تروما یک واکنش عاطفی است که در اثر تجربه یک حادثه یا مجموعه‌ای از رویدادهای ناراحت کننده آسیب‌زا عاطفی یا روانی یا هر دو ایجاد می‌شود. البته همه کسانی که یک رویداد استرس زا را تجربه می‌کنند دچار تروما نمی‌شوند. انواع مختلفی از تروما نیز وجود دارد. برخی از افراد دچار علائمی می‌شوند که پس از چند هفته برطرف می‌شود، در حالی که برخی دیگر اثرات طولانی مدت بیشتری خواهند داشت. با درمان و مراجعه به موقع به دکتر روانشناس، فرد می‌تواند علت اصلی تروما را برطرف کرده و راه‌های سازنده‌ای برای مدیریت علائم خود بیابد. در این مقاله از مجله سلامت دکتردکتر به بررسی انواع تروما و ماهیت آن می‌پردازیم.
تروما چیست؟
هنگامی که شخصی یک رویداد ناراحت کننده یا مجموعه‌ای از رویدادهای ناخوشایند مانند سوء استفاده، یک تصادف بد، تجاوز جنسی یا سایر خشونت‌های جنسی و درگیری یا یک بلای طبیعی را تجربه می‌کند، ممکن است یک واکنش عاطفی به نام تروما (Trauma) در او شکل بگیرد. واکنش‌های فوری پس از یک رویداد آسیب‌زا شامل شوک و انکار است، در حالیکه واکنش‌های طولانی‌مدت ممکن است شامل نوسانات خلقی، چالش‌های رابطه، بازگشت به گذشته و علائم فیزیکی باشد.
این پاسخ‌ها ممکن است برای فرد و اطرافیانشان نگران‌کننده باشند؛ اما این موارد پاسخ‌های طبیعی به رویدادهای آسیب‌زا هستند. اگرچه ضربه روحی به نوبه خود اجتناب ناپذیر است و نوعی پاسخ طبیعی محسوب می‌شود ولی همچنان می‌تواند مشکل ساز و خطرناک باشد. این در حالی است که دریافت حمایت حرفه‌ای از یک متخصص سلامت روان مانند دکتر روانشناس یا روانپزشک به مقابله و بهبودی هر چه بهتر کمک می‌کند.
انواع تروما
انواع تروماها می‌تواند جسمی یا روحی باشد. ضربه فیزیکی یک آسیب جدی به بدن محسوب می‌شود اما تروما روحی پاسخ عاطفی به یک رویداد یا موقعیت آزاردهنده است و درگیری بیشتری دارد. ترومای عاطفی می‌تواند حاد یا مزمن باشد:
- ترومای حاد واکنش عاطفی است که در طول یک رویداد ناراحت کننده و مدت کوتاهی پس از آن رخ می‌دهد.
- ترومای مزمن یک واکنش عاطفی طولانی مدت است که فرد از رویدادهای ناراحت کننده طولانی یا مکرر که ماه‌ها یا سال‌ها طول می‌کشد، تجربه می‌کند. علاوه بر این، ترومای عاطفی پیچیده، پاسخ عاطفی مرتبط با چندین رویداد ناراحت کننده است و این امکان وجود دارد که در هم تنیده باشد.
دکتر مریم جان فدا در ویدیویی درباره تروما و ابعاد آن توضیح داده‌اند:
به طور کلی انواع تروما در روانشناسی به 5 نوع تقسیم می‌شود که دو دسته نوع 1 و نوع 2 آن اصلی هستند.
1_ ترومای نوع 1
تروما نوع 1 به عوارض حوادثی اشاره دارد که غیرمنتظره هستند. آنها را می‌توان ترومای بزرگ، شوک یا ترومای حاد نامید. یک وضعیت مربوط به ترومای بزرگ یا ترومای نوع 1، اختلال استرس پس از حادثه است. تروما نوع 1 بیشتر حاصل اتفاق افتادن این موارد هستند:
- بیماری یا جراحت شدید
- حمله خشونت آمیز
- تجاوز جنسی
- از دست دادن
- دزدی
- قربانی یا شاهد خشونت بودن
- مشاهده مستقیم یک حمله تروریستی
- مشاهده بلای طبیعی
- تصادف جاده‌ای
- حادثه جنگ نظامی
- بستری شدن در بیمارستان
- بستری شدن در بیمارستان روانپزشکی
- زایمان
- ترومای پزشکی
- تروما پس از اقدام به خودکشی
- بیماری با تشخیص تهدید کننده زندگی
2_ ترومای نوع 2
ترومای نوع 2 یا ترومای پیچیده، شکلی از تروما را توصیف می‌کند که ممکن است در بخشی از دوران کودکی یا مراحل اولیه رشد فرد اتفاق افتاده باشند. ترومای تکراری نوع دیگری از نوع 2 است و به آسیبی اطلاق می‌شود که در دو یا چند دوره زمانی اتفاق بیافتد. تاثیر تروما تکراری اغلب روی روابط فرد است به طوریکه که امکان دارد فرد احساس کند که از نظر عاطفی یا فیزیکی به دام افتاده است. یک وضعیت مربوط به ترومای نوع 2، اختلال استرس پس از سانحه پیچیده است.
نمونه هایی از ترومای نوع 2 عبارتند از:
- خواهر یا برادر آزاری
- آزار عاطفی دوران کودکی
- خشونت خانگی
- غفلت عاطفی و آسیب دلبستگی
- رها شدن
- توهین کلامی
- اجبار
- آزار جسمی خانگی
- تشخیص اشتباه طولانی مدت یک مشکل سلامتی
- قلدری در خانه، در مدرسه یا در محیط کار
- سوء استفاده جنسی
- سوء استفاده عاطفی
- بی توجهی فیزیکی
- تربیت بیش از حد سخت و گاهی اوقات مذهبی
3_ ترومای تاریخی، جمعی یا بین نسلی
این آسیب با مشکلات روانی یا عاطفی مشخص می‌شود و این توانایی را دارد که جوامع، گروه‌های فرهنگی و نسل‌های مختلف را تحت تاثیر قرار دهد. الگوهای مقابله انطباقی با این نوع از تروما را می‌توان به صورت بین نسلی گذراند. از جمله انواع تروماهای تاریخی می‌توان به این موارد اشاره کرد:
- نژاد پرستی
- برده داری
- حذف اجباری از خانواده یا اجتماع
- قتل عام
- جنگ
4_ ترومای نیابتی یا ثانویه
این نوع تروما زمانی رخ می‌دهد که شخصی با کسی که ضربه‌ای را تجربه کرده یا از نزدیک شاهد یک ضربه بوده صحبت می‌کند. شخصی که گوش می‌دهد ضربه ثانویه می‌بیند به طوری که علائمی را تجربه می‌کند که توسط شخصی که تروما را توضیح می‌دهد تجربه شده است.
5_ ترومای کوچک
ترومای کوچک اهمیت کمتری داشته و کمتر مورد بحث قرار می‌گیرد. ترومای کوچک تجربیاتی هستند که بخشی از زندگی روزمره ما را در بر گرفته و به عبارتی می‌توان گفت بخش مورد انتظار ما از زندگی هستند؛ با این حال ممکن است بسیار آسیب‌زا باشند. مثال:
- از دست دادن یکی از عزیزان (نه سوگ آسیب‌زا)
- نقل مکان به یک خانه جدید
- از دست دادن شغل
شناسایی و تشخیص تروما
روانپزشک الیزابت کوبلر راس معتقد است فردی که تروما را تجربه می‌کند، پنج مرحله انکار، خشم، چانه‌زنی، افسردگی و پذیرش را می‌گذراند. به این مراحل، غم و اندوه می‌گویند. در حالی که ترتیب مراحل به این صورت است اما این بسیار اهمیت دارد که تشخیص دهیم فرد در کدام مرحله قرار دارد. به چه ترتیبی از یک مرحله به مرحله دیگر گذر می‌کند و یا اینکه ممکن است مراحل را تکرار کرده یا از آن بگذرد.
تحمل این پنج نوع تروما یا هر آسیب دیگری بر نحوه عملکرد فرد تأثیر می‌گذارد و باعث ناراحتی قابل توجهی در او می‌شود. تروما بر افکار، احساسات و رفتار فرد تأثیر می‌گذارد و احساس نا امیدی و از دست دادن امنیت و اعتماد را در او ایجاد می‌کند. بسیاری از افرادی که رویدادهای آسیب‌زای تکراری را تجربه کرده‌اند، به دنبال راهی برای رهایی از درد و بی‌حسی هستند؛ برای همین اکثرا این دسته از افراد به اعتیاد رو می‌آورند. این در شرایطی است که می‌توان با مراجعه به دکتر روانشناس ریشه مشکلات را شناسایی و درمان کرد.
چه زمانی باید به دنبال درمان تروما باشید؟
در حالی که تروما می‌تواند یک پاسخ طبیعی به یک موقعیت ناراحت کننده باشد، گاهی اوقات مهم است که به دنبال کمک حرفه‌ای مثل مشاوره با دکتر روانشناس باشید. کارهایی وجود دارد که می‌توان برای کاهش علائم و پشتیبانی برای مقابله و حرکت رو به جلو در زندگی انجام داد. علاوه بر این بدون وجود یک کمک حرفه‌ای، ممکن است که علائم تشدید شوند و زندگی عادی فرد را تحت تاثیر خود قرار دهند.
در چنین موقعیتی باید باید از یک روانپزشک، روانشناس یا سایر متخصصان سلامت روان کمک بگیرید. تروما خطر PTSD، افسردگی، خودکشی و اقدام به خودکشی، اضطراب و سوء استفاده از مواد را افزایش می‌دهد وخطری جدی برای سلامت روان است.
تروما را جدی بگیرید!
زندگی ما انسان‌های امروزی در میان رویدادهای آسیب زا و واکنش عاطفی تروما آزاردهنده و چالش برانگیز قرار گرفته است. علائم تروما می‌تواند هم احساسی و هم فیزیکی باشد و شامل احساس ترس، درماندگی یا گناه، نوسانات خلقی، تغییرات رفتاری، مشکل در خواب، گیجی، افزایش ضربان قلب و بدن درد باشد. همچنین ممکن است این علائم جدی‌تر شده و به PTSD یا اختلال اضطراب پس از سانحه منجر شود. در چنین شرایطی فرد مبتلا بیشتر از هر موقع دیگری در معرض خطر خودکشی قرار دارد. این در شرایطی است که اعتماد کردن و کمک از یک متخصص بهداشت روان ممکن است ربه فرد برای غلبه بر تروما بسیار کمک کند.
گر علائم بر زندگی روزمره شما تأثیر می‌گذارد، اگر حمایت دوستان و خانواده گزینه مناسبی نیست، یا اگر به حمایت بیشتری نیاز دارید، با یک متخصص تماس بگیرید. شما می‌توانید با استفاده از سیستم نوبت دهی آنلاین از بهترین روانشناسان یا روانپزشکان وقت بگیرید. با درمان و مقابله، می‌توان به راحتی بر تروما غلبه کرد.
در انتهای این مطلب از شما می‌خواهیم تا اگر تجربه‌ای از ابتلا به انواع تروما و درمان آن را دارید، با ما و دیگر خوانندگان مجله دکتردکتر به اشتراک بگذارید. همچنین منتظر شنیدن نظراتتان هستیم.
منابع:
