عمل های قلب چند نوع دارند؟ بررسی جراحی‌های باز و بسته

مشکلات قلبی همیشه نیاز به جراحی و عمل های قلب ندارند. گاهی اوقات، با تغییر سبک زندگی، مصرف داروها یا روش‌های غیرجراحی درمان می‌شوند. اما در بسیاری از موارد، جراحی های قلب برای رفع مشکلاتی مانند نارسایی قلبی، تجمع پلاک و مسدودی جریان خون درشریان‌ها کاربرد دارند. انواع جراحی های قلب برای دریچه‌های قلب معیوب، رگ‌های خونی اصلی گشادشده یا بیماری‌های نواحی مختلف قلب (مانند آئورت) استفاده می‌شوند. انواع عمل‌های قلب برای تنظیم ریتم غیرطبیعی و نارسایی‌های مختلف کاربرد دارند. در این مقاله از روش‌های درمان و جراحی ترمیم دریچه قلب و مشکلات دیگر آن گفته‌ایم.

در این مقاله از مجله سلامت و پزشکی دکتردکتر، با جراحی های بای پس عروق کرونری و عمل‌های مختلف دیگر مانند جراحی تعویض دریچه قلب آشنا می‌شوید. مطالعه مقاله به ۶ دقیقه زمان نیاز دارد.

در پایان، اگر پرسشی داشتید از ما بپرسید تا پزشک به شما پاسخ دهد.

جراحی بای پس عروق کرونری یا عمل قلب باز چیست؟

پیوند بای پس عروق کرونر یا CABG بیماری عروق کرونر (CAD) را برای یک یا چند شریان کرونری درمان می‌کند. این روش جراحی از یک رگ خونی سالم از جای دیگری در بدن استفاده می‌کند تا مسیر جدیدی برای رسیدن خون به قلب به‌وجود بیاورد.

این مورد از عمل های قلب در دسته‌بندی جراحی‌های قلب باز قرار می‌گیرد. با انجام این عمل، امکان ارسال اکسیژن و مواد مغذی به قلب فراهم می‌شود.

به‌نقل از پایگاه سلامت ملی انگلیستان (NHS):

عمل بای پس عروق کرونری در حدود ۳ تا ۵ ساعت طول می‌کشد.

قلب مدام در حال فعالیت است و خون لازم برای تمام بخش‌ها را تأمین می‌کند. این عضو برای انجام وظیفه خود به جریان خونی نیز نیاز دارد که از راه شبکه‌ای از شریان‌های تامین‌کننده، دریافت می‌کند. هنگامی که بافت‌های بدن جریان خون کافی را دریافت نمی‌کنند، مشکلی به نام ایسکمی (ischemia) ایجاد می‌شود. سلول‌های عضلانی قلب به ایسکمی حساس هستند و زمانی که شدید باشد، سلول‌های ماهیچه‌ای قلب شروع به مردن می‌کنند. پیوند بای پس عروق کرونر ایسکمی را با بازگرداندن جریان خون به عضله قلب آسیب دیده درمان می‌کند.

جراحی دریچه قلب (اصلاح یا جایگزینی دریچه قلب) چیست؟

در جراحی دریچه قلب یک یا چند دریچه از چهار دریچه قلب جایگزین می‌شوند. دریچه‌های قلب بین چهار حفره قلب قرار دارند و خون را در مسیر درست حرکت می‌دهند. وقتی دریچه‌ها درست کار می‌کنند، هربار که قلب می‌تپد، خون در یک جهت قلب جریان پیدا می‌کند. دریچه‌ها مانند درهایی عمل می‌کنند که با هر ضربان قلب باز و بسته می‌شوند و اجازه می‌دهند خون به داخل و خارج اتاق‌ها راه پیدا کنند. هنگامی که یک دریچه درست کار نمی‌کند، ممکن است مقداری از خون به محفظه یا اتاق بازگردد.

چهار دریچه قلب عبارتند از:

• سه لتی؛ این دریچه اجازه می‌دهد، تا خون ضعیف از نظر وجود اکسیژن از دهلیز راست (حفره فوقانی) به بطن راست (حفره تحتانی) جریان پیدا کند.
• ریوی؛ این دریچه به خون عاری از اکسیژن اجازه می‌دهد، از بطن راست (محفظه تحتانی) به شریان ریوی حرکت کند. این دریچه خون را برای دریافت اکسیژن به ریه‌ها می‌برد.
• میترال؛ این دریچه به خون غنی از اکسیژن که از ریه‌ها برمی‌گردد، اجازه می‌دهد از دهلیز چپ (محفظه فوقانی) به بطن چپ (حفره تحتانی) حرکت کند.
• آئورت؛ این دریچه به خون غنی از اکسیژن اجازه می‌دهد، از بطن چپ (محفظه تحتانی) به سمت آئورت حرکت کند؛ یعنی رگی که خون را به کل بدن می‌فرستد.

در تعویض دریچه قلب، لازم است که دریچه‌ای مکانیکی از جنس فلزی یا کربنی جایگزین دریچه واقعی قلب شود. در موارد ترمیم هم از روش‌های باز یا کم‌تهاجمی برای بهبود وضعیت استفاده می‌شود.

اتساع دریچه قلب با استفاده از بالون

این مورد از عمل های قلب روشی کم‌تهاجمی، ایمن و موثر برای رفع بیماری‌های قلبی است. در این روش، یک کاتتر (لوله‌ای نازک و منعطف) با بالون تخلیه‌شده، از راه عروق کشاله ران و تا قلب وارد بدن می‌شود. سپس بالون به دریچه مسدود وارد و باد می‌شود تا انسداد از بین برود. نتایج این عمل ماندگار است و تا دهه‌ها باقی می‌ماند. اما این روش تنگی دریچه را درمان نمی‌کند. اگر دریچه قلب دوباره تنگ شود، متخصص قلب گزینه‌های مختلف درمان را بررسی می‌کند. ممکن است به دارو، دریچه پلاستی دوم یا تعویض دریچه قلب نیاز باشد.

ترمیم دریچه قلب

انواع مختلفی از جراحی برای ترمیم دریچه قلب وجود دارد که شامل موارد زیر هستند:

• تقویت دریچه با استفاده از یک حلقه مصنوعی برای جلوگیری از نشت آن که آنولوپلاستی (annuloplasty) نامیده می‌شود.
• بستن بخش‌هایی از دریچه برای جلوگیری از نشت آن که به‌نام ترمیم لبه به لبه معروف است.
• بازکردن دریچه در صورت باریک‌شدن و تنگی آن، که به‌نام والولوپلاستی (valvuloplasty) معروف است.

روش‌های ترمیم هم کم‌تهاجمی‌اند و هم تهاجمی. پزشکان بنا به وضعیت هر بیمار، درباره نوع عمل تصمیم‌گیری می‌کنند. به جدول زیر در روش‌های ترمیم دقت کنید:

انتخاب نوع جراحی ترمیم قلب به دریچه‌ای وابسته است که مشکل پیدا کرده و از سوی دیگر، سلامت عمومی و وضعیت کلی قلب بیمار هم اهمیت دارد.

جراحی تعویض دریچه قلب

تعویض دریچه قلب روشی برای جایگزینی یکی از دریچه‌های قلب با دریچه‌ای بیولوژیکی یا مکانیکی است. گاهی اوقات، یک دریچه به‌طور مادرزادی تشکیل نمی‌شود. برخی از افراد هم دریچه‌ای باریک، سفت و با عملکرد نامناسب دارند. در این موارد، خون نمی‌تواند به‌طور موثر در قلب حرکت کند. چهار دریچه قلب روند حرکت خون را کنترل می‌کنند. به‌طور معمول، دریچه‌ها با ضربان قلب، کاملاً باز و بسته می‌شوند. این روند اجازه می‌دهد که خون به‌طور سازمان‌یافته حرکت کند. خون با این مسیر به‌جریان درمی‌آید:

• برای دریافت اکسیژن به ریه‌ها می‌رود.
• از یک قسمت قلب به قسمت دیگر می‌رود.
• به آئورت جریان پیدا می‌کند و خون غنی از اکسیژن را به بقیه بدن می‌فرستد.

اگر دریچه‌ها به‌درستی عمل نکنند، خون به نقطه مناسب و معین نمی‌رسد. علاوه‌بر مصرف دارو، برای رفع این مشکل از تعویض دریچه استفاده می‌شود. عمل تعویض بیولوژیکی یا مکانیکی است.

• دریچه‌های بیولوژیکی از بافت بدن گاو، خوک یا بافت انسانی (دریچه‌های هموگرافت که از اهدای انسانی دیگرند) ساخته می‌شوند.
• دریچه‌های مکانیکی از فلز یا کربن ساخته و به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که درست مانند دریچه اصلی بدن کار می‌کنند.

انتخاب مورد مناسب براساس وضعیت بیمار و تشخیص جراح صورت می‌گیرد.

عمل تعویض دریچه آئورت با استفاده از بالون

تعویض بالون دریچه آئورت (BAV) روشی است که در آن، دریچه آئورت برای بهبود علائم تنگی آن، کشیده می‌شود. یک کاتتر (لوله نازک و منعطف) در شریان کشاله ران وارد و سپس از رنگ مخصوصی برای عکس‌برداری از دریچه آئورت با اشعه ایکس استفاده می‌شود. در گام بعدی، بالون کوچکی در دریچه آئورت باد می‌شود و به افزایش جریان خون در قلب کمک می‌کند. این روش تحت بی‌حسی موضعی انجام می‌شود. بعد از عمل، نیاز به بستری چندروزه نیست و بیمار بعد از یک شب، مرخص می‌شود. این روش می‌تواند به کاهش علائم تنگی آئورت و بهبود عملکرد قلب کمک کند.

آنژیوپلاستی یا استنت‌گذاری چیست؟

آنژیوپلاستی (Angioplasty) روشی برای بازکردن عروق خونی باریک یا مسدود است. به‌کمک این مورد از عمل های قلب، خون‌رسانی به قلب انجام می‌شود. به رگ‌هایی که خون را به قلب می‌رسانند، عروق کرونری گفته می‌شود. استنت عروق کرونری نوعی لوله توری فلزی کوچک است که در داخل یک شریان کرونر قرار می‌گیرد و منبسط می‌شود. اصطلاح آنژیوپلاستی به‌معنای استفاده از بالون برای باز‌کردن شریان تنگ یا مسدود است. بیشتر روش‌های آنژیوپلاستی مدرن شامل قرار‌دادن یک لوله سیمی کوتاه یا همان استنت در شریان در طول عمل هستند. استنت به‌طور دائم در جای خود باقی می‌ماند تا خون آزادانه‌تر جریان پیدا کند.

ابلیشن فیبریلاسیون دهلیزی چیست؟

 فیبریلاسیون دهلیزی درمانی برای ضربان قلب نامنظم و بسیار سریع است. در این درمان از گرما یا انرژی سرما برای ایجاد زخم‌هایی کوچک در ناحیه‌ای از قلب استفاده می‌شود. در واقع، پای سیگنال‌هایی به‌میان است که به قلب می‌گویند، امکان عبور از بافت اسکار وجود ندارد. با این روش عمل قلب، سیگنال‌های معیوب مسدود می‌شوند. پزشکان از لوله‌های نازک و انعطاف‌پذیر کاتتر برای انجام ابیلیشن فیبریلاسیون دهلیزی (Atrial Fibrillation Ablation) استفاده می‌کنند. لوله‌ها در رگ‌های خونی قرار می‌گیرند و به‌سمت قلب هدایت می‌شوند. این عمل برای جلوگیری از ضربان قلب نامنظم و اغلب بسیار سریع هم کاربرد دارد. اگر ضربان قلبی تند و لرزان دارید که با دارو یا سایر درمان‌ها بهبود نمی‌یابد، شاید به این مورد از عمل های قلب نیاز داشته باشید.

جراحی ایمپلنت قلب مصنوعی چگونه انجام می‌شود؟

قلب مصنوعی کامل نوعی پمپ مکانیکی است که می‌تواند جایگزین قلب شود. اگر قلب عملکرد صحیح خود را از دست بدهد، جراح قلبی مصنوعی را در قفسه سینه قرار می‌دهد تا بطن‌های آسیب‌دیده یا بیمار را جایگزین کند. بطن‌ها حفره‌های پایینی قلب هستند. هرکس یک بطن چپ و یک بطن راست دارد. هنگامی که بیمار قلب مصنوعی کاملی دریافت می‌کند، دو بطن چپ و راست در سیستم قلب تازه‌اش جایگزین می‌شوند. قلب مصنوعی کاری را انجام می‌دهد که بطن‌ها دیگر توان انجامش را ندارند. دستگاه قابل حملی خارج از بدن هم به قلب مصنوعی نیرو می‌دهد و باعث می‌شود که بتواند با ریتمی مناسب پمپاژ خون را پیش ببرد. بخش محرکه متصل به قلب مصنوعی و دستگاه از طریق پوست معده (شکم) از بدن خارج می‌شود.

عمل بسته قلب چیست؟

جراحی قلب بسته به این معنی است که بیمار نیازی به قرارگرفتن بر دستگاه بای پس قلب-ریه ندارد. احتیاجی هم به بازکردن خود قلب نیست. این روند باعث می‌شود که عوارض احتمالی عمل، نسبت به عمل باز کاهش چشمگیری داشته باشد. این نوع از عمل های قلب با ورود به حفره قفسه سینه از جلو، معروف به استرنوتومی، یا از سمت بین دنده‌ها (توراکوتومی) صورت می‌گیرد. بسیاری از اشکال جراحی قلب بسته حول شریان‌های اصلی می‌چرخند. منظور شریان‌هایی است که خون را به قلب و از قلب به نقاط دیگرمی‌برند و کاری با حفره‌های این عضو ندارند. برخی از نمونه‌های این عمل عبارتند از:

• ترمیم کوآرکتاسیون آئورت (باریک‌شدن آئورت که از قلب خارج می‌شود)
• عملیات «شنت» برای افزایش جریان خون به ریه‌ها و ترمیم شریان ریوی

برخی از جراحی‌های قلب بسته به‌جای امور اصلاحی، برای مقابله موقتی با یک مشکل و در نقش تسکین برخی اختلالات خاص استفاده می‌شوند. جراحی تسکینی اغلب روی کودکان خردسال انجام می‌شود. این کودکان احتمالاً در آینده هم به انواع جراحی های قلب نیاز خواهند داشت.

عمل‌های قلبی به تخصص و مهارت دکتر قلب نیاز دارند، زیرا این پزشکان با ارزیابی دقیق وضعیت قلب و عروق بیمار، تصمیم به انجام جراحی مناسب می‌گیرند. دکتر قلب با انجام جراحی‌های پیچیده مانند بای‌پس عروق کرونر یا تعویض دریچه‌های قلب به بهبود عملکرد قلب و افزایش کیفیت زندگی بیماران کمک می‌کند.

لیزر عروق چیست؟

لیزر آنژیوپلاستی نوعی فناوری پیشرفته و پیچیده برای بازکردن عروق مسدود قلب است. این روش برای بیمارانی مفید است که دچار حمله قلبی شده‌اند. با لیزر عروق، لخته‌ها در رگ های خونی قلب از بین می‌روند. بسیاری از مشکلات قلبی که پیش‌تر قابل درمان نبودند، با لیزر آنژیوپلاستی درمان می‌شوند. با این روش، امکان پاک‌سازی عروق مسدود با قطرهای مختلف به‌وجود می‌آید. البته باید بدانید که فعلاً در مقایسه با تکنیک‌های آنژیوپلاستی با بالون، آنژیوپلاستی با لیزر نتایج اولیه یا طولانی‌مدت بهتری ارائه نمی‌دهد.

اصلاح آنوریسم چیست؟

جراحی آنوریسم که به آن جراحی باز سنتی هم می‌گویند، درمانی برای آنوریسم آئورت است. آنوریسم آئورت آسیب جدی این رگ است و می‌تواند خطر مرگ هم به‌همراه داشته باشد. هدف اصلی جراحی باز جلوگیری از پارگی یا تشریح آنوریسم است. ضمن اینکه می‌تواند آسیب‌ها را پس از وقوع چنین رویدادی ترمیم کند. جراح قسمت آسیب‌دیده آئورت را برمی‌دارد و آن را با لوله‌ای مصنوعی جایگزین می‌کند. این لوله پوشش جدیدی برای شریان می‌شود و کمک می‌کند که خون در امنیت کامل، جریان داشته باشد. جراح برای دسترسی به آنوریسم باید برش بزرگی در قفسه سینه یا شکم ایجاد کند. آنوریسم می‌تواند در قفسه سینه (آنوریسم آئورت قفسه سینه) یا کمی پایین‌تر در شکم (آنوریسم آئورت شکمی) قرار داشته باشد. جراحی آنوریسم اغلب برای جلوگیری از عوارض جدی یا مرگ، ضروری است. مانند هر جراحی دیگری، خطراتی را هم به همراه دارد. اما فواید آن معمولاً بیشتر از خطراتش است.

عمل پیوند قلب چیست؟

پیوند از عمل های قلب است که در آن قلب را با قلب اهدایی از شخص دیگری جایگزین می‌کنند. این جراحی خطرناک ترین عمل قلب است. زمانی کاندید پیوند قلب می‌شوید که هیچ راه و درمان دیگری مفید نباشد. در این صورت، برای زنده‌ماندن فقط یک راه باقی می‌ماند و آن هم پیوند است. مانند سایر جراحی‌های پیوند عضو، پیوند قلب هم عمل‌ دشواری است و خطراتی دارد. پس از دریافت پیوند، برای جلوگیری از پس‌زدن و عوارض، تا پایان عمر به مراقبت‌های پزشکی نیاز است. پیوند قلب آخرین راه درمان برای افرادی است که نارسایی قلبی در مرحله نهایی دارند. منظور کسانی است که آسیب یا ضعف دائمی قلبی دارند و این وضعیت مانع از پمپاژ خون کافی به بدنشان می‌شود.

عمل کارگذاشتن دستگاه کمکی بطن قلب یا قلب مصنوعی

دستگاه کمک بطنی (VAD) وسیله‌ای است که به پمپاژ خون از حفره‌های پایینی قلب به بقیه بدن کمک می‌کند. این درمان برای ضعف قلب یا نارسایی قلبی است. عمل مذکور برای کمک به کار قلب در زمان انتظار برای پیوند کاربرد دارد. دستگاه کمکی در بطن چپ قرار می‌گیرد و جریان ثابتی از خون را از قلب به بدن فراهم می‌کند. کارگذاشتن این ابزار به عمل قلب باز نیازمند است و خطرات بالقوه‌ای هم دارد.از خطرات این عمل باید به موارد زیر اشاره کنیم:

• خونریزی
• عفونت
• لخته‌شدن خون

امکان بروز نارسایی قلب راست هم وجود دارد، چون ناحیه سمت چپ قلب خون بیشتری نسبت به قبل پمپاژ می‌کند. در نتیجه، سمت راست برای مدیریت اوضاع ضعیف می‌شود.

کاردیوورژن یا شوک قلبی چیست؟

کاردیوورژن (Cardioversion) نوعی درمان پزشکی است که از شوک‌های سریع و کم‌انرژی برای بازگرداندن ریتم منظم قلب استفاده می‌کند. این روش برای درمان برخی از انواع ضربان قلب نامنظم، به نام آریتمی استفاده می‌شود. برای مثال فیبریلاسیون دهلیزی (AFib) نمونه‌ای از مواردی است که با کاردیوورژن درمان می‌شود. گاهی اوقات، کاردیوورژن با استفاده از داروها پیش می‌رود. این روش می‌تواند درمانی اورژانسی برای بازنشانی سریع ریتم قبل به‌حالت طبیعی باشد. شوک قلبی زمانی صورت می‌گیرد که قلب می‌ایستد یا به‌شدت در لرزش است.

جراحی رباتیک قلب چیست؟

جراحی قلب رباتیک نوعی جراحی قلب کم‌تهاجمی است که در آن جراح ابزارهای جراحی متصل به بازوهای رباتیک ظریف و دقیق را کنترل می‌کند. در این مورد از عمل های قلب، جراح قفسه سینه را مانند جراحی قلب باز کاملاً باز نمی‌کند. در این روش از برش‌های کوچک برای رسیدگی به قلب و رفع مشکلات مختلف آن استفاده می‌کنند. جراحان بسیاری جراحی دریچه میترال را با کمک ربات انجام می‌دهند. رایج‌ترین عمل های قلبی که جراحان به‌کمک ربات جراحی انجام می‌دهند، عبارتند از:

• ترمیم دریچه میترال
• بستن انواع خاصی از حفره‌های قلبی
• برداشتن تومورها از جمله تومورهای خوش‌خیم قلبی

جراحان از یک سیستم روباتیک پیشرفته کامپیوتری استفاده می‌کنند که شامل نمای سه بعدی از ناحیه جراحی است. این دستگاه به جراح دید نزدیک، امکان بزرگنمایی و وضوح مشاهده از بالا را می‌دهد.
ابزارهایی روی بازوهای رباتیک موجودند که حرکت دست، مچ و انگشتان انسان را تقلید می‌کنند. این روند امکان ایجاد دامنه وسیع حرکتی و دقت بالا برای پیش‌برد جراحی را فراهم می‌کند.

کدام پزشکان عمل های قلب را انجام می‌دهند؟

متخصصان جراحی قلب و عروق، انواع جراحی های قلب مختلف را انجام می‌دهند. این افراد با شناختی که از عملکرد و مشکلات قلبی دارند، روش‌های مناسب را برای درمان وضعیت بیماران انتخاب و اجرا می‌کنند.

با آگاهی از اینکه تخصص قلب و عروق چیست، به پزشکان این حیطه مراجعه کنید و نگذارید که مشکلات قلبی مزمن و غیرقابل درمان شوند. بعد از عمل جراحی هم تحت نظر پزشک قلب خود باشید تا از ثبات وضعیت خود مطمئن شوید. برای انجام عمل های قلب باید حتماً به متخصصی خبره مراجعه کنید. یکی از بهترین روش‌ها برای شناسایی پزشکان ماهر و کاربلد، استفاده از سامانه دکتردکتر است. در این بستر اینترنتی، امکان مرور نظرات بیماران قبلی و خواندن تجربه‌هایشان از انواع جراحی قلب وجود دارد. با مرور سوابق پزشکان و نظرات کاربران دیگر، بهترین‌ها را شناسایی کنید و از آن‌ها نوبت اینترنتی بگیرید.

منابع:

nhs.uk

topdoctors.co.uk

lenmed.co.za

my.clevelandclinic.org

hopkinsmedicine.org

سوالات متداول عمل های قلب