سیتالوپرام از جمله پرمصرف‌ترین داروهای گروه مهارکننده‌های بازجذب انتخابی سروتونین (SSRI) است. این دارو، نهتنها یک همراه مطمئن برای مقابله با افسردگی و اضطراب است، بلکه با تنظیم سطح سروتونین در مغز، به بهبود خلق‌وخو، کاهش استرس و کنترل وسواس هم کمک می‌کند. گاهی، سیتالوپرام حتی برای درمان زودانزالی هم به کار میرود.
با وجود اثربخشی قابل توجه، مصرف این دارو خالی از عارضه نیست و می‌تواند با مشکلاتی نظیر تهوع، خشکی دهان، گیجی و حتی مشکلات قلبی همراه باشد. در این مطلب از مجله پزشکی دکتردکتر، به کاوش عمیق‌تری در دنیای قرص سیتالوپرام پرداخته‌ایم؛ از کاربردهای گسترده و نحوه صحیح مصرف تا عوارض جانبی احتمالی و نکات کلیدی که برای مصرف این دارو باید بدانید.
در انتها اگر سوالی دارید، در قسمت نظرات بنویسید. کارشناس سلامتی دکتردکتر به سوالات شما پاسخ خواهد داد.
قرص سیتالوپرام چیست و چه کاربردی دارد؟
سیتالوپرام که با نام‌های تجاری مختلفی همچون سلکسا (Celexa)، سیپرامیل (Cipramil) و سیتاکسا (Citaxa) شناخته می‌شود، یک از انواع منختلف قرص های آرامبخش است که به گروه مهارکننده‌های بازجذب انتخابی سروتونین (SSRI) تعلق دارد. این دارو با حفظ کارکدر، به‌ظور همزمان عمدتا برای درمان افسردگی و در برخی موارد برای کنترل حملات پانیک تجویز می‌شود و از جمله قرص های ضد استرس است.
عملکرد اصلی قرص سیتالوپرام به افزایش سطح سروتونین در مغز برمی‌گردد. سروتونین یک انتقال‌دهنده عصبی مهم است که نقش مهمی در تنظیم خلق و خو، خواب، اشتها و سایر عملکردهای روانی ایفا می‌کند. این قرص با مهار بازجذب سروتونین، به این ماده شیمیایی اجازه می‌دهد تا برای مدت زمان طولانی‌تری در دسترس سلول‌های عصبی قرار بگیرد و به بهبود علائم افسردگی و اضطراب کمک کند.
سیتالوپرام برای چه بیماری‌هایی تجویز می‌شود؟
در ادامه به معرفی بیماری‌هایی که این قرص در مدیریت و درمان آن‌ها نقش دارد، پرداخته‌ایم:
قرص سیتالو پانیک برای افسردگی (MDD)
یکی از کاربردهای اصلی و تایید شده این قرص، درمان اختلال افسردگی اساسی یا اختلال افسردگی ماژور (MDD) است. MDD یک اختلال خلقی پیچیده است که با علائمی همچون از دست دادن علاقه یا لذت، تغییر در اشتها یا خواب، خستگی، احساس بی‌ارزشی یا گناه، کاهش تمرکز و در موارد شدید، افکار خودکشی یا خودآزاری مشخص می‌شود. این دارو با تنظیم تعادل شیمیایی سروتونین در سیستم عصبی مرکزی به کاهش این علائم و بهبود وضعیت روانی بیمار کمک می‌کند.
قرص سیتالو پانیک برای اضطراب
این قرص ضدافسردگی، به عنوان یک قرص ضد استرس و اضطراب هم شناخته شده و در کنترل و کاهش علائم انواع اختلالات اضطرابی، همچون موارد زیر موثر است:
- اختلال اضطراب فراگیر (GAD): این اختلال به نگرانی مزمن و بیش از حد که اغلب غیرقابل کنترل است، گفته می‌شود.
- اختلال پانیک (Panic Disorder): اختلال پانیک با حملات ناگهانی و شدید ترس که با علائم جسمی (تپش قلب، تنگی نفس، تعریق) و روانی (احساس از دست دادن کنترل یا مرگ قریب‌الوقوع) متعددی همراه است، شناخته می‌شود.
- اختلال اضطراب اجتماعی (SAD): این اختلال نوعی ترس شدید از موقعیت‌های اجتماعی است که منجر به اجتناب از جمع و ناراحتی فکری مداوم می‌شود.
لازم به ذکر است که برخلاف قرص های آرامبخش که اثرات آرامبخش فوری دارند، اثرات درمانی سیتالوپرام برای اضطراب تدریجی بوده و معمولا پس از چند هفته مصرف مداوم نمایان می‌شود.
وسواس (OCD)
اختلال وسواس فکری-عملی (OCD) یکی دیگر از موارد مهم تجویز این قرص است. این اختلال با حضور وسواس‌ها (افکار، تصاویر یا تمایلات مزاحم و تکرارشونده) و اجبارها (رفتارهای تکراری یا اعمال ذهنی که فرد برای کاهش اضطراب ناشی از وسواس‌ها انجام می‌دهد) تعریف می‌شود. این قرص با تاثیر بر مسیرهای سروتونرژیک مغز، به کاهش این اختلال روانی کمک کرده و به بیماران این امکان را می‌دهد تا کنترل بیشتری بر زندگی خود داشته باشند.
قرص سیتالوپرام برای زود انزالی
برخی مطالعات بالینی نشان داده‌اند که این قرص می‌تواند زمان تاخیر انزال (IELT) را افزایش دهد. هرچند این کاربرد هنوز تاییدیه کامل از تمام سازمان‌های دارویی معتبر را ندارد، اما در برخی موارد بهعنوان گزینه درمانی مورد توجه قرار می‌گیرد. این اثر به احتمال زیاد به دلیل تاثیر این دارو بر سروتونین است که در تنظیم رفلکس انزال (مجموعه‌ای از واکنش‌های عصبی و عضلانی که منجر به انزال در مردان می‌شود) نقش دارد.
درمان کمکی برای فوبیا یا اختلال خواب
گاهی، این قرص بهعنوان درمان کمکی فوبیاها همچون آگورافوبیا یا فوبیای اجتماعی مورد استفاده قرار می‌گیرد، به خصوص زمانی که اضطراب ناشی از فوبیا شدید و ناتوان‌کننده باشد. همچنین، سیتالوپرام برای خواب هم می‌تواند مفید باشد؛ در برخی مواردی که اختلالات خواب ریشه در اضطراب یا افسردگی دارند، این دارو همچون قرص پوکساید با بهبود وضعیت روانی، به طور غیرمستقیم به بهبود کیفیت خواب کمک می‌کند.
آیا قرص سیتالوپرام شادی‌آور است؟
خیر، این دارو شادی‌آور نیست اما به بهبود خلق و خو، کمک می‌کند. مکانیسم اصلی اثر قرص سلکسا، افزایش سطح سروتونین در فضای سیناپسی مغز است. سروتونین یک انتقال‌دهنده عصبی مهم است که نقش مهمی در تنظیم خلق و خو، خواب، اشتها و ادراک ایفا می‌کند. در افراد مبتلا به افسردگی و برخی دیگر از اختلالات اضطرابی، غالبا کمبود یا اختلال در عملکرد سروتونین مشاهده می‌شود. این قرص با مهار بازجذب سروتونین توسط نورون‌های پیش‌سیناپسی، باعث می‌شود که سروتونین برای مدت زمان بیشتری در فضای سیناپسی باقی بماند و فرصت بیشتری برای اتصال به گیرنده‌های پسا‌سیناپسی داشته باشد.
این امر به تدریج منجر به بهبود سیگنال‌دهی عصبی مرتبط با سروتونین شده و به بهبود خلق و خو و کاهش علائم افسردگی و اضطراب کمک می‌کند. بنابراین، برخلاف تصور عمومی، هدف اصلی داروهای ضدافسردگی، نشاط‌آوری نیست؛ بلکه تنظیم و بازگرداندن تعادل شیمیایی مغز است.
دوز مناسب قرص سیتالوپرام برای بزرگسالان چقدر است؟
این دارو به صورت قرص سیتالوپرام 10 میلی‌گرم، 20 میلی‌گرم و 40 میلی‌گرم در دسترس است. دوز رایج و توصیه شده این دارو برای شروع درمان در بزرگسالان، به طور معمول 20 میلی‌گرم در روز است. با این حال، بسته به عواملی همچون شرایط بالینی و سن بیمار، متخصص روانپزشکی ممکن است درمان را با دوزهای پایین‌تر شروع کرده و سپس به تدریج، حداکثر هفته‌ای یک‌بار دوز را افزایش دهد.
حداکثر دوز توصیه شده این قرص برای بزرگسالان 40 میلی‌گرم در روز است. البته برای افراد مسن (بالای 65 سال) یا بیماران دارای نارسایی کبدی، حداکثر دوز توصیه شده معمولا به 20 میلی‌گرم در روز محدود می‌شود.
قرص سیتالوپرام چگونه و چه زمانی مصرف می‌شود؟
این قرص معمولا باید یک بار در روز مصرف شود و زمان مصرف آن می‌تواند صبح یا شب باشد. افرادی که با مشکلات خواب مواجه هستند، بهتر است سیتالوپرام را در صبح مصرف کنند تا از تشدید بیخوابی جلوگیری شود. یکی از اصول بنیادین در درمان با سیتالوپرام، ثبات در زمان مصرف روزانه (به عنوان مثال، همیشه صبح یا همیشه شب) است.
حفظ یک برنامه زمانی مشخص برای حفظ سطح غلظت دارو در بدن و اثربخشی بهتر آن ضروری است. تغییر مداوم زمان مصرف منجر به نوسان غلظت دارو در بدن شده و اثربخشی آن را کاهش می‌دهد. این دارو را می‌توان با غذا یا بدون غذا مصرف کرد، اما برای اطمینان از جذب یکنواخت، توصیه می‌شود که آن را به یک شکل ثابت (همیشه با غذا یا همیشه بدون غذا) مصرف کنید.
اگر از شربت سیتالوپرام استفاده می‌کنید، حتما دوز دقیق دارو را با ابزار اندازه‌گیری مخصوص که همراه دارو ارائه شده است، اندازه‌گیری کنید و از قاشق‌های معمولی خانگی استفاده نکنید؛ زیرا دقت کافی برای اندازه‌گیری صحیح دوز را ندارند. همچنین، قبل از هر بار مصرف، بطری حاوی شربت را به خوبی تکان دهید.
بعد از چند روز اثر سیتالوپرام شروع می‌شود؟
اثرات اولیه و خفیف این داروی ضدافسردگی معمولا 1 تا 2 هفته پس از شروع درمان قابل مشاهده هستند. این تغییرات اولیه بیشتر شامل بهبودهای جزئی در خلق و خو همچون کاهش احساس غم و ناامیدی و کاهش نسبی سطح اضطراب است. با این حال، برای دستیابی به اثرات کامل درمانی این قرص، معمولا به 4 تا 6 هفته زمان نیاز است.
عوارض قرص سیتالوپرام چیست؟
همانند سایر داروها، این دارو هم می‌تواند علاوه بر اثرات درمانی، عوارض جانبی متعددی ایجاد کند. لازم به ذکر است که شدت و نوع عوارض در افراد مختلف متفاوت بوده و بسیاری از بیماران هیچ عارضه جانبی قابل توجهی را تجربه نمی‌کنند. در برخی موارد هم عوارض جانبی اولیه پس از تطابق بدن با دارو به تدریج کاهش پیدا می‌کنند. در جدول زیر، عوارض جانبی شایع و همچنین عوارض جدی این قرص را عنوان خواهیم کرد:
| عوارض جانبی شایع | عوارض جانبی جدی |
| تهوع، یبوست، اسهال | واکنش‌های آلرژیک شدید همچون تورم صورت، لب‌ها، گلو، خارش یا جوش‌های پوستی |
| خوابآلودگی، ضعف، سرگیجه | مشکلات تنفسی یا تنگی نفس |
| سردرد | تب، تعریق شدید، گیجی، بی‌قراری یا هیجان بیش از حد |
| خشکی دهان | تشنج یا حرکات غیرارادی عضلات |
| بیخوابی یا مشکل خواب | درد قفسه سینه، تپش نامنظم یا سریع قلب |
| اضطراب | افکار خودکشی یا تغییرات شدید در خلق و رفتار |
| درد عضلات و مفاصل | سندرم سروتونین: تب، تعریق، لرزش، اسهال، سردرگمی |
| کاهش اشتها | کاهش شدید سدیم خون: سردرد، ضعف، گیجی، تشنج |
| تعریق زیاد | آب‌سیاه یا گلوکوم (فشار چشم بالا): درد چشم، کاهش بینایی، دیدن هاله نورانی اطراف چراغ‌ها |
| لرزش | خونریزی لثه یا کبودی بدون علت و بزرگ شدن کبودی‌ها |
بر اساس اعلام سیستم بهداشت و درمان انگلستان (NHS)،
مصرف سیتالوپرام در نوجوانان می‌تواند با افزایش خطر افکار خودکشی، بی‌قراری و بیخوابی همراه باشد.
بنابراین، این تصور که این دارو همیشه در درمان افسردگی و کاهش افکار مزاحم ناشی از آن موثر است، صحیح نیست. در واقع، در برخی موارد، مصرف این قرص نه تنها کمکی به بهبود نمی‌کند، بلکه می‌تواند تاثیر معکوس داشته باشد و وضعیت را وخیم‌تر کند. خوددرمانی یا قطع ناگهانی دارو بدون مشورت با پزشک، عواقب جدی به دنبال خواهد داشت.
قرص ضد افسردگی سیتالوپرام بر نوار قلب تاثیر می‌گذارد؟
یکی از تاثیرات شناخته‌شده این قرص، طولانی شدن فاصله QT در الکتروکاردیوگرام (نوار قلب) است. فاصله QT نشان‌دهنده مدت زمان لازم برای شارژ و دشارژ الکتریکی بطن‌های قلب است. به بیان ساده‌تر، این فاصله، زمان مورد نیاز برای انقباض و استراحت ماهیچه قلب را نشان می‌دهد. طولانی شدن فاصله QT به این معنی است که این فرآیند طولانی‌تر از حد طبیعی می‌شود. اگرچه طولانی شدن QT در همه تحت درمان با این دارو رخ نمی‌دهد و معمولا جزئی است، اما در برخی موارد خطرناک بوده و احتمال بروز آریتمی‌های جدی قلبی را افزایش می‌دهد.
قطع ناگهانی سیتالوپرام چه خطراتی دارد؟
قطع ناگهانی مصرف این قرص منجر به بروز سندرم ترک دارو می‌شود. علائم بالینی این سندرم شامل طیف وسیعی از نشانه‌های جسمی و روانی است که از جمله شایع‌ترین آن‌ها می‌توان به تحریک‌پذیری، تهوع، سرگیجه، استفراغ، کابوس‌های شبانه، سردرد و پارستزی (احساس گزگز، مورمور شدن یا سوزن‌سوزن شدن پوست) اشاره کرد. با توجه به خطرات سندرم ترک دارو، معمولا پزشکان توصیه به کاهش تدریجی دوز دارو می‌کنند.
ایمن‌ترین روش برای قطع مصرف این قرص ضدافسردگی، به خصوص پس از مصرف طولانی‌مدت، شامل کاهش دوز دارو به میزان تقریبی 25 درصد هر 4 تا 6 هفته است. هدف از کاهش تدریجی دوز، فراهم کردن زمان کافی برای تطبیق سیستم عصبی مرکزی با سطوح پایین‌تر دارو و جلوگیری از بروز یا به حداقل رساندن شدت علائم ترک است.
تداخلات دارویی سیتالوپرام با دیگر داروها
مصرف همزمان این دارو با برخی داروها، تداخلات جدی ایجاد کرده و به بروز عوارض ناخواسته منجر می‌شود. به همین دلیل، بسیار مهم است که پیش از شروع مصرف این قرص، پزشک خود را در مورد تمام داروهایی که مصرف می‌کنید، اعم از داروهای نسخه‌ای، بدون نسخه، مکمل‌ها و حتی داروهای گیاهی مطلع کنید. در ادامه به برخی از مهم‌ترین گروه‌های دارویی که مصرف همزمان آن‌ها با این قرص ممنوع است، اشاره می‌کنیم:
- داروهای ضد میگرن همچون سوماتریپتان
- MAOIها (مهارکننده‌های مونوآمین اکسیداز) همچون فنلزین و سلژیلین
- خواب‌آورها همچون دیازپام و کلردیازپوکساید
- مکمل‌های سروتونینی نظیر 5-HTP
- داروهای ضدانعقاد خون همچون آسپرین و وارفارین
علاوه‌بر این داروها، مصرف همزمان این قرص با مکمل گیاهی راعی هم ممنوع است. زیرا، ترکیب این دو می‌تواند به طور قابل توجهی خطر بروز عوارض جانبی را افزایش دهد.
مصرف سیتالوپرام در دوران بارداری و شیردهی
مصرف هر دارویی همچون این قرص در دوران بارداری و شیردهی نیازمند بررسی دقیق فواید در برابر خطرات احتمالی است. در ادامه، به بررسی اثرات احتمالی مصرف این دارو در این دو دوره حساس پرداخته‌ایم.
سیتالوپرام در دوران بارداری
مطالعات متعددی به بررسی ارتباط میان مصرف این دارو در دوران بارداری و بروز ناهنجاری‌های مادرزادی قلبی در جنین پرداخته‌اند. اکثر داده‌های موجود نشان می‌دهند که اگر چنین خطری هم وجود داشته باشد، بسیار جزئی است و درصد بالایی از نوزادانی که از مادران مصرف‌کننده این قرص متولد می‌شوند، دارای قلب کاملا طبیعی هستند.
یکی دیگر از نگرانی‌های مرتبط با مصرف این قرص ضدافسردگی و اضطراب، به خصوص در هفته‌های پایانی بارداری، بروز سندرم محرومیت نوزادی است. این سندروم می‌تواند با علائمی نظیر تحریک‌پذیری، لرزش، مشکلات تغذیه‌ای و در موارد نادر، مشکلات تنفسی در نوزاد ظاهر شود.
همچنین، برخی تحقیقات نشان‌دهنده افزایش جزئی خطر خونریزی پس از زایمان در مادرانی هستند که این دارو را در ماه آخر بارداری مصرف کرده‌اند. با این حال، این عارضه هم نادر بوده و با توجه به امکان مدیریت و درمان آن، در اکثر موارد دلیلی برای قطع دارو در دوران بارداری محسوب نمی‌شود.
سیتالوپرام در دوران شیردهی
تحقیقات نشان داده‌اند که این دارو به میزان نسبتا کمی وارد شیر مادر می‌شود و در اکثر موارد، مصرف آن در دوران شیردهی بدون بروز عوارض جانبی قابل توجهی در نوزاد همراه است. با این حال، در موارد بسیار نادر، گزارش‌هایی مبنی بر بروز عوارض جانبی در نوزادان شیرخوار دریافت شده است. این عوارض شامل موارد زیر هستند:
- بدغذایی نوزاد
- کولیک
- خوابآلودگی یا بی‌قراری غیرعادی
به طور کلی، داروهای ضدافسردگی که کمتر از سد جفت عبور می‌کنند و میزان ورودشان به شیر مادر کمتر است، همچون سرترالین جایگزین‌های ایمن‌تری برای سیتالوپرام در دوران بارداری و شیردهی هستند. با این حال، مهم‌ترین اصل در انتخاب داروی ضد افسردگی در دوران بارداری و شیردهی اطمینان از اثربخشی و کارایی آن برای حفظ سلامت روان مادر است.
سیتالوپرام بهتر است یا اس سیتالوپرام؟
اس‌سیتالوپرام (Escitalopram) در واقع نسخه خالص‌تر و فعال‌تر داروی سیتالوپرام است که در ساختار خود فقط ایزومر S، یعنی بخش موثر دارو را دارد. درحالی‌‌که سیتالوپرام مخلوطی از هر دو ایزومر S و R است. ایزومر R، نهتنها فعالیت ضدافسردگی ندارد، بلکه می‌تواند تا حدی اثر ایزومر S را هم کاهش دهد.
به همین دلیل، اس‌سیتالوپرام از نظر داروشناسی، اثربخشی بالاتری دارد و در بسیاری از مطالعات بالینی نشان داده شده که با دوز کمتر، پاسخ درمانی سریع‌تر و پایدارتری نسبت به سیتالوپرام ایجاد می‌کند. بنابراین، در شرایط برابر، اس‌سیتالوپرام معمولا بهعنوان گزینه ارجح در درمان اختلالات خلقی و اضطرابی توصیه می‌شود.
توجه! برای تجویز و انتخاب نوع دارو، می‌توانید ویزیت آنلاین روانپزشکی داشته باشید.
اهمیت مصرف درست قرص سیتالوپرام تحت نظر پزشک
سیتالوپرام یک داروی پرکاربرد از خانواده SSRIهاست که در درمان افسردگی، اضطراب، وسواس و حتی زودانزالی به‌کار میرود. این دارو با افزایش سطح سروتونین، به بهبود خلق‌وخو و کاهش علائم روانی کمک می‌کند، اما ممکن است با عوارضی نظیر تهوع، خوابآلودگی یا مشکلات قلبی همراه باشد. مصرف صحیح، پایبندی به دوز مناسب و پرهیز از قطع ناگهانی، برای اثربخشی بیشتر و کاهش عوارض ضروری است. این قرص باید با تشخیص و تجویز روانپزشک مصرف شود. برای مشاوره با این متخصص به سایت دکتردکتر وارد شده و نوبت خود را دریافت کنید. همچنین امکان سفارش آنلاین دارو در این وب‌سایت فراهم شده است.
منابع:
