راش پوستی در کودکان به دلایلی مانند عفونتهای ویروسی، باکتریایی، قارچی، آلرژی و شرایط محیطی رخ می‌دهد. شناسایی علت آن برای درمان مؤثر ضروری است. کمپرس سرد، داروهای ضدآلرژی و کرمهای کورتیکواستروئیدی از روش‌های درمانی رایج هستند.
در این مطلب از مجله پزشکی دکتردکتر به بررسی علل، علائم و درمان راش پوستی در کودکان پرداخته‌ایم.
در انتها، اگر سوالی دارید، در قسمت نظرات بنویسید. کارشناس سلامتی دکتردکتر به آن پاسخ خواهد داد.
دلایل شایع راش پوستی در کودکان
راش های پوستی کودکان، هرگونه تغییر در ظاهر، بافت یا رنگ پوست است که به شکل خارش، سوزش، قرمزی، تورم، خشکی یا برجستگی در هر نقطه از بدن ظاهر میشود. این مشکل پوستی در کودکان بسیار شایع بوده و دلایل متعددی در بروز آن نقش دارند. در ادامه، به معرفی دلایل این عارضه در کودکان پرداخته‌ایم اما قبل از آن، در جدول زیر خلاصه‌ای از این مطلب را در اختیارتان قرار خواهیم داد:
| موضوع | توضیحات |
|---|---|
| علل راش پوستی | عفونتهای ویروسی (آبلهمرغان، سرخک)، باکتریایی (استرپتوکوکی، زرد زخم)، قارچی (تینیا)، واکنش‌های آلرژیک (مواد غذایی، دارویی، شوینده‌ها)، عوامل محیطی (عرق‌سوز، خشکی پوست) |
| علائم راش پوستی | خارش، قرمزی، سوزش، تاول، تورم، تب، ترشح، تنگی نفس (در موارد شدید) |
| محل بروز | صورت، گردن، تنه، دست‌ها، پاها، ناحیه پوشک |
| درمان‌های خانگی | کمپرس سرد، کرمهای مرطوبکننده، شست‌وشوی ملایم پوست، اجتناب از مواد حساسیت‌زا |
| درمان‌های پزشکی | آنتی‌هیستامین (لوراتادین، ستیریزین)، آنتیبیوتیک (آموکسی‌سیلین، سفالکسین)، داروهای ضدقارچ (کلوتریمازول، تربینافین)، پمادهای کورتیکواستروئیدی |
| پیشگیری | حفظ بهداشت، دوری از مواد حساسیت‌زا، پوشاندن لباس مناسب در گرما و سرما |
عفونتها
عفونتهای ویروسی، باکتریایی و قارچی از مهم‌ترین دلایل راش پوستی در کودکان هستند:
- ویروسی؛ بیماریهایی مانند آبله مرغان، سرخک، روزئولا و بیماری دست، پا و دهان از علل شایع بثورات پوستی هستند که معمولاً همراه با تب بروز می‌کنند.
- باکتریایی؛ عفونتهای استرپتوکوکی، مخملک و زرد زخم علاوه بر راش، ممکن است با تب، گلودرد یا زخم‌های چرکی همراه باشند.
- قارچی؛ عفونتهای تینیا معمولاً به شکل حلقه‌های قرمز و پوسته‌پوسته روی پوست ظاهر شده و از طریق تماس مستقیم منتقل میشوند.
واکنش‌های آلرژیک
زمانی که سیستم ایمنی بدن کودک با ماده‌ای خاص به نام آلرژن مواجه میشود، واکنشی نشان می‌دهد که گاهی به شکل راش‌های پوستی ظاهر میشود. در ادامه، به بررسی این عوامل و بیماری‌های آلرژیک پرداخته‌ایم:
آلرژی به مواد غذایی، داروها یا شوینده‌ها
برخی مواد غذایی مانند تخم مرغ، شیر، بادام‌زمینی، آجیل و صدف‌ها از شایعترین علل آلرژی هستند که میتوانند باعث بروز راش پوستی در کودکان شوند. همچنین، گاهی داروهایی مانند آنتیبیوتیکها، داروهای ضدالتهابی و ضد تشنج هم واکنش‌های آلرژیک پوستی را به همراه دارند.
علاوه‌براین، مواد شوینده حاوی عطر، مواد نگهدارنده و سورفکتانت‌ها میتوانند باعث تحریک و حساسیت پوستی در کودکان شده و موجب بروز این عارضه پوستی شوند.
اگزما (درماتیت آتوپیک)
اگزمای آتوپیک یا درماتیت آتوپیک، نوعی بیماری التهابی مزمن پوستی است که اغلب به‌عنوان یک بیماری آلرژیک شناخته میشود. این بیماری با خارش شدید، خشکی پوست و ایجاد بثورات قرمز و پوسته‌دار همراه است و میتواند یکی از دلایل اصلی ابتلای کودکان به راش‌های پوستی باشد.
عوامل محیطی
برخی از این عوامل محیطی و چگونگی تاثیر آنها بر پوست کودکان عبارتند از:
تحریک پوستی ناشی از گرما و تعریق (عرق‌سوز)
عرق‌سوز یکی از رایج‌ترین مشکلات پوستی در کودکان، به‌ویژه در فصل گرما است. این مشکل زمانی اتفاق می‌افتد که بدن کودک بیش از حد گرم شود، فعالیت بدنی زیادی داشته باشد یا در معرض هوای گرم و مرطوب قرار بگیرد. در این شرایط، بدن کودک برای تنظیم دما، بیشتر عرق میکند. اگر این عرق به درستی از سطح پوست تبخیر نشود، منافذ پوست بسته شده و باعث ایجاد راش گرمایی یا حرارتی در کودکان خواهد شد.
خشکی شدید پوست در هوای سرد
هوای سرد و خشک میتواند رطوبت طبیعی پوست را از بین ببرد که این امر خشکی، ترک‌خوردگی و پوسته‌پوسته شدن پوست را به همراه خواهد داشت. گاهی، این خشکی به خارش و التهاب پوست منجر شده و در نهایت به صورت بثورات پوستی نمود ظاهری پیدا میکند.
بر اساس اطلاعات منتشر شده در وب‌سایت تخصصی بیمارستان سلطنتی کودکان ملبورن (RCH)،
اغلب، راش پوستی در کودکان بی‌خطر بوده و به مرور زمان بدون نیاز به درمان خاص برطرف میشوند.
اما، اگر این راشها با علائمی همچون تب بالا، دشواری در تنفس یا گسترش سریع همراه باشند، مراجعه به پزشک ضروری است.
علائم و ویژگی‌های راش پوستی در کودکان
برای تشخیص راش های پوستی کودکان مهم است که علائم و ویژگی‌های آن مثل کهیر را بشناسید. در جدول زیر، مشخصات مهم این عارضه پوستی را ذکر کرده‌ایم:
| ویژگی | توضیحات |
| شکل ظاهری | برجستگی‌های کوچک، لکه‌های صاف، تاول، جوش یا ترکیبی از این موارد با اشکال و اندازه‌های مختلف |
| محل بروز | صورت، گردن، تنه، دست‌ها، پاها و حتی ناحیه پوشک |
| علائم همراه | خارش، سوزش، درد، تورم، تب، ترشح و تنگی نفس |
| رنگ | در افراد با پوست سفید، به رنگ صورتی یا قرمز (در افراد با پوست‌های تیره‌تر، تشخیص رنگ دشوارتر است.) |
اگر راش پوستی کودک با علائمی مانند تب بالا، مشکل در تنفس و بیحالی همراه بود، باید در اسرع وقت به دکتر پوست مراجعه کنید.
روش‌های درمان راش پوستی کودک
روش‌های درمان راش پوستی در کودکان، بسته به علت ایجاد آن متفاوت است و میتواند شامل 2 دسته کلی درمان‌های خانگی و درمان‌های پزشکی باشد:
مراقبت‌ها و درمان‌های خانگی
در موارد خفیف راش‌های پوستی که با علائمی مانند تب، بیحالی و کاهش اشتها همراه نباشد، میتوان از روش‌های خانگی برای تسکین علائم و بهبود وضعیت پوست کودک استفاده کرد:
استفاده از کرمهای مرطوبکننده یا آرام‌بخش
کرم‌ها و پمادهای حاوی زینک اکساید، وازلین یا ویتامین‌های A و D، لایه‌ای محافظتی بر سطح پوست ایجاد کرده و به جلوگیری از تبخیر رطوبت طبیعی پوست کمک کنند.
این محصولات معمولا التهاب راش را کاهش داده و خارش و خشکی پوست را تسکین می‌دهد. برای استفاده، باید یک لایه نازک از کرم را به آرامی روی نواحی آسیب‌دیده بمالید. برای جلوگیری از تحریک بیشتر، از مالش شدید یا فشار به پوست خودداری کنید.
شست‌وشوی پوست کودک با آب ولرم و صابون ملایم
شست‌وشوی پوست کودک با آب ولرم و صابون‌های ملایم و بدون عطر، باعث کاهش تحریک پوست و تسکین علائم راش میشود. پس از شستشوی پوست کودک، آن را با دستمال نرم و به آرامی خشک کنید تا پوست بیشتر تحریک نشود.
استفاده از کمپرس سرد
قرار دادن یک پارچه خنک و مرطوب روی بثورات به مدت 15 تا 30 دقیقه و تکرار آن چندین بار در روز میتواند به کاهش خارش و التهاب ناشی از این عارضه کمک کند.
درمان‌های پزشکی
گاهی اوقات درمان‌های خانگی برای رفع راش‌های پوستی کودکان کافی نیستند و به درمان‌های پزشکی تحت نظر متخصص پوست نیاز خواهد بود. در ادامه، به این درمان‌ها اشاره کرده‌ایم:
مصرف داروهای ضدآلرژی یا آنتیبیوتیک با تجویز پزشک
برای درمان راش‌های پوستی کودکان که ناشی از واکنش‌های آلرژیک هستند، ممکن است پزشک داروهای آنتی‌هیستامین تجویز کند. این داروها با مسدود کردن هیستامین (ماده‌ای شیمیایی که در طول واکنش آلرژیک در بدن آزاد میشود)، خارش و تورم را کاهش می‌دهند. این داروها عبارتند از:
| نوع راش | داروهای رایج |
|---|---|
| آلرژیک | لوراتادین، ستیریزین، دیفن‌هیدرامین، هیدروکورتیزون |
| باکتریایی | آموکسی‌سیلین، سفالکسین |
| قارچی | کلوتریمازول، تربینافین |
توجه! این داروها باید توسط پزشک تجویز شوند.
پمادهای موضعی برای کاهش التهاب و خارش
یکی دیگر از روش‌های پزشکی رایج برای کاهش التهاب و خارش انواع راش‌های پوستی در کودکان، استفاده از پمادهای موضعی است. از جمله داروهای موضعی رایج میتوان به کرمهای کورتیکواستروئیدی مانند هیدروکورتیزون به‌عنوان پرمصرف‌ترین دارو برای خارش پوست اشاره کرد. همچنین، کرمهای مهارکننده کلسینورین، کرمهای آنتی‌بیوتیکی و ایمونومدولاتورهای موضعی، از دیگر گزینه‌های درمانی هستند.
یکی از آنتی‌هیستامین‌های قوی برای درمان بثورات پوستی خارش‌دار در کودکان، بنادریل است. این دارو معمولا برای کودکان بالای 2 سال تجویز میشود و میتوان آن را 3 تا 4 بار در روز، هر 6 تا 8 ساعت مصرف کرد. البته، تجویز و تعیین دوز مناسب این دارو حتما باید توسط پزشک متخصص انجام شده و مصرف خودسرانه آن به هیچ وجه توصیه نمی‌شود.
راه‌های پیشگیری از راش پوستی در کودکان
برای جلوگیری از بروز این عارضه، چند راهکاری ساده و کاربردی وجود دارد که رعایت آنها میتواند به پیشگیری از آن کمک کند:
حفظ بهداشت فردی کودک
شستشوی مرتب دست‌ها، به‌ویژه قبل از غذا خوردن و بعد از بازی کردن از انتقال میکروب‌ها به پوست جلوگیری میکند. همچنین، تعویض منظم پوشک و تمیز نگه داشتن ناحیه پوشک در پیشگیری از التهاب و تحریک پوستی نقش بسیار مهمی دارد.
پرهیز از مصرف و استفاده از مواد حساسیت‌زا
شناسایی و دوری از مواد حساسیت‌زا، خطر بروز این عارضه کاهش را کاهش خواهد داد. این مواد میتوانند شامل موارد گوناگونی از جمله برخی مواد غذایی، مواد شوینده، صابون‌ها، لوسیون‌ها و حتی برخی داروها باشند.
پوشاندن لباس‌های مناسب در گرما و سرما
یکی از مهم‌ترین اقدامات برای جلوگیری از بروز راش پوستی در کودکان، عدم استفاده از لباس‌های چسبان با الیاف مصنوعی است. لباس‌هایی از جنس الیاف طبیعی مانند پنبه، نخ و کتان بهترین انتخاب برای کودکان هستند. این الیاف نرم، لطیف و تنفس‌پذیر، به خوبی رطوبت را جذب کرده و باعث جریان هوا میشوند.
همچنین، تعویض سریع لباس‌ها بعد از تعریق یا شنا هم بسیار مهم است، زیرا رطوبت زیاد زمینه را برای رشد قارچ‌ها و بروز بثورات پوستی فراهم میکند.
مرطوب نگهداشتن پوست
استفاده منظم از مرطو‌ب‌کننده‌های بدون عطر، به‌ویژه بعد از استحمام، رطوبت پوست را حفظ کرده و از خشکی و خارش آن جلوگیری میکند.
واکسیناسیون
واکسیناسیون به موقع کودکان یکی از روش‌های پیشگیری از ابتلا به بیماریهایی است که میتوانند باعث راش پوستی در کودکان شوند. بیماریهایی مانند سرخک، سرخجه و آبله مرغان با واکسیناسیون قابل کنترل هستند.
چه زمانی باید برای درمان و کنترل به پزشک مراجعه کرد؟
این عارضه، بیشتر اوقات بی‌خطر و موقتی است؛ اما در صورت مواجهه با شرایط زیر حتما باید به متخصص پوست مراجعه کنید:
- ابتلا به تب بالای 38.5 درجه سانتی‌گراد همراه با راش پوستی و ادامه‌دار شدن تب بیش از دو روز
- ابتلا به درد شدید، التهاب یا ورم
- گسترش سریع راش در بدن کودک یا به نواحی حساس مانند صورت یا دست‌ها
- تغییر در رفتار کودک همچون احساس خستگی، بیحالی یا تحریک‌پذیری
- ظهور علائم عصبی مانند سردرد یا تشنج
- تبدیل راش به زخم‌های باز عفونتهای پوستی
- شرایط پزشکی خاص همچون سابقه ابتلا به بیماری‌های پوستی، آلرژی‌های شدید یا سیستم ایمنی ضعیف
- ظهور راش در نواحی حساس مانند چشم‌ها، دهان یا دستگاه تناسلی
برای ویزیت فوری با پزشک، می‌توانید از سرویس مشاوره آنلاین با دکتر اطفال دکتردکتر استفاده کنید.
اهمیت مراجعه به متخصص برای درمان راش‌های پوستی
راش پوستی در کودکان به دلایل متعددی مانند عفونتها، واکنش‌های آلرژیک و عوامل محیطی ایجاد میشود. شناسایی علت دقیق این مشکل، برای انتخاب درمان مناسب ضروری است. بیشتر راشها بی‌خطر بوده و با روش‌های خانگی قابل درمان هستند؛ اما در صورت همراه بودن با علائمی مانند تب بالا، درد شدید یا گسترش سریع، حتما باید کودک را نزد دکتر پوست ببرید تا ارزیابی‌های تخصصی‌تر انجام شود.
برای دریافت نوبت از متخصص پوست، به سایت دکتردکتر مراجعه کرده و از امکان نوبت‌دهی آنلاین این متخصص بهره‌مند شوید.
منابع:
hopkinsmedicine.org
webmd.com
