علت یائسگی زودرس چیست؟ (تایید شده توسط پزشک)

یائسگی زودرس به معنی بروز نشانه‌های یائسگی در خانم‌هایی است که کم‌تر از ۴۵ سال سن دارند. اگر شما نیز کم‌تر از ۴۵ سال سن دارید، دیگر پریود نمی‌شوید و علائمی مانند نوسانات خلقی و گُرگرفتگی را تجربه می‌کنید، احتمالا به یائسگی زودرس مبتلا شده‌اید. البته یائسگی که پیش از سن 40 سالگی رخ دهد، یائسگی پیش‌رس است. یائسگی که بین 40 تا 45 سال اتفاق می‌افتد، یائسگی زودرس نامیده می‌شود و یائسگی بعد از ۴۵ سالگی هم طبیعی است. حدود ۵٪ از زنان به طور طبیعی در سن کم‌تر از ۴۵ سال، وارد دوران پساقاعدگی می‌شوند، اما در حالت کلی برای اطمینان از اینکه فرا رسیدن زودتر از هنگام این دوره، مشکلی برایتان ایجاد نمی‌کند، بهتر است با متخصص زنان مشورت داشته باشید.  مطالعه این مطلب، 5 دقیقه طول خواهد کشید.

محتوای پزشکی این مقاله، توسط دکتر مدیحه امینی، متخصص زنان و زایمان و فلوشیپ لاپاراسکوپی و آی‌وی‌اف در تهران، مورد بررسی و تایید قرار گرفته است. 

اگر سوالی دارید، در انتها بپرسید، تا پزشک پاسخ دهد.

یائسگی زودرس چیست؟

یائسگی یا پساقاعدگی زمانی اتفاق می‌افتد که تخمدان‌ها ساختن استروژن را متوقف کنند؛ استروژن هورمونی است که چرخه تولید مثل را کنترل می‌کند. یک زن زمانی یائسه می‌شود که بیش از ۱۲ ماه قاعدگی نداشته باشد و علائم مرتبط با یائسگی را نیز تجربه کند. بدن خانم‌ها به طور طبیعی با افزایش سن وارد یائسگی می‌شود، یعنی تولید هورمون استروژن را متوقف می‌کند و قاعدگی را به پایان می‌رساند. این موضوع منجر به ایجاد علائمی مانند گر گرفتگی، خشکی واژن، سوزش و خارش واژن و نوسانات خلقی می‌شود.

خانم‌هایی که از قبل می‌دانند یائسگی چیست و با تغییرات این دوران آشنا هستند، راحت‌تر از دیگران می‌توانند با این سیکل کنار بیایند. یائسگی زودرس بدین معناست که خانمی در سن ۴۰ تا ۴۵ سالگی، علائم پساقاعدگی را تجربه کند و همچنین دیگر پریود نشود. عوامل مختلفی می‌توانند روی بدن تأثیر بگذارند و باعث شوند تولید استروژن زودتر از زمان طبیعی خود، به پایان برسد. در برخی موارد می‌توان با مصرف داروی یائسگی و تزریق هورمون استروژن، یائسگی زودرس را درمان کرد، اما در برخی موارد هم این سیکل به طور طبیعی زودتر شروع شده و نیازی به درمان ندارد. در قسمت‌های بعدی علت‌ها و شیوه‌های درمان این نوع از پساقاعدگی را بیشتر مورد بررسی قرار می‌دهیم.

تفاوت یائسگی پیش‌رس و یائسگی زودرس

یائسگی زودرس و یائسگی پیش‌رس علل مشابهی دارند. تنها تفاوت، سن وقوع آنها است. یائسگی که پیش از ۴۵ سالگی اتفاق می‌افتد، یائسگی زودرس نامیده می‌شود. یائسگی که پیش از سن ۴۰ سالگی رخ می‌دهد، یائسگی پیش‌رس نام دارد. ورود زودتر از موعد به پساقاعدگی، باروری خانم‌ها را نیز تحت تأثیر قرار می‌دهد. بنابراین خانم‌هایی که قصد بارداری دارند، اما به یائسگی زودرس یا پیش‌رس مبتلا شده‌اند، باید با پزشک مشورت داشته باشند. دکتر یائسگی زودرس با انجام معاینات لازم، مشخص می‌کند که آیا این افراد می‌توانند برای بارداری اقدام کنند یا خیر. یائسگی زودرس و احتمال حاملگی باید از سوی متخصص بررسی شود.

نشانه یائسگی زودرس چیست؟

اولین علائم یائسگی زودرس تفاوتی با یائسگی معمولی ندارند؛ بی‌نظمی در عادت ماهانه و دیر پریود شدن مهم‌ترین نشانه فرا رسیدن این دوره است. زمانی که بدن برای پساقاعدگی آماده می‌شود، نظم عادات ماهانه برهم می‌خورد.

ممکن است دوره‌ها کوتاه‌تر از همیشه طول بکشند یا فاصله زمانی بین دو دوره، افزایش یا کاهش پیدا کند. البته بی‌نظمی در عادت ماهانه می‌تواند علت‌های مختلفی داشته باشد و فقط به یائسگی مربوط نمی‌شود. برای بررسی علت دقیق این مشکل باید با پزشک زنان مشورت کنید. پساقاعدگی زودهنگام، نشانه‌های دیگری هم دارد که در ادامه به آن‌ها می‌پردازیم:

• پریودهای نامنظم
• عدم قاعدگی (آمنوره)
• تعریق شبانه
• گرگرفتگی
• خشکی واژن
• بد خلقی
• مه مغزی
• کاهش میل جنسی
• اختلالات خواب
• خستگی
• ناتوانی در تمرکز و ضعیف شدن حافظه
• افزایش سطح استرس
• بی‌اختیاری و تکرر ادرار
• احساس درد حین مقاربت
• تپش قلب
• دردهای مفصلی
• اضافه وزن
• ریزش یا نازک شدن مو

فردی که یائسه می‌شود، به صورت همزمان همه علائم را مانند کمردرد یائسگی را تجربه نمی‌کند و ممکن است تنها چند مورد از علائم لیست بالا را داشته باشد

علت یائسگی زودرس

دلایل یائسگی زودرس چیست؟ در برخی موارد یائسگی زودرس علت مشخصی دارد و می‌توان آن را تشخیص داد، اما گاهی اوقات این مشکل بدون دلیل خاصی ایجاد می‌شود. به‌عنوان مثال یائسگی زودرس با نارسایی تخمدان ارتباط دارد. در یائسگی زودرس، تخمدان‌ها قبل از سن ۴۰ سالگی عملکرد طبیعی خود را از دست می‌دهند و تخمک‌گذاری متوقف می‌شود که منجر به کاهش هورمون‌های جنسی و ناباروری می‌گردد.

در ادامه متداول‌ترین دلایلی که باعث می‌شود خانم‌ها زودتر از موعد وارد دوران پساقاعدگی شوند را مورد بررسی قرار می‌دهیم.

ژنتیک

اگر دلیل مشخصی برای علائم یائسگی وجود نداشته باشد؛ علت آن احتمالاً ژنتیکی است. سن شما در شروع یائسگی به احتمال زیاد به ژنتیک وابسته است. دانستن اینکه یائسگی مادر شما در چه سنی شروع شده، می‌تواند سر نخ‌هایی درباره زمانی که یائسگی شما شروع می‌شود، ارائه دهد. اگر مادرتان یائسگی زودرس داشته باشد، احتمالا شما هم مستعد این مسئله خواهید بود. با این حال، ژن‌ها تنها نیمی از داستان هستند.

شیوه زندگی

برخی از عوامل سبک زندگی ممکن است در شروع یائسگی تأثیر داشته باشند. به عنوان مثال سیگار کشیدن اثرات آنتی‌ استروژن دارد که می‌تواند علت یائسگی زودرس باشد؛ خانم‌هایی که عادت به سیگار کشیدن دارند، به طور متوسط یک تا دو سال زودتر از دیگران وارد دوره پساقاعدگی می‌شوند.

برخی از عادات ناسالم دیگری که باعث یائسگی زودهنگام می‌شوند را در ادامه نام می‌بریم:

• مصرف بیش از اندازه فست فود و غذاهای فراوری‌شده
• استرس‌های شدید و طولانی مدت
• رژیم غذایی گیاه‌خواری
• کمبود فعالیت بدنی و ورزش نکردن
• دوری از تابش آفتاب
• مصرف الکل

تغییر سبک زندگی‌، تاثیر بالایی در پیشگیری از تنبلی تخمدان دارد که خود یک عامل ایجاد یائسگی زودرس در دختران است.

شاخص توده بدنی (BMI)

استروژن در بافت چربی ذخیره می‌شود. زنان بسیار لاغر دارای ذخایر استروژن کمتری هستند که زودتر از بین می‌رود. خانم‌هایی که اضافه وزن دارند نیز دیرتر از دیگران وارد دوره پساقاعدگی می‌شوند و علائم سبک‌تری را تجربه می‌کنند. این موضوع به دلیل سطح استروژن بالا در بدن این افراد است.

نقص‌های کروموزومی 

برخی از نقایص کروموزومی می‌تواند منجر به یائسگی زودرس شود. به عنوان مثال، سندرم ترنر (که همچنین مونوزومی X و دیسژنز گنادیک نامیده می‌شود) نوعی نقص کروموزومی است. تخمدان‌ها در زنان مبتلا به سندروم ترنر عملکرد درستی ندارد و این پدیده اغلب باعث می‌شود تا آنها زودتر به دوره یائسگی برسند.

بیماری‌های خود ایمنی 

یائسگی زودرس می‌تواند نشانه‌ای از بیماری‌های خود ایمنی مانند بیماری تیروئید یا آرتریت روماتوئید باشد. در این بیماری‌‌‌ها، سیستم ایمنی بخشی از بدن را به‌ عنوان یک مهاجم در نظر می‌گیرد و به آن حمله می‌کند. التهاب ناشی از این بیماری‌ها تخمدان‌ها را تحت تأثیر قرار می‌دهد. یائسگی زمانی شروع می‌شود که تخمدان‌ها فرایند تولید هورمون را متوقف کنند.

صرع

صرع یک ​​اختلال عصبی ناشی از تشنج در مغز است. زنان مبتلا به صرع بیشتر به نارسایی زودرس تخمدان مبتلا می‌شوند؛ تخمدان‌هایی که نارسایی دارند، توانایی تولید استروژن را از دست می‌دهند و بدن وارد دوره یائسگی می‌شود. مطالعه‌ای که در این زمینه روی گروهی از زنان مبتلا به صرع انجام شد، نشان داد حدود ۱۴درصد از این زنان، یائسگی زودرس را تجربه می‌کنند.

شیمی درمانی یا پرتو درمانی 

یائسگی زودرس و سرطان ارتباطی دارند؟ شیمی‌درمانی و پرتو درمانی که برای سرطان انجام می‌شود، ممکن است به تخمدان‌ها آسیب برساند و دوره‌های تخمک گذاری را به صورت دائمی یا برای مدتی متوقف کنند.

ممکن است فرد دچار اختلال در بارداری هم شود یا به طور کلی توانایی باروری‌اش را از دست بدهد. البته همه زنان که شیمی درمانی یا پرتودرمانی می‌شوند، با این عوارض مواجه نخواهند شد.

جراحی

جراحی‌هایی که برای برداشتن تخمدان انجام می‌شود یا برای درمان، بخشی از این اعضا را دستکاری می‌کند، باعث یائسگی زودرس می‌شود. بعد از این عمل، دوره‌های ماهانه متوقف می‌شود و سطح هورمون استروژن به سرعت کاهش پیدا می‌کند. در بعضی موارد، پزشکان با هورمون‌درمانی، استروژن مورد نیاز را به بدن می‌رسانند تا علائم یائسگی زودرس را مدیریت کنند.

روش‌های تشخیص یائسگی زودرس

در طول مراحل اولیه یائسگی زودرس، ممکن است دوره‌های نامنظم و علائم دیگر یائسگی را داشته باشید. اگر به مدت ۱۲ دوره قاعدگی، خونریزی نداشته باشید احتمالا در معرض یائسگی هستید. البته بعد از اینکه دو یا سه دوره خونریزی نداشتید، باید به پزشک مراجعه کنید و نیازی نیست ۱۲ ماه منتظر بمانید.

پزشک با توجه به علائم تشخیص می‌دهد که پساقاعدگی اتفاق افتاده است یا خیر؛ اگر برای علت قطع قاعدگی به عوامل دیگری مثل سندروم تخمدان پلی کیستیک مشوک باشد، احتمال آزمایش‌ یائسگی و هورمونی رای تشخیص دقیق‌تر تجویز کند.

همچنین آزمایشات هورمونی هم برای تعیین این کاربرد دارد که آیا علائم به پساقاعدگی مرتبط است یا به مسئله دیگری. پزشک سطح استروژن موجود در بدن شما یعنی استرادیول را بررسی می‌کند و اگر کم‌تر از سطح طبیعی باشد، یائسگی زودهنگام را تشخیص می‌دهد.

درمان یائسگی زودرس چیست؟

آیا یائسگی زودرس درمان دارد؟ بعضی از خانم‌ها حتی در صورت ابتلا به یائسگی زودرس، به بدنشان اجازه می‌دهند سیر طبیعی خود را داشته باشد و اقدامی برای جایگزین کردن استروژن‌های از دست رفته انجام نمی‌دهند. این موضوع در حالتی که خانم‌ها در سن نزدیک به یائسگی قرار داشته باشند، قابل قبول است. اما برای خانم‌های کم‌تر از ۴۰ سال، باید درمان‌های لازم برای از سرگیری قاعدگی صورت گیرد. مهم‌ترین اقدامی که باید در این راستا انجام دهید، مراجعه به متخصص زنان است تا با توصیه‌های پزشکی و اصولی، علائم خود را کنترل کنید. خبر خوب این است که هر کجای ایران که باشید، می‌توانید به بهترین متخصصان شهرتان مراجعه کنید. مثلا اگر ساکن اصفهان هستید، همین حالا می‌توانید پروفایل بیش از 88 دکتر زنان اصفهان را در دکتردکتر بررسی کرده و آنلاین، نوبت بگیرید. در ادامه به روش‌های مختلفی که برای این مشکل به کار می‌روند، اشاره می‌کنیم.

هورمون‌درمانی یائسگی 

مکمل‌های استروژن و پروژسترون می‌توانند به کاهش علائم یائسگی کمک کنند. در این روش پزشک با استفاده از چسب‌های هورمونی، حلقه واژینال یا قرص، استروژن‌های از دست رفته مورد نیاز برای بدن را به آن برمی‌گرداند. در صورتی که خانم‌ها جراحی برداشتن رحم را انجام نداده باشند، پروژسترون هم به همراه استروژن به بدن تزریق می‌شود؛ زیرا نبود تعادل استروژن و پروژسترون در بدن ممکن است منجر به رشد اضافه بافت رحم و سرطان آندومتریوز شود. در برخی موارد، حتی خانم‌هایی که در زمان درست وارد پساقاعدگی شده‌اند نیز از هورمون‌درمانی استفاده می‌کنند. آن‌ها این کار را برای مدیریت علائم و نشانه‌های یائسگی انجام می‌دهند.

استفاده از مکمل کلسیم و ویتامین D 

اگر از طریق رژیم غذایی روزانه خود از این مواد مغذی دریافت نکنید، مصرف مکمل کلسیم و ویتامین D پیشنهاد می‌شود. مصرف این مکمل‌ها به پیشگیری از پوکی استخوان کمک می‌کند. به یاد داشته باشید که این روش یائسگی زودرس را درمان نمی‌کند، اما از عوارض آن که شامل پوکی و شکنندگی استخوان‌هاست، پیشگیری خواهد کرد. استفاده از این نوع ویتامین برای جلوگیری از یائسگی بسیار توصیه می‌شود.

خانم‌های ۱۹ تا ۵۰ ساله باید روزانه ۱۰۰ میلی‌گرم کلسیم از طریق غذا یا مکمل دریافت کنند. خانم‌های بالای ۵۱ سال باید ۱۲۰۰ میلی‌گرم در روز مصرف کنند. روزانه ۶۰۰ واحد بین‌المللی مصرف ویتامین D، توصیه شده است. بیشتر پزشکان ۶۰۰ تا ۸۰۰ واحد بین‌المللی از طریق غذا یا مکمل برای خانم‌های بزرگسال توصیه می‌کنند. 

روش‌های مقابله با ناباروری 

درمان قطعی یائسگی زودرس و بارداری وجود دارد؟ برخی از زنانی که دچار یائسگی زودهنگام هستند، گاهی بدون هیچ درمانی باردار می‌شوند. به‌طور کلی، خانم‌هایی که قصد بارداری دارند، اما به دلیل یائسگی زودرس نابارور شده‌اند، می‌توانند با لقاح آزمایشگاهی همچنان شانس بارداری داشته باشند.

یکی از متداول‌ترین روش‌هایی که برای باروری بعد از یائسگی زودرس وجود دارد، استفاده از تخمک‌های اهدایی است. البته پزشکان توصیه می‌کنند افرادی که سابقه پساقاعدگی زودهنگام در خانواده و اقوام نزدیکشان وجود دارد، در دوره باروری خود، برای فریزکردن تخمک اقدام کنند. گاهی افزایش هورمون پرولاکتین نیز باعث بروز ناباروری در زنان می‌شود که با انجام آزمایش‌ پرولاکتین قابل تشخیص است در مقاله پرولاکتین چیست به بررسی این هورمون و نقش آن پرداخته‌ایم.

درمان استرس

همانطور که گفتیم استرس شدید و بلندمدت می‌تواند علت یائسگی زودهنگام باشد. گاهی اوقات، زنان نیاز دارند در کنار روش‌های درمانی که برای پساقاعدگی در پیش می‌‌گیرند، جلسات ملاقات با روانشناس هم داشته باشند و روش‌هایی برای مدیریت استرسشان بیاموزند.

روش‌های طب سنتی برای درمان یائسگی زودرس

روش‌های گیاهی و سنتی برای کنترل این وضعیت را می‌شناسید؟ در این قسمت به معرفی چند مورد می‌پردازیم اما باید بدانید که این‌ها پشتوانه علمی محکمی ندارند و امکان دارد که عوارض پیش‌بینی‌نشده‌ای به همراه بیاورند. از توصیه‌های طب سنتی در این زمینه باید به موارد زیر اشاره کنیم:

• مصرف جنسینگ
• نوشیدن دم‌نوش‌هایی مانند رازیانه
• مالیدن روغن‌های گیاهی به بدن
• حجامت و طب سوزنی

توصیه‌های طب اسلامی و سنتی باید از سوی مراجع علمی بیشتری بررسی و اثبات شوند. 

پیشگیری از یائسگی زودهنگام چگونه است؟

علائم یائسگی زودرس و پیش‌رس، برای خانم‌ها و شریک آن‌ها چالش‌های بسیاری ایجاد می‌کند. نوسانات خلقی و ناتوانی در برقراری رابطه جنسی باکیفیت، مسائلی هستند که می‌توانند به صورت جدی زندگی زناشویی را تهدید کنند. روش‌هایی که برای تسکین علائم یائسگی زودهنگام به کار می‌روند، عبارت‌اند از:

• هورمون‌درمانی
• مصرف داروهای هورمونی ضد بارداری
• مصرف داروهای ضد افسردگی
• استفاده از روان‌کننده برای جبران خشکی واژن در رابطه جنسی (توصیه می‌شود از روان‌کننده‌های غیرمعطر و برپایه آب استفاده کنید)
• لیزر درمانی واژن
• سبک زندگی سالم

با داروی یائسگی زودرس مانند ویتاگنوس که نوعی داروی هورمونی است و روش‌های مختلف از جمله تغییر عادت‌ها و سبک زندگی می‌توانید از پیشروی این مشکل پیشگیری کنید. 

جلوگیری از یائسگی زودرس

یائسگی زودرس چه خطری دارد؟ ناباروری در زنان اغلب مهم‌ترین نگرانی و عارضه شروع یائسگی است. با این حال، نگرانی‌های بهداشتی دیگری هم وجود دارد. جریان ثابت استروژن در بافت‌های بدن مزیت‌های بسیاری دارد و حذف ناگهانی آن، آسیب‌زا خواهد بود. استروژن باعث افزایش کلسترول خوب HDL می‌شود و LDL یا کلسترول بد را کاهش می‌دهد. همچنین رگ‌های خونی را شل می‌کند و مانع از رسیدن به استخوان‌ها می‌شود.

از دست دادن استروژن زودتر از حد طبیعی می‌تواند ریسک مواردی که در ادامه بیان می‌کنیم را افزایش بدهد:

• بیماری قلبی
• پوکی استخوان
• نشانه‌های پارکینسون
• افسردگی
• زوال عقل
• مرگ زودرس

مراجعه به پزشک را به هیچ عنوان فراموش نکنید.

یائسگی زودرس روی جسم و روان تأثیر دارد

خانم‌هایی که زودتر از موعد وارد دوران پساقاعدگی می‌شوند، فشار جسمی و روانی بالایی را تحمل می‌کنند. آن‌ها باید مراقب خودشان باشند و همچنین به همراهی اعضای خانواده، به خصوص همسرشان در صورت تأهل، برای سپری کردن این دوران نیاز دارند. رزرو نوبت دکتر به صورت منظم و نظارت پزشک متخصص زنان بر روند تغییرات خانم‌ها، می‌تواند به آن‌ها در مراقبت بیشتر از خودشان کمک کند.

پزشک به شما می‌گوید برای بهتر شدن حالتان چه کارهایی باید انجام بدهید و از چه کارهایی دوری کنید. همچنین در صورت نیاز، درمان‌هایی را در پیش می‌گیرد که یائسگی زودرس را از بین ببرد و تولید استروژن و قاعدگی از سر گرفته شود. به طور کلی حضور یک پزشک در سیکل‌های مختلف باروری خانم‌ها، تأثیر زیادی در حال جسمی و روانی آن‌ها خواهد داشت. 

اگر درباره یائسگی زودتر از موعد سوال و پرسشی دارید، حتما از ما بپرسید تا به شما در رسیدن به پاسخ کمک کنیم.

منابع:

healthline

womenshealth