یکی از مشکلاتی که معمولا در طولانی مدت روی سلامت جسم و روان فرد تاثیر می‌گذارد، بیدار شدن از خواب شب به صورت متوالی است. علت بیدار شدن از خواب شب می‌تواند استرس، تغییر هورمون‌ها، سبک زندگی اشتباه و اختلالات خواب باشد. اگر به طور مکرر شب‌ها از خواب می‌پرید، بهتر است به دکتر مغز و اعصاب مراجعه کنید.
در این مطلب از مجله سلامت و پزشکی دکتردکتر، به بررسی دقیق دلایل بیدار شدن از خواب شبانه و درمان بیدار شدن از خواب شب خواهیم پرداخت. با شناخت ریشه‌های این مشکل، می‌توانید به خوابی آرام و با کیفیت دست پیدا کنید.
مطالعه این مطلب، حدودا 8 دقیقه از زمان شما را می گیرد اما در عوض، به شما کمک کند تا 8 ساعت خواب راحت را تجربه کنید.
در انتها، اگر سوالی درباره بیدار شدن از خواب شبانه دارید، در قسمت نظرات بنویسید. کارشناس سلامتی ما به آن پاسخ خواهد داد.
بیدار شدن از خواب
بیدار شدن از خواب یک فرایند طبیعی است که بدن به‌تدریج از حالت خواب به حالت بیداری منتقل می‌شود. این فرایند تحت‌تأثیر عوامل مختلفی مانند چرخه‌های خواب، فعالیت‌های مغزی و نور محیط قرار دارد. در جدول زیر، به برخی از جنبه‌های مهم بیدار شدن از خواب اشاره می‌کنیم:
| موضوع | شرح |
|---|---|
| چرخه خواب | خواب به طور معمول از مراحل مختلفی تشکیل شده؛ خواب سبک، خواب عمیق و خواب REM. |
| ساعت بیولوژیک | بدن انسان دارای یک ساعت داخلی به نام ریتم شبانه‌روزی است که زمان خواب و بیداری را تنظیم می‌کند. این ریتم تحت‌تأثیر نور و تاریکی قرار دارد و هورمون‌هایی مانند ملاتونین و کورتیزول نقش مهمی در تنظیم آن دارند. |
| هورمون‌ها | کورتیزول و هورمون استرس، صبح‌ها در بدن افزایش می‌یابد و به بیدار شدن کمک می‌کند. این هورمون باعث افزایش هوشیاری و انرژی در ابتدای روز می‌شود. |
| نور طبیعی | نور خورشید نقش مهمی در تنظیم ساعت بیولوژیکی دارد. قرارگرفتن در معرض نور طبیعی صبحگاهی، به تنظیم ریتم خواب و بیداری و افزایش احساس بیداری و شادابی کمک می‌کند. |
به گفته دکتر لینل اشنیبرگ، روانشناس خواب و استادیار روانپزشکی در دانشگاه ییل در نشریه time،
بیدار شدن در طول شب، پدیده‌ای عادی است و برای هر فرد بزرگسال، حدودا بین 2 تا 6 بار در طول شب اتفاق می‌افتد. اگر هم خواب خوبی دارید، احتمالا به‌قدری خوابتان عمیق و کیفیت خوابتان بالا بوده که آن را به خاطر نمی‌آورید.
حال بسیاری از افراد، با مشکل بیدار شدن از خواب شب روبرو هستند و درگیر مشکلاتی در دسته اختلالات خواب می‌شوند. مشکلی که روی اعصاب و روان و همچنین سلامت ذهن، تاثیر می‌گذارد. در ادامه، بیشتر درباره مشکلات بیدار شدن از خواب برایتان خواهیم گفت.
علت بیدار شدن از خواب شب
بیدار شدن مکرر از خواب شب می‌تواند بسیار آزاردهنده باشد و کیفیت زندگی را پایین بیاورد. دلایل مختلفی برای این موضوع وجود دارد که در ادامه به برخی از مهم‌ترین بیماری‌های مرتبط با اختلال خواب می‌پردازیم:
اختلالات خواب
در بیشتر اوقات، یکی از مهم‌ترین دلایل بیدار شدن از خواب شبانه، بروز اختلالات خواب است. شرایط پزشکی مانند بی‌خوابی، آپنه خواب (وقفه‌های تنفسی در خواب) و سندرم پای بی‌قرار، می‌توانند خواب را مختل کرده و باعث بیدار شدن مکرر در شب شوند.
استرس و اضطراب
نگرانی‌ها و استرس‌های روزمرهمی‌توانند خواب را تحت تأثیر قرار دهند و باعث بیدار شدن در طول شب شوند. اضطراب و فشارهای روانی، خواب را متناوب و ناپایدار می‌کنند.
تغییرات هورمونی
تغییرات هورمونی به ویژه در دوران قاعدگی یا یائسگی، می‌توانند باعث اختلال در خواب و بیدار شدن در شب شوند. این تغییرات می‌توانند بر دما، خلق و خو و الگوی خواب، تأثیر منفی بگذارند.
مصرف کافئین یا الکل
مصرف زیاد کافئین یا الکل به‌ویژه نزدیک به زمان خواب، می‌تواند باعث بی خوابی شبانه شود. کافئین محرک است و الکل ممکن است خواب را سبک کند.
مشکلات جسمی
دردهای جسمی مانند دردهای عضلانی یا مفصلی، مشکلات تنفسی یا بیماری‌هایی مانند زخم معده می‌توانند باعث بیدار شدن در شب شوند.
نور و صدا
محیط خواب روشن یا پر سر و صدا می‌تواند مانع از خواب عمیق شود و باعث بیدار شدن در شب گردد.
تغییر در برنامه خواب
تغییرات ناگهانی در زمان خواب می‌توانند به اختلال در خواب و بیدار شدن در شب منجر شوند. بدن ممکن است برای تنظیم مجدد ساعات بیولوژیک خود، الگویی جدید طراحی کند.
نوشیدن زیاد مایعات
مصرف زیاد مایعات قبل از خواب ممکن است باعث نیاز به رفتن به دستشویی در طول شب شود.
تغییرات دمای محیط
دمای بیش از حد گرم یا سرد در محیط خواب، می‌تواند باعث اختلال در خواب و بیدار شدن در شب شود. دمای نامناسب می‌تواند خواب را سطحی کرده و خواب را ناپایدار کند.
بیدار شدن از خواب با تپش قلب
بیدار شدن از خواب شب با احساس تپش قلب، می‌تواند نشانه‌ای نگران‌کننده باشد. دلایل مختلفی برای بیدار شدن از خواب با تپش قلب وجود دارد که از جمله آن‌ها می‌توان به مشکلات قلبی و حتی کم‌آبی بدن اشاره کرد.
تپش قلب در هنگام خواب می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد که برخی از آن‌ها جدی‌تر از بقیه هستند. برای تشخیص دقیق و درمان مناسب بهتر است به پزشک متخصص قلب مراجعه کنید. دکتر با بررسی سوابق پزشکی شما، انجام آزمایش‌های لازم و معاینه فیزیکی علت تپش قلب را مشخص کرده و درمان مناسب را تجویز خواهد کرد. در بسیاری از موارد، با انجام تغییراتی در سبک زندگی مانند کاهش استرس، بهبود کیفیت خواب و تنظیم رژیم غذایی، می‌توان این مشکل را برطرف کرد.
بیدار شدن از خواب با ترس
بیدار شدن از خواب شبانه احساس ترس و وحشت، تجربه‌ای ناخوشایند است که بسیاری از افراد آن را تجربه کرده‌اند. دلایل بیدار شدن از خواب با ترس متنوع هستند و می‌توانند شامل اختلالات خواب مانند هراس شبانه، حملات پانیک شبانه یا اختلال خواب REM، استرس و اضطراب، مصرف بعضی داروها و حتی اختلالات روانی باشند. برای مقابله با این مشکل، ایجاد روتین خواب منظم، ایجاد محیطی آرام برای خواب، اجتناب از مصرف محرک‌ها قبل از خواب، ورزش منظم و مدیریت استرس بسیار موثر است.
بیدار شدن از خواب با سردرد
بیدار شدن از خواب شب با سردرد می‌تواند به دلایل مختلفی رخ دهد و اغلب نگران‌کننده است. بیدار شدن از خواب با سردرد ممکن است از عوامل ساده‌ای مانند کمبود خواب گرفته تا مشکلات جدی‌تری مانند آپنه خواب یا میگرن ناشی شود.
همچنین مصرف بعضی داروها، به‌ویژه آن‌هایی که به‌عنوان آرام‌بخش یا خواب‌آور تجویز می‌شوند، می‌توانند عوارض جانبی‌ای مانند سردرد ایجاد کنند. اگر فکر می‌کنید که سردردهای صبحگاهی شما ناشی از داروهاست، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید تا تغییرات لازم در مصرف داروها انجام شود.
بیدار شدن از خواب با درد معده
بیدار شدن از خواب شب با معده درد یکی از مشکلاتی است که می‌تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود. بیدار شدن از خواب با درد معده ممکن است ناشی از مشکلات گوارشی، سبک زندگی، یا حتی عوامل استرس‌زا باشد. همچنین برخی از عفونت‌های گوارشی می‌توانند باعث بروز دردهای شکمی شوند که ممکن است هنگام بیدار شدن از خواب تشدید شوند. این عفونت‌ها ممکن است ناشی از باکتری‌ها، ویروس‌ها یا انگل‌ها باشند. درمان بستگی به نوع عفونت دارد و ممکن است شامل مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها یا داروهای ضد ویروسی باشد.
بیدار شدن از خواب با حالت تهوع
بیدار شدن از خواب شب با حالت تهوع می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی باشد. مشکلات گوارشی، عصبی یا حتی هورمونی، می‌توانند باعث بیدار شدن در خواب شوند.
بیدار شدن از خواب با استرس
بسیاری از افراد با تجربه بیدار شدن از خواب شب، همراه با احساس اضطراب و استرس دست‌وپنجه نرم می‌کنند. از دیدگاه پزشکی، بیدار شدن از خواب با استرس می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد. اختلالات روان‌شناختی مانند اضطراب و افسردگی، اختلالات خواب همچون بی‌خوابی، سبک زندگی نامناسب، استرس‌های روزمره و حتی برخی بیماری‌های جسمی می‌توانند منجر به این مشکل شوند. این وضعیت نه‌تنها کیفیت خواب را کاهش می‌دهد، بلکه می‌تواند بر عملکرد روزانه، تمرکز، حافظه، سلامت روان و حتی وضعیت جسمانی فرد نیز تأثیر منفی بگذارد.اگر برای مدیریت استرس خود نیاز به مداخله و راهنمایی پزشکی دارید، می‌توانید با لیست دکتر مدیریت استرس در دکتردکتر ارتباط بگیرید.
بیدار شدن از خواب با سرگیجه
کمبود آب بدن، افت فشارخون، کم‌خونی، مصرف برخی از داروها، اختلالات گوش داخلی، اختلالات خواب و مشکلات قلبی باعث ایجاد احساس سرگیجه در خواب می‌شوند. برای مقابله با این مشکل، می‌توانید اقداماتی مانند آهسته بلند شدن از تخت، نوشیدن آب کافی، داشتن رژیم غذایی سالم، ورزش منظم و تغییر موقعیت خواب را انجام دهید.
بیدار شدن از خواب با تنگی نفس
بروز تنگی نفس در خواب باعث بیدار شدن در نیمه‌های شب می‌شود. آپنه خواب، پولیپ بینی و آسم، از جمله دلایل ایجاد این مشکل هستند. با بروز نفس تنگی در خواب، تنفس به طور مکرر در طول خواب قطع و وصل می‌شود. توصیه می‌کنیم برای آشنایی بیشتر با این اختلالات تنفسی نظیر پولیپ بینی به دکتردکتر مراجعه نمایید.
بیدار شدن از خواب با لرزش بدن
بیدار شدن از خواب شب با لرزش بدن می‌تواند نشانه‌ای از وجود مشکلات زیر باشد:
- سندرم پای بی‌قرار
- استرس و اضطراب
- نوسانات قند خون
- تب ناشی از عفونت
- عوارض جانبی بعضی داروها
- اختلالات غدد درون‌ریز مانند پرکاری تیروئید یا کم‌کاری تیروئید
- بیماری‌های عصبی مانند پارکینسون یا ام‌اس
مدیریت استرس، رعایت بهداشت خواب، کنترل قند خون، و در صورت لزوم، تغییر داروها می‌تواند به بهبود این مشکل کمک کند.
بیدار شدن از خواب با بی حسی بدن
وضعیت نامناسب خواب، سندرم تونل کارپال، فتق دیسک، دیابت، کمبود ویتامین‌ها، اختلالات گردش خون و بیماری‌های عصبی مانند ام‌اس، باعث بیدار شدن با بی‌حسی بدن می‌شوند. همچنین خوابیدن با دست زیر سر یا خم‌کردن پاها به مدت طولانی می‌تواند باعث بی حسی شود.
بیدار شدن از خواب با حس فلج شدن
احتمالاً شما هم تجربه کرده‌اید که وسط خواب یا درست موقع بیدار شدن، احساس می‌کنید که بدنتان فلج شده و نمی‌توانید حرکت کنید. این حالت که به آن فلج خواب یا بختک گفته می‌شود، بسیار رایج است و معمولاً نگران‌کننده نیست. فلج خواب زمانی رخ می‌دهد که مغز شما از خواب عمیق به خواب سبک یا بیداری منتقل می‌شود، اما بدن هنوز در حالت فلجی خواب عمیق است. در این حالت، شما هوشیار هستید اما نمی‌توانید حرکت کنید و ممکن است توهماتی مانند دیدن موجودات ترسناک یا شنیدن صداهای عجیب را تجربه کنید.
علت اصلی فلج خواب هنوز به طور کامل مشخص نیست، اما تصور می‌شود که به دلیل اختلال در مکانیسم خواب REM (حرکات سریع چشم) رخ دهد. در طول خواب REM، بدن ما فلج می‌شود تا از انجام حرکات فیزیکی که در رویاها می‌بینیم جلوگیری کند. در برخی موارد، این مکانیسم فلجی می‌تواند کمی بیشتر از حد معمول طول بکشد و باعث فلج خواب شود.
اگر فلج خواب به طور مکرر رخ دهد و باعث اختلال در زندگی روزمره شود، بهتر است به پزشک مراجعه کنید.
چگونه می‌توان مشکل بیدار شدن از خواب شب را درمان کرد؟
اولین قدم برای درمان بیدار شدن از خواب شبانه، شناسایی علت اصلی بیدارشدن‌های مکرر در شب است. برای این کار، بهتر است به پزشک متخصص مراجعه کنید. پزشک با بررسی علائم شما و انجام آزمایش‌های لازم، علت دقیق را تشخیص خواهد داد. درمان بر اساس علت اصلی مشکل متفاوت خواهد بود؛ اما برخی از روش‌های کلی برای بهبود کیفیت خواب عبارت‌اند از:
رعایت بهداشت خواب
به یک برنامه خواب منظم پایبند باشید، قبل از خواب از فعالیت‌های تحریک‌کننده مانند استفاده از تلفن همراه یا تماشای تلویزیون خودداری کنید، محیط خواب را آرام و تاریک نگه دارید و از تشک و بالش مناسب استفاده کنید.
داشتن رژیم غذایی سالم
از مصرف کافئین، نیکوتین و الکل به‌ویژه در ساعات نزدیک به خواب خودداری کنید. یک رژیم غذایی سالم و متعادل به بهبود کیفیت خواب کمک می‌کند.
ورزش منظم
ورزش منظم به بهبود کیفیت خواب کمک می‌کند؛ اما ورزش‌های سنگین را نزدیک به زمان خواب انجام ندهید.
مدیریت استرس
تکنیک‌های آرام‌سازی مانند مدیتیشن، یوگا یا تنفس عمیق می‌توانند به کاهش استرس و بهبود کیفیت خواب کمک کنند.
دارودرمانی
در برخی موارد، پزشک ممکن است داروهایی برای درمان اختلالات خواب، اضطراب یا افسردگی تجویز کند.
درمان‌های رفتاری
درمان شناختی رفتاری (CBT) یک نوع روان‌درمانی است که به افراد کمک می‌کند تا افکار و رفتارهای منفی را که بر خواب تأثیر می‌گذارند، تغییر دهند.
نکته مهم! از خوددرمانی بپرهیزید و بدون مشورت با پزشک، از داروهای خواب‌آور استفاده نکنید.
برای حل مشکل بیدار شدن از خواب در شب به چه دکتری باید مراجعه کرد؟
اگر مشکل بیدارشدن‌های مکرر در شب شما را آزار می‌دهد و بر کیفیت زندگی‌تان تأثیر گذاشته است، بهتر است به پزشک متخصص مراجعه کنید. متخصصان مناسب برای این مشکل عبارت‌اند از:
- دکتر مغز و اعصاب؛ این پزشک متخصص بیماری‌های مغز و سیستم عصبی است و می‌تواند اختلالات خواب را تشخیص داده و درمان کند. برای این که درباره میزان تخصص پزشکان این حوزه آشنا شوید، توصیه می‌کنیم مطلب تخصص مغز و اعصاب چیست را مطالعه کنید.
- متخصص داخلی؛ اگر علت بیدارشدن‌های شما بیماری‌های زمینه‌ای مانند مشکلات قلبی، گوارشی یا ادراری باشد، پزشک متخصص داخلی می‌تواند به شما کمک کند.
- روانپزشک؛ اگر مشکلات روانی مانند استرس، اضطراب یا افسردگی باعث اختلال در خواب شما شده باشد، روانپزشک می‌تواند با تجویز دارو یا روان‌درمانی به شما کمک کند.
پزشک با بررسی علائم شما، انجام آزمایش‌های لازم (مانند آزمایش خون و نوار قلب) و پرسیدن سؤالاتی در مورد عادات خواب و سبک زندگی‌تان، علت اصلی مشکل را تشخیص می‌دهد؛ سپس بر اساس تشخیص، درمان مناسب را تجویز خواهد کرد.
برای حل مشکل بیدار شدن از خواب شب، چه زمانی به پزشک مراجعه کنم؟
اگر بیدار شدن از خواب شب بابت مشکلی همچون تنگی نفس یا درد جسمی است، باید هر چه سریع‌تر به پزشک مراجعه کنید. ولی اگر مشکل بیدار شدن از خواب شبانه شما بابت احساس خستگی یا بروز اختلالات روانی است، بعد از 2 هفته الی 1 ماه بعد هم می‌توانید درمان را آغاز کنید. هر چند که برطرف کردن علت بیدار شدن از خواب شب بسیار مهم است و باید هر چه زودتر بابت رسیدگی به آن، اقدام کرد.
اگر نیاز به مشاوره تخصصی و پزشکی با دکتر مغز و اعصاب را دارید، همین حالا از طریق سامانه نوبت دهی دکتردکتر، اقدام کنید و حضوری یا غیرحضوری، با یکی از بهترین متخصصان ایران، گفتگو کنید.
منابع:
ninds.nih.gov
sleepfoundation.org
سوالات متداول بیدار شدن از خواب
بیدار شدن مکرر از خواب شبانه می‌تواند ناشی از عواملی مانند استرس، اضطراب، اختلالات خواب (مانند بی‌خوابی یا آپنه خواب)، مشکلات جسمی، مصرف کافئین یا الکل، و تغییرات هورمونی باشد.
برای بهبود کیفیت خواب می‌توانید از عادات خواب سالم استفاده مثل داشتن برنامه خواب منظم، ایجاد یک محیط خواب مناسب، اجتناب از مصرف کافئین و الکل قبل از خواب و مدیریت استرس از طریق روش‌های مختلف مانند مدیتیشن یا ورزش بهره ببرید.
بیدار شدن از خواب شبانه ممکن است نشانه‌ای از مشکلات خواب یا بیماری‌های مختلف باشد، از جمله اختلالات تنفسی مثل آپنه خواب، دردهای جسمی، مشکلات روانی یا بیماری‌های گوارشی.
استفاده از داروهای خواب‌آور ممکن است به عنوان یک راه‌حل موقتی مفید باشند، اما بهتر است ابتدا عوامل زمینه‌ای مشکل شناسایی و درمان شوند. استفاده طولانی‌مدت از داروهای خواب‌آور ممکن است به وابستگی منجر شود و باید تحت نظارت پزشک انجام گیرد.
من بعضی وقتا موقع بیدار شدن از خواب با لرزش بدن همراهه؟ دلیلش چی می تونه باشه
سلام عزیزم
لرزش بدن بعد از بیدار شدن از خواب ممکنه به علل مختلفی اتفاق بیوفتد.
یکی از علل مهم ، علل مغزی هستن که باید توسط متخصص مغز و اعصاب بررسی بشین
سایر علل مثل افت فشارخون. افت قند خون، کمبود ویتامین دی و کم خونی و …هستن