آلرژی یا حساسیت، واکنش غیرطبیعی سیستم ایمنی بدن است که با علائمی مانند عطسه‌های مداوم، آبریزش بینی، خارش پوست همراه است. در این واکنش‌ها، بدن به موادی که معمولا بی‌ضرر هستند، پاسخ اغراق‌آمیز میدهد. این پاسخ میتواند از علائم خفیف شروع شود و در موارد شدید، به التهاب سینوس‌ها، زخم شدید پوستی و مشکلات تنفسی منجر شود.
اگر قصد درمان آلرژی و حساسیت خود یا اطرافیانتان را دارید، در این مطلب از مجله سلامت و پزشکی دکتردکتر با انواع آلرژیها و روشهای درمان خانگی و پزشکی آن‌ها آشنا خواهید شد. پس همراه ما باشید.
در انتهای مطلب می‌توانید سوالات خود درباره انواع راه های درمان حساسیت و آلرژی را بنویسید و پاسخ آن‌ها را از کارشناس سلامت دکتردکتر دریافت کنید.
انواع حساسیت و آلرژی
اگر در تماس با برخی مواد یا هم‌زمان با تغییرات فصل‌ها، علائمی مانند عطسه، آبریزش بینی، خارش پوست یا تنگی نفس را تجربه می‌کنید، ممکن است به نوعی از حساسیتهای آلرژیک مبتلا باشید. آلرژیها بر اساس ماده حساسیت‌زا (آلرژن) و نقاط درگیر شدن بدن، به گروه‌های مختلفی تقسیم می‌شوند و از شایع‌ترین مشکلات بین کودکان و بزرگسالان است. طبق مطالعات انجام شده در یکی از مقالات مرکز CDC در آمریکا؛
بیش از ۳۱٪ از بزرگسالان و ۲۷٪ از کودکان زیر ۱۸ سال در ایالات متحده به حداقل یکی از انواع آلرژیها مبتلا هستند.
آلرژی فصلی (تب یونجه)
رینیت آلرژیک فصلی (Seasonal Allergic Rhinitis) یا تب یونجه (Hay Fever) شایع‌ترین نوع آلرژی‌هاست که میزان درگیری با آن در فصل بهار و پاییز به اوج خود می‌رسد. این عارضه معمولا ناشی از حساسیت به گرده‌ی گیاهان و درختان است و شایع‌ترین علائم آن شامل عطسه، آبریزش بینی همراه با خارش چشم و گلو است.
آلرژی محیطی
برخی افراد در تمام طول سال علائم حساسیت را تجربه می‌کنند. این نوع آلرژی که در واکنش به یک یا چند آلرژن ثابت در محیط مانند گرد و غبار، کپک یا شوره حیوانات خانگی بروز می‌کند و با نام علمی رینیت آلرژیک دائمی (Perennial Allergic Rhinitis) شناخته میشود. علائم این حساسیت مشابه با آلرژی فصلی است اما پایدارتر و مزمن است.
آلرژی غذایی
آلرژی غذایی (Food Allergy) نیز یکی از شایع‌ترین انواع آلرژیها در کودکان و بزرگسالان است و در پی مصرف برخی از مواد غذایی خاص ایجاد میشود. غذاهایی مانند بادام‌زمینی، تخم‌مرغ، شیر گاو، گندم، ماهی و سبزیجاتی مانند گوجه و بادمجان از متداول‌ترین عوامل ایجاد این آلرژی هستند.
علائم واکنش آلرژیک غذایی ممکن است ظرف چند دقیقه تا چند ساعت پس از مصرف ماده حساسیت‌زا ظاهر شوند و خفیف یا شدید و خطرناک باشند.
آلرژی دارویی
برخی افراد با مصرف برخی داروها مانند پنی‌سیلین، آسپرین یا داروهای ضدتشنج دچار واکنش‌های آلرژیک می‌شوند. این وضعیت با عنوان آلرژی دارویی شناخته شده و در موارد شدید به شوک آنافیلاکتیک منجر میشود. بروز این حساسیت نیاز به مشورت فوری با پزشک یا اورژانس دارد.
آلرژی به نیش حشرات
واکنش طبیعی به نیش حشرات با درد، قرمزی و تورم محل نیش همراه است و معمولا طی چند ساعت تا چند روز برطرف میشود. اما این واکنش در افراد مبتلا به آلرژی نیش حشرات (Insect Venom Allergy) با واکنش شدید سیستم ایمنی نسبت به سم همراه است. درصورت بروز این حساسیت فورا به پزشک مراجعه کنید.
آسم آلرژیک
آسم آلرژیک (Allergic Asthma) در نتیجه واکنش شدید سیستم تنفسی به آلرژنها ایجاد میشود و از مشکلات شایع به‌شمار می‌رود. علائم این حساسیت شامل مشکلات تنفسی شدید است و برای درمان آن ممکن است به مصرف داروهای استنشاقی و حتی ایمونوتراپی (واکسیناسیون) نیاز باشد.
آلرژی پوستی
آلرژی پوستی زمانی رخ میدهد که پوست در تماس با مواد حساسیت‌زا، دچار التهاب، خارش یا تاول شود. شایع‌ترین نوع این عارضه، درماتیت تماسی آلرژیک (Allergic Contact Dermatitis) است که معمولاً به‌دلیل تماس با موادی مانند شوینده‌ها، برخی بدلیجات، فلزاتی مثل نیکل، کروم، پارچه‌های خاص یا برخی گیاهان ایجاد میشود.
انواع نشانه‌ها و علائم آلرژی
با وجود تنوع ، علائم بسیاری از آلرژیها مشابه است و شناخت آن‌ها به تشخیص دقیق‌تر و درمان سریع‌تر کمک می‌کند. علائم عمومی واکنش‌های آلرژیک عبارتند از:
- عطسه‌های مکرر
- خارش چشم، بینی، گلو یا پوست
- آبریزش یا گرفتگی بینی
- اشک‌ریزش یا قرمزی چشم‌ها
- کهیر یا بثورات پوستی
- سرفه خشک
- تورم خفیف لب و پلک‌ها
- احساس فشار یا گرفتگی سینوس‌ها
همچنین، برخی علائم به‌صورت ویژه همراه با هر آلرژی بروز می‌کنند که برخی از آن‌ها شامل موارد زیر است:
- آلرژی غذایی: خارش دهان، مشکلات گوارشی، تورم صورت یا زبان
- آلرژی پوستی: راش یا تاول، خشکی و التهاب پوست
- آلرژی دارویی: کهیر، تورم صورت، تب، بی‌حالی و واکنش‌های شدید پوستی (در موارد شدید)
- آنافیلاکسی: تنگی نفس، افت فشار خون، تورم گلو
آیا درمان آلرژی و حساسیت امکان پذیر است؟
لازم است بدانید که درمان قطعی آلرژی به‌صورت کامل امکان‌پذیر نیست اما میتوان عوارض آن‌ها را کنترل کرد. در بسیاری از افراد با شناسایی آلرژنها، پرهیز فیزیکی از آن‌ها و مصرف داروهای متداول، علائم به‌طور چشمگیری خنثی شده و کیفیت زندگی بهبود پیدا می‌کند. در بخش‌های بعدی این مطلب با انواع راه های درمان حساسیت آشنا خواهیم شد.
راه های درمان آلرژی یا حساسیت با انواع داروها
انتخاب داروی مناسب برای درمان آلرژی، بسته به عامل، شدت علائم و شرایط جسمی فرد دارد. این داروها به کاهش واکنش‌های سیستم ایمنی و کنترل علائم کمک می‌کنند و ممکن است به‌صورت خوراکی، موضعی، تزریقی یا استنشاقی تجویز شوند. در ادامه با رایج‌ترین انواع این داروها آشنا خواهیم شد.
کرم و پمادهای موضعی
در آلرژیهای پوستی مانند کهیر، درماتیت یا خارش موضعی، کرم‌ها و پمادهای موضعی می‌توانند التهاب را کاهش داده و علائم را تسکین دهند. بهترین پمادها برای درمان آلرژی عبارتند از:
- کورتیکواستروئید موضعی؛ مانند پماد هیدروکورتیزون، کلوبتازول و فلوئوسینولون
- آنتی‌هیستامین‌های موضعی؛ مانند پماد دوزپین و دیفن هیدرامین
- کرم کالامین
- پماد بتامتازون
- کرم‌های حاوی اوره، سرامید یا گلیسیرین، برای درمان خارش ناشی از خشکی و اگزما
نکته! مصرف این داروها باید محدود به نواحی مشخص و تحت نظر پزشک باشد.
داروهای آنتی هیستامین
آنتیهیستامینها پرکاربردترین گروه دارویی برای بهبود تحریک‌پذیری هستند و گیرنده‌های هیستامین را مسدود می‌کنند. نام بهترین قرص های آنتی هیستامین را در ادامه مشاهده می‌کنید:
- لوراتادین
- سیتریزین
- فکسوفنادین (بدون خوابآلودگی)
- قرص دیفن‌هیدرامین
نکته! مصرف این داروها در دوران بارداری یا درصورت وجود بیماری‌های کلیوی باید تحت نظر پزشک انجام شود.
اسپری و سرم شست‌وشوی بینی
یکی از ساده‌ترین راه های درمان حساسیت تنفسی، مصرف داروهای استنشاقی و سرم‌های شست‌وشوی بینی است. استفاده از این محصولات برای کاهش علائم تب یونجه و حساسیت به گرد و غبار بسیار موثر است
- اسپری کورتیکواستروئید؛ مانند فلوتیکازون
- اسپری آنتی‌هیستامین
- سرم نمکی
آمپول ضد حساسیت
آمپولهای ضدحساسیت معمولا هنگام بروز آلرژیهای شدید یا آنافیلاکسی تجویز می‌شوند. مصرف طولانی مدت این داروها به‌دلیل ایجاد مشکلات شدید مانند پوکی استخوان و افزایش خطر ابتلا به دیابت، توصیه نمی‌شوند. در ادامه فهرستی از رایج‌ترین انواع آمپولهای ضد حساسیت را مشاهده می‌کنید:
- آمپول دگزامتازون
- هیدروکورتیزون تزریقی
- کلرفنیرامین تزریقی
- دیفن‌هیدرامین تزریقی
- آمپول اپی‌نفرین؛ که در مواقع اورژانسی تزریق میشود و امکان خود تزریقی آن وجود دارد.
نکته مهم! به‌خاطر داشته باشید که پس از تزریق اپی‌نفرین، باید فورا به اورژانس مراجعه کنید.
واکسن ضد حساسیت (ایمونوتراپی)
ایمونوتراپی یا واکسیناسیون، با هدف کاهش حساسیت مزمن و شدید سیستم ایمنی به آلرژنها انجام میشود. این روش درمانی معمولا با تزریق یا استفاده از قرص زیرزبانی به‌صورت دوره‌‌ای انجام میشود و مدت درمان آن ۳ تا ۵ سال به‌طول می‌انجامد.
درمان آلرژی در کودکان و نوزادان
کودکان و نوزادان به‌دلیل حساسیت بیشتر سیستم ایمنی، بیش از بزرگسالان در معرض ابتلا به انواع آلرژی هستند. درمان آلرژی در این گروه سنی باید با دقت بالا و تنها تحت نظر پزشک انجام شود؛ زیرا بسیاری از داروهای بزرگسالان برای کودکان مناسب نیستند. در ادامه با برخی از داروها و پمادهای موثر در درمان آلرژی کودکان را معرفی می‌کنیم:
- درمان حساسیت مزمن و عادی؛ با دوز ضعیف آنتی‌هیستامین‌هایی مثل لوراتادین و سیتریزین
- برای رفع گرفتگی بینی؛ اسپری بینی یا قطره نمکی
- کاهش اگزما و کهیر؛ با لوسیون و کرم های بدون عطر و پمادهای استروئیدی ملایم
البته با توجه به اینکه سیستم ایمنی نوزادان هنوز کامل رشد نکرده و قوی نیست، نباید هیچ دارویی بدون تجویز پزشک مصرف شود. همچنین لازم است که برای نوزادان تنها از شیر مادر یا شیرخشک هیدرولیز شده یا فرمول‌های تخصصی استفاده کنید.
درمان آلرژی در بارداری و شیردهی
درمان آلرژی در دوران بارداری و شیردهی باید با احتیاط بیشتری انجام شود، زیرا برخی داروها به جنین یا نوزاد منتقل می‌شوند. اغلب واکنش‌های آلرژیک متوسط و خفیف در دوران بارداری با روشهای غیردارویی قابل کنترل‌اند و تنها در صورت بروز علائم شدید،نیاز به درمان دارویی دارند.
نقش تغذیه در کاهش حساسیت‌ها
تغذیه سالم. اگرچه آلرژی، تنها با اصلاح رژیم غذایی درمان نمی‌شود، اما نقش مهمی در متعادل کردن سیستم ایمنی بدن دارد. برخی مواد غذایی به دلیل اثرات ضدالتهابی و تنظیم‌کننده سیستم ایمنی، به‌عنوان آنتی‌هیستامین‌های طبیعی شناخته می‌شوند و مکمل درمان آلرژیها هستند. در ادامه، مهم‌ترین این مواد غذایی معرفی شده‌اند:
- مواد غذایی حاوی ویتامین C؛ مانند پرتقال، توت‌فرنگی و فلفل دلمه‌ای
- مواد غذایی حاوی کورکومین؛ مانند زردچوبه
- مواد غذایی غنی از کورستین؛ مانند سیب، پیاز و انگور قرمز
- پروبیوتیک‌ها؛ مانند ماست و دوغ کفیر
- زنجبیل
- چای سبز
- روغن ماهی و امگا ۳
درمان خانگی حساسیت و آلرژی
درمان خانگی میتواند از بروز آلرژی پیشگیری کند و مکمل درمان پزشکی باشد. این نوع درمان معمولا برای کاهش علائمی مانند عطسه، گرفتگی بینی، خارش و التهاب موثر است. در ادامه با موثرترین درمان‌های خانگی آشنا خواهیم شد:
- استفاده از دستگاه بخور: برای مرطوب نگه داشتن هوا و کاهش خشکی و التهاب بینی
- استفاده از دستگاه تصفیه هوا با فیلتر HEPA؛ برای کاهش آلرژنهای معلق در فضای خانه
- تمیز نگه‌داشتن محیط؛ مانند غبار روبی از وسایل، شست‌وشوی منظم ملحفه‌ها و…
- بسته نگه داشتن در و پنجره‌ها در خانه
- حذف یا شست‌وشوی مرتب فرش‌ها
- تمیز نگه‌داشتن کولر، پنکه و دریچه‌ها
- محدود کردن حضور حیوانات خانگی در خانه یا اتاق خواب
- دوش گرفتن و تعویض لباس‌ها پس از بازگشت به خانه
درمان حساسیت و آلرژی در طب سنتی
طب سنتی در بسیاری از کشورها از جمله ایران، نقش مهمی در درمان و پیشگیری از آلرژیهای خفیف دارد اما همچنان روشهای آن به‌اندازه داروهای پزشکی موثر نیستند. در ادامه، برخی از راهکارهای طب سنتی که در منابع معتبر و تجربیات رایج ذکر شده‌اند، را بشناسید:
- مصرف عسل طبیعی؛ برای تقویت سیستم ایمنی
- مصرف دمنوش‌های آرامش‌بخش و ضدالتهاب؛ مثل بابونه و نعناع
- مصرف زنجبیل
- عرق کاسنی و شاتره برای پاکسازی بدن
- مصرف خاکشیر با آب خنک
برای درمان حساسیت به کدام پزشک مراجعه کنیم؟
حساسیت و آلرژی در اغلب افراد مبتلا به حساسیت، با استفاده از درمان‌های خانگی و مصرف داروهای آنتی‌هیستامین، اسپری شست‌وشوی بینی و پمادهای موضعی کنترل میشود. در صورتی که علائم واکنش‌های آلرژیک بسیار شدید باشند یا با استفاده از این روش‌ها کنترل نشوند، ممکن است نیاز به تزریق آمپولهای ضدحساسیت مانند دگزامتازون یا حتی اپی‌نفرین وجود داشته باشد. در این صورت مراجعه به اورژانس ضروری است؛ همچنین، لازم است که مراجعه به دکتر آسم و آلرژی نیز در نزدیک‌ترین زمان ممکن انجام شود.
اگر دچار علائم آلرژی هستید، برای پیدا کردن بهترین پزشکان ایران به سامانه نوبت‌دهی اینترنتی دکتردکتر مراجعه کنید.
شما می‌توانید در وبسایت و اپلیکیشن دکتردکتر نوبت ویزیت حضوری یا آنلاین دریافت کنید. ساده‌ترین راه برای آغاز فرآیند کنترل و درمان مؤثر آلرژی، استفاده از ویزیت آنلاین (متنی یا تلفنی) است، پس بدون اتلاف وقت برای مشورت با پزشک مورد نظرتان در سراسر ایران، اقدام کنید.
منابع:
