شایع‌ترین بیماری های کبدی چگونه ایجاد می‌شوند؟

کبد چرب، سرطان کبد و سیروز کبدی از شایع‌ترین انواع بیماری های کبدی هستند. شناخت دقیق انواع بیماری کبدی اهمیت بسیاری دارد؛ چراکه، کبد نه‌تنها، در فرایند هضم مواد غذایی نقش دارد، بلکه در سم‌زدایی و تنظیم مواد مغذی هم وظایفی برعهده دارد. عوامل متعددی همچون هپاتیت ویروسی (A، B، C، D، E)، رژیم غذایی نامناسب، مصرف بیش از حد الکل و چاقی باعث آسیب به کبد می‌شوند. برای مثال، انواع کبد چرب شامل کبد چرب الکلی، کبد چرب غیرالکلی، کبد چرب گرید 1، کبد چرب گرید 2 و کبد چرب گرید 3 در اثر این عوامل رخ می‌دهند.

برای مدیریت بیماری های شایع کبدی، اصلاح سبک زندگی شامل تغذیه سالم و ورزش منظم اثربخش‌ترین روش هستند.

با مطالعه این مطلب از مجله پزشکی دکتردکتر که به 4 دقیقه زمان نیاز دارد، انواع بیماری های کبدی را خواهید شناخت.

در انتها، اگر سوالی درباره تشخیص و درمان بیماری های کبدی دارید، آن را در قسمت نظرات بنویسید. پزشک ما به آن پاسخ خواهد داد.

سرطان کبد

سرطان کبد، در اثر رشد غیرطبیعی سلول‌های کبدی رخ می‌دهد. شایع‌ترین نوع سرطان کبد، کارسینوم هپاتوسلار بوده که با رشد غیرعادی سلول‌‌های اصلی کبد ایجاد می‌شود. فرد مبتلا به سرطان کبد، علائمی همچون درد شکمی، بی‌اشتهایی، کاهش وزن غیرطبیعی، زردی، خستگی شدید و تورم شکم را تجربه می‌کند. عوامل خطر سرطان کبد، موارد ذکرشده در جدول زیر هستند:

تشخیص این بیماری، به کمک این علائم، نتایج تصویربرداری‌های سونوگرافی کبد ، سی‌تی‌اسکن، آزمایش‌های خون و گاهی بیوپسی کبد انجام می‌شود. دکتر گوارش، برای درمان سرطان کبد، روش‌های جراحی، پیوند کبد، درمان موضعی مانند تزریق اتانول و کرایوتراپی، شیمی‌درمانی و پرتودرمانی را تجویز می‌کند.

سیروز کبدی

سیروز کبدی، یکی از مزمن‌ترین بیماری های کبدی‌ است که به‌تدریج، بافت کبد، تخریب شده و بافت فیبروزی جایگزین آن می‌شود. با پیشرفت این بیماری، جای زخم‌ها در عملکرد کبد اختلال ایجاد می‌کند. سیروز کبدی، حاصل آسیب‌های طولانی‌مدتی‌ست که به کبد وارد شده است. عوامل مختلفی همچون اعتیاد به الکل، هپاتیت ویروسی B و C و کبد چرب غیرالکلی از اصلی‌ترین عوامل خطر ابتلا به سیروز کبدی هستند. همچنین آبسه کبدی می‌تواند در موارد نادر به دلیل عفونت‌های شدید در افراد مبتلا به سیروز کبدی ایجاد شود، زیرا سیروز کبدی باعث تضعیف سیستم ایمنی و افزایش خطر عفونت‌های کبدی می‌شود. با ابتلا به این بیماری، علائم زیر در فرد ظاهر می‌شوند:

• خستگی و ضعف
• کاهش اشتها و به تبع آن کاهش وزن
• زردی پوست و سفیدی چشم‌ها
• خارش پوست
• تورم در پاها و شکم
• کبودی و خونریزی
• مشکلات حافظه
• واریس مری و معده

برای مدیریت علائم و عوارض سیروز کبدی، ابتدا باید به دنبال شناسایی و کنترل علت زمینه‌ای آن بود. مدیریت سیروز کبدی شامل دارودرمانی، رژیم غذایی سالم، محدودیت مصرف نمک و مایعات، اجتناب از مصرف الکل می‌شود. در مراحل پیشرفته بیماری، تنها گزینه درمانی، پیوند کبد است. برای تشخیص این موارد حتما باید به دکتر گوارش مراجعه کنید. برای آگاهی از وظایف و تخصص دکتر گوارش، مطلب تخصص گوارش و کبد چیست را مطالعه کنید.

کبد چرب

کبد چرب، یکی از شایع‌ترین بیماری های کبدی است که در نتیجه انباشته شدن چربی‌های اضافی در سلول‌های کبد رخ می‌دهد. در مراحل ابتدایی، این بیماری علائم قابل‌توجهی ندارد. اما در صورت عدم درمان، می‌تواند عوارضی همچون هپاتیت، زخم‌های کبدی و حتی سرطان کبد را در پی داشته باشد. این بیماری در چهار نوع وجود دارد که هرکدام، علل، ویژگی‌ها و علائم خاص خود را دارند. در ادامه، به انواع بیماری کبد چرب پرداخته‌ایم:

کبد چرب ساده

کبد چرب ساده، در اثر تجمع غیرعادی چربی در سلول‌های کبدی، بدون التهاب و آسیب‌های سلولی رخ می‌دهد. علت ابتلا به این نوع کبد چرب، مصرف بیش از حد الکل، اضافه وزن، دیابت نوع 2 و تغذیه ناسالم است. این بیماری، خطرات و عوارض جدی در پی ندارد. اما در صورت بی‌توجهی و پیشرفت این بیماری، فرد ممکن است به استئاتوهپاتیت غیرالکلی یا سیروز کبدی مبتلا شود. اصلاح سبک زندگی همچون کاهش وزن، ورزش منظم و رژیم غذایی سالم، اثربخش‌ترین روش برای مدیریت کبد چرب ساده است.

کبد چرب الکلی

بیماری کبد چرب الکلی، حاصل مصرف بیش از حد الکل است. مصرف مداوم و زیاد الکل، باعث التهاب و آسیب به بافت کبد شده و در مراحل پیشرفته‌تر و در صورت عدم درمان، منجر به هپاتیت الکلی و سیروز کبدی خواهد شد. این بیماری با علائمی همچون خستگی، ضعف و ناراحتی در ناحیه شکم همراه است.

به گزارش کتابخانه ملی پزشکی آمریکا (NIH)،

الکل، بیشترین سوءمصرف را در سراسر جهان و در ایالات متحده آمریکا دارد. 61 درصد از جمعیت آمریکا الکل مصرف می‌کنند و در بین 61 درصد، 10 تا 12 درصد، بیش از حد، مشروبات الکلی می‌نوشند. به‌همین‌خاطر، مصرف الکل، در ایالات متحده، علت اصلی بیماری های کبدی است.

کارآمدترین روش برای مدیریت علائم و عوارض کبد چرب، ترک الکل، اصلاح سبک زندگی مانند رژیم غذایی سالم و فعالیت بدنی مرتب خواهد بود.

کبد چرب غیرالکلی

بیماری کبد چرب غیرالکلی، نتیجه تجمع چربی اضافه در کبد، بدون دخالت الکل است. این بیماری، با التهاب کبد، بیماری های کبدی دیگری مانند سیروز کبدی و نارسایی کبدی را به دنبال دارد. عوامل ایجادکننده این بیماری، چاقی، دیابت نوع 2، مقاومت به انسولین و نداشتن تحرک هستند. متخصص گوارش، کبد چرب غیرالکلی را با روش‌های تشخیصی آزمایش خون، سونوگرافی و آزمایش کبد شناسایی می‌کند. این متخصص، مدیریت بیماری‌های زمینه‌ای را بهترین راه درمان کبد چرب غیرالکلی می‌داند.

استئوهپاتیت غیرالکلی

در استئاهپاتیت غیرالکلی، کبد تحت تاثیر مشکلات متابولیکی مانند چاقی، دیابت نوع 2، مقاومت به انسولین و سندرم متابولیک قرار می‌گیرد. این بیماری، با تجمع چربی در کبد، التهاب و آسیب سلول‌های کبدی همراه است. از مهم‌ترین عوارض این شرایط، می‌توان به فیبروز کبدی، سیروز و سرطان کبد اشاره کرد. برای مدیریت این عوارض، علاوه‌بر مدیریت عوامل خطر، اصلاح سبک زندگی همچون کاهش وزن، رژیم غذایی سالم و فعالیت بدنی اهمیت دارد.

کبد چرب دوران بارداری

کبد چرب دوران بارداری، معمولا در سه ماهه سوم بارداری رخ می‌دهد. علت دقیق این بیماری مشخص نشده است؛ با این حال، این عارضه می‌تواند به دلیل تغییرات هورمونی و متابولیک دوران بارداری باشد. فرد باردار، با ابتلا به این نوع از انواع بیماری کبدی، علائمی همچون تهوع، استفراغ، درد شکمی و ضعف شدید را تجربه خواهد کرد. این بیماری، اگر در مادران باردار مدیریت نشود، عوارضی همچون نارسایی کبدی و خطرات جدی برای مادر و جنین در پی خواهد داشت.

هپاتیت

یکی از بیماری های کبدی، بیماری هپاتیت است که می‌تواند منجر به آسیب جدی به این عضو حیاتی بدن شود. هیپاتیت توسط ویروس‌ها، مواد شیمیایی، داروها یا برخی بیماری‌های خود ایمنی ایجاد می‌شود و علائمی مانند زردی پوست و چشم، خستگی، درد شکم و تیره شدن ادرار را به همراه دارد.

هپاتیت، یکی از بیماری های شایع کبدی بوده که طی آن عواملی همچون عفونت‌های ویروسی، مصرف الکل، داروها و بیماری‌های خودایمنی باعث التهاب کبد می‌شوند. این بیماری، به صورت تب، خستگی، زردی پوست و چشم‌ها، درد شکمی و ادرار تیره در افراد ظاهر خواهد شد. در موارد شدید، هپاتیت، نارسایی کبدی و سیروز کبدی را در پی دارد. این بیماری با دریافت واکسیناسیون، رعایت بهداشت و اجتناب از مصرف مواد مخدر تزریقی و رابطه جنسی محافظت‌نشده قابل پیشگیری خواهد بود. در ادامه، به انواع ویروس‌های هپاتیت پرداخته‌ایم:

هپاتیت A

هپاتیت A، یک بیماری ویروسی‌ست که با خوردن آب و غذای آلوده منتقل می‌شود. این بیماری نیاز به درمان نداشته و خودبه‌خود بهبود پیدا می‌کند. فرد مبتلا به این ویروس، تب، خستگی، درد شکمی، کاهش اشتها، اسهال، تهوع و زردی را تجربه می‌کند. برای پیشگیری از ابتلا به این ویروس، واکسیناسیون بهترین راه است. به‌ویژه، برای کودکان، مسافران به مناطق آلوده و افراد با سیستم ایمنی ضعیف لازم خواهد بود. در مقاله هپاتیت a چیست به طور کامل عوامل ایجاد کننده این بیماری را توضیح داده‌ایم.

هپاتیت B

هپاتیت B، یک عفونت ویروسی‌ست که کبد را درگیر می‌کند. ویروس هپاتیت B از طریق تماس با خون و مایعات بدن فرد آلوده منتقل می‌شود. شایع‌ترین راه‌های انتقال این ویروس شامل موارد زیر هستند:

• انتقال از مادر آلوده به جنین
• رابطه جنسی محافظت‌نشده با فرد بیمار
• استفاده از سرنگ‌های مشترک برای تزریق مواد مخدر
• استفاده از لوازم شخصی مشترک مانند تیغ یا مسواک فرد آلوده

افزایش دمای بدن، بی‌اشتهایی، حالت تهوع و استفراغ، درد شکمی، ادرار تیره و زردی علائمی هستند که فرد مبتلا به ویروس هپاتیت B را درگیر خواهند کرد. واکسن هپاتیت B بهترین راه پیشگیری از این ویروس بوده که در چند دوز در طول چند ماه تزریق می‌شود.

این ویروس، به دو صورت هپاتیت B حاد و مزمن وجود دارد. نوع حاد این بیماری به درمان خاصی نیاز ندارد و بدن به تنهایی با ویروس مقابله می‌کند. اما نوع هپاتیت B مزمن، برای کنترل عفونت ویروسی و کاهش آسیب کبدی، به درمان دارویی نیاز دارد.

هپاتیت C

هپاتیت C یک بیماری ویروسی‌ست که از طریق تماس با خون آلوده انتقال پیدا می‌کند. استفاده از سرنگ آلوده به این ویروس، در میان مصرف‌کنندگان مواد مخدر، شایع‌ترین راه انتقال ویروس هپاتیت C است. این بیماری، در ابتدا علائم خاصی ندارد؛ اما در مراحل پیشرفته، با وارد شدن آسیب‌های جدی کبدی، علائم ظاهر می‌شوند. مصرف داروهای ضدویروس، می‌تواند با ریشه‌کن کردن عفونت، بیشتر مبتلایان را درمان کند.

هپاتیت D

بیماری هپاتیت دی یک عفونت ویروسی است که فقط افراد مبتلا به ویروس هپاتیت B را درگیر می‌کند. چراکه، این ویروس به‌تنهایی نمی‌تواند تکثیر شود و به ویروس هپاتیت B برای این کار نیاز دارد. ابتلای همزمان به ویروس‌های هپاتیت B و D بسیار خطرناکک بوده و احتمال بروز سیروز یا سرطان کبدی را افزایش می‌دهد. دکتر گوارش برای درمان این بیماری، بر کنترل هپاتیت B و جلوگیری از پیشرفت بیماری تمرکز دارد.

هپاتیت E

هپاتیت E عمدتاً در مناطق با بهداشت ضعیف و از طریق آب آلوده رخ می‌دهد. این بیماری معمولاً در افراد عادی، خودبه‌خود برطرف می‌شود، اما در زنان باردار بسیار خطرناک بوده و حتی می‌تواند منجر به مرگ شود. علائم زنان باردار مبتلا به ویروس هپاتیت E شامل تب، درد شکمی، تهوع و زردی است. بااینکه واکسن این بیماری در کشورهای پیشرفته ساخته شده، اما در همه کشورهای جهان موجود نیست.

هپاتیت اتوایمیون کبد

هپاتیت اتوایمیون کبد، یکی از انواع بیماری کبدی مزمن است که در آن سیستم ایمنی بدن به سلول‌های کبد حمله می‌کند. این حمله، التهاب، آسیب بافتی و در نهایت سیروز کبدی را به دنبال دارد. علائم این بیماری شامل خستگی، درد شکمی، زردی پوست و چشم‌ها (یرقان) و مشکلات گوارشی هستند. با وجود اینکه همچنان علت دقیق این بیماری ناشناخته است، اما عوامل ژنتیکی و محیطی می‌توانند در بروز آن نقش داشته باشند. متخصص گوارش برای تشخیص هپاتیت اتوایمیون، آزمایشات خونی، بیوپسی کبد و تصویربرداری را انجام می‌دهد. این متخصص برای کنترل التهاب و جلوگیری از آسیب‌های کبدی بیشتر، داروهای سرکوب‌کننده ایمنی مانند کورتیکواستروئیدها و آزاتیوپرین را تجویز می‌کند.

تری‌گلیسیرید بالا

تری گلیسیرید بالا، در اثر افزایش سطح این نوع چربی در خون رخ می‌دهد. تری‌گلیسیریدها از طریق مصرف غذاهای پرچرب و شیرین به بدن وارد شده و بدن کالری‌های اضافه را به تری‌گلیسیرید تبدیل می‌کند. سطوح بالای تری‌گلیسیرید، خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی، سکته، پانکراتیت و سندرم متابولیک را افزایش می‌دهد. عوامل موثر در افزایش سطح تری‌گلیسیرید، شامل رژیم غذایی نامناسب، نداشتن فعالیت بدنی، چاقی، دیابت، ژنتیک و مصرف بیش از حد الکل هستند. با اصلاح رژیم غذایی، افزایش فعالیت بدنی، کاهش وزن و مصرف داروهای تجویزی سطح تری‌گلیسیرید کاهش پیدا می‌کند.

آدنوم کبدی

آدنوم کبدی، تومور خوش‌خیم و نادری در کبد است که معمولا با استفاده طولانی‌مدت از هورمون‌ها مانند استروژن رخ می‌دهد. به‌همین‌خاطر در زنان جوان و میانسال به‌ویژه زنان مصرف‌کننده قرص‌های بارداری، بیشتر دیده می‌شود. این تومور علامت خاصی ندارد اما گاهی با درد شکمی یا احساس توده در قسمت کبد همراه است. دکتر گوارش، به کمک مطالعات تصویربرداری، این تومور را شناسایی می‌کنند. این متخصص، با قطع مصرف هورمون و گاهی جراحی، به مدیریت این تومور خوش‌خیم می‌پردازد.

فیبروز کبدی

در بیماری فیبروز کبدی، بافت کبد به دلیل آسیب‌های مداوم ناشی از مصرف الکل، هپاتیت‌های ویروسی یا بیماری‌های متابولیک، به بافت فیبروزی تبدیل می‌شود. در این شرایط، عملکرد‌های کبد مانند سم‌زدایی، تولید پروتئین‌ها و ذخیره انرژی مختل خواهد شد. در مراحل پیشرفته، فیبروز می‌تواند به سیروز کبدی منجر شود که حالتی برگشت‌ناپذیر و شدیدتر از فیبروز است. متخصص گوارش، از روش‌های تشخیصی آزمایش‌های خونی، تصویربرداری و بیوپسی کبد استفاده می‌کند.

سندروم گیلبرت

سندروم گیلبرت یک اختلال ژنتیکی کبدی است که طی آن سطح بیلی‌روبین در خون افزایش می‌یابد. با کاهش آنزیم مسئول دفع بیلی‌روبین، مقدار آن در خون زیاد شده و علائم خفیف سندرم گیلبرت همچون زردی خفیف پوست و چشم‌ها ظاهر می‌شود. این شرایط، هنگام استرس، بیماری، روزه‌داری یا ورزش سنگین شدیدتر خواهد شد. سندروم گیلبرت نیاز به درمان خاصی نداشته و افراد می‌توانند به زندگی روزمره خود بپردازند.

تومورهای کبدی

تومورهای کبد در دو نوع خوش‌خیم و بدخیم وجود دارند. تومورهای خوش‌خیم مانند همانژیوما و آدنوم‌های کبدی، بدون علائم بوده و خطری ندارند. از میان تومورهای بدخیم کبدی، کارسینوم هپاتوسلولار، شایع‌ترین نوع سرطان کبد است که اغلب بیماران مبتلا به سیروز کبدی، هپاتیت B یا C به آن دچار می‌شوند. تومورهای بدخیم علائمی همچون درد شکم، کاهش وزن، ضعف و زردی بروز می‌دهند. متخصص گوارش، از طریق اولتراسوند، سی‌تی‌اسکن و ام‌آرآی تومورهای کبدی را شناسایی می‌کند.

همانژیوما

همانژیوما، تومور خوش‌خیمی‌ست که از تکثیر غیرطبیعی عروق خونی کوچک به‌وجود می‌آید. این تومورها معمولاً به صورت لکه‌های قرمز یا بنفش روی پوست نوزادان و کودکان ظاهر می‌شوند. همانژیوماها، اغلب خودبه‌خود کوچک شده و محو می‌شوند. اما گاهی، به دلیل اندازه بزرگ این تومورهای خوش‌خیم یا قرارگیری در مکان‌های حساس مثل اطراف چشم، با لیزر یا جراحی برای درمان آن اقدام می‌کنند.

هپاتوما

هپاتوما یا کارسینوم هپاتوسلولار، شایع‌ترین نوع سرطان کبد است که در اثر رشد غیرطبیعی سلول‌های کبدی هپاتوسیت رخ می‌دهد. این تومور بدخیم، در افراد مبتلا به سیروز کبدی، عفونت‌های مزمن ویروسی هپاتیت B و C یا مصرف طولانی‌مدت الکل، شایع‌تر است. افراد مبتلا به هپاتوما علائمی شامل درد در ناحیه بالای شکم، کاهش وزن، خستگی و یرقان را تجربه می‌کنند. تشخیص این بیماری از طریق آزمایشات خون، تصویربرداری و نمونه‌برداری از بافت کبد انجام می‌شود. برای درمان این تومور بدخیم، جراحی، پیوند کبد، پرتودرمانی و درمان‌های هدفمند دارویی موثر هستند.

بهترین راه برای مدیریت بیماری های کبدی چیست؟

مهم‌ترین عوامل ایجادکننده بیماری های کبدی، ویروس‌های هپاتیت، مصرف بیش از حد الکل، رژیم غذایی نامناسب و زندگی بدون تحرک هستند. هر کدام از این عوامل موجب بروز انواع بیماری کبدی همچون آدنوم کبدی، سیروز کبدی، کبد چرب، سرطان کبد و تومورهای کبدی می‌شوند.

توجه داشته باشید که داروی دیکلوفناک یک داروی ضد التهاب غیر استروئیدی است که برای تسکین درد و التهاب استفاده می‌شود و به دلیل احتمال آسیب به کبد، برای درمان بیماری‌های کبدی مناسب نیست.

واکسیناسیون، برخورداری از رژیم غذایی مناسب، فعالیت بدنی منظم، ترک الکل و رعایت بهداشت، اثربخش‌ترین روش‌های مدیریت و درمان بیماری های شایع کبدی هستند.

در نهایت، اگر درباره بیماری های کبدی، نیاز به مشاوره دکتر کبد دارید، می‌توانید از خدمات تلفنی یا حضوری متخصص گوارش و کبد در سایت دکتردکتر استفاده کنید. برای این کار، وارد سایت شده و تخصص گوارش و کبد را بیابید. فهرستی از متخصصان گوارش برای شما به نمایش درمی‌آیند. با انتخاب دکتر کبد مورد نظر خود و کلیک روی گزینه «نوبت بگیرید» وارد پروفایل این متخصص خواهید شد. از قسمت مشاوره تلفنی یا مشاوره حضوری می‌توانید نوبت خود را قطعی کنید.

منابع:

nhs.uk

webmd.com

سوالات متداول بیماری های کبدی