انگل موجودی میکروسکوپی و عفونت‌زا است که از بدن موجودی دیگر تغذیه می‌کند و باعث ایجاد بیماری های انگلی می‌شود. انواع بیماری های انگلی علائم ناخوشایندی مانند تب، خستگی، مشکلات روده، بثورات پوستی یا اختلالات عصبی ایجاد می‌کنند.
بیماری های شایع انگلی از غذا، آب یا سطوح آلوده، نیش حشرات و خوردن گوشت نیم‌پز آلوده منتقل می‌شوند. داروهای ضدانگلی این عفونت‌ها را از بین می‌برند. از بیماری‌های انگلی معروف می‌توانیم به سالک، فیلاریا، گال و کرم کدو اشاره کنیم. در این مقاله از بیماری‌های انگلی مختلف برایتان می‌گوییم. مطالعه مقاله به ۵ دقیقه زمان نیاز دارد.
در پایان، اگر پرسشی داشتید از ما بپرسید تا پزشک پاسخ بدهد.
بیماری های انگلی چیست؟
عفونت‌های انگلی به بیماری‌ها یا شرایطی گفته می‌شود که به‌خاطر حضور نوعی انگل در بدن به‌وجود می‌آیند. انگل‌ها در بدن جا می‌گیرند و تولید مثل می‌کنند. این ارگانیسم‌های بیماری‌زا برای دریافت مواد مغذی مورد نیاز برای زنده‌ماندن، به موجود زنده دیگری (میزبان) نیاز دارند. پیشنهاد می‌‌کنیم برای کسب اطلاعات بیشتر درباره انگل، به مقاله انگل چیست در مجله سلامت دکتردکتر مراجعه نمایید.
بیماری های انگلی اغلب باعث مشکلات روده با علائمی مانند اسهال و استفراغ می‌شوند. این موجودات باعث ایجاد بثورات پوستی خارش‌دار هم می‌شوند. ضمن اینکه می‌توانند سایر قسمت‌های بدن مانند مغز یا ریه‌ها را هم آلوده کنند.
کرم روده‌ای
کرمهای روده‌ای (Intestinal Parasites) شامل کرم‌ها و ارگانیسم‌های تک‌سلولی هستند که برای حیات، رشد و نمو به میزبان‌های انسان (به‌ویژه روده‌های آنها) متکی هستند. زمانی که میزبان تخم‌های میکروسکوپی آنها را می‌بلعد، پخش می‌شوند. داروهای ضدانگلی و آنتی‌بیوتیک‌ها می‌توانند بیشتر عفونت‌ها را از بین ببرند.
طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت (WHO):
تقریباً ۲۵درصد از جمعیت جهان به عفونت مربوط به یک انگل روده مبتلا هستند. در مناطق گرمسیری و نیمه‌گرمسیری با دسترسی محدود به آب سالم و بهداشتی، این تعداد به ۵۰درصد می‌رسد.
شایع‌ترین عفونت انگل روده‌ای در سطح جهان آسکاریازیس است و حدود ۱ میلیارد نفر را در سراسر جهان تحت تأثیر قرار می‌دهد. در ادامه، با چند مورد از این کرم‌ها، بیشتر آشنا می‌شوید.
لیشمانیاز یا سالک
سالک یا لیشمانیوز (Leishmaniasis) گروهی از بیماری‌ها است که انواع انگل لیشمانیا عامل آنها هستند. این انگل از راه نیش پشه خاکی وارد بدن می‌شود و زخم‌های پوستی بدشکلی ایجاد می‌کند. سالک می‌تواند زندگی فرد مبتلا را هم تهدید کند.
انگل‌های لیشمانیا تک‌یاخته‌ای هستند؛ یعنی موجوداتی تک‌سلولی هستند که امکان دیدن آنها بدون میکروسکوپ وجود ندارد. لیشمانیوز اغلب افرادی را مبتلا می‌کند که در مناطق روستایی و مناطق گرمسیری با بهداشت نامناسب زندگی می‌کنند. افراد مبتلا به اچ‌آی‌وی (HIV) و سایر بیماری‌های تضعیف‌کننده سیستم ایمنی، بیشتر در معرض ابتلا به این وضعیت هستند.
فیلاریا
فیلاریا (Filariasis) در دسته بیماری‌های انگلی و عفونی قرار دارد و از راه نیش پشه منتقل می‌شود. برخی افراد مبتلا به آن، هیچ علامتی ندارند. برخی دیگر ممکن است التهاب، تورم یا تب داشته باشند. این عفونت انگلی با نوعی کرم گرد به وجود می‌آید.
با ابتلا به فیلاریا، کرمهای ریزی به بدن حمله می‌کنند که خیلی کوچک‌تر از آن هستند که با چشم غیرمسلح دیده شوند. در زیر میکروسکوپ، کرمهای فیلاریال شبیه به نخ هستند. پشه هم باعث پخش و گسترش این انگل می‌شود.
فیلاریا می‌تواند منجر به لنف ادم (احتباس مایعات) یا هیدروسل (تورم در کیسه بیضه) شود. اگر در آب و هوای گرمسیری زندگی یا به آنجا سفر می‌کنید، با اجتناب از گزیدگی با نیش پشه از فیلاریا پیشگیری کنید.
آسکاریازیس
آسکاریازیس (Ascariasis) هم از شایع‌ترین بیماری‌های انگلی است. این مورد از بیماری های انگلی ناشی از عفونت کرم گرد روده است و از طریق تماس دست به دهان با تخم‌های کرم آسکاریس (Ascaris lumbricoides) اتفاق می‌افتد.
علائم آسکاریازیس شامل درد معده است و برای درمانش به داروهای خاصی نیاز خواهد بود. عفونت انگلی آسکاریازیس معمولاً به‌علت بهداشت ضعیف رخ می‌دهد. این کرم شبیه کرم خاکی معمولی و ضخامت آن تقریباً به اندازه یک مداد است.
آمیبیاز
آمیبیاز (Amoebiasis) نوعی بیماری روده است که از سوی یک انگل میکروسکوپی به‌نام انتامبا هیستولیتیکا (Entamoeba histolytica) ایجاد و از طریق مدفوع انسان منتشر می‌شود. در صورت ابتلا به این مورد از بیماری های انگلی، اغلب علائمی به‌وجود نمی‌آید.
اما گاهی‌اوقات، باعث اسهال، حالت تهوع و کاهش وزن می‌شود. آمیبیاز یکی از کشنده‌ترین بیماری‌های انگلی در جهان (بعد از مالاریا و شیستوزومیازیس) است. هرچند که این عفونت اغلب بدون علامت است، اما می‌تواند منجر به عوارض متعدد شود.
گال
گال (Scabies) عفونتی انگلی است که توسط کنه‌های ریز ایجاد می‌شود. کنه‌ها در پوست فرو می‌روند، تخم می‌گذارند و باعث خارش شدید و بثورات پوستی می‌شوند. گال در برخی موقعیت‌ها، زخم‌های پوستی و عوارض جدی مانند سپتی‌سمی (عفونت جریان خون)، بیماری قلبی و مشکلات کلیوی ایجاد می‌کند.
هنگامی که فردی برای اولین بار به گال مبتلا می‌شود، ۴ تا ۶ هفته طول می‌کشد تا پوستش به وضعیت واکنشی داشته باشد. علائم بیماری هم عبارتند از:
- خارش شدید پوست، به‌خصوص در شب
- بثورات جوش‌مانند
- تاول
زخم‌های ناشی از خاراندن هم از ویژگی‌های بارز بیماری گال هستند.
ژیاردیاز
زیاردیاز (Giardiasis) نوعی عفونت روده است که توسط انگلی میکروسکوپی به نام ژیاردیا ایجاد می‌شود و منجر به بروز بیماری ژیاردیازیس می‌شود. این انگل در سرتاسر جهان، به‌خصوص در پهنه‌های آبی زندگی می‌کند. اگر به‌طور تصادفی، آب آلوده به آن را قورت دهید، در روده کوچک شما ساکن و تکثیر می‌شود.
انگل در آنجا از مواد مغذی موجود تغذیه می‌کند. این روند می‌تواند باعث بروز انواع علائم روده از جمله موارد زیر شود:
- نفخ و گاز شکم
- گرفتگی معده
- اسهال بدبو
- حالت تهوع
- خستگی
علائم ژیاردیاز می‌تواند خفیف تا شدید باشد و البته برخی از افراد اصلاً علائمی ندارند. عفونت معمولاً پس از چند هفته از بین می‌رود. ممکن است، افرادی که سیستم ایمنی ضعیف‌تری دارند، با مشکلات بیشتری روبه‌رو شوند. در صورت نیاز، پزشک می‌تواند داروهای ضدانگلی را برای این مورد از بیماری های انگلی تجویز کند. گاهی‌اوقات، علائم بیماری تا هفته‌ها و ماه‌ها بعد از عفونت هم ادامه دارد.
عفونت کرم شلاقی
کرم شلاقی (Trichuriasis) که با نام تریکوریازیس هم شناخته می‌شود، عفونت روده‌ای است که انگلی موسوم به کرم شلاقی آن را ایجام می‌کند. عفونت کرم شلاقی می‌تواند پس از خوردن آب یا تماس با خاک آلوده به مدفوع حاوی انگل‌های کرم شلاقی ایجاد شود.
هر کس که با مدفوع آلوده تماس داشته باشد هم به این عفونت مبتلا می‌شود. عفونت اغلب در کودکان رخ می‌دهد و در افرادی که در مناطقی با آب و هوای گرم و مرطوب و با بهداشت ضعیف زندگی می‌کنند. این مورد از بیماری های انگلی با علامت‌هایی چون درد شکم و اسهال یا خستگی همراه می‌شود.
عفونت کرمی
بسیاری از انواع کرم‌ها می‌توانند در انسان عفونت و بیماری های انگلی ایجاد کنند. این کرم‌ها انگل روده هستند و در آنجا زندگی و تغذیه می‌کنند. درباره این کرم‌ها در بخش‌های دیگر مقاله صحبت شده است.
| انواع کرمهای انگلی | علائم عفونت‌های کرمی | درمان عفونت کرمی |
| کرمهای نخی کرم های نواری کرمهای شلاقی کرمهای قلابدار | اسهال خستگی و ضعف درد شکم کاهش وزن کم خونی | درمان کرم‌ها با مصرف دارو و غالباً قرص‌هایی مشخص صورت می‌گیرد. هنگام مصرف دارو، باید توجه خاصی به رعایت اصول بهداشتی شود. |
عفونت‌های کرم روده با داروهایی درمان می‌شوند که انگل را بدون آسیب‌رساندن به فرد، از بین می‌برند. پزشک یا متخصص عفونی با شناخت از اینکه تخصص عفونی چیست، اقدام به تعیین بهترین دارو و دوز مناسب آن می‌کند.
کرم کدو
کرم کدو یا تنیا (Taenia) هم نوعی انگل روده است که طولی بلند و قطری زیاد دارد. این کرم‌ها که به شکل نوارهای پهن و بلند هستند، در روده انسانی زندگی می‌کنند. خوردن غذا و آب آلوده باعث بروز چنین مشکلی می‌شود.
تخم‌گذاری کرم‌ها در روده و تکثیر آنها موجب بروز علائمی مانند کاهش وزن، سرگیجه، حالت تهوع و ضعف می‌شود. معمولاً این عفونت انگلی با تجویز قرص‌هایی درمان می‌شود. با مصرف غذای سالم و بهداشتی و رعایت اصول نظافت، امکان ابتلا به کرم کدو پایین می‌آید.
کنه‌زدگی
کنه‌زدگی (Acariasis) مشکلی است که در اثر عفونت انگلی ناشی از حضور کنه روی پوست بدن به‌وجود می‌آید. کنه‌ها از خون گرم میزبان خود تغذیه می‌کنند و باعث بروز عفونت‌هایی می‌شوند.
کنه‌ها انگل‌هایی هستند که گلبول‌های قرمز خون را آلوده می‌کنند. آثار کنه‌زدگی در کسانی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، شدیدتر است. کنه‌زدگی از راه گزیدگی یا از طریق انتقال خون آلوده منتقل می‌شود. احتمالاً از مادر آلوده به نوزاد در دوران بارداری یا زایمان هم سرایت می‌کند.
مالاریا
مالاریا (Malaria) نوعی بیماری جدی است که با گزیده‌شدن توسط پشه‌ای آلوده به انگل‌های کوچک رخ می‌دهد. وقتی پشه نیش می‌زند، انگل‌های مالاریا را به جریان خون تزریق می‌کند. مالاریا نوعی بیماری انگلی است و ویروس‌ها یا باکتری‌ها در ابتلا به آن، نقشی ندارند.
اگر این بیماری انگلی درمان نشود، مشکلات سلامتی شدیدی مانند موارد زیر را به‌همراه می‌آورد:
- تشنج
- آسیب مغزی
- مشکلات تنفسی
- نارسایی اندام‌ها و مرگ
چنانچه به منطقه‌ای سفر می کنید که مالاریا در آن شایع است، با دکتر عفونی در مورد راه‌های ابتلا به آن مشورت کنید. در صورتی که پشه معمولی فرد مبتلا به مالاریا را نیش بزند و بعد دیگران را بگزد، امکان سرایت بیماری به آن افراد وجود خواهد داشت.
تب حلزون
شیستوزومیازیس (Schistosomiasis) یا تب حلزون از سوی نوعی کرم مسطح انگلی ایجاد می‌شود. این کرم از راه آب آلوده وارد پوست می‌شود و می‌تواند عوارض جدی مانند سرطان مثانه به‌وجود بیاورد.
انگل‌ها می‌توانند وارد بدن شوند و سال‌ها در آنجا زندگی کنند. این نوع از بیماری های انگلی معمولاً علامتی به‌وجود نمی‌آورد، اما احتمالاً با بروز نشانه‌های زیر همراه است:
- خارش و بثورات پوستی
- تب، لرز و سرفه
- درد عضلانی
واکسنی برای کنترل تب حلزون در دسترس نیست، اما برای درمان آن از داروهایی مخصوص استفاده می‌شود.
آلودگی شپش سر
شپش‌ها حشرات ریز و خزنده‌ای هستند که در موهای سر انسان زندگی می‌کنند. شپش‌ها از خون مکیده از پوست سر تغذیه می‌کنند و تخم‌هایی (به نام nits) می‌گذارند که محکم به ساقه موها می‌چسبند.
شپش سر می تواند هر‌کسی را درگیر کند، اما اغلب در بین کودکان ۳ تا ۱۱ساله و خانواده آنها رخ می‌دهد. کودکان بیشتر در معرض خطر هستند، چون هنگام بازی با کودکان دیگر در تماس با سر آنها قرار می‌گیرند. ضمن اینکه ممکن است، وسایلی را با هم به‌اشتراک بگذارند که با موهای سر آنها در ارتباط است.
شپش عانه
شپش عانه (crab louse) در دسته‌بندی بیماری های انگلی قرار می‌گیرد و ناحیه تناسلی را درگیر می‌کند. این شپش‌ها حشرات کوچکی هستند که روی موها و نزدیک اندام تناسلی زندگی می‌کنند.
شپش عانه از طریق تماس نزدیک، مانند رابطه جنسی منتقل می‌شوند. این نوع از انگل‌ها باعث خارش شدید می‌شوند، اما قابل درمان هستند. ابتلا به آنها با نگرانی‌های جدی برای سلامتی همراه نیست. درمان شپش مذکور معمولاً شامل شامپوها یا کرمهای مخصوص برای از بین‌بردن شپش است.
کوری رودخانه
کوری رودخانه (Onchocerciasis) نوعی بیماری چشم و پوست است. علائم هم به‌واسطه انگلی به‌نام میکروفیلاریا (microfilariae) ایجاد می‌شود. این انگل در بدن انسان در بافت زیر جلدی حرکت می‌کند و در هنگام مرگ باعث ایجاد واکنش‌های التهابی شدید می‌شود.
افراد آلوده علائمی مانند خارش شدید و تغییرات پوستی مختلف را در خود مشاهده می‌کنند. کوری رودخانه عفونت قابل درمانی است، اما اگر برای مدت طولانی درمان نشود، باعث آسیب دائمی پوست و کوری می‌شود.
کیست‌های هیداتید
کیست هیداتید (Hydatid Disease) هم در اثر عفونتی انگلی ایجاد می‌شود. تخم کرمهای نواری باعث به‌وجودآمدن عفونت می‌شود. این کرم‌ها معمولاً در بدن گوسفند و سگ زندگی می‌کنند.
اگر انسان به‌طور تصادفی، هر چیزی آلوده به این انگل را بخورد یا بنوشد، به بیماری مبتلا خواهد شد. بیماری هیداتید باعث ایجاد کیست در کبد یا سایر اندام‌ها می‌شود. کیست هیداتید در صورت درمان‌نشدن، عوارض جدی برای سلامتی به‌وجود می‌آورد.
تریشینوز (گوشت سوخاری)
تریشینوز (Trichinosis) یکی از بیماری های انگلی است که از غذا منتقل می‌شود. عامل این عفونت انگلی هم انگلی میکروسکوپی به نام تریچینلا (Trichinella) است. با خوردن گوشت خام یا نیم‌پز حیوانات آلوده به این انگل، تریشینوز یا انگل گوشت سوخاری منتقل می‌شود.
امکان درمان این بیماری وجود دارد؛ داروهایی برای رفع تریشیوز مؤثرند. علائم و نشانه‌های عفونت و شدت آن می‌تواند در هرکس متفاوت باشد. این وضعیت بستگی به تعداد لاروهای خورده‌شده از گوشت آلوده دارد.
سیکلوسپوریازیس
سیکلوسپوریازیس (Cyclosporiasis) از انواع بیماری روده است که توسط انگل میکروسکوپی سیکلوسپورا (Cyclospora) ایجاد می‌شود. مصرف غذا یا آب حاوی انگل عامل آلودگی افراد هستند. سیکلوسپوریازیس معمولاً خطرات جدی و تهدیدکننده زندگی ندارد.
افرادی که به این انگل آلوده هستند، همیشه علائم خاصی را تجربه نمی‌کنند. اما امکان بروز اسهال و حرکات مکرر روده با ابتلا به آن وجود دارد. در صورت درمان‌نشدن، بیماری می‌تواند از چند روز تا بیش از یک ماه طول بکشد.
بنا به گفته سازمان پیشگیری و کنترل بیماری‌ها (CDC):
فاصله زمانی بین آلوده و بیمارشدن معمولاً حدود یک هفته است، اما می‌تواند از ۲ روز تا ۲ هفته یا بیشتر متغیر باشد.
برای پرهیز از ابتلا به این بیماری باید حواستان به مواد غذایی آلوده باشد.
توکسوپلاسموز
توکسوپلاسموز (Toxoplasmosis) نوعی بیماری است که از عفونت با انگل توکسوپلاسما گوندی (T. gondii) به‌وجود می‌آید. این انگل در مجرای روده گربه‌ها تولیدمثل می‌کند. انسان از تماس مستقیم یا غیرمستقیم با مدفوع گربه یا با خوردن گوشت نیم‌پز آلوده به آن، مبتلا می‌شود.
بیشتر افراد در زمان آلوده‌شدن به عفونت، علامت خاصی ندارند. اما با حمله سیستم ایمنی به انگل، کیست در بدن ایجاد می‌شود. این انگل می‌تواند در این کیست‌ها، به‌طور غیرفعال (خفته) زندگی کند و زمانی که بعداً دوباره فعال شد، بیماری‌زا شود.
آنکیلوستومیازیس (کرم قلابدار)
آنکیلوستومیازیس (Ancylostoma) در اثر ورود کرمهای قلابدار به بدن ایجاد می‌شود. این کرم‌ها انگل‌هایی هستند که در روده افراد آلوده زندگی می‌کنند. تخم کرم قلابدار (لارو) در مدفوع افراد مبتلا به بیماری پخش می‌شود.
بسیاری از بیماران هیچ علامتی ندارند، اما علائم عفونت کرم قلابدار شامل بثورات پوستی، تب، درد معده و اسهال است. برای درمان عفونت توسط لارو کرم قلابدار، می‌توانید داروی تیابندازول (Tiabendazole) را روی پوست خود قرار دهید یا دارویی مانند آلبندازول (Albendazole) را از طریق دهان مصرف کنید. مکمل‌های آهن هم می‌توانند کم‌خونی ناشی از عفونت را درمان کنند.
انتروبیازیس (تنیاز)
انتروبیازیس (Enterobiasis) یا عفونت کرم سوزنی نوعی عفونت شایع، مسری و انگلی است که عمدتاً در کودکان یافت می‌شود. این بیماری انگلی در کودکان با قورت‌دادن یا استنشاق تخم‌های ریز کرم سنجاق گسترش پیدا می‌کند.
انتروبیازیس به‌ندرت باعث ایجاد مشکلات جسمی جدی می‌شود؛ به‌جز علامت اصلی که خارش شدید رکتوم یا همان راست روده است. این کرم در مدفوع کودکان و بزگسالان مبتلا وجود دارد و داروهایی برای رفع آن تجویز می‌شود که اثرگذاری سریع و خوبی دارند.
برای درمان بیماری های انگلی به چه دکتری مراجعه کنیم؟
برای درمان نواع بیماری های انگلی باید به متخصص عفونی و گرمسیری مراجعه کنید. این پزشکان با بررسی علائم و انجام آزمایش‌هایی روی نمونه خون و مایعات بدن می‌توانند عامل بیماری را کشف و درمان را شروع کنند.
گاهی یک نوع دارو و در برخی موارد هم مجموعه‌ای از داروهای ضدانگل برای درمان تجویز می‌شوند. برای درمان بیماری های انگلی به پزشکان خبره مراجعه کنید. سامانه دکتردکتر بستری برای شناسایی بهترین پزشکان است. به‌عنوان مثال قرص مبندازول برای درمان بیماری‌های ضدانگلی مانند کرمهای روده‌ای استفاده می‌شود و با جلوگیری از جذب گلوکز در انگل‌ها، آنها را از بین می‌برد.
با مراجعه به آن، تجربه بیماران و مراجعان پیشین هر دکتر از درمان بیماری های شایع انگلی را بخوانید و بهترین متخصص را انتخاب کنید. امکان دریافت نوبت اینترنتی پزشکان از این سامانه هم وجود دارد.
سوالات متداول
علائم ابتلا به بیماری های انگلی چیست؟
تب، خستگی، دردهای ماهیچه‌ای، اسهال، تهوع و استفراغ از نشانه‌های ابتلا به بیماری های شایع انگلی هستند.
انواع بیماری های انگلی چطور منتقل می‌شوند؟
بیماری های شایع انگلی از روش‌های گوناگونی مانند نوشیدن آب آلوده، مصرف گوشت نیمه‌پز، گزیدگی با حشرات آلوده، خوردن غذاهای کثیف و تماس با خاک آلوده به‌وجود می‌آیند. رابطه جنسی و تماس با سطوح کثیف هم می‌توانند باعث انتقال انگل به بدن شوند.
روش‌های جلوگیری از ابتلا به بیماری‌های انگلی چیست؟
شست‌وشوی صحیح دست‌ها، پرهیز از شناکردن در زمان ابتلا به اسهال و مصرف غذاهای غیرآلوده می‌توانند موجب پیشگیری از بیماری‌های انگلی شوند. رعایت رابطه جنسی امن و کنترل خوراک در سفر به مناطق مشکوک در کنار جلوگیری از گزیدگی با نیش حشرات مشکوک هم از راه‌های پیشگیری از عفونت‌های انگلی است.
روش درمان عفونت‌های انگلی چیست؟
برای درمان انواع عفونت‌های انگلی از داروهای ضدانگل استفاده می‌شود. این داروها در قالب قرص، شامپو یا لوسیون برای بیماران تجویز می‌شوند.
منابع:
cdc.gov
healthdirect.gov.au
/my.clevelandclinic.org
