فشار بیش از حد به رحم، عفونت رحم و عفونت واژینال در دوران بارداری از عوامل پارگی کیسه آب جنین هستند. پارگی زودرس کیسه آب جنین، باعث نشت مایع آمنیوتیک و خونریزی رحم و در نتیجه زایمان زودرس می‌شود. از سایر علائم پارگی کیسه آب جنین می‌توان به تغییر در ترشحات واژن، انقباضات رحمی، درد زیر شکم اشاره کرد.
دکتر زنان برای تشخیص این عارضه و تصمیم برای انجام زایمان زودرس، تست نیترازین، آزمایش فیبرونکتین جنینی و سونوگرافی را انجام می‌دهد. این متخصص، سلامت زنان و جنین را در شرایط حساس پارگی زودرس کیسه آب جنین، با تجویز آنتی‌بیوتیک و تزریق مایعات و کورتیکواستروئیدها حفظ می‌کند.
با مطالعه این مطلب از مجله پزشکی دکتردکتر، با پارگی کیسه آب جنین و مشکلات آن آشنا خواهید شد.
در انتها، اگر سوالی درباره پارگی مصنوعی کیسه آب و پارگی زودرس آن دارید، در قسمت نظرات بنویسید. کارشناس پزشکی ما به آن پاسخ خواهد داد.
پارگی کیسه آب جنین در بارداری چیست؟
پارگی کیسه آب جنین، زمانی رخ می‌دهد که غشاهای محافظ اطراف جنین، به نام‌های آمنیون و کوریون پاره شده و مایع آمنیوتیک به بیرون نشت کند. این مایع، نقش محافظتی برای جنین دارد و به رشد و توسعه او کمک می‌کند. پارگی زودرس کیسه آب، قبل از هفته ۳۷ بارداری رخ می‌دهد و خطر عفونت و زایمان زودرس را افزایش می‌دهد. مهم‌ترین علت پارگی کیسه آب جنین، ضعف غشاها، عفونت رحم یا فشار بیش از حد بر رحم هستند. در صورت وقوع، باید بلافاصله به دکتر زنان مراجعه کنید؛ زیرا مدیریت صحیح و به‌موقع این شرایط، از عوارض جدی جلوگیری می‌کند.
پاره شدن کیسه آب جنین با چه علائمی همراه است؟
شناخت علائم پارگی کیسه آب جنین (PROM یا پارگی پیش از موعد غشاها) به مادران کمک می‌کند تا این وضعیت را تشخیص داده و به سرعت به پزشک مراجعه کنند. در ادامه، به شایع‌ترین علائم پارگی کیسه آب جنین اشاره کرده‌ایم:
- نشت یا خروج مایع گرم از واژن؛ معمولا به شکل یک جریان ناگهانی یا نشت تدریجی مایعی بی‌بو، شفاف و بی‌رنگ یا کمی متمایل به زرد اتفاق می‌افتد. تفاوت آن با ادرار، در این است که نمی‌توان آن را متوقف کرد.
- تفاوت با ترشحات واژن یا ادرار؛ گاهی تشخیص نشت مایع آمنیوتیک از ترشحات طبیعی واژن یا ادرار دشوار است. مایع آمنیوتیک معمولا بی‌بو است؛ درحالی‌که، ادرار بوی آمونیاک دارد. شما می‌توانید با بررسی بو و رنگ مایع از تفاوت آن با ادرار مطلع شد.
- علائم همراه؛ گاهی، پارگی کیسه آب با خونریزی یا لکه‌بینی همراه است. همچنین مادر، ترکیدن چیزی در رحم خود را احساس می‌کند.
- خطرات و اقدامات فوری؛ پارگی کیسه آب جنین، باعث افزایش خطر عفونت مادر و عفونت جنین می‌شود. همچنین، خروج مایع سبزرنگ یا قهوه‌ای (نشانه احتمالی مدفوع جنین یا مکونیوم) و احساس تب یا درد شکمی در مادر به مراقبت‌های اورژانسی نیاز دارد.
وجود انواع نشانه پارگی کیسه آب جنین، به مداخلات فوری پزشکی برای جلوگیری از بروز عفونت یا دیگر عوارض جدی مانند نرسیدن اکسیژن کافی به جنین یا فشرده شدن بند ناف نیاز دارد. برای درک بیشتر اهمیت مداخلات متخصص زنان در این شرایط، مطلب تخصص زنان چیست را مطالعه کنید.
پارگی زودرس کیسه آب جنین چیست؟
پارگی زودرس کیسه آب جنین، وضعیتی‌ست که کیسه آمنیوتیک، پیش از هفته ۳۷ بارداری پاره شده و مایع آمنیوتیک نشت می‌کند. این اتفاق، برای حدود 8 تا 10 درصد از بارداری‌ها رخ می‌دهد و یکی از علل مهم زایمان زودرس به شمار می‌رود. عوامل خطر برای پارگی کیسه آب جنین در اوایل بارداری، شامل عفونت‌های رحمی، ضعف غشاهای آمنیوتیک، کشش بیش از حد رحم به علت چندقلوزایی یا زیاد بودن مایع آمنیوتیک و سابقه پارگی زودرس کیسه آب در بارداری‌های قبلی است. در این شرایط، خطراتی همچون عفونت برای مادر و جنین، زایمان زودرس و مشکلات مربوط به رشد نوزاد وجود دارد.
پارگی کیسه آب در سه ماه اول بارداری
پارگی کیسه آب در سه ماه اول بارداری، یک وضعیت نادر بوده که در آن غشاهای محافظ جنین، قبل از هفته ۲۴ بارداری پاره می‌شوند. علائم پاره شدن کیسه آب در سه ماه اول، با نشت مایع آمنیوتیک همراه است و عوارضی جدی برای جنین و مادر ایجاد می‌کند. جنین برای رشد مناسب به مایع آمنیوتیک نیاز دارد و پارگی زودهنگام این کیسه، منجر به ناهنجاری‌های اسکلتی و ریوی در آن می‌شود. علاوه‌براین، خطر عفونت‌های رحمی و زایمان زودرس هم افزایش می‌یابد. در صورت وقوع این مشکل، معمولا متخصص زنان و زایمان، مادر را تحت نظر قرار می‌دهد. در بعضی موارد، در صورت وجود عفونت شدید یا مشکلات دیگر، این متخصص، ختم بارداری یا سقط جنین را توصیه می‌کند.
پارگی کیسه آب جنین در 5 ماهگی
پارگی کیسه آب در 5 ماهگی، به دلیل عفونت‌های رحم، مشکلات ساختاری رحم یا فشار بیش از حد به کیسه آب رخ می‌دهد؛ گاهی علت دقیق وقوع این اتفاق، ناشناخته باقی می‌ماند. علائم پارگی کیسه آب جنین در 5 ماهگی، شامل خروج مایع از واژن است که به صورت تدریجی یا ناگهانی رخ می‌دهد. خطرات مرتبط با پارگی زودرس کیسه آب جنین، شامل عفونت‌های جدی برای مادر و جنین، زایمان زودرس و مشکلات تنفسی و رشدی در نوزاد خواهد بود. تصمیم دکتر زنان، برای ادامه یا انجام زایمان، با توجه به سن بارداری و سلامت مادر و جنین متفاوت است.
پارگی کیسه آب در هفته 30 بارداری
پارگی کیسه آب جنین در هفته ۳۰ بارداری، به معنای ترکیدن کیسه آمنیوتیک قبل از هفته ۳۷ بارداری است. این عارضه هم به عفونت مادر و جنین، زایمان زودرس و مشکلاتی مانند سندرم دیسترس تنفسی و عفونت‌های نوزاد منجر می‌شود. معمولا متخصص زنان برای ادامه زایمان تا هفته ۳۴ بارداری تمام تلاش خود را می‌کند؛ مگر اینکه عفونت یا مشکلات دیگری انجام زایمان را جلو بیاندازند. تشخیص و تصمیم‌گیری در این مورد با استفاده از آزمایش‌های بالینی و بررسی سطح مایع آمنیوتیک صورت می‌گیرد. از مهم‌ترین عوامل خطر این عارضه، می‌توان به سابقه زایمان زودرس، عفونت‌های دستگاه تناسلی و استعمال سیگار اشاره کرد.
پارگی کیسه آب جنین در هفته ۱۷ بارداری
پاره شدن کیسه آب در هفته ۱۷ بارداری، شرایط پیچیده و پرخطری بوده که منجر به زایمان زودرس می‌شود. این عارضه، به علت‌های مختلفی از جمله عفونت‌ها، نارسایی دهانه رحم یا آسیب به کیسه آب رخ می‌دهد. علائم پارگی کیسه آب جنین در 17 هفتگی بارداری، شامل نشت یا جریان مایع از واژن است که گاهی با احساس ترشح ادرار اشتباه گرفته می‌شود. این شرایط، خطراتی مانند عفونت‌های داخل رحمی، ناهنجاری‌های جنینی و مشکلات تنفسی نوزاد را افزایش می‌دهد.
پارگی کیسه آب جنین، چه خطراتی برای جنین و مادر دارد؟
پارگی کیسه آب جنین، عوارض جدی برای مادر و جنین به همراه خواهد داشت. مهم‌ترین خطرات پارگی زودرس کیسه آب جنین برای جنین و مادر شامل موارد زیر هستند:
- زایمان زودرس؛ ابتلا به مشکلاتی مانند سندرم دیسترس تنفسی، عفونت‌های نوزادی و مشکلات مغزی و همچنین اختلال در رشد ارگان‌های جنین همچون رشد ریه‌ها و مغز در صورت تولد زودتر از هفته 34 بارداری
- عفونت جنین؛ عفونت مایعات و غشاهای آمنیوتیک (کوریوآمنیونیت)
- فشردگی یا پارگی بند ناف؛ قرار گرفتن در معرض خطراتی همچون کمبود اکسیژن و مشکلات رشدی به دلیل اختلال در خون‌رسانی و اکسیژن‌رسانی به جنین در اثر فشردگی یا پارگی بند ناف
- عفونت در مادر؛ افزایش خطر عفونت‌هایی مانند کوریوآمنیونیت و اندومتریت در مادر به‌ویژه در صورت طولانی شدن زمان بین پارگی کیسه آب جنین و زایمان
- جداشدگی زودرس جفت؛ نیاز به مداخلات فوری پزشکی در صورت جداشدگی زودرس جفت از دیواره رحم
- زایمان سزارین؛ به دلیل خطرات احتمالی مرتبط با پارگی زودرس کیسه آب جنین و وضعیت سلامت جنین
مراقبت‌های پزشکی به‌موقع و مدیریت مناسب پارگی کیسه آب جنین، احتمال وقوع این خطرات را کاهش می‌دهد.
طبق مطالعات صورت‌گرفته در آکادمی پزشکان خانواده آمریکا (aafp)،
مصرف آنتی‌بیوتیک در زنانی که دچار پارگی کیسه آب شده‌اند به صورت ترکیب داخل وریدی 2 گرم آمپی‌سیلین و 250 میلی‌گرم اریترومایسین هر 6 ساعت به مدت 48 ساعت و سپس 250 میلی‌گرم آموکسی‌سیلین و 333 میلی‌گرم اریترومایسین هر هشت ساعت برای پنج روز انجام شده‌است. زنانی که این ترکیب را دریافت کرده‌اند، پس از یک هفته و با وجود قطع آنتی‌بیوتیک‌ها، سه هفته زایمان آن‌ها به تاخیر افتاد.
همچنین این زنان و کودک آن‌ها در مقایسه با آن‌هایی که آنتی‌بیوتیک دریافت نکرده‌اند، با احتمال بسیار کمتری به اندومتریت پس از زایمان، کوریوآمنیونیت، سپسیس نوزادی، پنومونی نوزادی و خونریزی داخل بطنی نوزادی دچار خواهند شد.
به‌همین‌خاطر، برای مادرانی که در مراحل اولیه بارداری دچار پارگی زودرس کیسه آب جنین می‌شوند، درمان‌های خاصی مانند استفاده از کورتیکواستروئیدها برای تقویت رشد ریه‌های جنین و آنتی‌بیوتیک‌ها برای جلوگیری از عفونت جنین و مادر تجویز خواهد شد. بنابر این موارد، تنها در صورت انجام به‌موقع اقدامات پزشکی و تشخیص درست زمان زایمان است که حتی اگر کیسه آب پاره شود، جنین زنده می‌ماند و سلامت مادر حفظ می‌شود.
علت پاره شدن کیسه آب جنین چیست؟
پارگی زودرس کیسه آب جنین، معمولاً به دلیل ضعیف شدن کیسه آب یا افزایش فشار بر آن رخ می‌دهد. پارگی کیسه آب جنین باید در اواخر بارداری و نزدیک به زمان زایمان، به طور طبیعی رخ دهد؛ اما اگر مادر قبل از هفته 37 بارداری با پارگی زودرس کیسه آب جنین مواجه شود، خطراتی برای او و جنین به همراه خواهد داشت. در ادامه، به مهم‌ترین عوامل پارگی کیسه آب جنین زودتر از حالت طبیعی اشاره کرده‌ایم:
- ضعیف شدن کیسه آب و پارگی آن در اثر ابتلای مادر به عفونت‌های رحمی، دهانه رحم یا واژن
- فشار زیاد به کیسه آب به دلیل وجود مایع آمنیوتیک زیاد (پلی‌هیدرآمنیوس) یا بارداری چندقلو
- افزایش خطر پارگی کیسه آب جنین ناشی از سیگار کشیدن در دوران بارداری
- ضعیف شدن دهانه رحم و افزایش خطر پارگی کیسه آب جنین به دلیل سابقه جراحی یا بیوپسی دهانه رحم
- افزایش احتمال پارگی زودرس کیسه آب جنین به دلیل تجربه پارگی کیسه آب در بارداری‌های قبلی
- پارگی کیسه آب جنین به دلیل ابتلای مادر به پره‌اکلامپسی و تاثیر بر جریان خون به جنین
- پارگی زودرس کیسه آب جنین در اثر خونریزی واژینال در بارداری
گاهی، در این شرایط، دکتر زنان به دلیل وجود خطرات بالا، زایمان را تسریع می‌کند.
بعد از پارگی کیسه آب جنین باید چکار کرد؟
در اولین اقدام پس از پارگی کیسه آب جنین، باید بلافاصله با دکتر زنان خود تماس بگیرید و به بیمارستان مراجعه کنید؛ زیرا خطر عفونت برای مادر و جنین افزایش می‌یابد. البته بهتر است انواع علائم نشتی کیسه آب جنین و تست خانگی پارگی کیسه آب را بشناسید. متخصص زنان، وضعیت مادر و جنین را با استفاده از آزمایش‌ها و سونوگرافی بررسی کرده و میزان مایع آمنیوتیک باقی‌مانده را ارزیابی می‌کند. اگر پارگی پیش از هفته 37 بارداری رخ دهد، متخصص زنان تلاش می‌کند با تقویت رشد ریه‌های جنین و پیشگیری از عفونت، به کمک آنتی‌بیوتیک‌ها و کورتیکواستروئیدها، بارداری را به تاخیر بیندازند.
در صورتی که پارگی بعد از هفته 34 رخ داده باشد، به دلیل خطر عفونت، تسریع زایمان توصیه می‌شود. در هر شرایطی، بستری شدن در بیمارستان تا زمان زایمان برای نظارت دقیق بر شرایط مادر و جنین لازم است.
چگونه از پارگی زودرس کیسه آب جنین پیشگیری کنیم؟
پیشگیری از پارگی زودرس کیسه آب جنین، کاملا ممکن نیست؛ زیرا در بسیاری از موارد، علت دقیق آن ناشناخته است. با این حال، برخی اقدامات پیشگیرانه خطر پارگی کیسه آب جنین را کاهش می‌دهند. مهم‌ترین این اقدامات، شامل موارد ذکر شده در جدول زیر هستند:
| راه‌های پیشگیری از پارگی کیسه آب جنین | نحوه پیشگیری |
| پرهیز از سیگار کشیدن | از مهم‌ترین عوامل خطر پارگی زودرس کیسه آب جنین |
| مدیریت و درمان عفونت‌ها | درمان و پیشگیری از عفونت‌های دستگاه تناسلی مانند عفونت‌های باکتریایی یا عفونت‌های مقاربتی و جلوگیری از ضعیف شدن کیسه آب |
| مراقبت‌های منظم بارداری | حضور منظم در جلسات مراقبت‌های پیش از زایمان برای تشخیص و درمان به‌موقع مشکلات احتمالی همچون عفونت‌ها یا نارسایی‌های دهانه رحم |
| استراحت و کاهش فشار | جلوگیری از فشار زیاد به کیسه آب با کاهش فعالیت‌های فیزیکی یا استراحت مطلق طبق دستور دکتر زنان، به‌ویژه در صورت داشتن سابقه پارگی زودرس کیسه آب جنین یا وجود مشکلات رحمی |
| حفظ سلامت عمومی بارداری | داشتن تغذیه مناسب، کنترل وزن و اجتناب از رفتارهای پرخطر |
مهم‌ترین اقدام برای پیشگیری از پارگی کیسه آب جنین، پیگیری منظم مراقبت‌های بارداری و رعایت توصیه‌های پزشک برای حفظ سلامت عمومی و کاهش عوامل خطر است.
درمان پارگی کیسه آب جنین توسط چه پزشکی انجام می‌شود؟
درمان پارگی کیسه آب جنین را متخصص زنان و زایمان انجام می‌دهد. این متخصص، پس از تشخیص پارگی زودرس کیسه آب جنین، برای مدیریت این شرایط اقدامات لازم را انجام می‌دهد. اگر پارگی قبل از هفته 37 بارداری رخ دهد، متخصص زنان با تجویز آنتی‌بیوتیک‌ها و تزریق کورتیکواستروئیدها از زایمان زودرس جلوگیری می‌کند. آنتی‌بیوتیک، برای جلوگیری از عفونت جنین و مادر و کورتیکواستروئیدها برای رشد سریع‌تر ریه‌های جنین تجویز می‌شوند. همچنین، در این دوران، دکتر زنان با انجام آزمایش‌ها و سونوگرافی منظم بر سلامت زنان و جنین نظارت دقیق خواهد داشت.
اگر سابقه پارگی کیسه آب جنین در زایمان‌های قبلی خود را دارید یا نگران ابتلای به این عارضه هستید، حتما با دکتر زنان خود برای پیشگیری از آن مشورت کنید. برای این کار می‌توانید از خدمات آنلاین، تلفنی و حضوری متخصص زنان در سایت دکتردکتر بهره‌مند شوید.
منابع:
chop.edu
ncbi.nlm.nih.gov
سوالات متداول پارگی کیسه آب جنین
بسته به شرایط جنین و مادر، ممکن است سزارین لازم باشد. اما در بسیاری از موارد زایمان طبیعی امکان‌پذیر است.
بهتر است از دوش و حمام خودداری کرده و فورا به پزشک مراجعه کنید.
نه لزوما. اما ممکن است با انقباضات رحمی یا فشار داخلی همراه باشد.
به‌طور معمول خیر. اما در برخی موارد رابطه جنسی، پارگی کیسه آب جنین را تسریع می‌کند.
اگر رنگ مایع، سبز یا قهوه‌ای باشد، نشانه مکونیوم (اولین مدفوع جنین) است و باید فورا به پزشک مراجعه کنید.
