زردی چشم چیست و چرا در کودکان و بزرگسالان ایجاد می‌شود؟

زمانی که در یکی از اندام‌های درونی بدن اختلالی وجود داشته باشد، نشانه‌هایی بیرونی مثل حالت تهوع، تغییر رنگ پوست، سرگیجه، بی‌اشتهایی و مشکلات گوارشی بروز می‌کند. زردی چشم نیز یکی از همین علائم بیرونی است که اغلب به‌دلیل وجود مشکلی در کبد ایجاد می‌شود. کبد در سوخت‌وساز بدن و تصفیه سموم وارد شده به بدن نقش مهمی دارد. این عضو مانند فیلتری است که مواد مضر را از طریق مدفوع یا ادرار از بدن خارج می‌کند.

اگر اختلالی در عملکرد کبد ایجاد شود، این سموم وارد خون شده و موجب بروز بیماری‌های مختلفی مثل یرقان، هپاتیت و سندرم ژیلبرت می‌شود. زردی چشم در کودکان و بزرگسالان از رایج‌ترین علائم ابتلا به این بیماری‌ها به شمار می‌رود. ما در این مقاله مجله دکتردکتر، درباره علت زردی چشم به‌طور کامل صحبت می‌کنیم. همراه ما باید باشید تا پاسخ سوالات خود را پیدا کنید.

اگر سوالی دارید، در انتها بپرسید تا کارشناس سلامتی دکتردکتر پاسخ دهد.

زردی چشم چیست؟

زردی چشم یکی از مهم‌ترین نشانه‌های وجود اختلال در عملکرد کبد و مجاری صفراوی و ترشح زیاد بیلی روبین است. برای مطالعه درباره ارتباط بیلی روبین و آنزیم های کبدی، توصیه می‌کنیم که مقالات بیشتری در این رابطه در دکتردکتر بخوانید. این عارضه معمولا با زردی پوست و گاهی تغییر رنگ ادرار یا مدفوع همراه است.

زردی زمانی رخ می‌دهد که سطح بیلی‌روبین در خون افزایش یافته و باعث تغییر رنگ سفیدی چشم‌ها به زرد می‌شود. بیلی‌روبین یک رنگ‌دانه زردرنگ است که از تجزیه هموگلوبین گلبول‌های قرمز به‌وجود می‌آید و باید توسط کبد پردازش و از طریق صفرا دفع شود. هرگونه اختلال در این فرایند می‌تواند منجر به تجمع بیلی‌روبین در خون شود.

نشانه‌های زردی چشم در کودکان و بزرگسالان

مهم‌ترین نشانه زردی چشم در کودکان و بزرگسالان، زرد شدن سفیدی چشم‌ها است. در ادامه به بقیه علائمی که می‌تواند در کنار زردی چشم، نشان‌دهنده وجود بیماری یا اختلالی در بدن باشد اشاره می‌کنیم.

• زرد شدن پوست
• کاهش اشتها
• تغییر رنگ ادرار و مدفوع
• احساس ضعف و خستگی مداوم
• حالت تهوع و مشکلات گوارشی مثل اسهال
• سردرد و سرگیجه
• اختلال در خواب
• مشکلات تنفسی مثل تنگی‌نفس
• خارش پوستی
• دردهای شکمی
• کاهش ناگهانی وزن
• تورم پاها

چرا به زردی چشم مبتلا می‌شویم؟

علت زردی چشم می‌تواند ناشی از وجود اختلالی در کبد، کیسه صفرا یا به‌دلیل کم‌خونی باشد. اما به‌طور عمده، این عارضه نشان‌دهنده ابتلا به بیماری‌هایی مثل یرقان و سندرم ژیلبرت است. همان‌طور که گفته شد دلیل اصلی ایجاد این مشکل، افزایش سطح بیلی‌روبین در خون است. افزایش این ماده موجب بروز زردی در چشم‌ها و پوست می‌شود.

زمانی که در یکی از اندام‌های کبد، کیسه صفرا یا لوزالمعده اختلالی ایجاد شود، سطح رنگ‌دانه بیلی‌روبین خون افزایش می‌یابد. بیماری‌های کبدی مثل سیروز کبدی، کبد چرب، نارسایی کبدی، هپاتیت‌های B و C، سرطان کبد و انواع عفونت‌های کبدی همگی در ایجاد زردی چشم موثر هستند. 

همچنین مصرف بیش‌ازحد برخی داروها مثل استامینوفن، پنی‌سیلین و برخی قرص‌های ضدبارداری نیز باعث تغییر رنگ سفیدی چشم می‌شود. در ادامه به برخی دیگر از مهم‌ترین دلایل و بیماری‌های ایجادکننده زردی چشم اشاره می‌کنیم.

مشکلات خونی

برخی مشکلات خونی مثل کم‌خونی در ایجاد زردی چشم موثر هستند. اگر اختلالی در تولید گلبول‌های قرمز و هموگلوبین خون وجود داشته باشد، روی میزان تولید و تجمع بیلی‌روبین نیز اثر می‌گذارد.

مشکلات لوزالمعده

لوزالمعده یا پانکراس آنزیم‌هایی تولید می‌کند که به هضم و جذب مواد پروتئینی، چربی و کربوهیدرات‌ها کمک می‌کند. این آنزیم‌ها از طریق مجاری لوزالمعده وارد روده کوچک می‌شوند. اگر این مجاری به دلایل مختلفی مثل سرطان لوزالمعده ملتهب یا مسدود شوند، می‌تواند باعث تجمع بیلی‌روبین در خون شده و زردی چشم و پوست ایجاد شود.

مشکلات کیسه صفرا

با خوردن غذا و شروع فرایند گوارش، مایعی زردرنگ به‌نام صفرا در کبد تولید و ترشح می‌شود. صفرا از طریق مجاری صفراوی به داخل کیسه صفرا منتقل شده و در آنجا ذخیره می‌شود. این ماده به هضم مواد غذایی به‌ویژه چربی‌ها کمک می‌کند. در صورت بروز هرگونه مشکل در کیسه صفرا مثل سنگ کیسه صفرا، تومور یا التهاب در این عضو که باعث مسدود شدن مجاری صفراوی شود، باعث ایجاد عارضه زردی چشم و پوست می‌شود.

بیماری مالاریا

یکی دیگر از دلایل ایجاد زردی چشم و پوست، ابتلا به بیماری مالاریا است. در این بیماری که عموما توسط گزش پشه مالاریا منتقل می‌شود، گلبول‌های قرمز خون از بین می‌روند و همین موضوع باعث کم‌خونی و در نتیجه باعث ایجاد زردی چشم‌ها می‌شود.

زردی چشم و سندرم ژیلبرت

سندرم ژیلبرت یک اختلال ژنتیکی خفیف است که در آن توانایی کبد برای پردازش بیلی‌روبین کمی کاهش یافته است. در این وضعیت، سطح بیلی‌روبین خون ممکن است به‌طور موقت افزایش یابد و باعث زردی خفیف در چشم‌ها شود، به‌ویژه در دوره‌های استرس، بیماری، یا کم‌آبی بدن. این اختلال معمولاً بی‌خطر است و نیازی به درمان ندارد.

زردی چشم و یرقان

یکی دیگر از دلایل ایجاد زردی چشم، بیماری یرقان یا زردی است. این بیماری اغلب در نوزادان مشاهده می‌شود و علت زردی نوزادان معمولا به‌دلیل نارسایی یا رشد ناقص کبد نوزاد است. 

زمانی که نوزاد درون شکم مادر است، تجزیه و دفع بیلی‌روبین توسط کبد مادر انجام می‌شود. اما بعد از تولد، این وظیفه به‌عهده کبد نوزاد است و اگر این عضو به‌خوبی رشد نکرده باشد موجب بروز زردی یا یرقان می‌شود. این بیماری معمولا ۲ هفته بعد از تولد نوزاد برطرف می‌شود.

یرقان و زردی چشم در کودکان و بزرگسالان، معمولا به‌دلیل وجود اختلالی در کبد یا مجاری صفراوی ایجاد می‌شود. به‌دلیل مشکل در دفع بیلی‌روبین و تجمع آن در خون این بیماری بروز می‌کند.

آیا زردی چشم درمان می‌شود؟

برای درمان زردی چشم ابتدا باید دلیل ایجاد این مشکل توسط پزشک متخصص تشخیص داده شود. معمولا در اولین قدم آزمایش خون تجویز می‌شود تا میزان بیلی‌روبین خون اندازه گرفته شود؛ با کاهش سطح بیلی روبین می‌توان این عارضه را تا حد زیادی درمان کرد. در ادامه متناسب با نوع بیماری فرد، روش‌های درمانی مختلفی وجود دارد. اگر زردی چشم به‌دلیل سنگ کیسه صفرا باشد، معمولا عمل جراحی توصیه می‌شود. درصورتی‌که بیماری یا عفونت کبدی وجود داشته باشد، آنتی‌بیوتیک تجویز می‌شود. 

برخی از بیماران که دچار هپاتیت و کبد چرب هستند، باید از خوردن الکل و مصرف دخانیات پرهیز کنند. متناسب با نوع و شدت بیماری ممکن است بیمار در بیمارستان بستری یا در خانه درمان شود. اگر کم‌خونی باعث بروز زردی چشم شود، تزریق خون در کنار دارودرمانی یکی دیگر از راه‌های درمانی به شمار می‌رود. در بعضی موارد خاص نیز باید پیوند کبد انجام شود.

درمان دارویی 

درمان دارویی زردی چشم به علت زمینه‌ای آن بستگی دارد، زیرا زردی یک علامت است نه یک بیماری مستقل. اگر علت زردی عفونت‌های ویروسی مانند هپاتیت باشد، داروهای ضدویروسی (مانند اینترفِرون یا ریباویرین برای هپاتیت C و تنوفوویر یا انتکاویر برای هپاتیت B) تجویز می‌شود.

در موارد کم‌خونی همولیتیک، ممکن است کورتیکواستروئیدها یا ایمونوساپرسورها به‌کار رود. اگر زردی ناشی از عفونت باکتریایی مجاری صفراوی باشد، آنتی‌بیوتیک‌های وسیع‌الطیف توصیه می‌شود. در سندرم ژیلبرت نیاز به درمان دارویی نیست. همچنین مصرف داروهای محافظت‌کننده از کبد مانند سیلی‌مارین ممکن است در برخی شرایط توسط پزشک توصیه شود.

درمان خانگی زردی چشم

برای درمان زردی چشم ابتدا باید علت زمینه‌ای آن توسط پزشک تشخیص داده شود. درمان‌های خانگی جایگزین درمان‌های پزشکی نیستند و فقط می‌توانند به سلامت عمومی بدن کمک کنند. مصرف مایعات کافی، رعایت رژیم غذایی سالم و پرهیز از الکل و مواد سمی ممکن است مفید باشد. همیشه قبل از انجام هرگونه اقدام خانگی با پزشک مشورت کنید.

درمان زردی چشم چقدر طول می‌کشد؟

در جدول زیر، بازه‌های زمانی درمان زردی چشم را مرحله به مرحله آورده‌ایم:

برای درمان زردی چشم باید به پزشکان کدام تخصص مراجعه کرد؟

منابع:

medicalnewstoday

webmd

medicinenet

سوالات متداول