نور خورشید و ژنتیک، مهم‌ترین عامل ایجاد کک و مک هستند. انواع کک و مک علاوه بر صورت، در سایر نقاط بدن هم ظاهر می‌شوند. فارغ از نوع پوست چرب، خشک یا مختلط، احتمال ظهور کک و مک صورت در افراد دارای عوامل ژنتیکی یا پوست‌های قرارگرفته در معرض نور خورشید وجود دارد.
کک و مک، در اثر تجمع رنگدانه پوست به صورت لک صورت، به‌ویژه لک‌های قهوه‌ای بروز پیدا می‌کند. این کک و مک‌ها در دوران بارداری به دلیل تغییرات هورمونی یا مصرف داروهای هورمونی روی صورت زنان ظاهر می‌شوند. گاهی لک‌های قهوه‌ای ناشی از کک و مک با لنتیژین خورشیدی یا لکه‌های کبدی اشتباه گرفته می‌شود. مراجعه به دکتر پوست، به تشخیص این دو نوع اختلالات رنگدانه‌ای کمک خواهد کرد.
با مطالعه این مطلب از مجله پزشکی دکتردکتر که به 4 دقیقه زمان نیاز دارد، روش‌های پیشگیری و درمان کک و مک را بشناسید.
در انتها، اگر سوالی درباره تفاوت کک و مک یا افلید و لنتیژین خورشیدی، در قسمت نظرات بنویسید. کارشناس پزشکی ما به آن پاسخ خواهد داد.
کک و مک پوست چیست؟
کک و مک‌ها (Freckles) نقاط ریزی هستند که در اثر افزایش تولید ملانین، روی پوست ظاهر می‌شوند. ملانین، همان رنگ‌دانه‌ای‌ست که به پوست رنگ می‌دهد. کک و مک‌ها، معمولا در افرادی با پوست روشن و موهای قرمز یا بور دیده می‌شوند. این نقاط ریز روی صورت و دست‌ها که بیشتر در معرض نور خورشید قرار دارند، رخ می‌دهند.
به گزارش کلینیک Cleveland آمریکا،
تخمین زده می‌شود که از هر 10 نفر، 1 نفر در چشمان خود کک و مک دارند. به نظر می‌رسد که این عارضه بیشتر در افراد سفیدپوست اتفاق می‌افتد، اما ممکن است به این دلیل باشد که کک و مک‌ها در رنگ‌های روشن‌تر چشم‌ها راحت‌تر ظاهر می‌شوند.
کک و مک‌ها یک واکنش طبیعی پوست عواملی مانند نور خورشید هستند و اغلب در تابستان‌ها بیشتر شده و در زمستان‌ها کاهش می‌یابند. این لکه‌ها خطرناک نیستند، اما نشانه‌ای از آسیب پوستی ناشی از نور فرابنفش بوده و با افزایش خطر ابتلا به سرطان پوست مرتبط هستند. از این رو، استفاده از کرم‌های ضدآفتاب برای پیشگیری از ظهور آنها توصیه می‌شود.
علت ایجاد کک و مک روی پوست چیست؟
کک و مک‌ها به دلیل افزایش تولید ملانین، در پوست ایجاد می‌شوند. علت اصلی ایجاد کک و مک، قرار گرفتن پوست در معرض اشعه ماوراءبنفش خورشید است. عوامل ژنتیکی هم نقش مهمی در بروز کک و مک دارند؛ افرادی با نوع خاصی از ژن‌ها، به‌ویژه افرادی با پوست روشن و موهای قرمز، بیشتر مستعد بروز کک و مک هستند. برای تشخیص علت اصلی ابتلا به کک و مک و پیشگیری از ظهور عوامل خطر به دکتر پوست مراجعه کنید. در ادامه، به عواملی اصلی ایجاد کک و مک پوست پرداخته‌ایم:
قرارگیری در معرض نور خورشید
نور خورشید منبع اصلی اشعه‌های فرابنفش بوده و باعث تحریک تولید ملانین در پوست می‌شود. وقتی پوست در معرض نور خورشید قرار می‌گیرد، ملانوسیت‌ها فعال‌تر شده و میزان تولید ملانین را افزایش می‌دهند. این ملانین اضافی به صورت لکه‌های کوچک و تیره‌تری روی پوست ظاهر شده که همان کک و مک‌ها هستند. افرادی که زمان زیادی را در آفتاب می‌گذرانند یا بدون محافظت مناسب در معرض نور خورشید قرار می‌گیرند، بیشتر مستعد ایجاد کک و مک هستند.
استفاده از کرم‌های ضد آفتاب با SPF مناسب و پوشیدن لباس‌های محافظتی، به کاهش تأثیرات اشعه UV و در نتیجه کاهش کک و مک کمک می‌کند. چنانچه اندازه و رنگ کک و مک موجود روی پوست شما دچار تغییرات ناگهانی شد، حتما به متخصص پوست مراجعه کنید. مراجعه به‌موقع، از بروز بسیاری از خطرات جلوگیری خواهد کرد. برای درک بیشتر اهمیت مراجعه به‌موقع به این متخصص، مطلب تخصص پوست و مو چیست را مطالعه کنید.
عوامل ژنتیکی
عوامل ژنتیکی نحوه واکنش پوست فرد به نور خورشید و میزان تولید ملانین را تعیین می‌کنند. افرادی با خانواده‌هایی دارای پوست روشن‌تر، موی قرمز یا بلوند و چشمان روشن، بیشتر مستعد داشتن کک و مک هستند. وجود نوع خاصی از ملانوسیت‌های حساس‌تر به نور خورشید در این افراد، باعث تسریع تولید ملانین در پاسخ به اشعه‌های فرابنفش می‌شود. ژن MC1R یکی از ژن‌های اصلی مرتبط با کک و مک است.
اگر فردی این ژن را به ارث ببرد، پوست او در معرض نور خورشید به سرعت واکنش نشان خواهد داد. به دلیل وجود همین ژن، برخی افراد حتی بدون قرار گرفتن در معرض آفتاب، کک و مک‌های طبیعی دارند.
عوامل هورمونی
هورمون‌ها، نقش مهمی در ایجاد و افزایش کک و مک‌ها دارند. تغییرات هورمونی دوران بارداری، بلوغ یا مصرف برخی داروها، تولید ملانین را تحریک می‌کند. افزایش سطح هورمون استروژن در دوران بارداری باعث افزایش تولید ملانین و تیره‌تر شدن کک و مک‌ها یا حتی ایجاد کک و مک‌های جدید دوران بارداری خواهند شد. مصرف قرص‌های ضدبارداری یا داروهای تغییردهنده سطح هورمون‌ها ظهور کک و مک‌ها را تشدید می‌کنند. بنابراین، هورمون‌ها با تاثیر روی ملانوسیت‌ها باعث افزایش یا تغییر در شدت کک و مک‌ها می‌شوند.
کک و مک‌ها در کدام نقاط ایجاد می‌شوند؟
ظهور کک و مک‌ها، در مناطقی از پوست که نور خورشید بیشتری به آنها تابیده شود، اتفاق می‌افتد. صورت، شایع‌ترین محل برای ایجاد کک و مک است. این لکه‌ها، روی بینی و گونه‌ها بیشتر دیده می‌شوند. همچنین، پشت دست‌ها، در اثر قرار داشتن مداوم در معرض نور خورشید، برای ابتلا به کک و مک بسیار مستعد هستند. شانه‌ها، گردن و قفسه سینه، به‌خصوص در فصل‌های گرم سال به دلیل پوشیدن لباس‌های راحت‌تر، به‌سادگی دچار لکه‌های کک و مک می‌شوند.
کک و مک صورت
کک و مک صورت، در افرادی با پوست روشن و موهای قرمز یا بور، بیشتر رایج هستند. این نقاط ریز، به دلیل واکنش پوست به نور خورشید و قرار گرفتن در معرض اشعه ماوراءبنفش به وجود می‌آیند. بسیاری از کک و مک‌ها در دوران کودکی ظاهر شده و با افزایش سن، گاهی کمرنگتر می‌شوند و گاهی به همان شکل باقی می‌مانند. اگرچه وجود کک و مک صورت، به خودی خود بی‌ضرر است، اما وجود آنها نشانه‌ای از حساسیت پوست به نور خورشید و افزایش خطر آسیب‌های پوستی خواهد بود.
کک و مک دست
کک و مک دست (freckles) لکه‌های کوچک قهوه‌ای‌رنگی هستند که روی پوست پشت دست‌ها و بازوها ظاهر می‌شوند. این لکه‌ها نتیجه‌ی تجمع ملانین، به‌ویژه در افرادی با پوست دست‌های روشن هستند. دلیل اصلی ظهور کک و مک، واکنش دفاعی پوست برای محافظت از آن در برابر آسیب‌های احتمالی اشعه‌های مضر خورشید است. در برخی افراد، کک و مک‌ها با گذشت زمان و افزایش سن کمرنگتر می‌شوند، اما در دیگران، به‌ویژه در فصل تابستان و با افزایش شدت تابش خورشید، بیشتر نمایان می‌شوند.
کک و مک سایر نقاط بدن
کک و مک‌ها، علاوه‌بر صورت، در سایر نقاط بدن ظاهر می‌شوند. به‌ویژه در شانه‌ها، پشت، قفسه سینه و پاها که در فصول گرم سال، بیشتر در معرض نور خورشید قرار می‌گیرند. این لکه‌های کوچک و قهوه‌ای نتیجه‌ی تجمع غیریکنواخت ملانین هستند که در اثر تحریک نور خورشید ایجاد می‌شوند. مانند صورت، پوست این مناطق نیز به‌طور طبیعی به اشعه ماوراء بنفش حساس است و به عنوان یک واکنش دفاعی، ملانوسیت‌ها شروع به تولید ملانین بیشتری می‌کنند.
چگونه کک و مک را درمان کنیم؟
درمان کک و مک مانند تمامی مشکلات پوست دیگر همچون آکنه، بسته به نوع و شدت آن متفاوت است. در ادامه، به موثرترین روش‌های درمان کک و مک اشاره کرده‌ایم:
- استفاده از کرم‌ها و لوسیون‌ها؛ کرم‌های روشن‌کننده حاوی هیدروکینون، کوجیک اسید، یا ویتامین C و استفاده منظم از کرم ضد آفتاب با SPF بالا
- لیزرهای فرکشنال و لیزرهای IPL؛ کاهش یا حذف کک و مک‌ها با تابش اشعه این لیزرها به ملانین و شکسته شدن آن در پوست
- لایه‌برداری شیمیایی؛ کاهش ظاهر کک و مک با استفاده از محلول‌های شیمیایی مانند اسید گلیکولیک یا اسید تری‌کلرواستیک
- میکرودرم ابریژن؛ برداشتن لایه سطحی پوست با استفاده از دستگاه و کم‌رنگ شدن کک و مک
- درمان‌های طبیعی و خانگی؛ روشن‌تر شدن پوست و کاهش کک و مک با مالیدن آب‌لیمو و ویتامین C موجود در آن و استفاده از ماسک‌هایی مانند ماسک عسل و شیر یا ماسک آلوئه ورا
- درمان‌های دارویی؛ مانند استفاده از کرم‌های حاوی رتینوئید (کرم ترتینوئین)
قبل از شروع هر نوع درمانی، با یک دکتر پوست مشورت کنید تا بهترین روش درمانی متناسب با نوع پوست شما ارائه شود.
دارو و کرم برای درمان کک و مک
دکتر پوست، برای درمان کک و مک صورت و سایر نقاط بدن، چندین نوع دارو و پماد تجویز می‌کند. استفاده از بهترین کرم برای رفع کک و مک، روشن‌تر شدن نقاط و لک‌های قهوه ای و کاهش تولید ملانین را به دنبال دارند. در جدول زیر، به اثربخش‌ترین داروها و پمادهای رایج برای درمان کک و مک صورت و سایر نقاط بدن پرداخته‌ایم:
| نام داروی درمان کک و مک | نحوه اثرگذاری |
| هیدروکینون | موجود در کرم‌های روشن‌کننده پوست، کاهش ملانین و کم‌رنگ کردن کک و مک |
| کوجیک اسید | موجود در کرم‌ها و سرم‌های روشن‌کننده و کمک به کاهش لکه‌های تیره مانند کک و مک |
| رتینوئیدها مانند ترتینوئین | از مشتقات ویتامین A و کمک به تجدید و بازسازی سلول‌های پوست |
| ویتامین C | از قوی‌ترین آنتی‌اکسیدان‌ها و نقش در روشن‌تر شدن پوست و کاهش لکه‌های تیره |
| آزلائیک اسید | موثر برای درمان برای درمان هایپرپیگمانتاسیون و کاهش کک و مک‌ها |
| کرم‌های ضدآفتاب | با SPF بالا و جلوگیری از تشدید کک و مک‌ها |
| آلفا هیدروکسی اسیدها | موجود در لوسیون و کرم‌های ضدپیری و موثر در تجدید سلول‌های پوست |
| مهارکننده‌های تیروزیناز | مانند عصاره شیرین‌بیان و نیاسینامید و موثر در کاهش تولید ملانین و روشن‌تر کردن لکه‌های تیره |
مشورت با دکتر پوست و دریافت داروی درمانی سازگار با پوست شما، از بروز بسیاری از عوارض احتمالی جلوگیری خواهد کرد.
لیزر برای رفع کک و مک
لیزر، برای رفع کک و مک، از پرتوهای نوری متمرکز استفاده می‌کند. این پرتوهای نور، به‌طور مستقیم و متمرکز، به ملانین موجود در کک و مک‌ها برخورد کرده و انرژی خود را به صورت گرما به آنها منتقل می‌کنند. گرما باعث تخریب ملانین اضافی در نقاط کک و مک صورت و سایر نقاط بدن می‌شود. این درمان قطعی کک و مک، بدون اعمال هیچ آسیبی به بافت‌های اطراف انجام خواهد شد.
در نتیجه، پوست شروع به بازسازی خود کرده و لکه‌های تیره به‌تدریج کمرنگتر می‌شوند و گاهی کاملا ناپدید می‌شوند. تعداد جلسات لیزر درمانی بسته به شدت کک و مک‌ها و نوع پوست فرد متفاوت است.
مزوتراپی صورت برای رفع کک و مک
مزوتراپی صورت یک روش غیرتهاجمی برای درمان کک و مک است که میکرودوزهایی از ترکیبات مختلف به لایه میانی پوست تزریق می‌شود. این ترکیبات شامل ویتامین‌ها، مواد معدنی، آنتی‌اکسیدان‌ها و عوامل روشن‌کننده پوست بوده که به تجزیه و کاهش تجمع ملانین کمک می‌کنند. مزوتراپی، با تحریک تولید کلاژن و الاستین در پوست، به بهبود بافت و رنگ پوست منجر می‌شود.
همچنین، مواد تزریقی، تسریع در بازسازی سلولی و کاهش رنگدانه‌های موجود در نواحی کک و مک را به دنبال دارند. مزوتراپی به‌طور همزمان، با تغذیه و آبرسانی پوست، باعث بهبود کلی ظاهر پوست می‌شود.
روش‌های خانگی درمان کک و مک
درمان‌های خانگی موثر و متعددی هم برای درمان بیماری های پوستی مانند کاهش کک و مک صورت وجود دارند. در این روش‌ها، از مواد طبیعی استفاده شده و به دلیل خواص روشن‌کنندگی یا لایه‌برداری بسیار موثر واقع می‌شوند. در ادامه، به چند روش خانگی اثربخش برای درمان کک و مک اشاره کرده‌ایم:
- آب لیمو؛ آب‌لیمو تازه را با پنبه روی کک و مک بمالید. پس از 10 تا 15 دقیقه با آب سد بشوئید. ویتامین C موجود در لیمو خواص روشن‌کنندگی دارد.
- عسل؛ عسل را روی کک و مک بمالید و بعد از 10 تا 15 دقیقه با آب ولرم بشوئید. با اضافه کردن آب لیمو یا شکر به عسل، اثر لایه‌برداری آن افزایش یابد. عسل حاوی آنتی‌اکسیدان‌هایی‌ست که به روشن‌تر شدن پوست کمک می‌کند.
- آلوئه ورا؛ ژل آلوئه‌ورا را از برگ تازه آلوئه‌ورا استخراج کرده و روی کک و مک بمالید. پس از حدود 20 دقیقه با آب بشوئید. خواص تسکین‌دهندگی و روشن‌کنندگی آلوئه‌ورا، به بهبود پوست کمک می‌کند.
- ماست؛ یک لایه نازک ماست ساده را روی کک و مک صورت بمالید و بعد از 15 تا 20 دقیقه با آب سرد بشوئید. اسید لاکتیک موجود در ماست، به لایه‌برداری ملایم پوست و روشن‌تر شدن کک و مک‌ها منجر می‌شود.
- سرکه سیب؛ یک قاشق غذاخوری سرکه سیب و یک قاشق غذاخوری آب را با هم ترکیب کرده و با پنبه روی کک و مک‌ها بمالید. بعد از 10 دقیقه با آب بشوئید. سرکه سیب حاوی اسیدهای طبیعی‌ست که به لایه‌برداری پوست و کاهش کک و مک‌ها کمک می‌کند.
- زردچوبه و شیر؛ با ترکیب یک قاشق چای‌خوری زردچوبه و مقداری شیر ماسکی خمیری شکل ایجاد می‌شود. این خمیر را روی کک و مک صورت بمالید و پس از 15 دقیقه با آب بشوئید. خاصیت ضدالتهابی و روشن‌کنندگی زردچوبه باعث درمان کک و مک می‌شود.
- پاپایا؛ پاپایای تازه را له کرده و به صورت ماسک روی صورت بمالید. پس از 15 دقیقه بشوئید. آنزیم‌های طبیعی موجود در پاپایا با لایه‌برداری پوست، نقاط کک و مک را کم‌رنگ می‌کنند.
- ماسک بادام و عسل؛ چند بادام را شبانه در آب خیس بدهید. صبح روز بعد آنها را له کرده و با عسل ترکیب کنید. ماسک را روی کک و مک صورت مالیده و بعد از 20 دقیقه بشوئید. ویتامین E موجود در بادام و خواص آنتی‌اکسیدانی عسل به ترمیم پوست و درمان کک و مک صورت منجر می‌شوند.
نتایج این روش‌های خانگی زمان‌بر بوده و بستگی به نوع پوست و شدت کک و مک اثر متفاوتی برجای می‌گذارند.
چگونه از ظهور کک و مک پیشگیری کنیم؟
پیشگیری از کک و مک، به‌ویژه برای افراد مستعد ابتلا به این نوع از لکه‌های پوستی، بسیار مهم است. در ادامه، به چندین روش مؤثر برای پیشگیری از کک و مک اشاره کرده‌ایم:
- استفاده مداوم از ضد آفتاب؛ استفاده از کرم ضدآفتاب با SPF30 یا بالاتر به‌طور روزانه حتی در روزهای ابری و تمام نواحی در معرض اشعه آفتاب و تمدید کرم ضدآفتاب هر 2 تا 3 ساعت یک‌بار، به‌ویژه بعد از شنا یا تعریق
- پرهیز از قرار گرفتن در معرض مستقیم نور خورشید؛ به‌ویژه زمان‌های اوج تابش خورشید بین ساعت 10 صبح تا 4 بعد از ظهر و استفاده از کلاه‌های لبه‌دار، عینک آفتابی و لباس‌های محافظ مانند پیراهن‌های آستین‌بلند در فضاهای باز
- استفاده از محصولات مراقبتی پوست با ترکیبات ضدلک؛ محصولات حاوی نیاسینامید، ویتامین C و آنتی‌اکسیدان‌ها برای کاهش تولید ملانین و محافظت از پوست در برابر اشعه UV
- لایه‌برداری منظم؛ استفاده از محصولات حاوی اسیدهای آلفا هیدروکسی یا بتا هیدروکسی به‌صورت محدود و کنترل‌شده برای تجدید سلول‌های پوستی و کاهش کک و مک (لایه‌برداری بیش از حد، باعث افزایش حساسیت پوست به آفتاب می‌شود)
- رژیم غذایی سالم؛ مصرف غذاهای غنی از آنتی‌اکسیدان همچون ویتامین C، ویتامین E و کاروتنوئیدها موجود در سبزیجات سبز برگ، هویج و گوجه‌فرنگی
- نوشیدن آب کافی در روز؛ برای حفظ رطوبت و سلامت پوست
- پرهیز از سولاریوم؛ تشدید کک و مک‌ها و افزایش خطر آسیب‌های پوستی در اثر استفاده از سولاریوم و سایر دستگاه‌های برنزه کننده با نور UV
- مراقبت از پوست بعد از آفتاب؛ استفاده از محصولات حاوی آلوئه‌ورا یا محصولات After Sun برای تسکین پوست و بهبود التهاب ناشی از آفتاب
مراجعه به متخصص پوست و انجام معاینات منظم، برای بررسی هرگونه تغییر در لکه‌های پوستی و دریافت مشاوره برای پیشگیری و درمان مناسب، لازم است.
بهترین پزشک برای درمان کک و مک کیست؟
بهترین پزشک برای درمان کک و مک، دکتر پوست و دکتر کک و مک است که از تجربه و تخصص کافی در زمینه درمان‌های مختلف پوستی برخوردار است. این متخصص، با ارزیابی دقیق نوع و شدت لکه‌های کک و مک، بهترین روش درمانی را برای هر فرد انتخاب می‌کند. دکتر پوست با استفاده از روش‌های درمانی متعددی همچون لیزردرمانی، مزوتراپی، کرم‌های روشن‌کننده و دیگر تکنیک‌های مدرن، برای کاهش یا حذف کک و مک‌ها اقدام می‌کنند.
متخصص پوست با دانش عمیق در مورد ساختار و عملکرد پوست، به مدیریت عوارض جانبی احتمالی هر روش درمانی و دستیابی به نتایج بهتر می‌پردازد. همچنین، پزشک پوست توصیه‌های مراقبتی پس از درمان، مانند استفاده مداوم از کرم‌های ضدآفتاب و روش‌های جلوگیری از بازگشت کک و مک را ارائه می‌دهد.
آیا کک و مک، قابل درمان است؟
کک و مک، نقاط تجمع‌یافته‌ای از ملانین هستند که به صورت لک صورت به‌ویژه لک‌های قهوه‌ای ظاهر می‌شوند. قرار گرفتن مداوم در معرض نور خورشید، عوامل ژنتیکی و داورهای هورمونی و تغییرات هورمونی دوران بارداری تولید رنگدانه‌های پوست را افزایش می‌دهند.
ایجاد کک و مک صورت، بسیار شایع‌تر از سایر انواع کک و مک است. تکنیک‌های درمان کک و مک متنوع بوده و شامل داروهای موضعی، لیزر کک و مک، مزوتراپی صورت و روش‌های خانگی متعددی هستند.
اگر شما هم مستعد ابتلا به کک و مک هستید، به دکتر پوست مراجعه کنید و روش‌های پیشگیری و درمان کک و مک را از او بخواهید. برای دریافت نوبت از متخصص پوست، می‌توانید از امکان نوبت‌دهی آنلاین دکتر پوست در سایت دکتردکتر استفاده کنید.
منابع:
webmd.com
dermnetnz.org
سوالات متداول کک و مک
رژیم غذایی هیچ تاثیر مستقیمی در ایجاد کک و مک ندارد. اما مصرف غذاهای غنی از آنتی‌اکسیدان به بهبود پوست کمک می‌کنند.
اگر کک و مک‌ها دچار تغییر اندازه و رنگ شوند یا علائم غیرعادی دیگری به کک و مک‌ها اضافه شد، حتما باید به دکتر پوست مراجعه کنید.
کک و مک به‌طورکلی نشانه بیماری خاصی نیست، اما در صورت تغییرات ناگهانی در پوست، بهتر است با پزشک مشورت کنید.
بله. کک و مک معمولا از دوران کودکی شروع شده و با گذر زمان و قرار گرفتن در معرض نور خورشید بیشتر خواهد شد.
