زندگی برایتان بی‌معنا شده است و مدام در ذهنتان به این نتیجه می‌رسید که همه‌چیز پوچ است یا ارزش ادامه‌دادن ندارد. استرس و فشار زیادی دارید و دیگر طاقت و اراده‌ای برای دست‌وپنجه نرم‌کردن با مشکلات و چالش‌ها برایتان نمانده است. یادتان باشد که شما تنها نیستید. فکر خودکشی نقص شخصیتی نیست و شما دیوانه، ضعیف یا نادان نیستید. این افکار فقط نشانه این هستند که در حال‌حاضر، بیش از صبر، توان و تحملتان درد دارید.
در این مقاله دکتردکتر از افکار خودکشی، علائم و درمانش برایتان می‌گوییم. به راه‌های پیشگیری اشاره می‌کنیم و با شما همراه هستیم.
چرا به خودکشی تمایل پیدا می‌کنیم؟
اسیر این پرسش هستید و ذهنتان درگیر است: چرا فکر خودکشی میکنم و فکر خودکشی ولم نمی کنه؟ افراد زیادی دچار افکاری مشابه‌اند و به دلایل تجربه درد، استرس یا فشاری زیاد قصد پایان‌دادن به تجربه زیستن دارند. اسیرشدن در چنین افکاری چیز بعیدی نیست و با گذشت زمان و دریافت کمک می‌توانید چنین حس و فکری را از بین ببرید.
گاهی رفتن یک عزیز از زندگی، تغییرات عجیب‌وزیاد در روند زیستنمان یا ایجاد حس ناامیدی نسبت به آینده و موارد پرشمار دیگر نمی‌گذارند که راحت ادامه بدهیم و دلایلمان برای زندگی‌کردن را کم‌رنگ می‌کنند.
اگر راه درست مقابله با کنترل این افکار را پیدا کنید، از چنین وضعیتی خارج می‌شوید و از ذهنتان بیرون می‌رود. یادتان باشد که برخی از معروف‌ترین، مهم‌ترین، با استعدادترین و تحسین‌شده‌ترین افراد دنیا هم در مواردی دقیقا جایی بوده‌اند که شما در حال حاضر قرار دارید.
تلاش برای کنار آمدن با برخی مشکلات در زندگی می‌تواند باعث شود که شما احساس خودکشی کنید. این مشکلات ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- مشکلات روحی و روانی مانند تروما ( در مقاله تروما چیست به طور کامل به این مشکل روانی و احساسی پرداخته‌ایم )
- قلدری‌کردن دیگران نسبت به شما در مدرسه، محیط کار یا اجتماع
- دچاربودن به تبعیض‌های نژادی و جنسیتی
- انواع مختلف آزار، از جمله آزار خانگی، جنسی یا فیزیکی
- سوگ، از جمله از دست‌دادن یکی از عزیزان
- پایان یک رابطه
- درد یا بیماری فیزیکی طولانی مدت
- تطبیق با یک تغییر بزرگ، مانند بازنشستگی یا اخراج
- مشکلات مالی
- مشکلات مسکن از جمله بی‌خانمانی
- انزوا یا تنهایی
- در زندان‌بودن
- احساس بی‌کفایتی یا شکست
- اعتیاد یا سوء مصرف مواد
- بارداری، زایمان یا افسردگی پس از زایمان
- شک در مورد هویت جنسی یا جنسیتی خود
- فشار فرهنگی مانند ازدواج اجباری
- انتظارات جامعه، به عنوان مثال تحمیل نیاز به رسیدن به موفقیتی خاص
بسیاری از ما زمانی که احساس افسردگی می‌کنیم و هیچ امیدی نداریم، به این فکر کرده‌ایم که جان خود را بگیریم. اما درد افسردگی قابل درمان است و امید را می‌توان دوباره به زندگی وارد کرد. هنوز هم افرادی هستند که به شما نیاز دارند، کارهایی وجود دارد که فقط به دست شما پیش می‌روند و امکان درک تجربه‌هایی باقی مانده که ارزش زندگی‌کردن دارند.
یکی از عواملی که باعث فکر کردن به خودکشی می‌شود مورد خشونت خانگی قرار گرفتن است. برای رهایی از این افکار وقتی در معرض خشونت علیه مردان یا زنان قرار گرفتید باید به روانشناس مراجعه کنید.
روبه‌رو شدن با مرگ به شجاعت واقعی نیاز دارد. شما می‌توانید از این شجاعت برای رویارویی با زندگی، یادگیری مهارت‌های مقابله برای غلبه بر افسردگی و یافتن قدرت برای ادامه دادن استفاده کنید. یادتان باشد که:
- احساسات شما ثابت نیستند. شاید فکر خودکشی که امروز با شما است، در آینده موجود نباشد. به تغییراتی که از گذشته تاکنون در افکار و احساساتتان پیش آمده، دقت کنید.
- نبود هریک از ما می‌تواند غم بزرگی در دل برخی از افراد ایجاد کند.
- هنوز کارهای نکرده و راه‌های نرفته زیادی باقی مانده است. اگر اینطور فکر نمی‌کنید، برای آن است که با آنها آشنایی ندارید.
- توانایی شما برای تجربه احساسات لذت بخش با توانایی‌تان در تجربه احساسات ناراحت‌کننده برابر است.
بعضی از اختلالات مانند اختلال شخصیت مرزی یا افسردگی میل به خودکشی را در فرد بیشتر می‌کنند.
علائم فکر خودکشی
درباره علامت‌ها و نشانه های خودکشی نمی‌توانیم نظر دقیقی بدهیم. در واقع، امکان پاگرفتن فکر خودکشی در هر فردی به دلایل مختلف و با نشانه‌های گوناگون وجود دارد. گاهی این موضوع تصمیمی آنی است و بدون فکر و بسیار هیجانی پیش می‌رود.
بااینحال، تجربه نشان داده است که در بسیاری از موارد، فکر خودکشی با علامت‌هایی به‌شرح زیر خود را نشان می‌دهد:
- صحبت از خودکشی و درگیرشدن با فکر مرگ و مردن
- بروز مشکل در خوردن یا خوابیدن و تغییر محسوس در ظاهر شخصی
- از دست‌دادن علاقه به کار، مدرسه یا سرگرمی‌های همیشگی
- کناره‌گیری از فعالیت‌های اجتماعی، دوستان و خانواده
- تجربه یا انتظار از دست‌دادن شخصی مهم در زندگی (همسر یا دیگران)
- تغییر شدید در رفتار، مثلا ریسک‌کردن زیاد به‌شکلی که انگار چیزی برای از دست‌دادن نمانده است
- نشانه‌هایی از آماده‌شدن برای مراسم تشییع جنازه یا بخشش اموال گرانبها
- افزایش مصرف الکل و مواد مخدر
درمان افکار خودکشی
برای رهایی از فکر خودکشی باید به دلیل شکل‌گیری چنین چیزی در ذهن پرداخته شود. علت چیست؟ بنا به ریشه شکل‌گیری افکار مذکور، اقدامات مختلفی از جمله موارد زیر برای درمان فکر خودکشی صورت می‌گیرد.
تماس با سامانه ۱۲۳
اگر دچار فکر خودکشی شده‌اید یا یکی از آشنایانتان با این حالت درگیر است، تماس با شماره ۱۲۳ را فراموش نکنید. اگر تمایلی به صحبت‌کردن با مشاوران این سامانه هم وجود نداشته باشد، امکان چت‌کردن مکتوب در سایت به نشانه زیر وجود دارد:
irancrisisline.org/get-help/text
به این سامانه وارد شوید و مشکلاتتان را طرح کنید. کارشناسان در آنجا به شما کمک می‌کنند تا با فکر خودکشی کنار بیایید و آن را کنار بگذارید.
اقدامات ایمنی
منظور از اقدامات ایمنی مداخله‌ای کوتاه‌مدت از سوی فردی دیگر است. در واقع، اطرافیان فرد باید دسترسی او به ابزار و موقعیت‌هایی را از بین ببرند که به اجرای ایده خودکشی کمک می‌کنند. همراهی افراد قابل‌اعتماد در این زمینه بسیار مهم و ضروری است.
روان درمانی
روان‌درمانی به افراد کمک می‌کند تا بفهمند افکار، احساسات و تجربیات آنها چگونه بر سلامت روانشن تأثیر می‌گذارد. متخصص روانشناسی و مشاوران به افراد کمک می‌کنند تا با احساسات خود بیشتر آشنا شوند و دلیل شکل‌گرفتن فکر خودکشی را کشف کنند. قبل از انتخاب متخصص مناسب برای درمان مشکل خود درباره اینکه تخصص روانشناسی چیست و دکتر روانشناس کیست، بیشتر بدانید.
انواع مختلفی از روان درمانی وجود دارد. برخی از گزینه‌های محبوب عبارت‌اند از:
- درمان شناختی رفتاری (CBT)؛ این روش به افراد می‌آموزد که افکار غیرمفیدی را که بر خلق و خوی آنها تأثیر منفی می‌گذارد با جایگزین‌های متعادل‌تر و واقع‌بینانه تر شناسایی و به مرور زمان جایگزین کنند.
- رفتار درمانی دیالکتیکی (DBT)؛ این روش به افراد کمک می‌کند تا افکار منفی را بشناسند و مهارت‌هایی را بیاموزند که روش‌های مقابله را در موقعیت‌های ناراحت‌کننده تقویت می‌کند.
دارو درمانی
گاهی‌اوقات، افرادی که به خودکشی فکر می‌کنند، دچار نوعی اختلالات روانی مانند اضطراب، افسردگی یا اختلال مصرف مواد هستند. داروها می‌توانند به درمان علائم این شرایط و تنظیم خلق‌و‌خوی فرد کمک کنند.
بسته به شرایط هر فرد، پزشک می‌تواند داروهای مختلفی را تجویز کند. بااینحال، شایان ذکر است که برخی از این داروها می‌توانند به عنوان یک عارضه جانبی، به ویژه در بزرگسالان زیر ۲۵ سال باعث ایجاد افکار خودکشی هم شوند.
فرد باید داروهایی را که قبلاً مصرف کرده با پزشک در میان بگذارد تا مشخص شود که آیا افزودن دارویی دیگر یا تغییر دوز برای او مفید است یا خیر.
دریافت پشتیبانی و حمایت مداوم
حضور پشتیبانی و حمایت باعث دورشدن فکر خودکشی می‌شود. خانواده، دوستان و جامعه یک فرد نقش مهمی در این زمینه دارند. راه‌کارهای زیر هم در این زمینه بی‌اثر نیستند:
- مراقبت از حیوان خانگی
- انتظار برای برنامه و هدفی مانند فارغ‌التحصیلی یا مسافرت‌رفتن
اگر افکار خودکشی در یکی از عزیزان یا آشنایانتان شکل گرفته است، به این موارد دقت کنید:
- در مورد خودکشی آشکارا و مستقیم صحبت کنید. از کلمات «خودکشی»، «خودکشی» و «مرده» به طور واضح استفاده کنید.
- قضاوت نکنید و احساسات فرد را بپذیرید، حتی اگر با آنها مخالف باشید.
- در مورد اینکه چرا باید زنده بمانند یا اینکه خودکشی درست است یا غلط وارد بحثی نشوید. مشاجره کمکی به حل این موضوع نخواهد کرد.
- علاقه و حمایت خود را نشان دهید.
کارهای ضروری برای کنترل افکار خودکشی
برای کاهش خطرهای فکر به خودکشی باید به این اقدامات دقت کنید:
- دقیقه‌دقیقه صبر کنید و هر دقیقه که خود را از این تفکرات دور نگه داشتید به خودتان پاداش بدهید.
- تنها نمانید و به محیطی امن بروید.
- درباره احساس و فکرتان با کسی صحبت کنید.
یکی از افرادی که با فکر خودکشی روبه‌رو شده و توانسته آن را کنار بگذارد، می‌گوید:
وقتی اوضاع خیلی بد می‌شد و وسوسه آسیب‌رساندن به خودم در من جان می‌گرفت، از اطرافیان می‌خواستم که اشیا و ابزارهای خطرناک را پنهان کنند و مجبورم کنند که به رختخواب بروم. با این شیوه، اوضاع کنترل می‌شد.
اگر به فکر آسیب‌رساندن به خود هستید، از تکنیک‌های مقابله هم کمک بگیرید. به عنوان مثال، می‌توانید:
- یک تکه یخ را در دست بگیرید تا ذوب شود و روی احساس سردی آن تمرکز کنید.
- دوش یا حمام خیلی سرد بگیرید.
- تنفس خود را آرام و باثبات کنید.
- نفس‌های طولانی و عمیق بکشید.
- بازدم طولانی‌تر از نفس‌کشیدن یا همان دم می‌تواند به شما کمک کند که به احساس آرامش برسید.
- یک لیوان آب بنوشید.
- اگر گرسنه هستید، چیزی بخورید.
- احساس خود را بنویسید.
- از منزل بیرون بروید.
- با کسی صحبت کنید.
به این نکات هم دقت داشته باشید:
- دلایل زندگی‌کردن را مرور کنید. ممکن است، احساس کنید که دنیا بدون شما بهتر خواهد بود یا زندگی‌کردن فایده ای ندارد، اما هرگز اینطور نیست.
- سعی کنید چیزی برای وصل‌کردن خود به دنیا پیدا کنید؛ چیزی که دوست دارید، شخصی که برایتان مهم بوده یا هست یا شما برایش مهم هستید.
- به افرادی فکر کنید که دوستشان دارید. مهم نیست چقدر احساس بدی دارید، مهم است که به یاد داشته باشید که این افراد دلتنگ شما خواهند شد.
- با خودتان طوری صحبت کنید که انگار دارید با یک دوست خوب صحبت می‌کنید و سعی کنید کار مثبتی برای خودتان انجام بدهید.
ممکن است، این ایده‌ها برای شما که احساس رسیدن به ته خط را دارید، تاحدی احمقانه به نظر برسند، اما یادتان باشد که بسیار کارسازند و همین اقدامات در ظاهر بی‌اهمیت می‌توانند تلنگری برای تلاش جهت پیداکردن مسیرهای تازه باشند. مطمئن باشید که هنوز راه‌های نرفته زیادی پیش رویتان است.
موقع فکر کردن به خودکشی چه کارهایی نباید انجام دهیم؟
در زمان شکل‌گیری افکار خودکشی از اقدامات زیر پرهیز کنید:
- تنهایی می تواند افکار خودکشی را بدتر کند. به یک دوست یا یکی از اعضای خانواده مراجعه کنید، یا تلفن را بردارید و با خط کمک بحران (شماره ۱۲۳) تماس بگیرید.
- مواد مخدر و الکل می‌توانند علائم افسردگی را افزایش دهند، توانایی حل مشکل شما را مختل کنند و باعث شوند که شما به صورت تکانشی و هیجانی عمل کنید.
- گوش‌دادن به موسیقی غمگین، نگاه‌کردن به عکس‌های خاص، خواندن نامه‌های قدیمی یا رفتن به سر مزار عزیز از دست‌رفته یا هر کار دیگری که با احساسات منفی همراه است هم کنار بگذارید و انجام ندهید.
پیشگیری از ایجاد فکر خودکشی
اگر فردی را می شناسید که در معرض خطر فوری آسیب رساندن به خود است، اقدامات پیشگیری از خودکشی را فراموش نکنید:
- از او بپرسید که به خودکشی فکر می‌کند؟
- بدون قضاوت به حرف فرد گوش دهید.
- تا دریافت کمک حرفه‌ای در کنار فرد بمانید.
- سعی کنید هر گونه سلاح، دارو یا سایر اشیای خطرناک را بردارید.
بعضی از اختلالات مانند افسردگی و بیماری دوقطبی فرد را بیشتر مستعد خودکشی می‌کنند و باید برای درمان سریعتر آنها اقدام کرد.
فکر خودکشی در بارداری
دوران بارداری بسیار حساس است. دشواری‌هایی که به جسم وارد می‌شود، نوسانات هورمونی، تغییرات بدن و فشار و استرس می‌توانند در برخی از زنان منجر به بروز افکار خودکشی شوند.
بسیاری از زنان این بار و دشواری را به‌تنهایی به دوش می‌کشند و همین موضوع باعث می‌شود که طاقت ادامه‌دادن نداشته باشند. اگر در اطرافیانتان چنین فردی را دارید، حتما به او کمک کنید.
اگر هم تنها هستید و چنین ایده‌ای در ذهنتان نقش بسته، باید بدانید که ادامه‌دادن و پیداکردن راهی برای برون‌رفت از این افکار بسیار ارزشمند است و بعد از غلبه‌کردن بر وضعیت کنونی، چندین برابر قدرتمند می‌شوید و زندگی روی تازه‌ای از خودش را به شما نشان خواهد داد.
حتما از کمک مشاوران متخصص روانشناسی استفاده کنید. برای پیداکردن بهترین مشاوران و دریافت نوبت از آنها هم می‌توانید به سایت دکتردکتر مراجعه کنید و از خدمات نوبت دهی آنلاین کمک بگیرید تا فرایند برایتان ساده‌تر شود.
فکر خودکشی در نوجوانان
خودکشی در کودکان و نوجوانان می‌تواند به دنبال رویدادهای استرس‌زا در زندگی باشد. مشکلی که یک نوجوان جدی و غیرقابل غلبه می‌بیند، احتمالا برای بزرگسالان مهم و غیرقابل‌حل نیست؛ مثلا مشکلاتی در مدرسه یا از دست‌دادن دوستی و رابطه با فردی دیگر.
در برخی موارد، ممکن است که یک کودک یا نوجوان به دلیل شرایط خاص زندگی که درباره‌شان حرف هم نمی‌زند به خودکشی فکر کند. برای مثال:
- درگیری با اختلالی روانپزشکی، از جمله افسردگی
- از دست‌دادن دوستان و خویشان یا درگیری با دوستان نزدیک یا اعضای خانواده
- سابقه سوء استفاده فیزیکی یا جنسی
- مصرف الکل یا مواد مخدر
- مشکلات جسمی یا پزشکی، به عنوان مثال، باردارشدن یا داشتن یک عفونت مقاربتی
- قربانی قلدری‌شدن
- نداشتن اطمینان از گرایش جنسی
- خواندن یا شنیدن گزارشی از خودکشی یا شناخت همسالانی که بر اثر خودکشی فوت کرده‌اند
صحبت درباره افکار خودکشی مهم است
اگر احساس می‌کنید که یکی از عزیزان و آشنایانتان دچار فکر خودکشی است، باید در کنارش قرار بگیرید و از توصیه‌های مقاله و کمک حرفه‌ای مشاوران برای پیشگیری از این امر استفاده کنید. هیچ‌وقت، افکار دیگران درباره این موضوع را مسخره نکنید و دست‌کم نگیرید.
| اقدامات ممنوع در زمان فکرکردن به خودکشی | مصرف الکل و مواد مخدر-فکرکردن به خاطره‌های تلخ یا رفتن به مکان‌های یادآور خاطرات غم‌انگیز-تنهاماندن |
| روش‌های درمان فکر به خودکشی | دارودرمانی-مشاوره با روانشناس-دریافت کمک و پشتیبانی دیگران |
| راه‌های پیشگیری از خودکشی | گوش‌کردن به فرد متمایل به خودکشی-قضاوت‌نکردن فرد- دورکردن وسایل خطرناک از فرد |
اگر خودتان با فکر خودکشی‌کردن دست‌وپنجه نرم می‌کنید هم پیش از هرچیز بدانید که شما تنها نیستید و بسیاری از افراد به این موضوع به عنوان راهی برای رهایی نگاه می‌کنند. اما این را فراموش نکنید که بازگشت از این راه، بسیار رهایی‌بخش‌تر از انجامش است. ما با زندگی و فرصت‌هایش آشناتر هستیم تا مسیری که از انتهایش هیچ خبری نداریم.
با همان شجاعتی که قصد گرفتن زندگی خود را داشته‌اید، بلند شوید و سعی کنید که تجربه تازه‌تری از زیستن را برای خود رقم بزنید. باید بدانیم که آن سوی پرچین خودکشی مشخص نیست اما استفاده از کمک دکتر روانشناس و قرارگرفتن در مسیر خارج‌کردن چنین افکاری از سرمان احتمال دارد که نتایج بهتری به‌همراه بیاورد.
هرگونه سوالی دارید از ما بپرسید، ما تمام قد در کنارتان هستیم تا در مسیر آگاهی نسبت به فکر خودکشی تنها نباشید.
منابع:
yourdaye.com
mind.org.uk
aamft.org
mayoclinic.org
mind.org.uk
سوالات متداول رهایی از فکر خودکشی
شماره ۱۲۳ و سایت https://irancrisisline.org/get-help/text/ است.
پرت‌کردن حواس، تنها نماندن، دوری از مصرف الکل و مخدرها، حرف‌زدن با کسی.
