نوار قلب چیست و چگونه انجام می‌شود؟ + تفسیر انواع تست

نوار قلب، یک آزمایش ساده و غیرتهاجمی برای ثبت فعالیت الکتریکی قلب است. پزشکان به کمک این آزمایش مشکلات قلبی مختلف همچون نارسایی قلبی، آریتمی‌ها و حملات قلبی را شناسایی می‌کنند.

در این روش، الکترودهایی برای ثبت سیگنال‌های قلبی روی پوست بدن قرار می‌گیرند. نتایج به دست آمده از تست نوار قلب اطلاعات ارزشمندی درباره ریتم قلب، اندازه و وضعیت عضله قلب به پزشک ارائه می‌دهد. این آزمایش در تشخیص بسیاری از بیماری‌های قلبی و همچنین بررسی سلامت عمومی قلب بسیار مفید است.

در این مطلب از مجله پزشکی دکتر دکتر به ضرورت انجام الکتروکاردیوگرام، انواع و روش‌های تفسیر نتیجه آن پرداخته‌ایم.

در انتها، اگر سوالی دارید، در قسمت نظرات بنویسید. کارشناس سلامتی دکتردکتر به آن پاسخ می‌دهد.

تست نوار قلب یا الکتروکاردیوگرام (EKG) چیست؟

تست نوار قلب یا الکتروکاردیوگرام یک آزمایش تخصصی و سریع برای بررسی ضربان قلب است که سیگنال‌های الکتریکی قلب را ثبت می‌کند. نتایج آزمایش برای تشخیص حملات قلبی، یافتن دلیل قلب درد و ضربان قلب نامنظم یا همان آریتمی کمک موثری به متخصصان خواهد کرد.

به چه دلیل باید الکتروکاردیوگرام یا EKG بگیریم؟

الکتروکاردیوگرام برای بررسی ضربان قلب و سرعت تپش قلب انجام می‌شود. در ادامه به بررسی دلایل تجویز این تست توسط پزشک پرداخته‌ایم:

تشخیص بیماری‌های قلبی با علائم بالینی

انجام این آزمایش برای تشخیص بیماری قلبی مانند آریتمی، حمله قلبی، تاکی‌کاردی و بزرگ‌شدن قلب اقدامی حیاتی است. در صورت مشاهده تعدادی از علائم بالینی زیر، به تست الکتروکاریدوگرام نیاز خواهید داشت:

• درد قفسه سینه؛ به‌ویژه در سمت چپ یا وسط قفسه سینه
• سرگیجه؛ احساس گیجی و سبکی سر به‌طور ناگهانی و مکرر
• اختلال در ضربان قلب؛ احساس تپش محکم‌ در سینه، پرش یا نامنظم شدن ضربان قلب
• نبض تند؛ بالا رفتن سرعت ضربان قلب در حالت استراحت
• تنگی نفس؛ حین ورزش یا در حالت استراحت در طول روز
• ضعف؛ احساس خستگی مداوم بدون علت مشخص
• کاهش توانایی تحرک فیزیکی؛ به‌ویژه هنگام ورزش یا انجام کارهای سنگین

درصورتی‌که نتایج غیرطبیعی گزارش شود، پزشک برای تشخیص دقیق‌تر، آزمایش‌های دیگری مانند اکو، تست ورزش یا آنژیوگرافی را تجویز می‌کند.

بررسی شرایط بیمار پیش از عمل جراحی

وضعیت عملکرد قلب و سلامت آن، امریست که باید پیش از شروع هر نوع عمل جراحی بررسی شود. درصورتی‌که، قلب توانایی تحمل شرایط سنگین عمل جراحی را نداشته باشد، انجام جراحی به قیمت جان بیمار تمام خواهد شد.

ارزیابی روند درمان

پزشک با بررسی دوره‌ای نتایج الکتروکاردیوگرام، می‌تواند میزان اثربخشی روند درمان از جمله داروها و دستگاه‌های ضربان‌ساز را ارزیابی کند. با مقایسه وضعیت تپش قلب پیش از آغاز درمان و پس از آن، اطلاعات دقیقی از روند بیماری به دست می‌آید.

غربالگری افراد با سابقه خانوادگی بیماری‌های قلبی

در صورت وجود سابقه بیماری‌های قلبی در خانواده، پزشک به شما توصیه می‌کند که به‌طور منظم تست EKG را انجام دهید. انجام این آزمایش‌ها تحت‌نظر پزشک متخصص، حتی بدون بروز علائم، به تشخیص زودهنگام و درمان بیماری‌های قلبی کمک می‌کند.

تفاوت بین نوار قلب و اکوی قلب

الکتروکاردیوگرام و اکوکاردیوگرام یا اکو قلب هر دو از روش‌های آزمایش پزشکی بدون درد و غیرتهاجمی برای ارزیابی عملکرد قلب محسوب می‌شوند. با این‌حال، یک تفاوت اساسی بین این دو روش تشخیصی وجود دارد. در جدول زیر، تفاوت این دو تست تشخیصی را به شکل دقیق‌تری بررسی کرده‌ایم:

متخصص قلب با توجه به وضعیت و نیاز بیمار، هر یک از این تست‌ها را تجویز خواهد کرد.

نوار قلب چگونه گرفته می‌شود؟

در پاسخ به نوار قلب چگونه انجام می‌شود، باید گفت این آزمایش به‌صورت سرپایی یا به‌عنوان بخشی از روند درمان در طول بستری بودن در بیمارستان انجام می‌شود. مراحل انجام این آزمایش بسته به شرایط بیمار و شرایط کلینیک یا آزمایشگاه متفاوت است. اما به‌طورکلی، مراحل آن به ترتیب زیر باید انجام شود:

• در ابتدا با درآوردن لباس از کمر به بالا، روپوش مخصوص می‌پوشید.
• برای شروع آزمایش باید روی میز یا تخت دراز بکشید. در طول تست باید بدون حرکت باشید و صحبت نکنید.
• الکترودهای دستگاه به سینه، بازوها و پاهای شما چسبانده می‌شوند و سیم‌های سربی به انتهای الکترودها متصل خواهند شد.
• در این مرحله با اعلام تکنسین، تست آغاز می‌شود. زمان انجام این تست معمولا کوتاه است.
• پس از پایان فرایند تست، تکنسین سیم‌ و الکترودها را جدا می‌کند.

معمولا بعد از تست EKG نیازی به مراقبت خاصی نیست و می‌توانید به فعالیت‌های عادی و روزمره خود ادامه دهید.

آماده شدن برای نوار قلب گرفتن

برخلاف بیشتر آزمایش‌ها، آماده شدن برای الکتروکاردیوگرام نیاز به اقدام خاصی مانند ناشتایی ندارد؛ اما نکاتی را باید مدنظر داشته باشید. این نکات، شامل موارد زیر هستند:

• جداکردن اشیا فلزی و زیورآلات؛ ایجاد اختلال در روند تست توسط هرگونه زیورآلات، جواهرات یا اشیای دیگر
• تراشیدن موهای زائد؛ در صورت پر مو بودن دست‌ و پاها و سینه برای راحت‌تر چسبیدن الکترودها به پوست
• ارائه اطلاعات پزشکی؛ در میان گذاشتن داروهای تجویزی، ویتامین‌ها، مکمل‌ها و وجود دستگاه ضربان‌ساز با پزشک یا تکنسین

براساس شرایط، ممکن است روند آماده‌سازی افراد مختلف برای تست متفاوت باشد.

تفسیر نوار قلب + عکس انواع آن

انواع الکتروکاردیوگرام براساس ریتم، ضربان قلب، شکل امواج و فاصله بین آن‌ها طبقه‌بندی می‌شوند. البته نوار قلب زنان با مردان متفاوت است. تفسیر این تست یک کار تخصصی است. برای مثال، علائم حمله و ایست قلبی در زنان نسبت به مردان متفاوت است که تشخیص آن را دشوارتر می‌کند.

به‌طورکلی، برای تفسیر نتیجه آزمایش باید ابتدا اجزای آن را بشناسیم. EKG معمولا 4 موج دارد:

• موج P؛ نشان‌دهنده زمان آماده شدن دهلیزها برای انقباض
• کمپلکس QRS؛ نشان‌دهنده مدت زمان آمادگی بطن‌ها برای انقباض
• موج T؛ نشان‌دهنده برگشتن بطن‌ها به حالت استراحت
• موج U؛ موج ظاهرشده بعد از موج T

موج U یک موج نرمال و طبیعی است که نباید با پایان موج T یا آغاز موج P اشتباه گرفته شود. گاهی علت تشکیل موج U در EKG، کمبود پتاسیم است.

نوار قلب نرمال یا طبیعی چگونه است؟

در یک EKG نرمال با ضربان طبیعی 60 تا 100 ضربان در دقیقه، شاهد یک ریتم منظم و یکنواخت خواهیم بود. در این آزمایش شکل امواج P،QRS و T که نماینده فعالیت‌های الکتریکی قلب هستند، با هم تناسب دارند. این الگوی منظم و طبیعی نشان‌دهنده انتشار صحیح سیگنال‌های الکتریکی و پمپاژ طبیعی در قلب است.

نوار قلب بیمار آریتمی

در بیماران مبتلا به آریتمی قلبی، ضربان طبیعی قلب دچار اختلال شده و نامنظم است. برخی از انواع رایج آریتمی قلبی شامل تاکی‌کاردی، برادی‌کاردی، فیبریلاسیون دهلیزی و فیبریلاسیون بطنی می‌شوند.

در تاکی‌کاردی، ضربان قلب به بیش از 100 ضربان در دقیقه می‌رسد و سریع‌تر از حد معمول می‌تپد. برادی کاردی، اختلال کاهش ضربان قلب به کمتر از 60 ضربان در دقیقه است. همچنین، فیبریلاسیون دهلیزی و بطنی زمانی رخ می‌دهند که انقباض دهلیزها و بطن‌ها به شکل منظم انجام نشود.

در انواع این آریتمی‌ها نتیجه تست، برخلاف یک نوار قلب طبیعی، شامل الگوی نامنظمی از موج‌های P و کمپلکس QRS با فاصله‌های متفاوت خواهد بود.

الکتروکاردیوگرام با اختلالات هدایتی قلبی

زمانی که پالس‌های الکتریکی مسئول انقباض و تپش قلب به‌درستی منتشر نشوند، فرد دچار اختلال‌های هدایتی قلب می‌شود. بلوک قلبی یکی از شایع‌ترین انواع اختلال هدایتی قلب است. در بلوک قلبی، سیگنال‌های الکتریکی به‌طورکامل از یک قسمت قلب به قسمت دیگر منتقل نمی‌شوند یا تاخیر دارند. این بیماری، اصطلاحا نوار قلب مشکل دار است.

در بیماران مبتلا به بلوک قلبی یا سندرم QT وضعیت نوار قلب خطرناک است. در این بیماران فاصله QT که نشان‌دهنده مدت زمان انقباض دهلیزها و بطن‌هاست، طولانی‌تر از سایر افراد است.

الکتروکاردیوگرام با نشانه بزرگ‌شدن قلب

برخی افراد در نتیجه بیماری‌های مادرزادی، فشار خون بالا، بیماری‌های دریچه قلب و نارسایی قلبی دچار بزرگ‌شدن حفره‌های قلبی می‌شوند. این وضعیت در نتیجه تست، با افزایش ارتفاع موج P (بزرگ‌شدن دهلیزها) یا افزایش عرض کمپلکس QRS (بزرگ‌شدن بطن‌ها) قابل تشخیص است.

انواع الکتروکاردیوگرام

پزشک برای تشخیص بیماری‌های قلبی، بسته به شرایط و علائم بالینی، انواع گوناگونی از آزمایش‌های عملکرد قلب را تجویز می‌کند. برخی از رایج‌ترین انواع الکتروکاردیوگرام شامل مواردی می‌شود که در ادامه بررسی کرده‌ایم:

استاندارد (Standard ECG)

تست استاندارد رایج‌ترین نوع این آزمایش است که برای تشخیص سریع بیماری‌های قلبی استفاده می‌شود. تست استاندارد با قراردادن الکترودها روی پوست بدن و ثبت فعالیت الکتریکی قلب انجام می‌شود.

تست استرس (Stress Test)

تست استرس برای تشخیص سندروم حاد کرونری و ارزیابی عملکرد قلب هنگام فعالیت بدنی مانند ورزش رایج است. این نوع الکتروکاردیوگرام در حین ورزش یا با استفاده از داروهای محرک ثبت می‌شود.

تست ورزش قلبی ریوی (CPET)

تست ورزش قلبی ریوی (CPET) یک روش ارزیابی وضعیت سلامت سیستم قلبی ریوی است. این آزمایش برای تشخیص هر گونه بیماری قلبی یا ریوی استفاده می‌شود.

هولتر (Holter Monitor)

هولتر دستگاه کوچک قابل حملی است که بیمار به مدت 24 تا 48 ساعت با خود حمل می‌کند. این دستگاه فعالیت الکتریکی قلب را در طول شبانه‌روز ثبت خواهد کرد.

براساس اطلاعات منتشر شده در موسسه پزشکی ‌Johns Hopkins آمریکا،

در صورت بروز علائمی همچون درد قفسه سینه، خستگی، تنگی نفس و سرگیجه انجام ارزیابی فعالیت قلب در طول شبانه‌روز لازم است. همچنین، برای شناسایی ضربان قلب نامنظم، ضخیم شدن دیواره‌های قلب و یافتن وجود یا عدم وجود مکث قلب در طول 24 تا 48 ساعت باید از هولتر استفاده کرد.

در مواردی که ثبت یا تشخیص آریتمی قلب بیمار با روش استاندارد ممکن نیست، از هولتر استفاده می‌شود.

داخل قلبی (Electrophysiology Study)

در این روش برای بررسی دقیق‌تر فعالیت قلب، یک کاتتر (لوله باریک و انعطاف‌پذیر) از طریق یک رگ خونی در کشاله ران یا گردن به داخل قلب هدایت می‌شود. این کاتتر با الکترودهایی که دارد، سیگنال‌های قلب را ثبت کرده و قلب را با پالس‌های ضعیف الکتریکی تحریک می‌کند.

پزشک با استفاده از این سیگنال‌ها، نقشه دقیقی از مسیرهای الکتریکی قلب تهیه کرده و محل دقیق شروع آریتمی را شناسایی خواهد کرد.

نوار قلب جنین

پزشک با انجام این تست روی جنین در شکم مادر و در طول دوره بارداری، از سلامت قلب جنین مطمئن می‌شود. این تست برای تشخیص زودهنگام آریتمی، مشکلات رشد قلب و تعیین وضعیت جنین ضروری است.

در یک نوار قلب سالم، ضربان قلب نرمال جنین معمولا بین 110 تا 160 ضربان در دقیقه است و باید با توجه به حرکت مادر یا انقباض‌های رحمی تغییر کند.

هزینه تست اکوکاردیوگرافی در سال 1403

هزینه گرفتن اکوکاردیوگرافی در سال 1403 بسته به نوع نوار قلب، محل انجام تست، شهر و بیمه تحت پوشش متفاوت است. با توجه به قیمت مصوب و اعلام شده در بیشتر کلینیک‌ها و مراکز درمانی، هزینه این آزمایش به صورت آزاد 136 هزار تومان است.

این مبلغ با پوشش بیمه‌ای بسته به نوع و شرکت بیمه کاهش پیدا می‌کند. برای اطلاع از قیمت دقیق بهتر است با مراکز درمانی یا موسسه بیمه خود تماس بگیرید.

چرا انجام EKG ضروری است؟

تست نوار قلب یا الکتروکاردیوگرام (ECG) با ثبت فعالیت الکتریکی قلب به پزشکان کمک می‌کند تا شرایطی نظیر آریتمی، سکته قلبی یا اختلالات ساختاری را شناسایی کنند.

این تست سریع، بدون درد و بسیار دقیق است و معمولا در مطب پزشک یا بیمارستان انجام می‌شود. نتایج این آزمایش برای طراحی و ارائه برنامه درمانی مناسب و دقیق‌تر برای بیماران بسیار موثر است.

انجام الکتروکاردیوگرام، به‌ویژه برای افرادی با سابقه بیماری‌های قلبی در خانواده یا دارای علائمی چون درد قفسه سینه و تپش قلب بسیار توصیه می‌شود.

اگر در این شرایط قرار دارید، برای تشخیص زودهنگام مشکلات جدی و پیشگیری از این شرایط با یک متخصص قلب ملاقات کنید. برای دریافت نوبت از این متخصص می‌توانید از امکان نوبت‌دهی آنلاین دکتر قلب در سایت دکتردکتر بهره‌مند شوید.

منابع:

pmc.ncbi.nlm.nih.gov

oxfordmedicaleducation.com

سوالات متداول الکتروکاردیوگرام