خارش چشم چیست و چرا اتفاق می‌افتد؟

احساسی تحریک‌کننده‌ که منجر به میل خاراندن و مالیدن چشم‌ها می‌شود را خارش چشم، می‌گویند. دلایل متنوعی از جمله عفونت، حساسیت، مواد شیمیایی و آلاینده‌ها یا خشکی می‌توانند باعث این حس در چشم‌ شوند. خارش ناحیه چشم با علائمی مانند آبریزش، قرمزی، التهاب پلک یا حس وجود چیزی درون آن همراه است. برای پیگیری این وضعیت باید به متخصص چشم مراجعه کنید. متخصصان بنا به علت از داروهایی مانند آنتی‌هیستامین‌ها یا داروهای ضداحتقان، کمپرس سرد، شست‌وشو و درمان علل ریشه‌ای دیگر استفاده می‌کنند. 

در این مقاله از علل، علائم و درمان‌های خارش در چشم گفته‌ایم.

اگر پرسشی درباره خارش چشمی دارید، در انتهای همین صفحه و در قسمت نظرات از ما بپرسید تا مشاور سلامتی دکتردکتر به شما پاسخ دهد.

خارش چشم چیست؟

زمانی که چشم‌ها تحریک می‌شوند و مایل هستید که آنها را بمالید و بخارانید، خارش رخ می‌دهد. این وضعیت با علائمی مانند قرمزی یا آبریزش از چشم‌ها هم همراه می‌شود. گاهی هم چشم شروع به سوزش می‌کند یا بنا به علت، امکان خروج ترشحات چرکی از آن هم وجود دارد.

علت خارش چشم بزرگسالان و کودکان ریشه در عوامل متنوعی دارد. گاهی حساسیت‌های فصلی و گاهی هم بیماری‌های جدی‌تر یا عوارض عمل‌های مختلف در ناحیه چشم باعث بروز حس خارش می‌شوند.

علائم همراه با خارش ناحیه چشم

خارش چشم نشانه‌هایی دارد که شامل موارد زیر می‌شوند:

• ترشحات شفاف و آبکی
• وجود چرک زرد یا سبز
• سرخی چشم
• آبریزش بینی
• سوزش

علت خارش چشم 

علت خارش چشم و گوش و بینی افراد در رده‌های سنی دیگر متنوع است. با شناخت دلایل است که می‌توانید در زمینه رفع آن گام‌هایی درست و مفید بردارید.

خارش چشم آلرژی یا حساسیت

حساسیت، رایج‌ترین عاملی است که باعث خارش چشم می‌شود. شاید چشمانتان به ذراتی که در هوای بیرون، هوای خانه یا محل کارتان وجود دارند، واکنش نشان دهند. مواردی که علت خارش چشم و رگه های قرمز در آن هستند، شامل موارد زیر است:

• موارد موجود در فضای باز؛ گرده درختان، چمن، علف‌های هرز و بوته‌ها
• موارد موجود در فضای بسته؛ غبار، قارچ، کپک و قسمت‌های کوچک پوست حیوانات خانگی (تکه‌های کوچک پوست که مانند شوره جدا می‌شوند)
• موارد دست‌ساز؛ دود تنباکو، عطر، مواد شیمیایی و دود اگزوز

در تابستان و بهار حساسیت چشم رایج است و علاوه بر خارش می‌تواند عوارض ناخوشایند دیگری هم مانند آبریزش به همراه بیاورد. علت خارش چشم در تابستان و بهار آلرژی است و باید با روش‌های مختلف از جمله داروهای ضدحساسیت کنترل شود.

خارش چشم بعد از عمل بینی 

خارش چشم بعد از جراحی بینی هم رخ می‌دهد چون سیستم بینی و تنفس کمی تحریک و حساس می‌شود. در نتیجه، بروز آلرژی و خارش بینی در پی آن هم دور از ذهن نخواهد بود. پس گاهی علت خارش اطراف چشم و داخل آن به‌دلیل جراحی‌های مختلف است.

عفونت

رایج‌ترین عارضه‌ای که در صورت عفونت چشم به وجود می‌آید، چشم صورتی یا ورم ملتحمه چشم است. این عارضه به معنای التهاب ملتحمه چشم (غشای نازکی که کره چشم و داخل پلک را می‌پوشاند) یا لایه داخلی چشم است.

هرکسی می‌تواند به ورم ملتحمه چشم مبتلا شود اما این مسئله در کودکان بیشتر اتفاق می‌افتد. در این حالت، ممکن است چشمان شما قرمز و متورم شوند. چرکی که در این ناحیه ایجاد می‌شود هم می‌تواند علت خارش چشم در خواب باشد و پلک‌ها را به یکدیگر بچسباند.

معمولا باکتری‌ها باعث ایجاد چشم صورتی همراه با ترشح چرک می‌شوند. در موارد نادر، ویروس‌ها هم می‌توانند این عارضه را در چشم ایجاد کنند. گاهی‌اوقات، حساسیت‌های چشمی باعث چشم صورتی چرکی می‌شوند. دقت کنید که ترشحات چشم صورتی بیشتر شبیه مخاط است تا چرک. پس عفونت می‌تواند علت خارش تخم چشم و نواحی مختلف آن باشد.

خشکی چشم

مخاط، آب، چربی و پروتئین‌ها، قطرات اشک را تشکیل می‌دهند؛ هنگامی که بدن شما مقدار کافی از هریک از این موارد را نداشته باشد، به عارضه خشکی چشم دچار می‌شوید و این وضع می‌تواند موجب تحریک و علت خارش چشم و ریزش اشک باشد. خارش چشم سمت راست یا چپ در اثر خشکی رایج است.

ورود ذرات خارجی به چشم

ورود ذرات کوچکی از شن یا ماسه حتی به مقدار کم، برای ایجاد خارش در چشم کافی است. در صورتی که قطره‌های چشمی آنتی‌بیوتیک در این موارد، مشکل خارش چشم را برطرف نکنند، ممکن است خارش در چشم به دلیل ورود ذرات خاک به آن باشد.

خارش در چشم با لنز

گاهی اوقات، چشمان شما لنزی که روی آن‌ها قرار دارد را شناسایی نمی‌کند، بنابراین علت خارش چشم با لنز این است که با
آن‌ها مانند یک ماده مزاحم خارجی رفتار خواهد کرد. این مسئله می‌تواند به دلیل درست قرار نگرفتن لنز روی چشم اتفاق بیفتد.

در صورت وجود چنین مشکلاتی، به محض قرار گرفتن لنز روی چشمتان متوجه آن خواهید شد. علاوه بر این موارد، لنزهای تماسی می‌توانند باعث گیر افتادن ذرات ریز یا میکروب در چشم شوند که این اتفاق در نهایت به عفونت چشم ختم می‌شود. برای پیشگیری از بروز این اتفاقات، تمیز کردن و تعویض منظم لنزها می‌تواند به شما کمک کند.

زخم‌های قرنیه

شاید پزشک این مسئله را با نام کراتیت (keratitis) معرفی کند. خشکی زیاد، آسیب‌دیدن یا ایجاد عفونت در چشم می‌تواند باعث ایجاد زخم‌هایی در قرنیه چشم شوند. قرنیه چشم همان عدسی شفافی است که قسمت جلوی چشم شما را می‌پوشاند. این زخم‌ها باعث تحریک چشم و چرک‌کردن آن می‌شوند. 

علت خارش چشم در شب

بسیاری از مشکلات و شرایط زمینه‌ای می‌توانند باعث خارش چشم در شب شوند. این دلایل زمینه‌ای عبارت‌اند از:

• خستگی چشم به دلیل خیره‌شدن به صفحه موبایل یا رایانه برای مدت طولانی
• رانندگی در مسافت‌های طولانی

خارش در چشم در سرماخوردگی

علت خارش چشم در سرماخوردگی و خشکی و خستگی آن در هنگام سرماخوردگی به دلیل تغییر سطوح مخاط در سیستم بدن است. اگرچه این وضعیت ناخوشایند است اما می‌توان آن را به کمک قطره‌های چشمی اشک مصنوعی غیر دارویی و با گذاشتن یک دستمال مرطوب روی چشم‌ها برطرف کرد. خارش چشم و آبریزش بینی در نتیجه ابتلا به سرماخوردگی یا آلرژی قابل‌کنترل هستند. 

علت خارش پشت چشم

دقت کنید که گاهی، مشکلات خارش متوجه ناحیه پلک‌ها و پشت چشم‌ها می‌شود. در این مواقع، معمولا پای مشکلی در سیستم بینایی و چشم‌ها وجود ندارد. ریشه چنین وضعیتی به مشکلات پوستی بازمی‌گردد. 

خارش چشم بعد از کاشت مژه

کاشت غیراصولی مژه‌ها و رعایت‌نکردن فاصله‌شان از پلک و یکدیگر منجر به بروز عوارضی نظیر خارش در چشم‌ها می‌شود. این اقدام گاهی با عفونت چشم‌ها هم همراه است. علت خارش چشم بعد از اکستنشن و کاشت مسیر غیرحرفه‌ای انجام این اقدامات است.

خارش در چشم بعد از بوتاکس 

بعد از ورود سم بوتولینوم به حوالی چشم که برای بوتاکس استفاده می‌شود، گیرنده‌های مولد خارش تحریک می‌شوند و چشم‌ها چنین حسی را تجربه می‌کنند. 

خارش چشم با بلفاروپلاستی

عمل جراحی پلک یا بلفاروپلاستی هم همراه با عوارضی نظیر خارش چشم‌ها است. این مشکل گاهی تا چند هفته بعد از عمل ادامه پیدا می‌کند و برای کنترلش نیاز به مشورت با پزشک وجود دارد. علت خارش چشم بعد از عمل بلفاروپلاستی نیاز به رسیدگی و کنترل وضعیت دارد و نباید رها شود.

خارش چشم کودک

اگر کودکتان مدام چشم‌هایش را می‌مالد و احساس خارش در آنها دارد، بهتر است که سریع‌تر به پزشک مراجعه کنید. شاید این موضوع ریشه در مشکلی جدی‌تر داشته یا دید او دچار وضعیتی غیرعادی باشد.

در بیشتر موارد جای نگرانی نیست اما همیشه پیگیری بهتر از غفلت است. علت خارش چشم کودک و تاری دید را گاهی با مراجعه به موقع کشف می‌کنید و از بروز مشکلات دیگر دور می‌شوید.

خارش چشم در بارداری

خارش ناحیه چشم یکی از علائم شایع اوایل بارداری است که در اثر هورمون‌ها و احتباس آب ایجاد می‌شود. همانطور که احتباس مایعات باعث تورم مچ پا یا بخش‌های دیگر آن در بارداری می‌شود، امکان تحت تأثیر قراردادن چشم‌ها را هم دارد.

تورم در چشم‌ها منجر به تحریک آن و بروز حس خارش می‌شود. یادتان باشد که هورمون‌ها بر توانایی بدن برای تولید اشک هم تأثیر می‌گذارند. پس علت خارش چشم در بارداری تاحد زیادی هورمونی است.

پیشگیری از خارش چشم

با انجام کارهای ساده‌ای می‌توان از خارش در چشم پیشگیری کرد، این اقدامات شامل موارد زیر است:

• شست‌وشوی دست‌ها: اغلب اوقات روی دست‌های شما آلودگی و میکروب وجود دارد که در صورت برخورد به چشم، می‌توانند باعث آلوده‌شدن آن و ایجاد مشکلات مختلف شوند. برای جلوگیری از انتقال آلودگی دست‌ها به چشم، مرتب دستان خود را با آب گرم و صابون شست‌وشو دهید یا اینکه از محلول‌های ضدعفونی‌کننده حاوی الکل استفاده کنید.

• از تماس دست با چشم خودداری کنید: هنگامی که چشم شروع به خارش می‌کند، مخصوصا در حساسیت‌های فصلی، ممکن است بخواهید با دستان خود چشم‌هایتان را بمالید. مالیدن چشم‌ها با دست می‌تواند آن‌ها را تحریک کند یا باعث خراشیده‌شدن سطح چشم شود. در صورت نیاز، می‌توانید از داروهای ضدحساسیت برای برطرف‌شدن خارش چشم خود استفاده کنید. 

• آرایش خود را پاک کنید: هرشب قبل خواب آرایش خود را از روی صورت بشویید تا از مسدودشدن منافذ پوست و فولیکول‌های مو جلوگیری کنید. یکی دیگر از کارهای بسیار مفید در این زمینه، این است که لوازم آرایشی خود را پس از گذشت حدود شش ماه از مصرف، دور بیندازید تا از رشد و گسترش باکتری‌ها در آن جلوگیری شود. توجه داشته باشید که لوازم آرایشی خود را به صورت مشترک با دیگران استفاده نکنید.

• در استفاده از لنزهای تماسی دقت و احتیاط لازم را داشته باشید: در صورت استفاده از لنزهای تماسی، حتما در مورد نحوه تمیز و ضدعفونی‌کردن لنزها از چشم پزشک خود مشورت بگیرید. پیش از تماس دستتان با لنز، دست‌های خود هم را کامل بشویید. در صورتی که استفاده از لنز باعث خارش چشم شما شد، سریع به چشم پزشک خود اطلاع دهید. 

در چه صورت باید به پزشک مراجعه کنیم؟

در مواردی نیاز به مراجعه به پزشک برای رفع خارش در چشم ها ضروری است؛ برای مثال، اگر احساس می‌کنید که چشم‌ها عفونی شده‌اند، بینایی‌تان تحت تأثیر قرار گرفته یا خارش مداوم و غیرقابل تحمل است. بروز درد در پی خارش هم نیاز به پیگیری جدی دارد. اگر هریک از موارد فوق را تجربه کردید، خیلی فوری درمان‌های خانگی را قطع و به پزشک مراجعه کنید. خوشبختانه با وجود پلتفرم‌های آنلاینی همچون دکتردکتر، دسترسی راحتی به بهترین چشم پزشک های ایران خواهید داشت. مثلا اگر در تهران زندگی می‌کنید، می‌توانید از میان 108 دکتر چشم تهران ، پزشک مورد نظر خود را پیدا کرده و به راحتی نوبت بگیرید.

تشخیص خارش چشم 

پس از مراجعه به پزشک، از شما درباره علایم و سابقه پزشکی‌تان سوالاتی خواهد پرسید، سپس چشم شما را از نزدیک معاینه می‌کند. در بعضی از موارد ممکن است پزشک برای بررسی باکتری‌ها، از ترشحات، چرک یا سایر مواد چشم شما نمونه برداری کند. با این اقدامات دلیل خارش چشمی و تاری دید یا عوارض دیگر مشخص می‌شود.

درمان خارش چشم 

برای درمان خارش در چشم به این نکات دقت کنید:

استفاده از یک حوله تمیز و خنک، می‌تواند خارش چشم را کمتر کند. برای تمیزکردن چرک و ترشحات چشم، از حوله گرم و تمیز استفاده کنید و به وسیله آن ترشحات را به آرامی از روی چشم خود بردارید. دقت داشته باشید که پس از تمیز کردن چشم، دست‌ها را بشویید تا در صورت وجود عفونت، آن را به جای دیگری منتقل نکنید.

این موارد تمام چیزی بود که برای خارش خفیف چشم لازم داشتید؛ حتی درمان خارش چشمی به علت عفونت، مانند حالت‌های خاصی از عارضه چشم صورتی، نیاز به هیچ درمان و دارویی نبوده و مشکل به صورت خود به خود برطرف خواهد شد.

درمان خارش چشم در فصل بهار به علت حساسیت هم با حذف آلرژن‌ها همراه است. در صورتی که حساسیت چشمی دارید، از تماس با ماده‌ای که به آن حساسیت دارید خودداری کرده و داروهای ضد حساسیت، مانند قرص‌ها یا قطره‌های چشمی را نیز مصرف کنید. 

خارش چشم بعد از عمل آب مروارید هم رایج است. سوزش هم در این ناحیه دیده خواهد شد. در این مواقع باید سعی کنید که دست به چشم‌ها نزنید و آنها را نخارانید. در صورت اجازه پزشک می‌توانید چشم‌ها را با آب سرد بشویید.

داروی خارش چشم

در صورت ابتلا به خارش بیش از حد چشم گزینه‌های زیر هم در دسترس هستند:

• استفاده از قطره چشم اشک مصنوعی  برای شست‌وشو و تمیزکردن چشم از ذرات وارد شده به آن و درمان خارش ناحیه چشم به دلیل حساسیت فصلی
• استفاده از قطره‌های آنتی‌بیوتیک برای از بین‌بردن باکتری‌های عامل ایجاد عفونت
• استفاده از قطره‌های استروئید برای کاهش التهاب و زخم

درمان با روش‌های دیگر هم وجود دارد. برای مثال، گاهی عمل جراحی چشم برای از بین‌بردن ذرات خارجی وارد شده یا برطرف نمودن مشکل چشم تجویز می‌شود. درمان خارش با عسل و مواردی این‌چنینی هم از سوی طب سنتی توصیه می‌شوند که پشتوانه علمی ندارند و بهتر است که فقط در صورت تجویز متخصص چشم استفاده شوند.

درمان خانگی خارش چشم

توصیه‌هایی سنتی برای درمان خانگی خارش در چشم‌ها وجود دارد. در استفاده از این روش‌ها باید دقت نظر زیادی به خرج بدهید تا پایه‌ای علمی داشته باشند. برای مثال گفته می‌شود که بهتر است به درمان چشم با چای هم فکر کنید. چشم‌ها را با چای مانند چای بابونه شست‌وشو بدهید. از پزشک درباره این روش‌ها مشورت بگیرید. موارد دیگر هم شامل این گزینه‌ها هستند:

• مالیدن خیار روی چشم
• استفاده از کمپرس سرد
• درمان خارش چشم با گلاب و شست‌وشو با آن

حواستان باشد که شاید این موارد عوارض نامطلوب دیگری به دنبال داشته باشند. درمان خانگی خارش چشم را با مشورت متخصصان پیش ببرید.

منابع:

healthline.com

webmd

سوالات متداول خارش چشم 

علت خارش گوشه چشم چیست؟

علت خارش شدید گوشه چشم می‌تواند قرار گرفتن در معرض گرده گیاهان، تماس با حیوانات، گرد و غبار، لوازم آرایش یا قطره‌های چشمی باشد. بدن با ترشح هیستامین به محرک واکنش نشان می‌دهد و باعث گشادشدن رگ‌های خونی در چشم و تحریک پایانه‌های عصبی می‌شود.

علت خارش چشم بعد از عمل آب مروارید چیست؟

 در چند هفته اول پس از جراحی، برش‌های جراحی و قطره‌های چشمی دارویی می‌توانند باعث تحریک سطح چشم شوند.

علت خارش پلک‌های چشم و نواحی مختلف آن در صبحگاه چیست؟

علت خارش چشم اول صبح ریشه در ابتلا به سندرم خشکی دارد. این امکان وجود دارد که غدد اشکی مسدود شده باشند یا اشک و چربی کافی برای حفظ رطوبت در چشمان تولید نشود. این موضوع می‌تواند باعث خارش نوار چشم و پلک شود.