بارداری یکی از بهترین و شیرین‌ترین دوران در زندگی هر زنی است که درعین‌حال می‌تواند سخت‌ترین و استرس‌زاترین دوران نیز باشد. افسردگی دوران بارداری، مشکلی است که از هر ده زن باردار، یک نفر به آن دچار می‌شود و باعث می‌شود دوران بارداری، به دورانی سخت و تنش‌زا برای مادر و جنین تبدیل شود. عموم زنان، به دلیل فعل‌وانفعالاتی که در مغز و به تبع آن در هورمون‌ها رخ می‌دهد، دچار تغییر در خلق‌وخو می‌شوند و معمولاً، استرس و تنش زیادی را در این برهه حساس تحمل می‌کنند.
اگرچه همه ما دوست داریم دوران بارداری، برای خودمان یا همسرمان شیرین‌ترین دوران باشد و به راحتی و در سلامت کامل مادر و جنین سپری شود، اما اگر احساس می‌کنید دچار افسردگی دوران بارداری شده‌اید (یا همسرتان از این مشکل رنج می‌برد)، لازم است بدون نگرانی، عذاب وجدان یا استرس، سعی کنید ابتدا با پزشک متخصص زنان و زایمان خود و در صورت صلاحدید وی، با یک متخصص روانشناس معتبر صحبت کنید.
این مطلب از دکتردکتر، به‌ویژه برای آن دسته از مادران بارداری تهیه شده است که قرار است به‌زودی یک نوزاد شیرین به دنیا هدیه کنند و احساس می‌کنند افسرده شده‌اند.
افسردگی دوران بارداری چیست؟
دوران بارداری، دورانی است که معمولاً بسیاری از اندام‌های بدن زنان، هورمون‌ها و حتی فعل‌وانفعالات مغز آنها دچا تغییر می‌شود. هر روز که جنین رشد می‌کند، ممکن است فشار روی ارگان‌های بدن و مغز بیشتر شده و اختلالات به‌وجود آمده هم پررنگ‌تر شوند. این تغییرات هورمونی، در 14 الی 23 درصد موارد منجر به بروز افسردگی بارداری (Perinatal Depression) در زنان می‌شوند.
در حالت کلی، هرگونه تغییر خلق‌وخو، احساسات منفی، عدم لذت و رضایت از زندگی و مواردی از این دست که در یک زن باردار مشاهده می‌شود، علامت وجود افسردگی دوران بارداری در اوست. علاوه بر دردها، ضعف جسمانی و دیگر دشواری‌هایی که مادر در این دوران تجربه می‌کند، افسردگی هم می‌تواند مشکل را دوچندان کند و به همین دلیل لازم است در صورت شناسایی و تشخیص، نسبت به درمان آن اقدام شود.
گزارش‌ها نشان می‌دهند که معمولاً نیمی از زنان باردار افسرده، با این تصور که این تغییرات خلق‌وخو طبیعی است نسبت به درمان مشکل خود اقدام نمی‌کنند. سهل‌انگاری که ممکن است باعث پیشرفت افسردگی در مادر شده و او و فرزندش را حتی پس از زایمان نیز دچار مشکلات عدیده‌ای کند.
علائم افسردگی دوران بارداری
بسیاری از علائم افسردگی دوران بارداری ممکن است به‌صورت موقت و لحظه‌ای در همه زنان باردار وجود داشته باشند. فشار جسمانی و تغییرات در حال وقوع در بدن می‌تواند باعث بروز برخی از این علائم در همه شود. به‌عنوان مثال، این‌که زیاد می‌خوابید یا همیشه خسته هستید، لزوماً به معنی افسرده بودن شما نیست. با این حال، اگر نشانه‌های زیر را برای بیش از دو هفته مداوم مشاهده می‌کنید، احتمالاً به افسردگی حاملگی دچار هستید و لازم است یک پزشک شما را ویزیت کند.
عمده‌ترین نشانه‌های افسردگی دوران حاملگی عبارتند از:
- بی‌علاقه بودن نسبت به انجام کارهای روزانه
- لذت نبردن از هیچ‌چیز
- سرگرم‌کننده نبودن چیزهایی که قبلاً دوست‌شان داشتید
- داشتن حس غم، پوچی و ناامیدی در اغلب روزهای هفته و بیشتر ساعات روز
- پریشانی شدید و اضطراب
- پرخوری یا کم‌خوری غیرطبیعی
- پرخوابی یا کم‌خوابی غیرطبیعی
- احساس گناه غیرطبیعی بابت مسائل معمولی
- سردرد، درد قفسه سینه، تپش قلب، تنگی نفس، احساس خفگی و کلافگی
- احساس بی‌ارزش بودن
- گوشه‌گیری
- کاهش آستانه تحمل و تحریک‌پذیری (تند مزاجی)
- احساس ناتوانی در حل مشکلات و مدیریت زندگی
- داشتن افکار منفی در مورد خودتان
- نداشن اعتمادبنفس
- نگرانی بیش از حد درمورد مسائل پیشپاافتاده
- احساس ترس شدید، بی‌دلیل و غیرقابل کنترل
- ترس از مرگ و فکر کردن زیاد به مرگ
- تصور آسیب دیدن فرزند یا فرزندان
- تنبلی و احساس خستگی مفرط
- بی‌توجهی به ظاهر و شلخته بودن
- بی‌توجهی به اطرافیان، دوستانی که قبلاً زیاد باهم بودید و خانواده
- پیدا کردن وسواس شدید
- حواس‌پرتی و نداشتن تمرکز کافی
- غم و اندوه مداوم و در فکر فرورفتن
- فکر کردن به خودکشی
- منزوی شدن
- گریه کردن‌های بی‌دلیل و زیاد
- خشم غیرقابل توضیح و به‌خاطر موضوعات پیشپاافتاده
- داشتن استرس در جمع‌ها و مواجه شدن با دیگران
- عدم رعایت نکات بهداشتی و سلامت بارداری به دلیل ناامیدی یا تنبلی
- ظهور علائم فیزیکی جدید مثل سردرد یا معده‌درد
- نداشتن خواب شبانه راحت
دلایل افسردگی دوران بارداری
علت‌های افسردگی دوران بارداری در مرور راهنمای بارداری می‌تواند در هر دوره از حاملگی متفاوت باشد. درواقع، کسی‌که در سه ماهه اول خود افسردگی را تجربه می‌کند، ممکن است به دلیل متفاوتی از کسی‌که در ماه نهم افسرده می‌شود این مشکل را تجربه کند.
علت‌های افسردگی مادران در سه‌ماهه‌های مختلف بارداری موارد زیر هستند:
دلایل افسردگی در سه ماهه اول بارداری
سه ماهه اول، معمولاً یکی از پر استرس‌ترین دوره‌ها برای مادرها، به‌ویژه مادرهایی است که بارداری اول خود را تجربه می‌کنند. مخصوصاً در مواردی که بارداری به‌صورت ناخواسته بوده است، مادر شوکه شده و فشار روانی فراوانی را تحمل می‌کند. در این سه ماهه، اگرچه به لحاظ بدنی فعلاً نشانه‌های بارداری آن‌طور که باید ظهور نکرده‌اند، اما افسردگی بسیار شایع است.
مهم‌ترین علت‌های افسردگی دوران حاملگی در سه ماهه نخست عبارتند از:
نتیجه مثبت آزمایش
هر خانمی، با دیدن دو خطر قرمز روی بیبی‌چک و بعد گرفتن نتیجه مثبت آزمایش بارداری، دچار ترس و استرس می‌شود. به‌ویژه در مورد مادرانی که برای بارداری آمادگی ندارند و به‌صورت ناخواسته باردار شده‌اند، دریافت جواب مثبت از آزمایشگاه می‌تواند تپش قلب، ترس و وحشت شدید یا حتی افسردگی در پی داشته باشد.
آغاز ترشح هورمون‌ها
باوجود این‌که ترشح هورمون‌ها برای مادر سخت است و او را به لحاظ بدنی و روحی تحت فشار قرار می‌دهد، اما باید بدانید که ترشح همین هورمون‌ها از شما و جنین نازنین‌تان حفاظت می‌کند.
هورمون گنادوتروپین جفتی انسانی (Human Chorionic Gonadotropin)، هورمونی است که در سه ماهه اول بارداری ترشح آن به شدت افزایش پیدا می‌کند. ترشح این هورمون، که یکی از مهم‌ترین هورمون‌های حاملگی است، تا ماه سوم ادامه دارد و در ماه چهارم بارداری به حداقل رسیده یا متوقف می‌شود. این هورمون، تخمک بارور‌شده را پس از لانه‌گزینی در جدار داخلی رحم نگه داشته و آن را تغذیه می‌کند.
هورمون‌های دیگری که در سه ماهه اول بارداری در بدن مادر ترشح می‌شوند، هورمون‌های استروژن و پروژسترون هستند که ترشح آنها بعد از سه ماهگی هم ادامه دارد و تا ماه نهم افزایش پیدا می‌کند.
ترشح این هورمون‌ها، هرچقدر که بیشتر باشد، برای سلامت مادر و جنین بهتر است، اما ممکن است به لحاظ روحی مادر را اذیت کند. هورمون گنادوتروپین جفتی انسانی هورمونی است که باعث ویار در مادر می‌شود و هورمون‌های استروژن و پروژسترون نیز باعث می‌شوند مادر احساس خستگی، ناامیدی، پوچی، غم و اندوه کند و در موارد حادتر، به افسردگی دوران بارداری دچار شود.
ترس از عدم کنترل امور و استرس آینده
علاوه بر تغییرات هورمونی، مادران باردار در سه ماهه اول ترس این را دارند که نتوانند اوضاع را مدیریت کنند. با باردار شدن، بسیاری از برنامه‌ریزی‌ها به‌هم می‌ریزد، شغل مادر در معرض خطر قرار می‌گیرد، برخی اتفاقات پیش‌بینی نشده رخ می‌دهد که اعصاب او را به هم می‌ریزد و در کل، می‌توان این‌طور در نظر گرفت که کنترل امور از دست مادر خارج می‌شود.
همین می‌تواند زمینه‌ساز احساس ترس، استرس و ناامیدی در مادر شود و او را به سمت افسردگی سوق دهد.
دلایل افسردگی در سه ماهه دوم بارداری
در سه ماهه دوم بارداری، که میزان ترشح هورمون گنادوتروپین جفتی انسانی کاهش یافته یا کاملاً قطع شده است، مادر معمولاً احساس بهتری دارد. بسیاری از مادران، در این سه ماهه ویار ندارند و می‌توانند هرچه که دوست دارند یا برایشان مفید است را بخورند. درضمن، خطر سقط جنین نیز در این سه ماهه تقریباً از بین رفته، و مادر خبر بارداری‌اش را به دیگران نیز می‌دهد و به همین دلیل مراقبت‌ها از او بیشتر می‌شود.
با‌این حال، برخی از دلایل هستند که می‌توانند سبب‌ساز افسردگی در این سه ماهه شوند:
تعیین جنسیت جنین
با ورود به ماه چهارم بارداری، یک استرس کوچک در مادران باردار وجود دارد. این استرس که چندان مهم نیست، در مورد جنسیت جنین است. برخی از مادران، (خودشان یا تحت فشار همسر) دوست دارند جنسیت جنین پسر یا دختر باشد. به همین دلیل ممکن است تا مشخص شدن قطعی جنسیت جنین اضطراب بکشند.
کنترل این استرس، بیشتر بر عهده همسر است، تا با القای این واقعیت که دختر یا پسر، مهم سلامت مادر و فرزند است، آرامش را به قلب مادر باردار تزریق کرده و از بروز افسردگی در وی جلوگیری کند.
آزمایش‌های نگران‌کننده
اما استرس دیگر، مربوط به آزمایش‌هایی است که در سه ماهه دوم از مادر گرفته می‌شود. معمولاً بین هفته‌های 15 تا 17 بارداری، پزشک متخصص زنان و زایمان یک‌سری آزمایش برای مادر می‌نویسد که برای تشخیص و ارزیابی احتمال وجود نقص‌های مادرزادی، مثل سندرم داون در جنین است. جواب این آزمایش‌ها هرگز کامل و دقیق نیستند و حتی درصورتی‌که مشکلی نباشد، همین که زیر برگه نوشته شده است «این نتایج قطعی نیستند و هیچ مسئولیتی را نمی‌پذیریم» خودش استرس‌زا است.
حال اگر نتایج به نحوی باشند که نیاز به آزمایش‌های بیشتر هم باشد که چه بدتر.
آزمایش آمنیوسنتز یا نمونه‌برداری از پرزهای جفتی نیز از دیگر آزمایش‌هایی است که در سه ماهه دوم انجام می‌شود و می‌تواند مادر را دچار استرس، ترس یا در شرایط وخیم‌تر افسردگی کند.
کمرنگ شدن ارتباط با همسر
بسیاری از مردان، به دلایل مختلف در سه ماهه دوم بارداری از همسران خود فاصله می‌گیرند. این موضوع، به‌ویژه در مورد زوج‌هایی که ارتباط جنسی در دوران بارداری را نیز قطع کرده یا کاهش داده‌اند، شدیدتر هم هست.
باید بدانید که داشتن رابطه جنسی در دوران بارداری، مخصوصاً در ماه سوم به بعد هیچ ایرادی ندارد و حتی برای سلامت روحی و جسمی مادر و جنین خوب هم هست. بعد از ماه چهارم، شکم شروع به بزرگ شدن می‌کند و یکی از استرس‌هایی که زنان باردار در این دوره دارند، خراب شدن ظاهرشان است.
داشتن رابطه گرم و عاشقانه با همسر باردار، برقراری رابطه جنسی مرتب با او (با رعایت اصول) و فهماندن این موضوع که او هنوز هم با وجود تغییرات ظاهری‌اش زیبا و دلپسند است، تاثیر زیادی روی جلوگیری از افسردگی دوران بارداری دارد.
دلایل افسردگی در سه ماهه سوم بارداری
زمان زیادی تا به دنیا آمدن نوزاد نمانده و اگر به‌عنوان یک مادر، افسرده شوید، نخواهید توانست یک مادر قوی باشید. شما قرار است چند ماه از یک موجود فوق‌العاده ضعیف، بی‌پناه و حساس مراقبت کنید که همه زندگی شما است. برای این‌که بتوانید مادری قوی و شاداب برای نوزاد شیرینی باشید که چند ماه بعد پا به دنیا می‌گذارد، لازم است موارد زیر را کنترل کنید:
خستگی
مادر، بیشتر از شش ماه است که این بارِ به قول معروف شیشه را حمل کرده و واقعاً خسته است. مدت‌ها است که خواب شب درست‌وحسابی ندارد، مدام باید به دستشویی برود، وزنش به شدت افزایش پیدا کرده و شکمش خیلی بزرگ شده است، در شکم، لگن یا قسمت‌های دیگر بدنش احساس درد دارد، معده‌اش می‌سوزد، نمی‌تواند خوب غذا بخورد یا دچار پرخوری شده، صبح‌ها که از خواب بیدار می‌شود دهنش مزه خیلی بدی می‌دهد و بسیاری از این موارد که فقط یک مادر حامله درک می‌کند.
پس کاملاً طبیعی است اگر خسته شده‌اید. اما در کنار این خستگی و عصبانیت، شما باید یک مادر امیدوار و قوی باشید.
اگر هم همسر یک زن باردار هستید که این مقاله را می‌خوانید، باید بگوییم چیزی به پدر شدن‌تان باقی نمانده و این سه ماه را هم باید مثل چشمان‌تان از مادر و بار شیشه‌اش مراقبت کنید. هوای او را داشته باشید، به او قوت قلب بدهید و کمک کنید تا جایی که می‌تواند استراحت کند و برای زایمان آماده شود.
ترشح هورمون‌ها
ترشح هورمون‌های استروژن و پروژسترون در ماه آخر بارداری به حداکثر خود می‌رسد. این باعث می‌شود تا خلق‌وخوی مادر به شدت نغییر کند، گریه کند، دچار اختلال در خواب شود، عصبی یا پرخاشگر شود، غمگین و ناامید شود و هر علامت دیگری که یک زن باردار افسرده می‌تواند از خودش نشان دهد.
تنها راه غلبه بر افسردگی دوران بارداری در این روزها، استراحت و داشتن آرامش است و این‌که سعی کنید تا جایی که می‌توانید به خودتان و جنین‌تان برسید.
پیشگیری از افسردگی دوران بارداری
برای این‌که از بروز افسردگی بارداری در خود پیشگیری کنید، لازم است به این چند توصیه عمل کنید:
- سعی کنید تنهایی به مبارزه با مشکلات نروید و همسرتان همیشه کنارتان باشد
- در انجام کارهای خانه از همسر، مادر یا نزدیکان‌تان کمک بگیرید
- پیاده‌روی، ورزش سبک و نرمش را فراموش نکنید
- رژیم غذایی سالم و متنوع داشته باشید
- سعی کنید از تنش و استرس دوری کنید
- سعی کنید خوب بخوابید و ترجیحاً قهوه و نسکافه نخورید (تا دچار بی‌خوابی نشوید)
- مطالعه کنید، فیلم ببینید و غیره…
آیا درمان افسردگی دوران بارداری ممکن است؟
شاید این سوال برایتان پیش بیاید که آیا درمان افسردگی دوران بارداری ممکن است؟ در پاسخ به این سوال باید بگوییم که افسردگی حاملگی نیز مانند سایر بیماری‌های روانشناختی، قابل درمان است و یا حداقل می‌توان علائم آن را کاهش داد. درصورتی که افسردگی به درستی و به موقع تشخیص داده شود، می‌توان با کمک گرفتن از یک روان‌‌درمانگر آن را درمان کرد.
درمان افسردگی دوران بارداری
اگر احساس می‌کنید که به افسردگی دوران بارداری دچارید، بهترین کار این است که با یک مشاور یا روانشناس مشورت کنید. برای غلبه بر این افسردگی، روش‌ها و تکنیک‌های مختلفی وجود دارند که می‌توانند کمک‌کننده باشند.
با وجود این‌که به دلیل بارداری، پزشک شما سعی خواهد کرد تا جایی‌که امکان دارد از تجویز دارو پرهیز کند و از روندهای درمانی حمایتی استفاده کند، اما اگر شدت افسردگی وخیم باشد، ممکن است دارودرمانی نیز پیشنهاد شود.
در حالت کلی، روش‌های درمانی زیر برای بهبود افسردگی دوران بارداری توصیه می‌شوند:
روان‌درمانی افسردگی دوران بارداری
اول از هرچیز، این نکته را در نظر داشته باشید که داشتن افسردگی هنگام بارداری یا پس از زایمان، بسیار شایع بوده و بسیاری از مادران نیز همانند شما درگیر آن هستند. پس با توجه به این موضوع، هرگونه خجالت یا شرم را کنار گذاشته، با مشکلی که پیش آمده منطقی برخورد کنید و به یک پزشک روانشناس یا روانپزشک مراجعه کنید.
در حالت کلی، چهار روند درمانی برای زنان باردار افسرده پیشنهاد می‌شود:
روان‌درمانی شخصی
روان‌درمانی شخصی، پیروی از یک‌سری توصیه‌های ساده است که می‌تواند علائم افسردگی را در شما کاهش داده، در صورت خفیف بودن آن را درمان کند. این توصیه‌ها عبارتند از:
- زمان‌بندی کارها
- استحمام روزانه و رسیدگی به موها و بدن
- استفاده مرتب از میوه‌ها و سبزیجات تازه
- داشتن خواب کافی به‌ویژه در شب (حداقل 8 ساعت)
- رفتن به مسافرت، حتی شده مسافرت‌های کوتاه (بسته به وضعیت بدنی مادر)
- پیاده‌روی روزانه و هواخوری
- انجام کارهایی که دوست دارید (مثل نقاشی کشیدن، آشپزی یا غیره…)
- سعی در داشتن افکار مثبت
- یوگا
- مصرف منظم ویتامین‌ها زیر نظر پزشک متخصص زنان
در کنار این موارد، سعی کنید خودتان را دوست داشته باشید، هرروز با کودکی که در دل شما بزرگ می‌شود صحبت کنید و رابطه عاطفی و جنسی خود با همسرتان را حفظ کنید.
گروه‌های حمایتی
اگر افسردگی در شما خفیف است، می‌توانید با معرفی روانشناس یا مشاور خود، در گروه‌های حمایتی شرکت کنید. حضور مادر باردار در کنار دیگر زنانی که دقیقاً همان چالش‌هایی را دارند که او دارد، کمک زیادی می‌کند. شما می‌توانید در این جلسات از مشکلات‌تان بگویید، بدون این‌که خجالت‌زده بشوید احساسات خود را بیان کنید و با بودن در کنار کسانی که کاملاً درک‌تان می‌کنند حال بهتری پیدا کنید.
نوردرمانی
نوردرمانی (Light Therapy) که به آن فتوتراپی هم گفته می‌شود، یک روش جدید و آسان برای درمان افسردگی است که برای مادران باردار نیز توصیه می‌شود. این تکنیک، یک روش درمانی با کمک نور، به همراه طول موج‌های مشخصی است که در درمان انواع مختلف افسردگی‌ها موثر است.
درمان‌های طبیعی افسردگی بارداری
اگر فکر می‌کنید تنها چند مورد از علائم افسردگی بارداری را دارید و اوضاع‌تان خوب است، می‌توانید با یک سری درمان‌های طبیعی نیز احساسات منفی ایجاد شده در خود را برطرف کنید.
یکی از این درمان‌ها، ورزش کردن است. ورزش کردن باعث می‌شود سطح سروتونین در بدن بالا رفته، کورتیوزل کاهش پیدا کند و افسردگی شما درمان شود.
داشتن استراحت کافی، نیاز یک مادر باردار است. اگر در انجام کارهای روزانه دچار مکل هستید و وقت و انرژی لازم را ندارید، بهتر است از همسر، مادر یا خواهر یا نزدیکان‌تان بخواهید تا در برخی امور کمک‌تان کنند.
دوران بارداری یکی از جذاب‌ترین و خاطره‌انگیزترین دوره‌ها برای هر زنی است که معمولاً نازش بیشتر از دیگر اوقات خریدار دارد. خوردن برخی از غذاها یا میوه‌ها در این دوران، لذتی دارد که با هیچ‌چیز قابل مقایسه نیست. سعی کنید هرچیز (مفید البته) که دوست دارید را تهیه کرده و نوش‌جان کنید.
استفاده از مکمل‌های حاوی حجم کمی جیوه، زیرنظر پزشک هم می‌تواند به این دلیل که حاوی اسیدهای چرب امگا سه است سودمند باشد. هرچند که برخی توصیه‌های گیاهی هم می‌توانند در صورت صلاحدید پزشک متخصص مفید واقع شوند.
دارودرمانی افسردگی دوران بارداری
بدون شک استفاده از داروها در دوران بارداری منع پزشکی دارد و برای این‌که اطمینان حاصل کنید دارویی که مصرف می‌کنید برا جنین ضرری ندارد، حتماً باید با دکتر زنان خود مشورت کنید. لازم است بدانید که هر دارویی در دوران بارداری مصرف کنید، از طریق جفت به جنین نیز انتقال پیدا می‌کند و اگر افسردگی‌تان پیشرفته نیست، بهتر با روش‌های طبیعی اقدام به بهبود حال خودتان کنید.
برخی از داروهای مجاز ضدافسردگی در حاملگی عبارتند از:
مهارکنندههای بازجذب سروتونین
این دسته از داروهای مجاز ضدافسردگی، که برای مادران باردار با افسردگی حاد تجویز می‌شوند شامل سیتالوپرام، فلوکستین یا سرترالین هستند. توجه داشته باشید که مصرف این داروها، خصوصاً سرترالین می‌تواند خونریزی پس از زایمان را به شدت افزایش دهد.
زایمان زودرس و وزن پایین نوزاد هنگام تولد نیز از دیگر عارضه‌های این داروها هستند.
مهارکنندههای بازجذب سروتونین و نوراپی‌نفرین
این دسته از داروهای ضدافسردگی که برای مادران باردار تجویز می‌شوند، شامل دولوکستین و ونلافاکسین هستند. این دسته از داروها نیز خونریزی پس از زایمان را به شدت افزایش می‌دهند.
داروهای ضدافسردگی سه حلقه‌‌ای
نورتریپتیلین‌ها در این دسته از داروهای ضدافسردگی قرار می‌گیرند. این داروها، معمولاً به مادرانی تجویز می‌شوند که داروهای دیگر روی آنها کارساز نبوده است. مصرف این داروها نیز به‌ویژه در سه ماهه‌های دوم و سوم بارداری، خونریزی پس از زایمان را افزایش می‌دهند.
معمولاً استفاده از دارو، در مورد افسردگی‌های حاد توصیه می‌شود و اغلب هم در سه ماه اول بارداری هیچ پزشکی آن را توصیه نمی‌کند. بعد از ماه چهارم، درصورت لزوم استفاده از دارو نیز پزشک متخصص توصیه می‌کند آن را در ماه‌های پایانی بارداری به تدریج قطع کنید تا از بروز علائم ترک آن در نوزاد جلوگیری شود.
تاثیر افسردگی مادر بر جنین
افسردگی دوران بارداری، علاوه بر این‌که روح و روان مادر و حتی جسم او را تهدید می‌کند، برای جنین نیز بسیار خطرناک است. برخی از مهم‌ترین و تاثیرگذارترین اثرات سوء افسردگی مادران باردار روی جنین عبارتند از:
- خطر سقط در ماه‌های اول (به دلیل سطح بالای کورتیزول)
- رشد کم جنین پایین‌تر از وزن‌های مشخص‌شده برای هر ماه بارداری
- نرسیدن مواد مغذی لازم به جنین به دلیل تغذیه نادرست مادر
- نرسیدن ویتامین‌های لازم به جنین به دلیل عدم مصرف داروها، ویتامین‌ها و غیره…
- احتمال بروز دیابت بارداری (درصورت پرخوری عصبی)
- تولد نوزاد نارس
- تحرک کمتر جنین، حتی پس از تولد
- هورمون استرس ادراری بالاتر در نوزاد و واکنش شدیدتر به استرس
- تاثیرات منفی بر هوش نوزاد
- اختلال در خواب (در صورت مصرف برخی داروهای ضدافسردگی)
- عدم برقراری ارتباط با مادر پس از تولد (درصورت استمرار افسردگی پس از زایمان)
- مشکل در خوردن شیر مادر (درصورت استمرار افسردگی پس از زایمان)
- و مشکلاتی از این دست…
افسردگی پس از زایمان
اگر به موقع افسردگی دوران بارداری خود را درمان نکنید، ممکن است پس از زایمان نیز آن را داشته باشید. افسردگی پس از زایمان (Postpartum Depression)، حدود 65 درصد از مادران را درگیر می‌کند و می‌تواند نه تنها مادر، که نوزاد تازه متولد شده را نیز اذیت کند.
البته، افسردگی زمانی است که تغییرات و گرفتگی خلق‌وخو در مادر بیش از دو هفته طول بکشد. این‌که مادر تا دو هفته پس از زایمان احساس غم و اندوه، سنگینی و خشم و یا ناامیدی کند، تا حدود زیادی طبیعی است و بسیاری از مادران آن را تجربه می‌کنند؛ حالتی که گرفتگی خلق‌وخو (Baby Blues) نامیده می‌شود. اما اگر این حالت‌ها طولانی‌تر شدند، احتمالاً مادر به افسردگی پس از زایمان دچار شده است.
مهم‌ترین عواملی‌که زمینه‌ساز بروز افسردگی پس از زایمان در مادران هستند عبارتند از:
- سن مادر
- عوارض زایمان و بارداری
- تعارض‌های زناشویی و عدم دریافت حمایت
- و سابقه افسردگی در دوران بارداری یا قبل از آن
سوالات پرتکرار در مورد افسردگی دوران بارداری
ممکن است علاه بر موارد ذکر شده، برخی سوالات نیز در مورد افسردگی در دوران حاملگی داشته باشید که سعی کرده‌ایم در این قسمت، به تعدادی از پرتکرارترین آنها پاسخ دهیم.
چه افرادی بیشتر در معرض افسردگی در دوران بارداری هستند؟
در کنار علت‌هایی که برای افسردگی دوران حاملگی مطرح شد، برخی ریسک‌فاکتورها هم هستند که می‌توانند خطر ابتلا به افسردگی را در زنان باردار افزایش دهند. این ریسک‌فاکتورها، اگر در مورد شما نیز وجود دارند، به پزشک روانشناس مراجعه کرده و با او مطرح کنید تا از ابتلا به افسردگی در امان باشید:
- بارداری پرخطر
- اختلالات و ناهنجاری‌های جنین
- بارداری در سنین پایین
- سابقه سقط جنین
- سابقه افسردگی قبل از بارداری
- مصرف داروهای خاص (که قطع آن ممکن است خطرساز باشد)
- زنانی که قبلاً تحت درمان‌های ناباروری قرار گرفته‌اند
- داشتن سابقه خانوادگی افسردگی
- افرادی که سابقه اذیت و سوء‌استفاده جنسی، کلامی یا روانی دارند
افسردگی بارداری از کی شروع می‌شود و تا کی ادامه دارد؟
همان‌طور که در متن مقاله نیز اشاره شد، افسردگی دوران بارداری ممکن است در هر دوره از بارداری، سه ماهه اول، دوم یا سوم اتفاق بیفتد و دلایل متفاوتی نیز داشته باشد. با‌این‌حال، در اوایل بارداری، به دلیل ترشح بالای هورمون گنادوتروپین جفتی انسانی، احتمال بروز افسردگی بسیار بیشتر است.
در مورد مدت زمان استمرار افسردگی نیز باید فاکتورهای زیر را بررسی کرد:
- افسردگی در چه حدی است؟
- دلیل افسردگی چیست؟
- همسر و اطرافیان نزدیک چقدر برای درمان همراه مادر باردار هستند؟
- رابطه عاطفی و جنسی مادر چگونه است؟
- چه روش درمانی در پیش گرفته شده است؟
قرص افسردگی برای بارداری کدام است؟ آیا مصرف آن مضر است؟
باوجود این‌که احتمال نقص مادرزادی یا سایر مشکلات نوزاد به دلیل مصرف داروهای افسردگی پایین است، اما باز هم نباید ریسک کرد. فقط اگر افسردگی شما حاد است، آن هم حتماً زیرنظر پزشک دارو مصرف کنید. با‌این‌حال، تعدادی از داروهای افسردگی دوران بارداری در بالا، قسمت دارودرمانی معرفی شده‌اند.
افسردگی بارداری ناخواسته به چه صورت است؟
با وجود این‌که علت اصلی افسردگی و تغییرات خلق‌وخو در دوران بارداری تغییرات هورمونی است، اما در برخی از موارد هم نگرانی‌های مادر درمورد شغلش، آینده بچه‌ای که قرار است به دنیا بیاید، دغدغه‌های مالی، وضایف مادری و غیره.. باعث می‌شوند تا مادر دچار افسردگی دوران بارداری شود.
این استرس‌ها، به‌ویزه زمانی‌که بارداری اول مادر است و ناخواسته نیز اتفاق افتاده شدیدتر هستند.
آیا افسردگی بارداری در مردان واقعیت دارد؟
بله؛ تصور عموم بر این است که پدر، با شیندن خبر بارداری همسرش شادترین و فعال‌ترین مرد روی جهان است. اما همیشه هم این‌طور نیست. حدود ۱۰ درصد مردان با بارداری همسرشان دچار افسردگی بارداری می‌شوند.
تغییرات هورمونی در مردان و در کنار آن فشارهای اقتصادی و ترس از پدر شدن و مسئولیت خطیری که در انتظار آنها است، باعث می‌شود تا برخی از پدران نیز دوران حاملگی همسران‌شان را با افسردگی سپری کنند. شایع‌ترین نشانه‌هایی که می‌گویند پدر خانواده نیز دچار افسردگی دوران بارداری (همسرش) شده عبارتند از:
- انزوا و دوری از دوستان و آشنایان
- تغییر اشتها (معمولاً کمتر غذا می‌خورند)
- احساس درد در قسمت‌های مختلف بدن بدون علت
- اضطراب و استرس مداوم
- پایین آمدن کارایی در محل کار
- کاهش میل جنسی
- بدخوابی
- نداشتن انرژی برای کارهای روزمره
- و مواردی از این دست…
دلیل افسردگی در اوایل بارداری (ماه‌های اول) چیست؟
شاید دلیل عمومی افسردگی در ماه‌های اول، استرس زیاد مادر درمورد بچه‌دار شدن باشد. مخصوصاً مادرانی که بار اول است حامله می‌شوند، با شنیدن این‌که یک بچه در داخل بدن‌شان در حال شکل گرفتن است بسیار شوکه می‌شوند، اضطراب زیادی را تحمل می‌کنند و ممکن است حتی افسرده شوند.
ترشح میزان بالای هورمون گنادوتروپین جفتی انسانی نیز بی‌تاثیر نیست.
آیا افسردگی در بارداری و جنسیت ربطی به هم دارند؟
برخی از افراد تصور می‌کنند که نشانه‌های افسردگی دوران بارداری، به جنسیت خاصی از نوزاد ارتباط دارد. باید بگوییم که علم تاکنون چنین چیزی را ثابت نکرده است. براساس آمار هم افسردگی در مادران باردار به یکی از جنسیت‌ها بیشتر از دیگری نیست.
افسردگی دوران بارداری شوخی نیست…
افسردگی دوران بارداری به هیچ‌عنوان شوخی نیست و باید جدی گرفته شود. در صورت تداوم این مشکل، هم مادر و هم جنین ممکن است در معرض خطر قرار بگیرند، ضمن این‌که افسردگی می‌تواند پس از تولد نوزاد نیز مشکل‌ساز شود. درصورتی که علائم افسردگی در خودتان یا همسر باردارتان وجود دارد، می‌توانید برای سایت نوبت‌دهی از بهترین پزشکان روانشناس و روانپزشک در تهران و یا متخصصان یک مرکز درمانی معتبر مانند بیمارستان دل آرام سینا از سایت دکتردکتر اقدام کنید.
درنهایت، اگر تجربه‌ای درخصوص افسردگی در دوران بارداری دارید، یا سوالی برایتان پیش آمده که مطلب بالا نتوانسته جوابگوی آن باشد، می‌توانید با ما و دیگر خوانندگان مجله دکتردکتر به اشتراک بگذارید.
