پیر چشمی، نوعی اختلال بینایی است که فرد به تدریج توانایی دیدن اشیا از نزدیک و به‌صورت واضح را از دست می‌دهد. این اختلال، بخشی طبیعی از روند پیری بوده و درحالی‌که می‌تواند روی کیفیت و سطح زندگی افراد تاثیر بگذارد، خوشبختانه قابل مدیریت است. عینک و جراحی، بهترین روش‌های درمانی هستند که به افراد مبتلا برای برخورداری از دیدی واضح‌تر و بهتر کمک می‌کنند.
در این مطلب از مجله پزشکی دکتردکتر به علل ایجادکننده، علائم این بیماری و موثرترین راهکارهای درمانی برای بهبود کیفیت زندگی افراد مبتلا پرداخته‌ایم.
در انتها، اگر سوال دارید، در قسمت نظرات بنویسید. کارشناس سلامتی دکتردکتر به آن پاسخ خواهد داد.
پیر چشمی چیست؟
پیر چشمی زمانی رخ می‌دهد که انعطاف‌پذیری عدسی طبیعی چشم کاهش پیدا کند. با افزایش سن، عدسی چشم به تدریج سفت شده و برای دیدن اشیا از نزدیک با اختلال مواجه خواهد شد. در نتیجه این اختلال، تصاویر خارج از شبکیه شکل می‌گیرند. افراد پس از ابتلا به این عارضه، با وجود آنکه همچنان اجسام دور را به وضوح می‌بینند؛ اما خواندن و تمرکز روی اشیا نزدیک برای آنها دشوارتر میشود. برای مثال، شاید لازم باشد موبایل خود را برای خواندن راحت‌تر کلمات، دورتر از حالت طبیعی نگه دارند.
در جدول زیر، خلاصه‌ای درباره این بیماری را می‌خوانید:
| عنوان | توضیحات |
|---|---|
| تعریف پیرچشمی | کاهش انعطاف‌پذیری عدسی چشم به دلیل افزایش سن، که منجر به دشواری دید نزدیک میشود. |
| شروع علائم | از 40-45 سالگی آغاز شده و تا 65 سالگی پیشرفت می‌کند. |
| علائم شایع | نیاز به دور کردن اشیا، خستگی چشم، سردرد، تاری دید در نور کم، افزایش پلک زدن. |
| علل اصلی | افزایش سن، عوامل ژنتیکی، قرارگیری در معرض نور UV، شرایط محیطی و شغلی. |
| تشخیص | معاینه چشم، آزمایش دید نزدیک و دور، ابزارهای اندازه‌گیری مانند فوروپتر. |
| روش‌های درمان | عینک، لنزهای تماسی، قطره چشمی، لیزر و جراحی. |
| عینک | راحت و مقرون‌به‌صرفه اما ممکن است فراموش شود یا بشکند. |
| لنزهای تماسی | مناسب برای فعالیت‌های مختلف، اما گران و نیازمند زمان برای تطبیق. |
| قطره چشمی | راه‌حل موقت، اما می‌تواند باعث قرمزی چشم و سردرد شود. |
| جراحی و لیزر | شامل روش‌هایی مانند مونوویژن، لیزیک، یا جایگزینی عدسی برای بهبود بلندمدت دید. |
| نوآوری‌ها | تکنیک‌هایی مانند رینگ درون‌چشمی و کمرا برای اصلاح بیشتر و پیشرفته‌تر بینایی. |
| توصیه نهایی | مراجعه به چشم‌پزشک برای تشخیص دقیق و انتخاب بهترین روش درمان با توجه به نیاز و سبک زندگی. |
پیر چشمی از چه سنی شروع میشود؟
از سن 10 سالگی عدسی‌های چشم شروع به سفت شدن می‌کنند و به مرور، توانایی ارتجاعی خود را از دست می‌دهند. پس از رسیدن به سن 40 تا 45 سالگی، معمولا تمامی افراد تحت تاثیر این بیماری قرار خواهند گرفت. در نهایت، تا سن 65 سالگی تقریبا تمام خاصیت انعطاف‌پذیری عدسی از بین می‌رود. مطالعات نشان داده‌اند که افراد دوربین، زودتر از سایر افراد این اختلال را تجربه می‌کنند.
علائم این بیماری چیست؟
شایع‌ترین علائم از حدود 40 سالگی و هم‌زمان با سفت شدن عدسی در بیشتر افراد ظاهر میشود. در ادامه، به مهم‌ترین علائم این بیماری اشاره کرده‌ایم:
- نیاز به دور کردن اشیا؛ برای ایجاد تمرکز بیشتر و دید واضح‌تر
- خستگی چشم یا سردرد؛ افزایش فشار چشم هنگام انجام فعالیت‌های نزدیک مانند مطالعه
- تاری دید در نور کم؛ نیاز به شدت نور زیاد هنگام کارهای نزدیک و تشدید علائم در این شرایط
- افزایش پلک زدن؛ سعی در مشاهده دقیق اجسام نزدیک
این علائم، معمولا با گذشت زمان بدتر می‌شوند. با این حال، تقریبا پیشرفت آنها پس از 65 سالگی متوقف خواهد شد. در صورت تجربه تاری دید و اختلال در فعالیت‌های روزمره، حتما باید به دکتر چشم مراجعه شود.
علت این اختلال چیست؟
عدسی چشم برای تمرکز روی اجسام نزدیک نیاز به تغییر شکل و خاصیت ارتجاعی دارد. در ادامه، به مهم‌ترین عوامل ایجاد این اختلال که باعث کاهش انعطاف‌پذیری عدسی میشود، پرداخته‌ایم:
افزایش سن
عدسی چشم، در چند دهه اول زندگی، نرم و انعطاف‌پذیر است. با افزایش سن، تغییراتی طبیعی در ساختار عدسی رخ می‌دهد. به‌گونه‌ای‌‌که، عدسی چشم انعطاف کمتری پیدا کرده و توانایی آن برای تغییر شکل و تمرکز تصاویر روی شبکیه کاهش پیدا می‌کند. این موضوع باعث میشود اجسام نزدیک تار به نظر برسند.
عوامل ژنتیکی و خانوادگی
ژن‌ها می‌توانند خطر ابتلا به برخی بیماری های چشمی را افزایش دهند. در صورت ابتلای والدین یا خویشاوندان نزدیک در سنین پایین به این اختلال بینایی، در افراد وابسته به آنها هم این بیماری زودتر ظاهر خواهد شد.
نقش شرایط محیطی و شغلی
قرار گرفتن طولانی مدت در معرض برخی شرایط محیطی و شغلی مانند استفاده مکرر از دستگاه‌های دیجیتال به خستگی چشم و تسریع شروع علائم این عارضه کمک می‌کند. برای مثال، کار کردن در فضای باز مانند کارهای صنعتی هم شروع علائمی مانند تاری دید را تشدید خواهد کرد.
طبق مطالعه منتشر شده در مجله انجمن لنزهای تماسی انگلستان (BCLA)؛
قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض اشعه ماوراء بنفش یک عامل تاثیرگذار در شروع زودرس پیر چشمی است.
علاوه‌بر موارد فوق، کار کردن در محیطی با نور ضعیف هم چشم را تحت فشار قرار می‌دهد. خستگی چشم و سردرد در بین افرادی که ساعات طولانی در محیط کم‌نور کار می‌کنند، رایج است.
چگونه پیر چشمی تشخیص داده میشود؟
تشخیص این اختلال بینایی معمولا شامل معاینه و انجام تست‌های بینایی توسط اپتومتریست یا چشم‌پزشک است. در ادامه، به این روش‌های تشخیصی اشاره کرده‌ایم:
معاینات معمول چشم‌پزشکی
این عارضه بینایی به صورت تدریجی و طی سالیان متمادی ظاهر میشود؛ به‌همین‌خاطر، بیشتر افراد متوجه تغییرات کوچک بینایی خود نمی‌شوند. بزرگسالانی که هیچ علامت مرتبط با بیماری چشمی ندارند، باید از سن 40 سالگی معاینه‌های اولیه چشم را به‌طور منظم انجام دهند.
آزمایش دید نزدیک و دور برای بررسی میزان تاثیر
هدف از انجام این آزمایش، سنجش چشم برای توانایی تشخیص دقیق و واضح اجسام در فواصل دور و نزدیک است. پزشک معمولا قدرت بینایی چشم را از طریق آزمایش حدت بینایی اندازه‌گیری می‌کند. حدت بینایی به صورت کسری مانند 20/20 بیان میشود. برای مثال، اگر دید 20/60 باشد، فرد باید 20 فوت دورتر بایستد تا جسمی را ببیند که مردم به‌طور معمول آن را از فاصله 60 فوتی می‌بینند.
استفاده از ابزارهای اندازه‌گیری دقیق قدرت بینایی
فوروپتر، یکی از ابزارهای کاربردی برای معاینه و تشخیص بیماری‌های چشم است. پزشک با استفاده از فوروپتر در کمترین زمان و با کوچک‌ترین خطا، دید فرد را ارزیابی می‌کند. در طول آزمایش چشم، فرد معمولا باید به مجموعه‌ای از اعداد و اشکال نگاه کند. در این تست انکساری، میزان پیر چشمی تعیین شده و عینک متناسب با آن تجویز میشود.
چه کسانی در معرض این بیماری چشمی هستند؟
سن، یک عامل خطر برای ابتلا به بسیاری از بیماری‌های چشم حتی سرطان چشم است. به‌طورکلی، افراد بالای 40 سال در معرض ابتلا به این اختلال بینایی هستند. شرایط دیگری هم وجود دارد که خطر ابتلا به پیر چشمی زودرس را افزایش می‌دهند. از جمله:
- ابتلا به کم‌خونی
- مصرف زیاد الکل
- ابتلا به دیابت
- اعتیاد به مواد مخدر
- ابتلا به بیماری‌های قلبی عروقی
- مصرف برخی داروها همچون ضدافسردگی‌ها و آنتی‌هیستامین‌ها
همچنین، افرادی که دارای عیب انکساری دوربینی هستند، معمولا زودتر از افراد سالم علائم پیر چشمی را تجربه می‌کنند.
روش‌های درمان پیر چشمی
درحالی که هیچ درمان قطعی برای این بیماری وجود ندارد، چندین روش اصلاحی برای بهبود دید افراد انجام میشود. در جدول زیر، به‌طور خلاصه به موثرترین این روش‌ها و فواید و معایب آنها اشاره کرده‌ایم:
| روش‌های درمان | فواید | معایب |
| عینک | استفاده آسان و راحت مقرون‌به‌صرفه جلوگیری از عفونت چشم | در دسترس نبودن شکستن |
| لنزهای تماسی | امکان استفاده هنگام هر نوع فعالیتی از جمله ورزش حمل و نقل آسان | زمانبر بودن سازگاری مغز با لنز هزینه بالا |
| قطره چشمی | یک راه‌حل موقت و سریع برای بازیابی بینایی | اختلال در دید هنگام شب قرمزی چشم سردرد |
| لیزر و جراحی | بهبودی قابل‌توجه کاهش وابستگی به عینک و لنز تماسی | آسیب به فلپ‌ها احتمال نیاز به جراحی مجدد |
چشم‌پزشک، با توجه به نیاز، سبک زندگی و ترجیحات بیمار برای اصلاح دید و بینایی او یکی از روش‌های زیر را پیشنهاد خواهد داد:
استفاده از عینک
تجویز عینک راهی رایج برای بهبود دید نزدیک است. پزشک بر اساس شرایط بیمار انواع عینک مانند موارد زیر را تجویز می‌کند:
- عینک مطالعه؛ برای بزرگنمایی متن هنگام خواندن.
- عینک دوکانونی یا چندکانونی؛ دارای دو یا چند لنز برای دید نزدیک و دور.
بااین‌حال، استفاده از عینک ممکن است با چالش‌هایی مانند فراموش کردن، کثیف شدن شیشه‌ها یا دشواری در شرایط آب‌وهوایی مختلف همراه باشد.
لنزهای تماسی
لنزهای تماسی گزینه‌ای مناسب برای افرادی است که نمی‌خواهند از عینک استفاده کنند. پزشک با توجه به شرایط بینایی، سبک زندگی و بودجه فرد، انواع مختلف لنز را تجویز می‌کند:
- لنز چندکانونی (مولتی فوکال)؛ برای دید واضح در فواصل نزدیک و دور، مشابه عینک‌های چندکانونی.
- لنز مونوویژن؛ مناسب برای اصلاح پیرچشمی و دید نزدیک واضح.
لنزها نسبت به عینک راحت‌تر هستند، اما ممکن است برای افرادی با خشکی چشم یا مشکلات پلک مناسب نباشند. لنزهای هیدروژل سیلیکونی به دلیل نرمی و ساختار پیشرفته، تا حدی برای این افراد کاربرد دارند.
جراحی و لیزر درمانی
پزشک با بررسی شرایط بیمار و تاریخچه پزشکی، یکی از روش‌های جراحی یا لیزردرمانی زیر را پیشنهاد می‌دهد:
- تکنیک مونوویژن؛ اصلاح یک چشم برای دید نزدیک و دیگری برای دید دور.
- لیزیک؛ مناسب برای اصلاح عیوب انکساری مانند نزدیک‌بینی، دوربینی و آستیگماتیسم همراه با پیرچشمی.
- جراحی جایگزینی عدسی؛ خارج کردن عدسی طبیعی و قرار دادن لنز پیشرفته در چشم که تمرکز روی فواصل مختلف را بهبود می‌بخشد.
این لنزهای پیشرفته و تطابقی قرار گرفته در چشم، همچون عدسی عمل کرده و با تغییر شکل، تمرکز را روی اجسام در فواصل مختلف بالا می‌برند.
رینگ درون‌چشمی
رینگ‌گذاری داخل چشم برای تغییر شکل و اصلاح قدرت انکساری قرنیه استفاده میشود. در این جراحی، رینگی از جنس پلیمر پلاستیکی در قرنیه قرار می‌گیرد. تغییر شکل قرنیه با این روش، بینایی بیمار را تا حدود قابل‌توجهی بهبود می‌بخشد.
تکنیک کمرا
کمرا یک دیسک به قطر 3.8 میلی‌متر و دارای یک سوراخ به قطر 1.6 میلی‌متر است که از پلی وینیلیدین فلوراید و کربن ساخته شده است. این دیسک، از طریق جراحی، روی ناحیه مرکزی قرنیه، مستقیما در جلوی مردمک و در چشم غیرغالب بیمار قرار می‌گیرد. سوراخ مرکزی کمرا، تمرکز و دید نزدیک افراد هنگام انجام فعالیت‌هایی مانند مطالعه را بهبود می‌دهد.
قطره چشمی
این قطره حاوی ماده فعال پیلوکارپین هیدروکلراید است که با کوچکتر کردن مردمک چشم، تمرکز بینایی افراد را افزایش می‌دهد. اثربخشی این قطره‌ها از 15 دقیقه پس از مصرف شروع شده و تا 6 ساعت بعد باقی می‌ماند.
درمان‌های خانگی
امکان درمان این عارضه با شیوه‌های خانگی وجود ندارد. اما وجود برخی راهکارهای خانگی برای بهبود سبک زندگی، علائم را مدیریت خواهد کرد. مهم‌ترین درمان‌های خانگی پیر چشمی شامل موارد زیر هستند:
- مصرف عرق رازیانه، زعفران، کاسنی و زردچوبه
- استفاده از نور مناسب برای مطالعه
- انجام تمرینات چشمی برای کاهش خستگی همچون نگاه کردن به نقاط دورتر پس از هر 20 دقیقه مطالعه و تمرکز به اجسام نزدیک
- پلک زدن منظم برای جلوگیری از خشکی و سایر ناراحتی‌های چشمی
با اجرای این راهکارهای ساده، تاثیر این اختلال بر زندگی روزمره به میزان قابل توجهی کاهش پیدا می‌کند.
عینک پیر چشمی
عینک پیرچشمی برای اصلاح مشکل کاهش توانایی چشم در دیدن اجسام نزدیک به‌دلیل افزایش سن طراحی شده است. این عینک‌ها معمولاً شامل انواع دوکانونی یا چندکانونی هستند که دید واضح در فواصل مختلف را فراهم می‌کنند
چگونه از ابتلا به این بیماری پیشگیری کنیم؟
این بیماری، جزئی از روند پیری است؛ به‌همین‌خاطر، پیشگیری از آن به‌طور کامل امکان‌پذیر نیست. اما رعایت برخی نکات برای سلامت چشم و افزایش تمرکز بینایی بسیار موثر هستند. در ادامه، به این اقدامات پیشگیرانه اشاره کرده‌ایم:
- حفظ سلامت بدن از طریق تغذیه؛ افزایش مصرف ویتامین‌های A، C و E و همچنین امگا 3
- استفاده از عینک آفتابی؛ جلوگیری از خستگی چشم برای ممانعت از ورود اشعه ماوراء بنفش به چشم
- ترک مواد مخدر؛ کاهش احتمال خطر ابتلا به این اختلال بینایی
- استراحت و خواب کافی؛ جلوگیری از آسیب به ماهیچه‌های چشم در اثر کمبود خواب
- استفاده درست از وسایل دیجیتال؛ اعمال 20 دقیقه استراحت به چشم‌ها پس از هر بار استفاده از ابزارهای الکترونیکی
معاینات منظم چشمی، با تشخیص زودهنگام هرگونه تغییر در بینایی یکی از مهم‌ترین اقدامات پیشگیرانه برای عدم ابتلا به این عارضه است.
تشخیص زودهنگام؛ راهی موثر برای بهبود علائم
پیر چشمی یکی از مشکلات شایع بینایی در سنین بالای 40 سال است که باعث تاری دید هنگام مشاهده اجسام نزدیک میشود. استفاده از انواع عینک، لنز تماسی، جراحی و لیزردرمانی از روش‌های رایج برای درمان این عارضه هستند. اگر دید نزدیک شما به طور ناگهانی تار شد و با علائمی همانند سردرد و خستگی چشم پس از مطالعه مواجه شدید، حتما به دکتر چشم مراجعه کنید. برای یافتن متخصص چشم و دریافت نوبت می‌توانید از امکانات نوبت‌دهی آنلاین متخصصان چشم در سایت دکتردکتر بهره‌مند شوید.
منابع:
