدین، برخی کودکان باز هم به اضافه وزن دچار می‌شوند. دراین‌موارد، عامل ژنتیک و سابقه خانوادگی چاقی می‌تواند مهم‌ترین علت چاقی کودکان باشد. کودکانی که یکی از والدین‌شان در کودکی چاق بوده‌اند، با احتمال بیش‌تری دچار اضافه وزن می‌شوند. اگرچه ژنتیک تنها عامل 5% از موارد چاقی در کودکان است، اما می‌تواند در کنار دیگر عوامل نقش تعیین‌کننده‌ای در بروز این مشکل داشته باشد.
چاقی کودکان به دلیل ابتلا به بعضی از بیماری‌ها
علت چاقی در کودکان می‌تواند ابتلا به برخی از بیماری‌ها از جمله دیابت کودکان باشد. از دیگر بیماری‌هایی که می‌توانند علت چاقی کودکان باشند، می‌توان به موارد موجود در جدول زیر اشاره کرد:
| بیماری‌های عامل ایجاد چاقی کودکان | کم‌کاری تیروئید |
| تومور در غده هیپوتالاموس | |
| کمبود هورمون رشد | |
| سندروم کوشینگ | |
| سندروم باردت بیدل | |
| سندروم پرادر ویلی | |
| کمبود مادرزادی لپتین (PCSK1) | |
| سندروم آلستروم |
این بیماری‌ها به‌دلیل نقشی که در ایجاد عدم تعادل هورمونی دارند، به ایجاد چاقی کودکان کمک می‌کنند.
مصرف بعضی از داروها از علل ابتلای کودکان به چاقی
اضافه وزن در کودکان می‌تواند عوارض مصرف برخی از داروها شامل موارد زیر نیز باشد:
- لیتیوم
- پردنیزولون
- آمی‌تریپتیلین
- گاباپنتین
- روپرانولول
این داروها از طریق تاثیر بر تغییرات در متابولیسم، تغییر در هورمون‌ها و تاثیر بر سیستم عصبی مرکزی می‌توانند علت چاقی کودکان باشند.
چاقی کودکان چه عوارضی دارد؟
عوارض چاقی در کودکان می‌تواند شامل ابتلا به بیماری‌های مختلف و مشکلات جدی برای سلامتی شود. ازجمله مهم‌ترین عوارض چاقی کودکان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
دیابت نوع 2 از عوارض چاقی کودکان
دیابت نوع 2 یکی از عوارض چاقی در کودکان است که به دلیل افزایش بافت چربی و مقاومت به انسولین ایجاد می‌شود. این بیماری می‌تواند منجر به عوارض جدی مانند مشکلات قلبی و کلیوی شود. مدیریت وزن، تحرک و تغذیه سالم برای پیشگیری از این بیماری ضروری است.
فشار خون بالا به دلیل چاقی کودکان
چاقی در کودکان باعث افزایش حجم خون و مقاومت در برابر جریان خون می‌شود. این عوامل نیز باعث افزایش فشار بیش‌تر بر قلب و درنتیجه افزایش فشار خون در کودکان چاق می‌شود.
افزایش کلسترول خون از عوارض چاقی کودکان
چاقی در کودکان می‌تواند منجر به افزایش سطح کلسترول خون شود. چربی اضافی در بدن کودکان چاق، باعث تولید بیش‌تر کلسترول بد می‌شود. این افزایش کلسترول خطر ابتلا به بیماری‌های مختلف در بزرگسالی را افزایش می‌دهد. به‌همین‌دلیل است که کنترل وزن و تغذیه سالم از کودکی اهمیت زیادی دارد.
مشکلات قلبی – عروقی یکی از عوارض چاقی در کودکان
عادت‌ها و رژیم غذایی نامناسب در دوران کودکی می‌تواند باعث بروز بیماری‌های خطرناک برای سلامتی شود. مصرف بیش‌ازحد غذاهای ناسالم و انباشت چربی در بدن منجر به تشکیل پلاک در رگ‌ها می‌شود که خطر سکته قلبی و مغزی را در بزرگسالی افزایش می‌دهد.
درد مفاصل و کاهش رشد قد در کودکان در اثر چاقی
چاقی در کودکان باعث فشار مضاعف بر مفاصل، به ویژه زانوها و مچ پا می‌شود که می‌تواند باعث درد و التهاب مفصلی شود. هم‌چنین، چاقی با اختلال در هورمون‌های رشد ارتباط دارد و می‌تواند مانع از رشد طبیعی قد کودکان شود.
استرس، اضطراب و افسردگی از عوارض چاقی کودکان
چاقی در کودکان می‌تواند باعث استرس، اضطراب و افسردگی شود. این وضعیت به‌دلیل مشکلات اجتماعی و مقایسه ظاهر با همسالان ایجاد می‌شود و می‌تواند بر سلامت روانی آنها تاثیر منفی بگذارد.
کاهش اعتمادبه‌نفس یکی از عوارض چاقی کودکان
کودکان چاق اغلب به‌دلیل ظاهر خود مورد تمسخر قرار می‌گیرند. این مسئله باعث کاهش اعتمادبه‌نفس، احساس انزوای اجتماعی و مشکلات روحی- روانی می‌شود. کاهش اعتماد به نفس می‌تواند بر همه جنبه‌های زندگی کودکان ازجمله روابط اجتماعی، تحصیلی و سلامت روان آنها تاثیر منفی بگذارد.
ابتلا به برخی بیماری‌ها از عوارض چاقی در کودکان
چاقی کودکان علاوه‌بر مشکلات ظاهری، می‌تواند به بیماری‌های جدی مانند آسم و کبد چرب غیرالکلی (NAFLD) منجر شود. چربی اضافی در بدن باعث التهاب و اختلال در عملکرد اندام‌ها می‌شود که در نتیجه می‌تواند باعث ابتلای کودک به مشکلات تنفسی و بیماری‌های کبدی شود. برای کاهش عوارض چاقی کودکان و کنترل وزن آنها می‌توانید از یک متخصص اطفال کمک بگیرید. هنگام مراجعه به پزشک می‌توانید برای یافتن پاسخ سوال تخصص اطفال چیست نیز از او مشاوره بگیرید.
چاقی در کودکان را چگونه می‌توان درمان کرد؟
راهکارهای موثر زیادی برای درمان چاقی کودکان وجود دارد. از مهم‌ترین روش‌های درمان چاقی کودکان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
مراجعه به متخصص تغذیه برای درمان چاقی کودکان
قدم اول برای درمان اضافه وزن در کودکان، مراجعه به متخصص تغذیه است. متخصص تغذیه با بررسی دقیق وضعیت سلامتی کودک، یک برنامه غذایی سالم و متناسب با نیازهای او طراحی می‌کند.
کنترل خوراکی‌ها و تغییر رژیم غذایی برای درمان چاقی در کودکان
کنترل خوراکی‌ها و تغییر رژیم غذایی برای درمان چاقی در کودکان شامل ترویج عادت‌های غذایی سالم است. باید غذاهای مغذی مانند میوه‌ها، سبزیجات و پروتئین‌های کم‌چرب را جایگزین غذاهای فرآوری‌شده کرد. با کمک متخصص تغذیه، می‌توانید یک برنامه غذایی متناسب با نیازهای کودک‌تان طراحی کنید که به کاهش وزن و بهبود سلامت او کمک کند.
درمان چاقی کودکان با چکاپ منظم
با چکاپ منظم، پزشک می‌تواند تغییرات وزن، رشد و سلامت کودک را زیرنظر داشته باشد. این کار به تنظیم برنامه غذایی، فعالیت بدنی و درصورت‌نیاز دارودرمانی کمک می‌کند. هم‌چنین، از پیشرفت بیماری‌های مرتبط با چاقی نیز پیشگیری خواهدکرد.
تغییر سبک زندگی برای درمان چاقی در کودکان
تغییر سبک زندگی یکی از مهم‌ترین گام‌های درمان چاقی کودکان است. ازجمله این تغییرات، می‌توان به افزایش تحرک و ورزش، غذا نخوردن جلوی تلویزیون، کاهش خوردن تنقلات، خواب کافی و کنترل خوراکی‌ها اشاره کرد.
دارودرمانی از روش‌های درمان چاقی کودکان
گاهی اوقات، ممکن است پزشک در کنار رژیم غذایی برای کاهش وزن، داروهای موثر در این روند را نیز تجویز کند. داروهای درمان چاقی کودکان شامل موارد زیر می‌شوند:
- داروی مهارکننده لیپاز گوارشی و سیبوترامین
- داروی مهارکننده جذب سروتونین و نورآدرنالین
- عامل هیپوگلیسمی و متفورمین برای کنترل قند خون
دارودرمانی برای کنترل چاقی کودکان معمولا زمانی مورد استفاده قرار می‌گیرد که تغییرات سبک زندگی و رژیم غذایی کافی نباشند.
عمل جراحی برای درمان چاقی در کودکان
جراحی لاغری کودکان تنها در موارد بسیار خاص و با تایید پزشک متخصص توصیه می‌شود. این روش درمانی معمولا برای کودکانی که چاقی شدید و عوارض جدی دارند ممکن است تجویز شود. بااین‌حال، سن قانونی برای انجام این جراحی معمولا بین 16 تا 70 سالگی است.
درمان سریع چاقی کودکان یک هدف نادرست است. کاهش وزن سریع و ناگهانی مضر است و می‌تواند عوارض جدی برای سلامتی داشته باشد.
بهترین راه‌حل برای تسریع روند درمان چاقی کودکان، مراجعه به دکتر اطفال است. این متخصص با بررسی شرایط کودک و علل و عوامل چاقی می‌تواند بهترین روش درمان در کوتاه‌ترین زمان ممکن را پیشنهاد دهد. درمان چاقی کودکان طب سنتی به روش‌های طبیعی و سنتی برای درمان و مدیریت اضافه‌وزن در کودکان اشاره دارد. این روش‌ها شامل استفاده از گیاهان دارویی، تغییرات در رژیم غذایی، تشویق به مصرف غذاهای سالم و کاهش مصرف مواد غذایی فرآوری‌شده است.
آیا می‌توان از چاقی کودکان پیشگیری کرد؟
برای درمان چاقی کودکان دارو درصورت‌نیاز و استفاده از راهکارهای ساده می‌توانند موثر باشند. رعایت راهکارهای زیر، نقش زیادی در جلوگیری از ابتلای کودکان به چاقی دارند:
- مصرف غذاهای آماده و فراوری‌شده مثل سوسیس و کالباس را کاهش دهید.
- ساعت فعالیت‌های بدون‌تحرک مثل بازی‌های کامپیوتری را کاهش دهید.
- با ثبت نام کودک در کلاس‌های ورزشی، او را به تحرک بیش‌تر تشویق کنید.
- تشویق کودک به بازی با همسالان خود نیز می‌تواند موثر باشد.
- ساعاتی از روز را به کودک خود اختصاص دهید. او را به پارک و محل بازی ببرید تا تحرک داشته باشد.
- مصرف غذاهای فست فودی را کاهش دهید.
- مصرف مواد غذایی شیرین در کودک را کنترل کنید.
- لبنیات کم‌چرب را در برنامه غذایی کودک قرار دهید.
- غذاها را با استفاده از روغن‌های گیاهی و سالم بپزید.
- غذاهای کم‌روغن، بخارپر و آب‌پز را به جای غذاهای پرچرب در برنامه غذایی کودک قرار دهید.
- به‌جای سس‌های صنعتی و آماده، از سس‌های خانگی استفاده کنید.
علت چاقی کودکان معمولا ترکیبی از عوامل ژنتیکی، عادات غذایی نامناسب، کم‌تحرکی و تاثیرات اجتماعی و محیطی است. چاقی کودکان خود باعث بروز بیماری‌های مرتبط با چاقی کودکان می‌شود. بهترین روش درمان، مراجعه به متخصص اطفال است. این متخصص آشنایی و دانش کافی برای درمان بیماری های کودکان شامل چاقی و اضافه وزن را دارد. برای ثبت نوبت بهترین متخصص اطفال در شهر خودتان، به پلتفرم آنلاین و پزشکی دکتردکتر مراجعه کنید.
منابع:
mayoclinic.org
nhs.uk
ncbi.nlm.nih.gov
who.int
سوالات متداول چاقی کودکان
عوامل اصلی چاقی کودکان شامل مصرف زیاد کالری، کم‌تحرکی، ژنتیک، عادات غذایی نامناسب و تاثیرات محیطی و اجتماعی هستند.
بهترین روش درمان چاقی کودکان شامل تغییر عادات غذایی به سمت غذاهای سالم، افزایش فعالیت بدنی روزانه و حمایت خانواده برای ایجاد یک محیط سالم و حمایتی است. درهرحال، بهترین روش باید توسط پزشک اطفال و بر اساس وضعیت کودک تعیین شود.
درمان سریعی برای چاقی کودکان وجود ندارد. این پروسه می‌تواند تا چند ماه طول بکشد و باید تحت نظر پزشک متخصص انجام شود.
عوارض چاقی کودکان شامل دیابت نوع 2، فشار خون و کلسترول بالا، مشکلات تنفسی، درد مفاصل و اختلالات روانی مانند افسردگی و کاهش اعتماد به نفس است.
والدین می‌توانند رژیم غذایی سالم را ترویج کنند، فعالیت بدنی را افزایش دهند و زمان استفاده از وسایل الکترونیکی را محدود کنند. علاوه‌براین، آنها باید به عنوان الگوی مثبت رفتارهای سالم را نشان دهند.
