رفلاکس معده، زخم معده، ورم معده و عفونت معده شایع‌ترین بیماری های معده هستند. البته انواع بیماری های معده به همین بیماری‌ها محدود نیست. عدم تحمل لاکتوز، بیماری ناشی از باکتری معده، میکروب معده و آنفولانزای معده بیماری‌های شایع دیگری هستند که روزانه افراد زیادی به آن‌ها دچار می‌شوند. بیماری های شایع معده، علائم مشترک بسیاری همچون درد شکمی، تهوع و استفراغ، کاهش اشتها و سوءهاضمه دارند. دکتر معده با انواع آزمایش‌های تشخیصی همچون آندوسکوپی، تصویربرداری و بیوپسی به شناسایی دقیق بیماری های معده می‌پردازد.
در انتها، اگر سوالی درباره علائم بیماری های شایع معده و زمان مراجعه به دکتر گوارش دارید، در قسمت نظرات آن را بنویسید. کارشناس شلامتی دکتردکتر به آن پاسخ خواهد داد.
بیماری های معده چرا رخ می‌دهند؟
بیماری‌های معده به دلایل مختلفی رخ می‌دهند؛ از عوامل ژنتیکی، عفونت‌ها و سبک زندگی گرفته تا عوامل محیطی، باعث ایجاد این بیماری‌ها می‌شوند. ساختار پیچیده معده، باعث واکنش‌های گاه غیر منتظره‌ای می‌شود که باید برای درمان معده درد باید به دکتر معده مراجعه کرد. البته گاهی هم در حد یک درد گذرا است و الگوی تکرار ندارد. درجه سختی بیماری های معده، هر یک نسبت به دیگری متفاوت است. در ادامه، مهم‌ترین بیماری‌های معده را معرفی خواهیم کرد:
سرطان معده
سرطان معده، از رشد بی‌رویه و غیرطبیعی سلول‌ها در جداره داخلی معده آغاز می‌شود. از مهم‌ترین عوامل بروز این بیماری می‌توان به هلیکوباکتری، رژیم غذایی نامناسب، سابقه خانوادگی، مصرف دخانیات و چاقی اشاره کرد. سرطان معده، در مراحل اولیه بیماری، علائم واضحی ندارد. این علائم، ممکن است مشابه با علائم سایر بیماری های گوارشی شامل سوءهاضمه، نفخ، احساس سیری زودرس، حالت تهوع و استفراغ باشد. به همین دلیل شانس تشخیص زودهنگام آن از میان سایر بیماری های معده کم است.
درمان بیماری سرطان معده با توجه به گسترش آن، می‌تواند شامل جراحی، شیمی‌درمانی، رادیوتراپی یا ترکیبی از این روش‌ها باشد.
رفلاکس معده
رفلاکس یا بیماری برگشت اسید معده به مری، زمانی رخ می‌دهد که اسید و محتویات معده به مری باز‌می‌گردند. این امر می‌تواند باعث سوزش سر دل و احساس ترشی در دهان شود. عوامل متعددی در بروز رفلاکس، یکی از شایع‌ترین بیماری های معده، نقش دارند:
- ضعف دریچه اسفنکتر؛ بازگشت اسید معده به مری ناشی از ضعف دریچه انتهای مری
- چاقی مفرط؛ شاخص توده بدنی مساوی یا بیش از 30
- بارداری؛ به دلیل فشار ایجاد شده توسط رحم
- مصرف دخانیات؛ به‌خصوص سیگار
- استرس و اضطراب؛ افزایش اسید معده و رفلاکس معده در اثر استرس
- مصرف برخی داروها؛ داروهایی مانند آسپرین، ایبوپروفن و داروهای آرام‌بخش
- عادات غذایی نامناسب؛ مصرف غذاهای چرب و تند، نوشیدنی‌های گازدار و خوردن وعده‌های بزرگ قبل از خواب
اگر علائم رفلاکس معده دارید، باید به پزشک متخصص معده مراجعه کرده و درمان مناسب برای آن را دریافت کنید. این درمان‌ها می‌تواند مصرف داروهای ضداسید و غیر استروئیدی مانند قرص ایبوپروفن، کنترل وزن، اجتناب از خوردن غذا سه ساعت قبل از خواب و پرهیز از مصرف غذاهای تحریک‌کننده مانند غذاهای تند و چرب باشند.
زخم معده
بیماری زخم معده، ایجاد زخم‌های کوچک و آسیب مخاطی در دیواره داخلی معده یا قسمت ابتدایی روده کوچک است. دکتر گوارش به کمک آندوسکوپی، آزمایش‌های خون یا تست تنفسی، بیماری زخم معده را تشخیص می‌دهد. در جدول زیر، به عوامل ایجادکننده این بیماری پرداخته‌ایم:
| عوامل ابتلا به زخم معده | شرح عوامل |
| عفونت با هلیکوباکتر پیلوری | ایجاد زخم با تحریک مخاط معده و تولید مواد سمی |
| مصرف طولانی‌مدت داورهای ضدالتهابی غیراستروئیدی | ایجاد زخم و آسیب به مخاط معده در اثر مصرف ایبوپروفن و آسپرین |
| استرس و فشار روانی | افزایش اسید معده در اثر استرس و آسیب به مخاط معده |
| مصرف زیاد الکل و سیگار | افزایش خطر زخم معده با تضعیف سیستم دفاعی مخاط معده |
| عوامل ژنتیکی | مستعد ابتلا به زخم معده به دلیل ویژگی‌های ژنتیکی |
شایع‌ترین علائم زخم معده شامل درد سوزان در شکم، سوءهاضمه، حالت تهوع و استفراغ، کاهش اشتها و مدفوع خونی به رنگ سیاه هستند. دکتر گوارش، برای درمان زخم معده، داروهای مهارکننده اسید معده، آنتی‌بیوتیک‌ها و اصلاح سبک زندگی را تجویز می‌کند. در صورت ابتلا به بیماری های معده، برای آگاهی از اهمیت مراجعه به‌موقع به متخصص گوارش، مطلب تخصص گوارش و کبد چیست را مطالعه کنید.
گاستریت یا ورم معده
گاستریت یا همان التهاب و ورم معده، با تحریک یا فرسایش دیواره داخلی معده رخ می‌دهد. این بیماری، می‌تواند به‌طور ناگهانی یا به‌تدریج در طول زمان ظاهر شود. شایع‌ترین عوامل ایجادکننده ورم معده یا گاستریت شامل موارد زیر هستند:
- مصرف داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن و آسپرین
- زیاده‌روی در مصرف الکل
- استعمال دخانیات
- استرس
- مصرف بیش از اندازه غذاهای چرب و تند
- بیماری‌های خودایمنی
- کم‌خونی
- عفونت‌های باکتریایی
علائم درد شکم، کاهش اشتها، احساس سیری زودهنگام یا نفخ، تهوع و استفراغ و خونریزی معده می‌تواند ناشی از ابتلای شما به ورم معده باشد. این بیماری مانند اغلب بیماری های معده، با تشخیص و درمان به‌موقع، بهبود می‌یابند. پرهیز از غذاهای محرک، خودداری از مصرف برخی داروها، اصلاح سبک زندگی، مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها و داروهای کاهنده اسید معده از روش‌های درمان بیماری گاستریت هستند.
سوءهاضمه
سوءهاضمه یا دیس‌پپسی، مجموعه‌ای از علائم گوارشی مشترک در انواع بیماری های معده شامل درد در ناحیه فوقانی شکم، نفخ، سوزش سر دل، تهوع و احساس سیری زودهنگام است. این شرایط، تحت تاثیر عوامل زیر قرار دارد:
- بیماری رفلاکس معده به مری
- زخم معده یا زخم اثنی‌عشر
- بیماری کیسه صفرا
- عفونت هلیکوباکتر پیلوری
- استرس و اضطراب
- مصرف برخی داروها
- مصرف غذاهای چرب و تند
- پرخوری
دکتر گوارش برای تشخیص این بیماری، از انواع تکنیک‌های تشخیصی مانند آزمایشات خون، آندوسکوپی و تصویربرداری استفاده می‌کند. موثرترین درمان سوءهاضمه شامل اصلاح سبک زندگی، مصرف داروهای کاهنده اسید معده و درمان عفونت‌های باکتریایی است.
آنفولانزای معده
آنفولانزای معده یا گاستروانتریت، التهاب و تحریک معده و روده کوچک است. این بیماری، معمولا توسط ویروس‌ها ایجاد می‌شود؛ اما گاهی باکتری‌ها، انگل‌ها یا سموم، سبب بروز آن خواهند شد. بیماری عفونت معده، برخلاف سایر مشکلات معده، مسری و قابل‌انتقال است. بیماری عفونت معده، علاوه‌بر علائم مشترک با سایر بیماری های معده مانند استفراغ، اسهال و درد شکمی، با علائمی همچون گرفتگی عضلات، تب و کم‌آبی همراه است. کم‌آبی بدن در کودکان و سالمندان ممکن است بسیار خطرناک باشد. در صورت مشاهده علائمی مانند خشکی دهان، تشنگی بیش از حد، ادرار کم یا عدم دفع ادرار باید سریعا به پزشک متخصص گوارش مراجعه کنید.
در این شرایط، پزشک گوارش، ترکیبی از روش‌های درمانی استراحت، مصرف مایعات، رژیم غذایی مناسب، داروهای ضداستفراغ و ضداسهال را تجویز خواهد کرد.
عدم تحمل لاکتوز
ناتوانی بدن در هضم قند موجود در شیر و سایر محصولات لبنی را عدم تحمل لاکتوز می‌گویند. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که بدن شما به اندازه کافی لاکتاز، آنزیمی که لاکتوز را تجزیه می‌کند، تولید نمی‌کند. افراد مبتلا به این نوع از بیماری های معده، 30 دقیقه تا 2 ساعت پس از مصرف شیر یا محصولات لبنی، دچار علائمی مانند نفخ و اسهال می‌شوند. شدت علائم در افراد مختلف متفاوت است. خوشبختانه افراد مبتلا به عدم تحمل لاکتوز می‌توانند از محصولات لبنی بدون لاکتوز استفاده کنند که امروزه در بیشتر فروشگاه‌ها یافت می‌شوند.
بیماری سلیاک
سلیاک نوعی بیماری خودایمنی است که سیستم ایمنی بدن به پروتئینی به نام گلوتن حمله می‌کند. پروتئین گلوتن، در غلاتی مانند گندم و جو وجود دارد. حمله سیستم ایمنی بدن به گلوتن، باعث التهاب و آسیب به دیواره داخلی روده کوچک شده که در نتیجه آن مشکلات گوارشی رخ می‌دهند. بیماری سلیاک، بیشتر در کودکان 2 تا 10 سال دیده می‌شود. علائم بیماری سلیاک شامل اسهال، درد شکم، نفخ، خستگی، کم‌خونی، پوکی‌استخوان، استرس و اضطراب است. دکتر گوارش از آزمایش خون برای شناسایی آنتی‌بادی‌های خاص مرتبط به سلیاک و از بیوپسی روده کوچک، برای بررسی آسیب‌های وارده به بافت روده استفاده می‌کند. در حال حاضر، هیچ درمانی برای این بیماری وجود نداشته و تنها راه کنترل علائم، پیروی از رژیم غذایی بدون گلوتن است.
هلیکوباکتری در معده
باکتری هلیکوباکتر در دیواره داخلی معده زندگی می‌کند و شایع‌ترین علت عفونت باکتریایی در جهان است. تخمین زده شده نیمی از جمعیت جهان به این باکتری آلوده شده‌اند. از راه‌های انتقال این باکتری می‌توان به مصرف آب یا غذای آلوده، تماس نزدیک با فرد آلوده و عدم رعایت بهداشت دست‌ها اشاره کرد. نوع پیلوری باکتری هلیکوباکتر، موجب ابتلا به انواع بیماری های معده همچون زخم معده، گاستریت، زخم دوازدهه و حتی سرطان‌های گوارشی می‌شود.
به گزارش انجمن گوارش آمریکا (aga)،
25 میلیون آمریکایی در حال حاضر از زخم معده رنج می‌برند که توسط هلیکوباکتر پیلوری ایجاد می‌شود.
متخصص گوارش از روش‌های تشخیصی متعددی همچون آزمایش خون، آزمایش تنفس، آزمایش مدفوع و آندوسکوپی برای تشخیص عفونت هلیکوباکترپیلوری استفاده می‌کند. درمان این بیماری به دوهفته زمان نیاز داشته و آنتی‌بیوتیک‌ها و داروهای کاهنده اسید به‌عنوان روش‌های درمان تجویز می‌شوند.
معده درد عصبی
معده درد عصبی یا درد معده ناشی از استرس و اضطراب، با علائمی مانند درد شکمی مشخص می‌شود. این بیماری، گاهی با سوءهاضمه، حالت تهوع، نفخ، اسهال یا یبوست و ترش کردن هم همراه خواهد بود. معده درد عصبی، از آن دسته بیماری های معده است که علت فیزیکی مانند زخم معده یا عفونت ندارد. این دردها ممکن است ناشی از تنش‌های عصبی، اضطراب، استرس یا سایر عوامل روانی باشند. تمامی عوامل، منجر به انقباضات غیرطبیعی معده، حساسیت بیش از حد معده و مشکل در پردازش درد هم خواهند شد. از اثربخش‌ترین روش‌های مدیریت معده درد عصبی، می‌توان به کاهش استرس، تغییر در عادات غذایی، ورزش منظم، خواب کافی و درمان‌های روان‌شناختی اشاره کرد.
یکی دیگر از بیماری‌های کمتر شناخته شده معده فلج معده است.
آیا اسید معده بیماری است؟
خیر، اسید معده بیماری نیست و یک جزء طبیعی و ضروری از فرآیند هضم غذا در معده است. اسید معده (اسید هیدروکلریک)، به هضم پروتئین‌ها و کشتن باکتری‌های موجود در غذا کمک می‌کند. با این حال، مشکلات مرتبط با اسید معده می‌توانند منجر به بیماری‌ها و شرایط مختلفی شوند. ریفلاکس معده به مری (GERD) و سندرم زولینگر-الیسون (زخم‌های مکرر معده) از جمله بیماری های معده هستند که در اثر ترشح بیش از حد اسید آن به وجود می‌آیند.
آیا بیماری های معده قابل درمان هستند؟
درمان بیماری های معده بسته به نوع و شدت بیماری متفاوت است. گاهی درمان انواع بیماری های معده شامل تغییر در سبک زندگی، مصرف داروهای خاص یا در موارد شدیدتر، جراحی خواهد بود. برای مثال بیماری‌هایی مانند گاستریت و زخم معده معمولاً با داروهای ضداسید و تغییر رژیم غذایی بهبود می‌یابند. همچنین، مشکلات مرتبط با باکتری معده به کمک آنتی‌بیوتیک‌ها درمان می‌شوند.
سایر بیماری های شایع معده هم روند درمانی منحصربه‌فردی دارند که دکتر گوارش به شما توصیه خواهد کرد. اما رعایت تغذیه مناسب، کاهش مصرف الکل و دخانیات و مدیریت استرس نقش مهمی در بهبود و پیشگیری از اکثر بیماری های معده دارد. این بیماری‌ها می‌توانند شامل رفلاکس معده، ورم معده، بیماری سلیاک، سوءهاضمه و عفونت معده باشند.
در نهایت، اگر به ملاقات با دکتر معده در شهر خود نیاز دارید، می‌توانید برای دریافت نوبت از پلتفرم آنلاین نوبت‌دهی دکتردکتر استفاده کنید. وارد سایت شده و پس از یافتن تخصص گوارش، شهر خود را انتخاب کنید. فهرستی از دکتر گوارش و کبد شهرتان، برای شما به نمایش درمی‌آید.
منابع:
niddk.nih.gov
cdc.gov
سوالات متداول بیماری های معده
بلع هوا هنگام غذا خوردن، مصرف غذاهای نفاخ مانند حبوبات و کلم، نوشیدنی‌های گازدار و مشکلات گوارشی مانند عدم تحمل لاکتوز می‌توانند باعث گاز معده و نفخ شوند.
غذاهای چرب، تند، اسیدی، شکلات، قهوه، الکل و نوشیدنی‌های گازدار باید محدود شوند.
رعایت بهداشت فردی، شستن دست‌ها قبل از غذا خوردن و اجتناب از تماس با آب و غذای آلوده می‌تواند به جلوگیری از این عفونت کمک کند.
برخی داروهای گیاهی مانند زنجبیل و نعناع ممکن است به تسکین علائم گوارشی کمک کنند، اما باید با مشورت پزشک مصرف شوند.
