بیماری اسکلریت یک بیماری التهابی است که قسمت سفید چشم (صلبیه) را تحت تاثیر قرار میدهد. این بیماری ممکن است بر اثر اختلالات سیستم ایمنی بدن، عفونتها یا آسیب‌های چشمی ایجاد شود.
عدم تشخیص و درمان به موقع اسکلریت چشم میتواند منجر به عوارض جدی مانند از دست دادن بینایی شود. بنابراین، آگاهی از علائم و نشانه‌های این بیماری و مراجعه سریع به چشمپزشک بسیار مهم است. در این مطلب از مجموعه پزشکی دکتردکتر، به بررسی علل، علائم، روش‌های تشخیص، درمان و پیشگیری از این بیماری می‌پردازیم.
در انتها، اگر سوالی دارید، در قسمت نظرات بنویسیدتا کارشناس سلامتی دکتردکتر به آن پاسخ دهد.
بیماری اسکلریت چیست؟
قسمت سفید چشم یا همان صلبیه، بهعنوان یک لایه محافظ عمل می‌کند. صلبیه، علاوه‌بر حفظ شکل کره چشم و جلوگیری از آسیب‌های مختلف، محل اتصال ماهیچه‌هایی است که حرکت چشم را امکان‌پذیر می‌سازند. بیماری اسکلریت به التهاب صلبیه گفته می‌شود که در قسمت جلویی یا پشتی آن رخ میدهد. این بیماری با سایر بیماری های چشمی مانند اپی‌اسکلریت تفاوت‌هایی دارد. درک این تفاوت‌ها برای تشخیص و درمان صحیح بسیار مهم است.
در ادامه، این بیماری را کاملا بررسی خواهیم کرد اما قبل از آن در جدولی، خلاصه‌ای از آن را در جدول زیر در اختیارتان می‌گذاریم:
| موضوع | توضیح مختصر |
|---|---|
| تعریف اسکلریت | بیماری التهابی صلبیه که ممکن است ناشی از اختلالات خودایمنی، عفونتها یا آسیب‌های چشمی باشد. |
| انواع اسکلریت | قدامی؛ شایع‌ترین نوع، التهاب در جلوی صلبیه.خلفی؛ نادر، التهاب در پشت صلبیه. نکروزیتینگ؛ شدیدترین نوع با تخریب بافت. غیرنکروزیتینگ؛ التهاب بدون تخریب بافت. |
| تفاوت با اپی‌اسکلریت | اسکلریت مزمن و شدید است و ممکن است به بینایی آسیب بزند، در حالی‌که اپی‌اسکلریت خفیف‌تر و خودمحدود است. |
| علائم اسکلریت | درد شدید، قرمزی مقاوم، تاری دید، حساسیت به نور، سردرد و ریزش اشک. |
| علل بیماری | بیماری‌های خودایمنی؛ آرتریت روماتوئید، لوپوس و… عفونتها؛ باکتریایی، قارچی، ویروسی. آسیبها و جراحی‌ها؛ تحریک صلبیه. داروها؛ برخی داروهای مربوط به بیماری‌های استخوانی. |
| روش‌های تشخیص | معاینه کامل چشم، استفاده از اسلیت لامپ، آزمایش‌های خون برای بیماری‌های خودایمنی و تصویربرداری (MRI، اولتراسوند). |
| عوارض احتمالی | تخریب صلبیه، از دست دادن بینایی، یوئیت، کراتیت، گلوکوم. |
انواع بیماری اسکلریت
این بیماری بر اساس محل درگیری صلبیه و شدت آن، به 4 دسته زیر تقسیم می‌شود:
اسکلریت قدامی
اسکلریت قدامی، قسمت جلویی صلبیه را درگیر می‌کند و شایع‌ترین نوع این بیماری محسوب می‌شود. حدود 90 درصد موارد ابتلا به این بیماری از نوع قدامی هستند.
اسکلریت خلفی
اسکلریت خلفی نوع نادری از التهاب صلبیه است که در بخش پشتی چشم رخ میدهد و به دلیل عمق محل، تشخیص آن دشوار است. این بیماری گاهی با ملانوم چشم اشتباه گرفته می‌شود و با وجود التهاب داخلی، ظاهر چشم ممکن است طبیعی باشد.
اسکلریت نکروزیتینگ
اسکلریت نکروزیتینگ شدیدترین نوع این بیماری است که بیشترین عوارض را به همراه دارد و در صورت عدم درمان مناسب میتواند به از دست دادن بینایی منجر شود. ویژگی اصلی آن تخریب بافت صلبیه است که میتواند به نازک شدن یا سوراخ شدن صلبیه منجر شود. این نوع بیماری بیشتر در افراد مسن مشاهده می‌شود.
اسکلریت غیرنکروزیتینگ
در اسکلریت غیرنکروزیتینگ، التهاب ایجاد شده باعث از بین رفتن بافت نمیشود. به همین دلیل، معمولا شدت و عوارض کمتری نسبت به اسکلریت نکروزیتینگ دارد.
طبق اطلاعات منتشر شده در وب‌سایت آکادمی چشم‌پزشکی آمریکا (AAO)،
بیماری اسکلریت بیشتر در افراد میانسال دیده می‌شود و شیوع آن در زنان در دوره میانسالی بیشتر از مردان است.
دلیل شیوع بیشتر این بیماری در زنان نسبت به مردان این است که این بیماری با بیماری‌های خودایمنی سیستمیک ارتباط دارد و این نوع بیماریها در زنان رایج‌تر هستند.
تفاوت اسکلریت و اپی اسکلریت
بیماری اپی‌اسکلریت معمولاً یک عارضه حاد و خودمحدود است اما اسکلریت یک عارضه مزمن، دردناک و آزاردهنده است که با گذشت زمان پیشرفت می‌کند. برای درک بهتر تفاوت‌های بین این دو بیماری، آن‌ها را در جدول زیر مقایسه می‌کنیم:
| ویژگی | بیماری چشمی اسکلریت | بیماری چشمی اپی‌اسکلریت |
| میزان درد | درد بسیار شدید | درد خفیف یا بدون درد |
| تاثیر بر بینایی | وجود احتمال از دست دادن بینایی | بدون آسیب به بینایی |
| نحوه بهبودی | نیازمند به درمان | معمولا بهبودی خودبه‌خود |
| حساسیت به نور (فتوفوبیا) | گاهی | به ندرت |
| شیوع | به ندرت | شایع‌تر |
| سرعت شروع | شروع تدریجی‌تر | شروع سریع‌تر |
| عوارض دیگر | یوئیت (التهاب بافت یوه چشم) کراتیت (التهاب قرنیه) گلوکوم (آب‌سیاه) | بدون عوارض جدی
|
| احتمال عود | بیشتر | کمتر |
بیماری اسکلریت چشم نسبت به بیماری اپی‌اسکلریت چشم بسیار جدی‌تر بوده و عواقب وخیمی برای بینایی به دنبال خواهد داشت.
علائم بیماری اسکلریت چشم
برخی از مهم‌ترین نشانه‌های این بیماری شامل موارد زیر هستند:
- درد شدید و مداوم در چشم
- قرمزی چشم (گاهی بنفش پر رنگ) در سفیدی چشم با مقاومت نسبت به درمان پس از استفاده از قطرههای ضدقرمزی
- تاری دید یا کاهش دید
- تورم
- وجود اشک و ترشحات چشمی (گاهی اوقات)
- حساسیت به نور
- سردردهای عمیق
- دوبینی
- ریزش اشک
همه افراد مبتلا به این بیماری، تمام این علائم را به‌طور همزمان تجربه نمی‌کنند و شدت علائم هم در افراد مختلف، متفاوت است. در صورت مشاهده هر یک از این علائم، مراجعه به دکتر چشم ضروری است.
علل بروز این بیماری
برخی از عللی که می‌توانند در بروز این بیماری نقش داشته باشند، به شرح زیر هستند:
بیماری‌های خودایمنی
ابتلا به برخی از بیماری‌های خودایمنی، خطر ابتلا به اسکلریت چشم را افزایش میدهد. از جمله این بیماریها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- آرتریت روماتوئید؛ التهاب و درگیری مفاصل بدن
- لوپوس؛ التهاب اندام‌های مختلف بدن
- بیماری التهابی روده؛ التهاب مزمن دستگاه گوارش
- سندرم شوگرن؛ درگیری غدد تولید کننده اشک و بزاق
- اسکلرودرمی؛ سفت شدن پوست و بافت‌های همبند
- گرانولوماتوز با پلی‌آنژیت؛ التهاب عروق خونی
از میان بیماری‌های خودایمنی بالا، آرتریت روماتوئید، شایع‌ترین اختلال مرتبط با این بیماری است.
عفونتها
در اسکلریت عفونی، التهاب صلبیه ناشی از عفونت‌های باکتریایی، قارچی، ویروسی یا گاهی انگلی است. این نوع اسکلریت، اگرچه نسبت به اسکلریت غیرعفونی کمتر شایع است، اما به دلیل پیچیدگی‌های درمانی و احتمال عوارض جدی، از اهمیت خاصی برخوردار است.
در جدول زیر، درباره انواع عفونت‌هایی که منجر به این بیماری می‌شوند را آورده‌ایم:
| نوع عفونت | عامل بیماری‌زا | ویژگی‌ها | ریسک‌های مرتبط |
|---|---|---|---|
| عفونت باکتریایی | – باکتری‌های گرم‌مثبت: استافیلوکوک‌ها، استرپتوکوک‌ها – باکتری‌های گرم‌منفی: پزودوموناس آئروژینوزا | – معمولاً به دنبال جراحی‌های چشمی یا زخم قرنیه ایجاد می‌شود. | – پیشرفت سریع و احتمال تخریب بافت صلبیه. |
| عفونت قارچی | – Aspergillus – Fusarium | – بیشتر در مناطق گرم و مرطوب یا پس از آسیب گیاهی به چشم دیده می‌شود. | – معمولاً مزمن‌تر است و دیر تشخیص داده می‌شود. |
| عفونت ویروسی | – هرپس سیمپلکس (HSV) – هرپس زوستر (VZV) | – همراه با علائم دیگری مانند زخم قرنیه یا درگیری پلک است. | – در صورت عدم درمان، میتواند منجر به آسیب گسترده شود. |
| عفونت انگلی | – Toxocara canis | – نادر، اما در برخی مناطق جغرافیایی خاص گزارش می‌شود. | – ممکن است به درمان‌های ضدانگلی و کورتیکواستروئید نیاز داشته باشد. |
آسیب به چشم یا جراحی‌های چشمی اخیر
آسیب‌های فیزیکی به چشم و همچنین برخی از جراحی‌های چشمی از جمله جراحی آب مروارید، برداشتن پتریژیوم (ناخنک چشم) و ترمیم جداشدگی شبکیه می‌توانند باعث تحریک و التهاب صلبیه و در نتیجه بروز بیماری اسکلریت شوند.
مصرف داروهای مربوط به بیماری‌های استخوانی
برخی داروها، به خصوص داروهایی که برای درمان یا پیشگیری از بیماری‌های استخوانی مانند پوکی استخوان استفاده می‌شوند (مانند دسته‌ای از داروها به نام بیس فسفونات‌ها) با ایجاد واکنش‌های التهابی در چشم، خطر ابتلا به این بیماری را افزایش می‌دهند.
روش‌های تشخیص این بیماری چشم
تشخیص زودهنگام این بیماری برای پیشگیری از عوارض جدی و احتمالی آن، از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. دکتر چشم این بیماری را به کمک روش‌های مختلفی تشخیص میدهد که در ادامه به معرفی آن‌ها پرداخته‌ایم:
معاینه کامل چشم توسط متخصص چشمپزشک
اولین قدم برای تشخیص هرگونه بیماری چشم مانند سرطان چشم و بیماری اسکلریت چشمی، مراجعه به چشمپزشک و انجام معاینه دقیق چشم است. پزشک در این معاینه، به بررسی وضعیت کلی چشم و اعصاب مرتبط با بینایی می‌پردازد تا هرگونه ناهنجاری یا نشانه‌ای از بیماری را شناسایی کند.
استفاده از دستگاه‌های تخصصی مانند اسلیت لامپ برای مشاهده التهاب
یکی از روش‌های اصلی تشخیص این بیماری، استفاده از اسلیت لامپ است. پزشک با استفاده از این دستگاه میتواند ساختارهای چشم مانند صلبیه را به دقت بررسی کرده و نشانه‌های التهاب را به خوبی مشاهده کند.
آزمایش‌های خونی برای بررسی بیماری‌های خودایمنی مرتبط
چون این بیماری ممکن است با بیماری‌های خودایمنی مانند آرتریت روماتوئید یا لوپوس همراه باشد، پزشک ممکن است آزمایش خون برای بررسی این بیماریها تجویز کند. در این آزمایش‌ها، شاخص‌هایی مثل آنتی‌بادی‌های ضدهسته‌ای و پروتئین واکنشی C اندازه‌گیری می‌شود و بالا بودن آن‌ها میتواند نشانه‌ای از بیماری خودایمنی باشد.
تصویربرداری (مانند MRI یا اولتراسوند چشم)
در صورتی که التهاب در قسمت پشتی چشم باشد (اسکلریت خلفی)، ممکن است پزشک برای تشخیص دقیق‌تر، از روش‌های تصویربرداری مانند سونوگرافی چشم (اولتراسوند)، MRI یا سی‌تی‌اسکن استفاده شود. این روش‌ها به پزشک کمک می‌کنند تا وضعیت دقیق التهاب در قسمت‌های پشتی چشم را بررسی کند.
روش‌های درمان اسکلریت چشم
روش‌های درمانی مختلفی برای بیماری اسکلریت چشم وجود دارد که براساس شدت بیماری متفاوت هستند. در ادامه به برخی از روش‌های رایج درمانی اشاره می‌کنیم:
درمان دارویی
یکی از روش‌های موثر در کنترل و بهبود این بیماری، درمان دارویی است. نوع و دوز داروی تجویز شده توسط پزشک، بر اساس شدت و نوع این بیماری تعیین می‌شود. برخی از داروهای موثر در درمان این بیماری شامل موارد زیر هستند:
داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی (NSAIDs)
داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی معمولا اولین گزینه درمانی برای این بیماری محسوب می‌شوند. این داروها می‌توانند در کاهش درد و سایر علائم مرتبط با این بیماری موثر باشند. از NSAIDهای رایج برای درمان این بیماری می‌توان به ایندومتاسین، ایبوپروفن، ناپروکسن، فلوربی‌پروفن و سلکوکسیب اشاره کرد.
کورتیکواستروئیدها (به‌صورت موضعی یا خوراکی)
داروهای کورتیکواستروئیدی می‌توانند به صورت موضعی (قطره چشمی) یا خوراکی (مانند پردنیزون) تجویز شوند. در موارد متوسط تا شدید اسکلریت که به NSAIDها پاسخ نمی‌دهند، پردنیزون بهعنوان درمان اصلی استفاده می‌شود. موارد خفیف‌تر ممکن است با قطرههای چشمی کورتیکواستروئیدی مانند پردنیزولون استات درمان شوند. نوع و دوز کورتیکواستروئیدها باید توسط پزشک چشم و بر اساس شدت التهاب تعیین شود.
داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی در موارد شدید
در مواردی که این بیماری منشاء خودایمنی دارد و داروهای دیگر موثر نبوده‌اند، داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی تجویز می‌شوند. این داروها با کاهش فعالیت سیستم ایمنی، التهاب را کنترل می‌کنند. داروهای رایج در این دسته شامل آزاتیوپرین، متوترکسات، مایکوفنولات موفتیل، سیکلوفسفامید و سیکلوسپورین هستند.
درمان عفونت‌های مرتبط
اگر این بیماری ناشی از عفونت باشد، از داروهای ضدمیکروبی مانند آنتی‌بیوتیک‌ها (برای عفونت‌های باکتریایی) یا داروهای ضدویروسی (برای عفونت‌های ویروسی) برای درمان آن استفاده می‌شود.
جراحی
در موارد نادری که درمان‌های دارویی برای این بیماری موثر واقع نمی‌شوند، گزینه جراحی مطرح می‌شود. در این شرایط، مهم‌ترین روش‌های جراحی شامل موارد زیر هستند:
- دبریدمان؛ برداشت بافت مرده
- کراتوپلاستی؛ پیوند قرنیه
- پیوند پچ صلبیه؛ جایگزینی قسمتی از صلبیه با بافت فرد دیگر یا بافت مصنوعی
دکترچشم با توجه به میزان وخامت شرایط و نیازهای فرد، هر یک از این انواع جراحی را توصیه خواهد کرد.
عوارض احتمالی بیماری اسکلریت
این بیماری در صورت عدم تشخیص و درمان به موقع، میتواند عوارض جدی و گاه جبران‌ناپذیری برای چشم به همراه داشته باشد. در ادامه، به خطرناک‌ترین این عوارض اشاره کرده‌ایم:
- کاهش شدید دید یا نابینایی در صورت عدم درمان به‌موقع
- گسترش التهاب به سایر بخش‌های چشم
- آب مروارید
- آب‌سیاه یا گلوکوم
- ذوب (تحلیل رفتن) قرنیه
- جدا شدن شبکیه
- در موارد شدید، سوراخ شدن کره چشم
عوارض این بیماری میتواند بسیار جدی و تهدیدکننده بینایی باشند، مثلا سوراخ شدن کره چشم باعث عفونت شدید می‌شود و همین بینایی را تحت تاثیر قرار میدهد. بنابراین، توجه به علائم این بیماری و مراجعه به پزشک در اسرع وقت بسیار مهم است.
روش‌های پیشگیری از اسکلریت چشم
اگرچه پیشگیری قطعی از بیماری اسکلریت ممکن نیست، اقداماتی برای کاهش خطر ابتلا وجود دارد:
- مدیریت بیماری‌های خودایمنی با مشورت پزشک
- رعایت بهداشت و پیشگیری از عفونت‌های چشمی
- مراجعه منظم به چشمپزشک
- محافظت از چشم در برابر آسیب
- تغذیه سالم و مصرف ویتامین D
این اقدامات پیشگیرانه می‌توانند به کاهش خطر کمک کنند، اما در صورت بروز علائم، باید فوری به پزشک مراجعه کرد.
نقش درمان به موقع در جلوگیری از عوارض اسکلریت چشم
اسکلریت چشم یک بیماری التهابی جدی است که میتواند به مشکلات بینایی منجر شود. تشخیص و درمان به‌موقع آن بسیار مهم است. این بیماری معمولاً در افراد مبتلا به اختلالات خودایمنی رخ میدهد و علائمی چون درد شدید چشم، قرمزی و کاهش دید ایجاد می‌کند. اقداماتی مانند مدیریت بیماری‌های خودایمنی، مراقبت از چشم و مراجعه منظم به چشمپزشک میتواند از بروز این بیماری جلوگیری کند.
منابع:
