سرخجه یک بیماری نسبتا شایع در اطفال است که اگر در دوران بارداری رخ دهد، می‌تواند عواقب جبران‌ناپذیری برای نوزاد و مادر داشته باشد. سرخجه که در زبان انگلیسی به نام Rubella شناخته میشود، نوعی بیماری ویروسی است که با علایمی همچون تب همراه میشود. این بیماری به طور کلی با ضایعات پوستی قرمز رنگی شناخته میشود که به این دلیل گاهی عموم مردم آن را با سرخک و مخملک اشتباه می‌گیرند. این بیماری در تمام نقاط دنیا وجود دارد و شیوعش هم بالا است. بیشترین شیوع بیماری در فصول زمستان و بهار دیده میشود. برای پیگیری ابتلای کودک به این بیماری باید به پزشک متخصص اطفال در تهران و شهرستان مراجعه کنید.
سرخجه چیست؟
سرخجه نوعی بیماری مسری است که از ویروس RuV منتقل میشود. این بیماری باعث ایجاد بثوراتی است که معمولا از صورت شروع میشود و به سمت پایین بدن حرکت می‌کند. بسیاری به اشتباه به این بیماری سرخچه هم می‌گویند.
این وضعیت می‌تواند باعث بیماری جدی در نوزادان مادرانی شود که در دوران بارداری سرخجه داشته‌اند. بیماری را سرخک آلمانی یا سرخک سه روزه هم می‌نامند.
سندرم سرخجه مادرزادی (CRS) جدی‌ترین شکل بیماری است و زمانی اتفاق می‌افتد که فرد باردار سرخجه را به جنین منتقل کند. این وضعیت می‌تواند باعث مشکلات پوستی، شنوایی، بینایی، قلب و مغز در نوزادان شود. در عکس زیر یکی از تصاویر بیماری سرخجه را می‌بینید.
سرخجه چه افرادی را بیشتر درگیر می‌کند؟
هم کودکان و هم بزرگسالان می‌توانند مبتلا به این بیماری ویروسی شوند. بزرگسالان از کودکان یا افراد در رده‌های سنی بالاتر، این بیماری را دریافت می‌کنند. این وضعیت از انواع بیماری شایع کودکان است.
آیا سرخجه و سرخک یکی هستند؟
سرخجه و سرخک بیماری‌های مختلفی هستند. هر دوی آنها بثورات پوستی ایجاد می‌کنند، اما ویروس‌های مختلف باعث ایجاد جوش و زخم‌هایشان میشود.
تفاوت سرخجه و آبله مرغان چیست؟
بیماری آبله مرغان هم نوعی بیماری ویروسی است که با جوش‌هایی پرآب روی پوست ظاهر میشود. اما نوع ویروس آن و بثورات پوستی که ایجاد می‌کند، با سرخجه متفاوت است.
تفاوت سرخجه و مخملک چیست؟
عامل مخملک باکتری است اما سرخجه در اثر ویروس به وجود می‌آید. مخملک هم مانند سرخجه با بثورات جلدی نمود پیدا می‌کند اما دو چیز کاملا متفاوت از هم هستند.
راه‌های انتقال بیماری چیست؟
انسان تنها منبع این ویروس است. بنابراین نباید نگران انتقال آن از سایر حیوانات باشید. ویروس سرخجه از طریق تماس با ترشحات بینی و گلوی فرد آلوده انتقال پیدا می‌کند. این بیماری به‌طور مستقیم از طریق قطره‌های آب دهان ضمن تماس‌های مستقیم افراد سالم با بیماران منتقل میشود.
دوره کمون برای این بیماری بین ۱۴ تا ۱۷ روز است و می‌تواند تا ۲۱ روز هم متغیر باشد. دوره کمون یعنی فاصله زمانی از ورود ویروس به بدن و بیمارشدن یا بروز نشانه‌های بالینی که در هر بیماری متفاوت است.
این بیماری ممکن است در همه سنین دیده شود، ولی در کودکان شایع‌تر است. هر چند واکسیناسیون علیه آن باعث شده تا تعداد موارد ابتلایش به طور قابل توجهی کاهش پیدا کند، ولی هنوز به طور کامل در دنیا ریشه‌کن نشده است.
علائم سرخجه در کودکان چیست؟
دانه‌های پوستی قرمز رنگ در بیماری معمولا در پشت گوش ایجاد می‌شوند و پس از چند روز این بثورات پوستی به صورت و گردن و بقیه نقاط بدن گسترش پیدا می‌کنند. از نشانه‌های بالینی بسیار مشخص سرخجه التهاب غدد لنفاوی سر و گردن و بیشتر در نواحی پشت گوش یا ناحیه پشت گردنی است.
علائم سرخجه در کودکان می‌تواند به شکل زیر بروز پیدا کند:
- تب خفیف ۱ تا ۵ روزه
- سردرد
- بیقراری
- ترشح خفیف بینی
- التهاب ملتحمه
- درد مفاصل مخصوصا آرنج، زانو و مچ.
تورم غدد لنفاوی در این بیماری خطرناک نیست و نمی‌توان آن را جزو علائم سرطان غدد لنفاوی دانست.
بیماری در جنین
در ماه‌های اول رشد جنینی، جنین مبتلا به این بیماری با خطر بسیار بالایی در معرض مرگ داخل رحمی، سقط خود به خودی و ناهنجاری‌های اندام‌های مهم بدن قرار دارد.
این ناهنجاری‌ها شامل ناشنوایی، آب مروارید، کوچکی چشم، آب سیاه جنینی، میکروسفالی یا کوچکی جمجمه، عقب‌ماندگی ذهنی، وجود شنت پاتولوژیک بین سرخرگ ششی و آئورت، هپاتومگالی (Hepatomegaly) و اسپلنومگالی (Splenomegaly)، یرقان و نقایص استخوانی می‌شوند.
بیماری در نوزادان
خون، ادرار و مدفوع بیمار می‌تواند حاوی ویروس باشد. برای تشخیص سرخجه مادرزادی در نوزادی که تازه متولد شده است، می‌توان خون نوزاد را مورد آزمایش قرار داد.
در صورت وجود آنتی‌بادی اختصاصی ضدویروس این بیماری در یک نمونه خون، امکان تشخیص قطعی بیماری به وجود می‌آید. این نوزادان تا ماه‌ها بعد از تولدشان می‌توانند ویروس را پخش کنند، پس باید مراقب انتقال آن به نوزادان دیگر باشید.
سرخجه و بارداری
نکته بسیار مهمی که در رابطه با این بیماری وجود دارد حفظ مادران باردار از آن است. بنابراین مادران باید نسبت به این ویروس غربال شوند تا در صورت تشخیص ویروس در آنها برای جلوگیری از عواقب احتمالی در جنین و نوزاد، اقدامات درمانی لازم صورت گیرد.
خانم‌های بارداری که در تماس با بیمار مبتلا به این وضعیت بوده‌اند و قبلا هم به این بیماری مبتلا نشده‌اند یا علیه ویرس واکسینه نشده‌اند، باید گاماگلوبولین (پادتن) دریافت کنند.
اگر گاماگلوبولین بلافاصله پس از تماس با فرد آلوده، به مادر باردار تزریق شود، به احتمال بسیار قوی از بروز بیماری پیشگیری می‌کند یا شدت آن را کاهش خواهد داد.
سرخجه و سقط جنین
این بیماری می‌تواند باعث سقط جنین در فرد باردار شود و بیماری‌هایی مانند آب مروارید، بیماری قلبی و کاهش شنوایی در کودک به وجود بیاورد.
به عکس سرخجه در کودکان نگاه کنید:
عوارض سرخجه چیست؟
در برخی از موارد، این بیماری با عوارضی همراه است. از جمله این عوارض باید به موارد زیر اشاره کنیم:
- عفونت‌های مغزی
- مشکلات خونریزی
- آسیب کبد یا طحال
آیا سرخجه کشنده است؟ معمولا کشنده نیست و خطر زیادی ندارد اما همان‌طور که گفته شد، ابتلای زنان باردار به آن می‌تواند همراه با سقط جنین باشد.
تشخیص بیماری سرخجه چگونه است؟
این مشکل ممکن است با بیماری‌های سرخک، مخملک و تعداد زیادی از عفونت‌های پوستی و مونونوکلئوز عفونی (mononucleosis) شباهت‌هایی داشته باشد. دکتر سرخجه باید با رد این موارد، تشخیص را قطعی کند.
به همین دلیل تشخیص بالینی بیماری در اغلب مواقع درست انجام نمی‌شود. در موارد حاد بیماری تنها با کمک آزمایشگاه می‌توان بیماری را تشخیص داد.
برای تشخیص، پزشک بیمار را معاینه فیزیکی و در صورت وجود بثورات، آنها را بررسی می‌کند. آزمایش‌های مورد استفاده برای تشخیص وضعیت عبارت هستند از:
- آزمایش خون؛ پزشک به دنبال آنتی‌بادی‌هایی برای سرخجه می‌گردد که نشان می‌دهند یا در حال حاضر بیمار هستید، یا قبلا این بیماری را داشته‌اید یا علیه آن واکسینه شده‌اید.
- سواب بینی یا گلو؛ پزشک از سواب برای گرفتن نمونه از بینی یا گلو استفاده می‌کند.
- آزمایش ادرار.
شیوع سرخجه چگونه است؟
حساسیت نسبت به این ویروس در همه افراد عمومیت دارد. نوزادان متولد شده از مادرانی که نسبت به این بیماری ایمن هستند، تا مدتی می‌تواند سبب ایمنی مادرزادی یا مقاومت در نوزاد در برابر ویروس بیماری شود.
این نوع ایمنی غیرفعال و به همین دلیل موقتی است و ۶ تا ۹ ماه طول می‌کشد. در اثر آلودگی طبیعی به ویروس یا واکسیناسیون، ایمنی ایجاد شده در فرد، ایمنی فعال است که تقریبا دایمی خواهد بود.
هرچند به میزان مواجهه فرد با بیماری هم بستگی دارد. افراد برای ایجاد ایمنی در برابر این ویروس باید نسبت به تزریق واکسن و ایمونوگلبولین اقدام کنند. مخصوصا در مناطق اندمیک یا کسانی که تصمیم دارند به مناطق اندمیک بیماری سفر کنند.
پیشگیری از بیماری مقدور است؟
بهترین راه برای پیشگیری، واکسیناسیون با واکسن MMR است و حدود ۹۷درصد در پیشگیری از عفونت سرخجه موثر واقع میشود. اگر قصد بارداری دارید، باید حداقل یک ماه قبل از اقدام برای باردارشدن، واکسن یا آزمایش آنتی‌بادی سرخجه را انجام دهید.
راه های دیگر برای محافظت از خود در برابر بیماری شامل موارد زیر میشود:
- دست‌های خود را مرتب بشویید، به خصوص اگر بیمار هستید.
- وسایل شخصی مانند فنجان یا ظروف را با دیگران به اشتراک نگذارید.
- هنگام عطسه یا سرفه، دهان و بینی خود را بپوشانید.
- اگر سفر می‌کنید، بدانید که آیا این وضعیت یا سایر بیماری‌های عفونی در مقصد شما شایع است یا خیر.
واکسن سرخجه
- واکسیناسیون سرخجه می‌تواند شامل واکسن MMR یا MMRV باشد.
واکسن MMR در برابر سرخک، اوریون و سرخجه از شما محافظت می‌کند. همه افراد بالای ۱۲ ماه می‌توانند واکسن MMR را دریافت کنند.
واکسن MMRV در برابر سرخک، اوریون، سرخجه و آبله مرغان (واریسلا) محافظت می‌کند. فقط کودکان ۱۲ ماهه تا ۱۲ ساله می‌توانند واکسن را دریافت کنند.
بیشتر کودکان و بزرگسالان بالای ۱۲ سال می‌توانند برای بیماری واکسینه شوند. برخی از افراد نیازی به دریافت واکسن ندارند و برخی دیگر نباید آن را دریافت کنند.
در شرایط زیر نباید واکسن بزنید:
- قبلاً واکسینه شده‌اید.
- در آزمایش خون مشخص میشود که آنتی‌بادی‌های مقابله با بیماری را دارید.
- اگر باردار هستید نباید واکسن بزنید.
- به واکسن حساسیت دارید.
- مبتلا به سرطان با بیماری‌های دیگری هستید و سیستم ایمنی‌تان ضعیف است.
- اخیرا تزریق خون داشته‌اید.
- مبتلا به سل هستید.
- در چهار هفته گذشته واکسن‌های دیگری دریافت کرده‌اید.
- اگر به راحتی بدنتان کبود میشود یا خونریزی می‌کنید.
درمان سرخجه چگونه است؟
هیچ داروی خاصی برای درمان وجود ندارد و معمولا به خودی خود بهتر میشود. شما می‌توانید علائم را در خانه با داروهای بدون نسخه درمان کنید. قرنطینه‌کردن خود برای جلوگیری از سرایت بیماری به دیگران ضروری است.
علائم را در خانه با داروهای بدون نسخه مانند استامینوفن یا داروهای سرفه و سرماخوردگی کنترل کنید. قبل از دادن داروهای سرخجه به کودک با پزشک اطفال مشورت کنید.
راه‌های درمان سندرم مادرزادی این بیماری به شدت آن بستگی دارد. برخی از بیماری‌ها با دارو یا جراحی قابل درمان هستند. سایر آسیب‌ها دائمی هستند و فقط می‌توان شرایط را برای بهبود کیفیت زندگی مدیریت کرد.
درمان سرخود ممنوع!
این بیماری نیاز به درمان خاصی ندارد و تنها با کنترل تب و جبران مایعات از دست رفته و استراحت کافی می‌توان روند بهبود را تسریع بخشید. برخی از والدین به صورت کاملا سرخود و بدون مشورت با پزشک متخصص به کودک خود آسپرین می‌دهند.
این کار بسیار خطرناک است و می‌تواند عواقب جبران‌ناپذیری را به دنبال داشته باشد. ارتباط معنی‌داری بین بروز سندرم ری (Ray Syndrome) با مصرف آسپرین در کودکان کمتر از ۱۸ سال وجود دارد.
برای پیگیری درمان باید به پزشک مراجعه کنید. یکی از بهترین راه‌های دریافت نوبت هم استفاده از سیستم نوبت دهی اینترنتی سایت دکتردکتر است.
درباره بیماری سؤال دیگری هم دارید؟ اگر نکته مبهمی در ذهنتان مانده است، حتما ما را در جریان بگذارید.
منابع:
بهترین راه درمان سرخچه حمام کردن فرد مبتلا به سرخچه در دستشویی یا همان توالت است در سه روز خوب میشود و هیچ نگرانی نداشته باشید هر فرد فقط یک بار در زندگیش مبتلا میشه تمام…